Eb’ laj Santil Paab’anel toj neke’xyal xq’e

Ex was wiitz’in, sa’ diciembre re 2013 li ruchich’och’ kiyaab’ak chirix lix kamik laj Nelson Mandela. Chirix naq kixnumsi 27 chihab’ sa’ tz’alam xb’aan lix k’anjel sa’ jun nimla ch’a’ajkilal sa’ xtenamit, laj Mandela ki’ok choq’ li xb’een awa’b’ej sik’b’il ru xb’aan li tenamit sa’ Sudáfrica. Ch’ina-us li kuyuk maak kixb’aanu choq’ reheb’ li ani ke’xk’e sa’ tz’alam. Kixk’ul roxloq’inkil yalaq b’ar.¹ A’b’anan kok’ aj sa’ naxsume li roxloq’inkil rik’in xyeeb’al, “maawa’in aj sant—tink’ul li k’ab’a’ej a’an ka’ajwi’ naq nakawil aj sant jo’ jun aj maak li toj naxyal xq’e.”²

Li aatin a’in—“laj sant, a’an jun aj maak li toj naxyal xq’e”—tixk’ojob’ raj xch’ooleb’ li komon sa’ li Iglees. Us ta “laj Santil Paab’anel” nayeeman qe, wan naq nokoxutaanak chirab’inkil. Li aatin Santil Paab’anel kok’ aj sa’ na’oksiman re xyeeb’al li ani ak xwulak sa’ jun xloq’al jwal taqenaq malaj toj sa’ xtz’aqalil re ru. A’b’anan naqanaw chi us naq moko tz’aqal ta qe qu.

A’b’an li qa-Iglees naxk’ut naq naru tootz’aqob’resiiq wi rajlal rajlal naqakanab’ anchal qib’ chiru lix tzol’leb’ li Kristo: rik’in xk’anjelankil li qapaab’al chirix A’an, xjalb’al qak’a’uxl, xk’ulb’al li loq’laj wa’ak re x’ak’ob’resinkil li kub’iha’, ut xk’ulb’al li Santil Musiq’ej jo’ li qochb’een rajlal. Sa’ xb’aanunkil a’in, noko’ok jo’ chanchan li Kristo ut naru nokokuyuk toj sa’ roso’jik, rik’in chixjunil nachal wi’ li na’leb’ a’an.³ Li Dios mas wi’chik naxk’oxla aniho anajwan ut chanru toj toowanq, chiru chanru koowan junxil.⁴Naril ma toj naqayal qaq’e.

Sa’ jun li obra de teatro xb’aan laj William Shakespeare sa’ li tenamit Inglaterra, Come Le Gusta xk’ab’a’, nak’utb’esiman jun nimla jalok sa’ xyu’am jun li winq. Jun li asb’ej naxyal xk’uub’ankil xkamsinkil li riitz’in. A’b’an us ta li iitz’inb’ej naxnaw a’an, toj naxkol xyu’am li ras naq ok raj re chi kamk. Naq li asb’ej naxk’e reetal naq xkuye’ xmaak chi moko xk’ulub’ ta, najale’k li raam chi junajwa ut naxye naq xk’ul jun li “jalok ch’oolej”. Moqon, junjunqeb’ li ixq neke’xk’ul li asb’ej ut neke’xpatz’ re, “ma maawa’at tab’i’ laa’at li rajlal nakasik’ xkamsinkil laa wiitz’in?”

Li asb’ej nachaqok: “Laa’in chaq; a’b’anan maawa’in chik: Ink’a’ ninxutaanak xyeeb’al aawe k’a’ruhin junxil—xb’aan naq k’a’jo’ xsahil lix jalajik inch’ool jo’ wankin anajwan.”⁵

Choq’ qe laa’o, ut xb’aan li ruxtaan li Dios ut lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo, li jalok a’in moko yal esilal ta. Rik’in laj Ezekiel, li Qaawa’ kixye:

“Lix maa’usilal li ani ink’a’ us moko tixt’an ta sa’ li kutan jo’q’e tixkanab’ lix maa’usilal. …

“wi ...  tixkanab’ li maakob’k ut taa’ok chixb’aanunkil li chaab’ilal ut li tiikilal,

“ut tixq’ajsi li k’a’aq re ru xk’ulum choq’ ruuchil li to’ ut tixq’axtesi wi’chik li k’a’ru relq’ahom, wi tixpaab’ li chaq’rab’ nak’ehok yu’am ut ink’a’ chik tixb’aanu li maa’usilal, relik chi yaal naq a’an ink’a’ taakamq …

“Maajun lix maak li xb’aanu taajultikamanq re: ak xb’aanu li us ut li tiikilal.”⁶

Sa’ li ruxtaan, li Dios naxyeechi’i li kuyuk maak naq naqajal li qak’a’uxl ut naqakanab’ li maa’usilal—toj reetal ajwi’ naq li qamaak ink’a’ taajultikamanq qe. Xb’aan lix tojb’al rix li maak xb’aan li Kristo ut xb’aan lix jalb’al qak’a’uxl, tooruuq chirilb’al li k’a’ru xqab’aanu junxil ut taqaye, “Laa’in chaq, a’b’anan maawa’in chik.” Maak’a’ naxye jo’ nimal li maa’usilal, naru taqaye, “Laa’in a’an junxil. A’b’anan maawa’in chik li maa’us aj winq a’an anajwan.”⁷

Li Awa’b’ej Thomas S. Monson kixye, “Jun lix maatan li Dios q’axal nim, a’an naq tooruuq chixyalb’al wi’chik, xb’aan naq maajun li palto’k tento taakanaaq.”⁸ Us ta wanjenaqo sa’ maak chi ajb’il qab’aan, malaj xqak’ul li palto’k chi k’iilasutinb’il, jo’q’e noko’ok chixyalb’al qaq’e wi’chik, lix tojb’al rix li maak naru toxtenq’a. Aajel ajwi’ ru xnawb’al naq moko a’an ta li Santil Musiq’ej li naxye qe naq ink’a’ raj taqayal qaq’e xb’aan naq ak sachenaqo.

Li rajom li Dios naq toj taqayal qaq’e ink’a’ nawan ka’ajwi’ choq’ re xkanab’ankil li maak. Wi naqak’ul ch’a’ajkilal rik’in li qas qiitz’in, rik’in li trab’aaj, li yaajel, malaj lix maakeb’ jalan, lix tojb’al rix li maak naru tixk’irtesiheb’ ajwi’ a’an li neke’rahob’tesiik chi maak’a’ lix maak. Li Kolonel naxnaw chi tz’aqal chanru xk’ulb’al li rahob’tesiik sa’ xk’ab’a’ lix maak jalan. Chan li profeetil aatin, Li Kolonel “tixk’ojob’ xch’ooleb’ li ra wankeb’, ... chixjunileb’ li yookeb’ chi yaab’ak; ... tixk’e li ch’ina-usil ruuchil li cha; tixhoy li sununkil b’an sa’ xb’eeneb’ jo’ ruuchil li tz’uyink; ut tixtiqib’ rik’in chaab’il aq’ej, jo’ ruuchil li rahil ch’oolej.”⁹ Maak’a’ naxye k’a’ru naqak’ul, chi tenq’anb’ilo xb’aan li Dios, A’an naraj naq eb’ laj Santil Paab’anel toj te’xyal xq’e.

Jo’ chanru nachal xsahil xch’ool li Dios sa’ xyalb’al qaq’e, nachal ajwi’ xrahil wi ink’a’ naqak’e reetal naq eb’ li qas qiitz’in yookeb’ ajwi’ chixyalb’al. Jun li qamiiw, li xToba, xye qe chanru kixtzol a’in rik’in lix na’, li xJulia. Li xJulia ut li xToba a’aneb’ wiib’eb’ li xb’eenil komon aj ral ch’och’ sa’ Sudáfrica. Chirix naq kiraqe’ li rawa’b’ejileb’ laj apartheid, eb’ laj ral ch’och’ ut laj q’an is ke’ru chi xik sa’ iglees sa’ komonil. Wankeb’ li xe’ch’a’ajko’ rik’in a’in. Sa’ jun Domingo li xJulia ut li xToba ke’wulak sa’ iglees ut ke’reek’a naq junjunq aj q’an is ink’a’ xe’xk’uleb’ sa’ usilal. Li xToba kixye xjosq’il re lix na’. Li xJulia kirab’i toj reetal naq li xToba ak xye chixjunil. Toja’ naq li xJulia kixye: “At xToba, li Iglees chanchan jun nimla b’anleb’aal, ut wan qayaajel chiqajunilo. Nokowulak sa’ iglees re taqak’ul qatenq’ankil.”

Li raatin li xJulia naxk’ut jun chaab’il na’leb’. Ink’a’ yal taqakuyeb’ jalan naq yookeb’ chi k’anjelak sa’ xmajelal; tento ajwi’ naq q’unaq li qach’ool ut aj tenq’anelaqo. Jo’ chanru naq li Dios nokoxkanab’ chixyalb’al qaq’e, naraj naq laa’o ajwi’ taqakanab’ jalaneb’ chixb’aanunkil, jo’ najtil te’raj. Lix tojb’al rix li maak taa’ok sa’ qayu’am chi jwal nim wi’chik. Taqak’e reetal naq us ta jalan jalanq qana’leb’, junaqik lix tojb’al rix li maak ajb’il ru qab’aan chiqajunil.

Junjunq chihab’ chaq anajwan, jun li ch’ajom aj Curtis kib’oq’e’ sa’ xmision. A’an jun li chaab’il misioneer jo’ li patz’b’il xb’aan chixjunileb’ li awa’b’ej re mision. Chaab’il xk’a’uxl ut kaw nak’anjelak. Toja’ naq kixk’ul jun rochb’een li toj saaj sa’ xk’a’uxl, jalan xna’leb’, ut ink’a’ mas naxwaklesi xch’ool re xb’aanunkil li k’anjel.

Sa’ jun kutan, naq wankeb’ sa’ bicicleta, laj Curtis ki’ilok chirix ut kiril naq li rochb’een kixkanab’ li bicicleta ut yoo chi b’eek. Laj Curtis kixye re li Dios lix josq’il sa’ xch’ool; jwal ch’a’aj li b’eek rik’in jun rochb’een li kelosiik naraj wi ta tixb’aanu junaq li k’anjel. Toja’ naq laj Curtis kixk’ul jun xk’oxlahom jwal nim, jo’ raatin ajwi’ li Dios li yoo chixyeeb’al, “aj Curtis, chiwu laa’in, laa’ex sa’ wiib’al ink’a’ mas jalanex cherib’il eerib’.” Laj Curtis kixtzol naq tento taawanq xkuyum rik’in jun rochb’een li wan xmajelal, a’b’anan li yoo ajwi’ chixyalb’al xq’e jo’ chanru naxnaw.

Nink’e li qab’oqb’al chiqajunil naq taqatz’il rix qayu’am, taqajal qak’a’uxl, ut toj taqayal qaq’e. Wi ink’a’ naqayal qaq’e, yal aj maako; wi ink’a’ nokokuyuk, maawa’o aj k’anjel; ut wi ink’a’ naqakanab’ jalaneb’ chixyalb’al xq’e, laa’o yal aj ka’pak’al-u.¹⁰ Naq naqayal qaq’e ut naqakanab’ jalaneb’ chixb’aanunkil ajwi’, laa’o tz’aqalo aj Santil Paab’anel. Naq nokojala, naqak’e reetal naq Li Dios mas wi’chik naxk’oxla aniho anajwan ut chanru toj toowanq, chiru chanru koowan junxil.¹¹

K’a’jo’ ninb’antioxi li Kolonel, lix tojb’al rix li maak, ut eb’ li profeet sa’ roso’jikeb’ li kutan li neke’xk’e qach’ool chi wank jo’ aj Santil Paab’anel, ut chixyalb’al qaq’e.¹² Laa’in ninch’olob’ xyaalal li yo’yookil Kolonel, sa’ lix k’ab’a’ li Jesukristo, amen.