Jo’kan naq ke’xch’anab’ lix xiweb’
Xb’aan li Elder David A. Bednar
Re lix Molameb’ li Kab’laju chi Apostol
Li ruchich’och’il xiw naxwaklesi li k’a’uxlej ut xsachik qach’ool, a’b’anan li diosil xiw naxk’am chaq li tuqtuukilal, xk’ojlajik qak’a’uxl ut xkawil qach’ool.
Najultiko’ we jun li na’leb’ xink’ul naq toj ka’ch’inin. Sa’ jun kutan naq yookin chi b’atz’unk rik’ineb’ li wamiiw, xinjor lix ventanil jun k’ayleb’aal junpak’al li qochoch. Naq kijore’ li lem ut ki’eek’an li alarma, xinnujak rik’in xiw sa’ inch’ool ut sa’ ink’a’uxl. Sa’ junpaat, xink’e reetal naq tinnumsi li rela’ lin yu’am sa’ tz’alam. Eb’ lin na’ inyuwa’ timil timil xe’xq’unb’esi inch’ool chi elk chaq sa’ li muqmuukin wi’ rub’el inch’aat, ut chixpatz’b’al xkuyb’al inmaak rik’in laj eechal re li k’ayleb’aal. Ut jo’ nekeril, x’isiik sa’ inb’een kanaak sa’ tz’alam.
Li xiw xinweek’a sa’ li kutan a’an, tz’aqal yaal ut jwal nim. Maare laa’at xaweek’a xkomon li xiw a’an chirix xk’eeb’al reetal junaq yajel sa’ laa tib’el, malaj naq jun komon sa’ laa junkab’al xwan xch’a’ajkilal malaj xiwxiw li wan wi’, malaj chirix rilb’al li k’a’ru ink’a’ us yoo chi k’ulmank sa’ li ruchich’och’. Naq nak’ulman a’in, nachal li xiw sa’ qab’een xb’aan naq yooko chixk’ulb’al li k’a’ru xiwxiw, li ink’a’ nawb’il, malaj li tixk’am chaq li ra, ut xb’aan naq li k’a’ru naqak’ul nachal chi maak’a’ sa’ qach’ool, sa’ junpaat, ut ra naxb’aanu qe.
Sa’ li qayu’am wulaj wulaj, naqab’i resil li kamsink-ib’, li we’ej, li ninqi pleet, xpo’jik li tenamit, li terrorismo, xsachik li chaab’ilal, li yajel, ut li k’a’ru xuwajel na’ux sa’ li ruchich’och’, ut naru nachal li xiw sa’ qab’een. Relik chi yaal naq wanko sa’ li kutan kixye li Qaawa’: “Ut sa’ li kutan a’an ... chixjunil li ruchich’och’ taawanq chi choqinb’il, ut eb’ li winq te’lajq xch’ool” (Tz. ut S. 45:26).
Li wajom anajwan, a’an xyeeb’al chanru na’isiman li xiw rik’in xnawb’al xyaalalil ut xpaab’ankil li Qaawa’ Jesukristo. Nintz’aama chi anchal inch’ool naq li Santil Musiq’ej choorosob’tesi chiqajunil naq naqak’oxla sa’ komonil li xnimal ru na’leb’ a’in.
Li xiw re li yu’am a’in
Naq ke’rab’i lix yaab’ xkux li Dios chirix xk’uxb’al li ru li che’ li xyeeman naq ink’a’ taak’uxmanq, laj Adan ut li xEva ke’xmuq’ rib’ sa’ li awimq Eden. Li Dios kixb’oq laj Adan, ut kixpatz’, “B’ar wankat? Kichaq’ok [laj Adan] ut kixye Xwab’i xyaab’ aakux ... , ut xinxiwak” (Genesis 3:9–10). Naqak’e reetal naq chirix li t’ane’k, sa’ junpaat laj Adan ut li xEva ke’reek’a li xiw. Reek’ankil li xiw, a’an jun li na’leb’ aajel ru li na’ux sa’ li qawanjik sa’ li ruchich’och’.
Jun esil sa’ lix Hu laj Mormon naxk’ut xnimal xwankil li qanawom chirix li Qaawa’ (chi’ilmanq 2 Pedro 1:2–8; Alma 23:5–6) re risinkil li xiw ut xk’eeb’al li tuqtuukilal, us ta wan li nimla ch’a’ajkilal chiqu.
Sa’ li ch’och’ Helam, eb’ lix tenamit laj Alma ke’xiwak xb’aan naq yoo chi chalk jun teep aj pleet reheb’ laj Lamanita.
“A’ut laj Alma xko’o ut kixaqli sa’ xyanqeb’, ut kixye reheb’ naq me’xuwak; chijultiko’q b’an reheb’ li Qaawa’ lix Dios, ut a’an tixkoleb’.
“Jo’kan naq ke’xch’anab’ lix xiweb’” (Mosiah 23:27–28).
K’ehomaq reetal naq maawa’ laj Alma li xch’anab’ank re lix xiweb’ li tenamit. Laj Alma kixye reheb’ laj paab’anel naq chijultiko’q reheb’ li Qaawa’, ut li kole’k li ka’ajwi’ rik’in a’an naru nachal (chi’ilmanq 2 Nefi 2:8). Ut rik’in xnawb’al naq li Kolonel yoo chi ilok reheb’, eb’ li tenamit ke’ru chi ch’anab’aak lix xiweb’.
Li qanawom ut li qapaab’aal chirix li Qaawa’ neke’xk’e qawankil chixch’anab’ankil li qaxiw, xb’aan naq ka’ajwi’ li Jesukristo naru chixk’eeb’al li tuqtuukilal li nakana. A’an kixye, “Chattzoloq chiwix, ut chawab’i li waatin; chatb’eeq sa’ xtuulanil inMusiq’, ut taawanq aatuqtuukilal wik’in” (Tz. ut S. 19:23).
Li Qaawa’ kixye ajwi’, “Ani nab’aanunk re li k’anjel re tiikilal tixk’ul lix q’ajkamunkil, a’ li tuqtuukilal sa’ li ruchich’och’ a’in ut li junelik yu’am sa’ li ruchich’och’ toj chalel” (Tz. ut S. 59:23).
Rik’in xpaab’ankil li Kristo ut xk’eeb’al qib’ chiru lix chaab’ilal, li ruxtaan, ut li rusilal, nachal li qayo’onihom, sa’ xk’ab’a’ lix tojb’al rix qamaak, naq taqak’ul li wakliik chi yo’yo ut li junelik yu’am (chi’ilmanq Moroni 7:41). Li paab’aal ut li yo’onink a’in naxk’am chaq sa’ li qayu’am xsahil lix tuqtuukil li qach’ool, li naqaj chiqajunilo. Rik’in xwankil lix tojb’al rix li maak, naru na’ux li jalb’a-k’a’uxl, ut na’oso’ xsachik li yo’onihom li nachal xb’aan li maak; jo’kan ajwi’ naxk’e qametz’ew re taqil, taqab’aanu, ut taqayu’ami li chaab’ilal li ink’a’ raj tooruuq chixtawb’al ru malaj chixb’aanunkil yal qajunes. Relik chi yaal naq jun li osob’tesink li nachal rik’in li wank choq’ tzolom a’an “ li tuqtuukil usilal li nachalk rik’in li Dios ut naxq’ax ru chixjunil li na’leb’” (Filipenses 4:7).
Li tuqtuukilal li naxk’e qe li Kristo, nokoxkanab’ chirilb’al li yu’am a’in jo’ jun raqal li junelik q’e kutan, ut naxk’e xk’ojlajik li qamusiq’ (chi’ilmanq Kolosenses 1:23) re naq rajlal toowanq chirilb’al li qachoxahil na’aj li naqasik’ xk’ulb’al. Chi jo’kan, naru nach’anab’aak li qaxiw, xb’aan naq lix tzol’leb’ a’an naxk’e xyaalalil ut xb’eresinkil chixjunil li na’ux sa’ li qayu’am. Eb’ lix k’ojob’anb’il k’anjel ut lix sumwank neke’xk’e qametz’ew ut xk’ojob’ankil qach’ool sa’ xk’ulb’al li sa jo’ ajwi’ li ra. Ut lix wankil lix tijonelil naxk’e chiqanaw naq li k’a’ru q’axal aajel ru naru chi kanaak chiru li yu’am a’in, jo’ ajwi’ sa’ li junelik q’e kutan.
A’ut ma naru naqach’anab’ li qaxiw li nachal chi junpaat ut chi kok’ aj xsa’ sa’ qab’een sa’ li ruchich’och’ wanko wi’? Sumenb’il chi ch’olch’o li patz’om a’in: Naru. Wan oxib’ chi na’leb’ li aajeleb’ ru re xk’ulb’al li osob’tesink a’in sa’ li qayu’am: (1) ilok wan wi’ li Kristo, (2) kab’lak sa’ xb’een lix k’ojleb’aal li Kristo, ut (3) xtikisinkil qib’ chi ub’ej rik’in xpaab’ankil li Kristo.
Ilok wan wi’ li Kristo
Li na’leb’ kixk’e laj Alma re laj Helaman li ralal taak’anjelaq qe chiqajunqal anajwan: “Relik chi yaal, chawil naq tat-iloq wan wi’ li Dios ut taawanq aayu’am” (Alma 37:47). Tento too’iloq wan wi’ li Kolonel, ut taawanq qana’leb’ chi xaqxo sa’ xb’een, yalaq jo’q’e ut yalaq b’ar.
Chijultiko’q eere chan ru naq eb’ lix apostol li Qaawa’ xe’wan sa’ jun jukub’ li eek’asinb’il chi kaw sa’ xyi li palaw. Xko’o li Jesus rik’ineb’, yoo chi b’eek chiru li ha’, a’ut ink’a’ ke’xnaw ru, ut ke’xjap re rik’in xiw.
“Li Jesus ... kiraatinaheb’ ut kixye, Kawaq eech’ool, laa’inin, mexxuwak.
“Kichaq’ok laj Pedro ut kixye:—Qaawa’, wi laa’at, taqlahin chi xik aawik’in chiru li ha’.
“Kim, chan li Jesus re” (Mateo 14:27–29).
Toja’ naq laj Pedro ki’ok chi b’eek chiru ha’ toj wan wi’ li Jesus.
“A’b’anan, naq kiril xkawil li iq’, kixwak ut, naq ki’ok chi sub’e’k, kixjap re: —Qaawa’, chinaakol, chan re.
“Li Jesus tikto kixye’ li ruq’, kixchap ut kixye re: —Ka’ch’in laa paab’aal, at winq. K’a’ut naq xwiib’ank laa ch’ool?” (Mateo 14:30–31).
Nink’oxla chanru naq laj Pedro xko’o sa’ junpaat ut chi anchal xch’ool naq b’oqb’il xb’aan li Kolonel. Naq kixb’eresi li rilob’aal wan wi’ li Jesus, ki’el chaq sa’ li jukub’ ut kib’eek chiru li ha’. Ka’ajwi’ naq kixb’eresi li rilob’aal rik’in li iq’ ut xb’olam li palaw kixuwak ut ki’ok chi sub’e’k.
Laa’o nokoru chi numtaak sa’ xb’een li qaxiw ut chixkawob’resinkil li qapaab’aal wi naqab’aanu li yeeb’il xb’aan li Qaawa’: “Chex’iloq wankin wi’ sa’ li junjunq eek’oxlahom; miwiib’an eech’ool, mexxuwak” (Tz. ut S. 6:36).
Kablak sa’ xb’een lix k’ojleb’aal li Kristo
Laj Helaman kixye reheb’ laj Nefi ut laj Lehi, ralaleb’: “Chijultiko’q, chijultiko’q eere naq a’ sa’ xb’een lix saqoonaq laj Tojol qix, a’an li Kristo, li Ralal li Dios, naq tento teek’e eek’ojob’ankil; re naq jo’q’e tixtaqla laj tza lix kawil iq’, relik chi yaal, lix tzimaj sa’ li sut iq’, relik chi yaal, naq chixjunil lix saqb’ach ut lix kawil kaq-sut-iq’ taatenoq sa’ eeb’een, maak’a’aq xwankil chekelonkil taq’a sa’ li jul re rahilal ut rahil ch’oolejil li maak’a’ roso’jik, sa’ xk’ab’a’ li saqoonaq li kab’lanb’ilex wi’, a’an jun k’ojleb’aal ch’olch’o ru, jun k’ojleb’aal b’ar wi’ wi te’kab’laq li winq sa’ xb’een ink’a’ taaruuq te’t’ane’q” (Helaman 5:12).
Eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel ut li sumwank a’aneb’ li saqoonaq li naru naqakab’la wi’ li qayu’am sa’ xb’een lix k’ojleb’aal li Kristo ut lix tojb’al rix qamaak xb’aan. Wanko chi b’ak’b’o rik’in ut sa’ xb’een li Kolonel wi chi tiik qach’ool naqak’ul li k’ojob’anb’il k’anjel ut noko’ok sa’eb’ li sumwank, naq rik’in tiikilal najultiko’ qe ut naqapaab’eb’ li sumwank a’an, ut naq naqayal qaq’e chi wank jo’ chanru li teneb’ank li xqak’ul sa’ qab’een. Ut a’an li b’ak’leb’ a’an li naak’ehoq re qakawilal ut qaxaqalil chiru chixjunil lix kutankil li qayu’am.
Naru naqak’ul xch’anab’ankil li qaxiw naq naqaxaqab’ chi kaw li qajom ut li qab’aanuhom sa’ xb’een li tz’aqal k’ojleb’aal re li Kolonel, rik’ineb’ li k’ojob’anb’il k’anjel ut li sumwank.
Xtiikisinkil qib’ chi ub’ej rik’in paab’aal chirix li Kristo
Laj Nefi kixye: “Jo’kan ut, tento teetiikisi eerib’ chi ub’ej chi xaqxookex junelik rik’in li Kristo, rik’in tz’aqal xlemtz’unkil li yo’onink, ut rik’in rahok choq’ re li Dios ut reheb’ chixjunil li winq. Jo’kan ut, wi teetiikisi eerib’ chi ub’ej rik’in xtzekankil xsahil li raatin li Kristo, ut texkuyuq toj sa’ roso’jik, k’ehomaq reetal, jo’ka’in naxye li Yuwa’b’ej: Taawanq eeyu’am chi junelik” (2 Nefi 31:20).
Li tz’aqal kuyuk li yeeb’il resil sa’ li jun raqal a’in, nachal rik’in li musiq’ejil nawom, li ilok, li yalok q’e, li kuyuk, ut li rusilal li Dios. Xk’anjelankil li qapaab’aal chirix lix santil k’ab’a’ li Jesukristo, xkub’sinkil qib’ chiru li rajom a’an sa’ li qayu’am, ut chi tuulan li qach’ool rilb’al li ruq’ sa’ chixjunil li k’a’aq re ru, naxk’e qe li tuqtuukil k’a’aq re ru re lix awa’b’ejihom li Dios, li nak’amok chaq re li sahil ch’oolejil ut li junelik yu’am (chi’ilmanq Tz. ut S. 42:61). Us ta naqak’ul li ch’a’ajkilal ut noko’ok sa’ li k’a’ru toj taachalq chi ink’a’ naqanaw k’a’ru taqil, naru tookuyuq chi sa qach’ool, ut toowanq “sa’ xyaalalil ut sa’ tuqtuukilal” (1 Timoteo 2:2).
Naru naqak’ul xch’anab’ankil li qaxiw naq naqak’ul li kawil ch’oolej li nachal rik’in xtzolb’al ut xyu’aminkil li na’leb’ re li evangelio, ut rik’in xik chi ub’ej sa’ xb’ehil li qasumwank.
Xxuwankil ru li Qaawa’
Jalan wi’ rik’in li xiw naqak’ul chi kok’ aj xsa’, a’an li yeeb’il sa’eb’ li loq’laj hu jo’ “diosil xiw” (Hebreos 12:28) malaj “xxuwankil li Qaawa’” (Job 28:28; Proverbios 16:6; Isaias 11:2–3). Li ruchich’och’il xiw naxwaklesi li k’a’uxlej ut xsachik qach’ool, a’b’anan li diosil xiw naxk’am chaq li tuqtuukilal, xk’ojlajik qak’a’uxl ut xkawil qach’ool.
A’ut chan ru naru junaq xiw chi waklesink ch’oolej malaj chi tenq’ank sa’ musiq’ej?
Li tiikil xiw li yookin chixyeeb’al resil, a’an xchamal li loq’onink, li oxloq’ink, ut xsachik qach’ool chirix li Qaawa’ Jesukristo (chi’ilmanq Salmo 33:8; 96:4), xpaab’ankileb’ lix taqlahom (chi’ilmanq Deuteronomio 5:29; 8:6; 10:12; 13:4; Salmos 112:1, ut royb’eninkil li roso’jikil raqb’a-aatin ut li tiikilal li wan sa’ ruq’. Chi jo’kan, li diosil xiw natikla rik’in xtawb’al ru chi yaal lix diosilal ut lix k’anjel li Qaawa’ Jesukristo, rik’in wank qach’ool chixq’axtesinkil li qajom chiru rajom a’an, ut rik’in xnawb’al naq li junjunq winq ut ixq te’xsume rix lix maak sa’ xkutankil li raqb’a-aatin (chi’ilmanq Tz. ut S. 101:78; Eb’ lix Raqalil li Paab’aal 1:2).
Jo’ yeeb’il sa’eb’ li loq’laj hu, li diosil xiw a’an “xtiklajik li chaab’il k’a’uxl” (Proverbios 1:7), li “nak’ehok na’leb’” (Proverbios 15:33), li naxkanab’ chi “k’ojk’o qach’ool” (Proverbios 14:26), ut “xyo’leb’aal li yu’amej” (Proverbios 14:27).
Chik’eemanq reetal naq li diosil xiw wan chi laq’lo rik’in xtawb’al ru li raqb’a-aatin sa’ roso’jik, ut naq sumenb’ilaq sa’ qab’een li rajom qach’ool, li qak’oxlahom, li qaatin, ut li qab’aanuhom (chi’ilmanq Mosiah 4:30). Li xxuwankil ru li Qaawa’ maawa’ royb’eninkil rik’in xiw li xaqab’aak chiru re taaraqe’q aatin chiqix. Laa’in ink’a’ nink’oxla naq taqaxuwa ru a’an. A’an b’an xnawb’al naq tooxaqliiq chiru li rilob’aal ut taqil chanru tz’aqal naq wanko, ut “tz’aqalaq re ru li qana’leb’” (2 Nefi 9:14; chi’ilmanq ajwi’ Alma 11:43) chirix chixjunil li qab’alaq’il na’leb’, qaka’pak’alil, ut lix b’alaq’inkil qib’ xqab’aanu. Sa’ roso’jik, ink’a’ taa’isimanq a’in chiqu.
Li junjunq chi aamej li wanjenaq ut li toj taawanq sa’ li ruchich’och’ “taak’ame’q chi xaqliik chiru lix raqleb’aal aatin li Dios, re taaraqe’q aatin chirix xb’aan a’an, a’ yaal jo’ chanru lix k’anjeleb’, ma useb’, malaj ink’a’ useb’” (Mosiah 16:10). Wi tiik ru li rajom qach’ool ut wi chaab’il li qak’anjel, sahaq choq’ qe li raqleb’aal aatin (chi’ilmanq Jakob 6:13; Enos 1:27; Moroni 10:34). Ut sa’ roso’jik li kutan, “tooq’ajkamuuq choq’ re li tiikilal” (Alma 41:6).
Chi junpak’al chik, wi ink’a’ us li rajom qach’ool ut wi maa’usilal li qak’anjel, xuwajelaq choq’ qe li raqleb’aal aatin. “Moko taawanq ta qach’ool chixtaqsinkil li qilob’aal re li qaDios; ut taasaho’q raj qach’ool wi ta taaruuq taqataqlaheb’ li pek ut li tzuul chi t’ane’k sa’ qab’een re qamuqb’al chiru rilob’aal a’an. (Alma 12:14). Ut sa’ roso’jik li kutan “taqak’ul maa’usilal choq’ qaq’ajkamunkil” (Alma 41:5).
Jo’ yeeb’il sa’ roso’jik Eklesiastes:
“Chaxuwa ru li Dios ut chapaab’eb’ lix taqlahom, xb’aan naq a’in xtz’aqalil lix teneb’ankil li winq.
“Xb’aan naq li Dios tixk’am sa’ raqb’a-aatin li junjunq k’anjel, ut jo’ k’ihal li k’a’ru muqmu, ma us, malaj ink’a’ us” (Eklesiastes 12:13–14).
Ex was wiitz’in raarookex inb’aan, li Diosil xiw narisi li xiw re li ruchich’och’. Narisi ajwi’ li xiw naq maajo’q’e tz’aqalaq li qamusiq’ejil chaab’ilal, ut naq maajo’q’e tooruuq chixb’aanunkil tz’aqal li naraj li Qaawa’. Yaal ajwi’ naq ink’a’ tz’aqalaq qachaab’ilal, ut ink’a’ tz’aqalaq qab’aanuhom wi yal qajunes yooko chixb’aanunkil. Ink’a’ tz’aqal li qak’anjel ut li rajom qach’ool chiqakolb’al. “Chirix chixjunil li nokoru chixb’aanunkil laa’o” (2 Nefi 25:23), nokotz’aqloq ka’ajwi’ rik’in li uxtaan ut li usilal li nachal sa’ xk’ab’a’ li nimla mayej kixk’e li Kolonel re xtojb’al rix li maak (chi’ilmanq Alma 34:10,14). Relik chi yaal, “naqapaab’ naq sa’ xk’ab’a’ lix tojb’al rix li maak xb’aan li Kristo, chixjunileb’ li winq neke’ru chi kole’k, rik’in ab’ink chiru li chaq’rab’ ut k’ojob’anb’il k’anjel re li Evangelio” (Eb’ lix Raqalil li Paab’aal).
Li Diosil xiw, a’an xraab’al A’an ut xk’eeb’al qib’ chiru. Naq naqaxuwa ru li Dios chi tz’aqal, k’a’jo’ wi’chik naq naqara. Ut “li tz’aqal rahok narisi chixjunil li xiw” (Moroni 8:16). Ninch’olob naq li saqen kutan re li diosil xiw taarisi chaq xq’ojyinal li ruchich’och’il xiw (chi’ilmanq Tz. ut S. 50:25) naq noko’ilok wan wi’ li Kolonel, nokokab’lak sa’ xb’een a’an jo’ li qak’ojleb’aal, ut naqatiikisi qib’ chi ub’ej sa’ xb’ehil lix sumwank chi q’axtesinb’il li qach’ool.
Ch’olob’ank ut yeechi’ink
Ninra ut nin’oxloq’i li Qaawa’. Tz’aqal yaal lix wankilal ut lix tuqtuukilal. A’an laj tojol qix, ut ninye xyaalal naq yo’yo. Ut sa’ xk’ab’a’ a’an, ink’a’ na’ajman naq taasachq qach’ool chi k’oxlak, chi moko naq tooxiwaq (chi’ilmanq Jwan 14:27), too’osob’tesiiq b’an re naq taach’anab’aaq li qaxiw. Jo’kan ninch’olob’, sa’ lix loq’laj k’ab’a’ li Jesukristo, amen.