2010–2019
Ko ha Taimi ke Teuteu
ʻOkatopa 2011


Ko ha Taimi ke Teuteu

Kuo pau ke tukutaha hotau taimí ki he ngaahi meʻa ʻoku mahuʻinga tahá.

ʻOku tuku ʻetau tokangá ʻi he vahe valu ʻo e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí ki hono fakaʻaongaʻi fakapotopoto ʻo e taimí. ʻOku fakamanatu mai ʻe ʻEletā M. Lāsolo Pālati ʻi he vahe ko ʻení kuo pau ke tau fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa pea ako e founga ke tau taukei ai hono aʻusia kinautolú (vakai, Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí: Ko ha Fakahinohino ki he Ngāue Fakafaifekaú [2004], 176). ʻOku kau ʻi he taukei he ngaahi founga ʻoku fie maʻu ke tau aʻusia ai ʻa ʻetau ngaahi taumuʻá, ʻa ʻetau taukei ʻi hono fakaʻaongaʻi fakapotopoto hotau taimí.

ʻOku ou houngaʻia ʻi he tā sīpinga ʻa Palesiteni Tōmasi S. Monisoní. ʻI he meʻa kotoa pē ʻokú ne fakahoko ʻi heʻene hoko ko e palōfita ʻa e ʻOtuá, ʻokú ne fakapapauʻi, ʻo hangē ko ia ne fai ʻe he Fakamoʻuí, ʻoku kei ʻi ai pē ha taimi feʻunga ke ʻaʻahi ai ki he kau mahakí (vakai, Luke 17:12–14), ke fakalotolahiʻi ʻa kinautolu ʻoku loto foʻí, pea hoko ko e tamaioʻeiki ʻa e kakai kotoa pē. ʻOku ou fakamālō foki ko e tā sīpinga ʻa ha niʻihi tokolahi kehe ʻoku foaki honau taimí ke tokoni ki honau kāingá. ʻOku ou fakamoʻoni ʻoku fakahōifua ki he ʻOtuá ʻa ʻetau foaki hotau taimí ke tokoni ki he niʻihi kehé, pea ʻi heʻetau fai ʻení, te ne ʻoatu kitautolu ke tau ofi ange kiate Ia. ʻE fai pau e Fakamoʻuí ki Heʻene folofolá “he ko ia ʻoku faivelenga mo anga fakapotopoto ʻi he moʻuí ʻoku lau ia ʻokú ne feʻunga ke maʻu ʻa e ngaahi nofoʻanga kuo teuteu moʻona ʻe heʻeku Tamaí” (T&F 72:4 ).

ʻOku ʻikai ʻaupito fakatau ʻa e taimí; neongo pe ko e hā e lahi hoʻo feingá, ko ha toki koloa ʻeni ia he ʻikai te ke lava ʻo fakatau ʻi ha falekoloa ʻi ha faʻahinga mahuʻinga. Ka ʻo kapau ʻe fakaʻaongaʻi fakapotopoto e taimí, he ʻikai lava ke fakatataua ai hono mahuʻingá. ʻOku tatau pē miniti mo e houa ʻoku vaheʻi mai kiate kitautolu he ʻaho takitaha ke tau fakaʻaongaʻí, taʻe ʻi ai ha totongi, pea ʻikai hano taimi kuo tau ako ʻo hangē ko ia ʻoku akoʻi fakalelei mai ʻe ha himi ʻoku tau maheni mo ia, [“ ʻoku vave e ʻalu ʻa e taimí hangē ko e tapa ʻa e ʻuhilá; he ʻikai lava ke toe foki mai ia”] (“Tokanga ki he Taimí,” Ngaahi Himi, fika 132). Kuo pau ke tau fakaʻaongaʻi fakapotopoto ʻa e taimi ʻoku tau maʻú. Naʻe pehē ʻe Palesiteni Pilikihami ʻIongi, “ʻOku tau haʻisia kotoa ki he ʻOtuá ʻi he faingamālie ke ngāue ʻaonga ʻaki ʻa e taimí, pea te ne fie maʻu foki ke tau lipooti fakaʻauliliki ki he founga naʻa tau fakaʻaongaʻi ʻaki iá” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Pilikihami ʻIongi [1997], 331).

Koeʻuhí ko e lahi ʻo e ngaahi meʻa ʻoku fie maʻu ke tau faí, kuo pau ai ke tau ako ke tau poto hono fakahokohoko ʻetau ngaahi filí ke feʻunga mo ʻetau ngaahi taumuʻá pe ko haʻatau fakatoloi meʻa pea fakamoleki hotau taimí ʻi ha ngaahi meʻa lahi ʻoku fakamole taimi. Kuo akonekina lelei kitautolu ʻe he Faiako Tuʻukimuʻá fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ke fakamuʻomuʻá ʻi Heʻene Malanga he Moʻungá, “[Ko ia, ʻoua naʻa mou kumi ki he ngaahi meʻa ʻo e māmaní, ka mou fuofua kumi ke langa hake ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá, pea ke fokotuʻu ʻa ʻEne māʻoniʻoní” (Mātiu 6:33; futinouti a; mei he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Mātiu 6:38). Vakai, foki, Dallin H. Oaks, “Tokangá mo e Ngaahi Meʻa ʻOku Totonu ke fakamuʻomuʻá,” Liahona, Siulai 2001, 99–102.)

Naʻe lea ʻa ʻAlamā ʻo kau ki he ngaahi meʻa ke fakamuʻomuʻá ʻi heʻene akonaki “naʻe hoko ai ʻa e moʻuí ni ko ha tuʻunga ʻahiʻahiʻanga; ko ha taimi ke teuteu ai ke feʻiloaki mo e ʻOtuá” (ʻAlamā 12:24). ʻE fie maʻu ha fakahinohino ki he founga lelei taha hono fakaʻaongaʻi ʻo e meʻaʻofa mahuʻinga ko e taimí ki he teuteu ke feʻiloaki mo e ʻOtuá, ka ko e meʻa pau pē ʻetau fokotuʻu taupotu taha ki ʻolunga he lisí ʻa e ʻEikí mo hotau ngaahi fāmilí. Naʻe fakamanatu mai ʻe Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa kiate kitautolu “ko e sipela ʻo e ʻofá ʻi heʻetau fetuʻutaki fakafāmilí ko e t-a-i-m-i” (“ʻO e Meʻa Mahuʻinga Tahá,” Liahona, Nōvema 2010, 22). ʻOku ou fakamoʻoni ko e taimi ‘oku lotua mo fekumi fakamātoato ai ki ha tokoní, ʻe tokoni mai ʻa ʻetau Tamai Hēvaní ke tō ʻetau fakamamafá ki he meʻa ko ia ʻoku ʻaongá ʻo laka ange ia ʻi ha toe meʻa kehe.

Ko hono fakaʻaongaʻi taʻefakapotopoto ko ia ʻo e taimí ko e tokoua pē ia ʻo e nofo noá. ʻI heʻetau muimui ko ia ʻi he fekau ke “tuku ʻa e nofo noá” (T&F 88:124), kuo pau ke tau fakapapauʻi ʻoku tau fakaʻaonga lelei e taimí ʻi heʻetau femoʻuekiná. Hangē ko ʻení, ko e meʻa fakaʻofoʻofa e ngaahi founga fetuʻutaki ʻoku tau maʻú, ka tau fakapapauʻi pē ʻoku ʻikai ke maʻunimā kitautolu ʻe he ngaahi founga fakatekinolosia ʻo e fetuʻutakí. ʻOku ou ongoʻi pē ʻoku moʻua ha niʻihi ʻi ha founga foʻou ʻokú ne maʻunimā hotau taimí —ʻokú ne fakapōpulaʻi kitautolu ke tau nofo maʻu pē ʻo toutou vakaiʻi mo ʻave ha ngaahi pōpoaki fakasōsiale pea maʻu hala ai ʻo pehē ʻoku tau femoʻuekina tokua pea ʻoku ʻaonga ʻetau meʻa ʻoku faí.

ʻOku lahi e ngaahi lelei ʻoku maʻu mei he founga faingofua ʻo ʻetau fetuʻutakí mo hono maʻu mai e ngaahi fakamatalá. Kuó u ʻilo ʻa hono ʻaonga ʻo e lava ke fekumi faingofua ki ha ngaahi fakamatalá, ngaahi lea konifelenisí, lekooti ʻo e ngaahi kuí, mo e maʻu mai ʻo e ʻī-meilí, ngaahi fakamanatu mei he Facebook, tweets, mo e text he telefoni toʻotoʻó. Ka neongo e lelei ʻo e ngaahi meʻá ni, he ʻikai lava ke tau tuku ke nau fetongi e ngaahi meʻa ko ia ʻoku mahuʻinga tahá. Toki meʻa fakamamahi ia kapau ʻe hanga ʻe he telefoní mo e komipiutá mo honau fakaofó ʻo fetongi ʻa e lotu fakamātoato mo mahinongofua ki ha Tamai Hēvani ʻofá. ʻAi muʻa ke tatau e vave ʻetau tūʻulutui ke lotú mo e vave ko ia ʻetau text ʻi he telefoni toʻotoʻó.

Ko e ngaahi vaʻinga fakaʻilekitulōniká mo e ngaahi maheni ʻoku fakahoko ʻi he ʻInitanetí, ʻoku ʻikai tuʻuloa ia ke ne fetongi ʻa e ngaahi kaungāmeʻa moʻoni ʻoku lava ke nau fāʻofua mai mo fakalotolahiʻi kitautolu pea lava ke nau lotua kitautolu mo tokanga moʻoni kiate kitautolú. Ne u houngaʻia heʻeku mamata ki he fepoupouaki ʻa e kau mēmipa ʻo ha kōlomu, kalasi, mo e Fineʻofá. ʻI he ngaahi taimi peheé, ʻoku toe mahino lelei ange ai kiate au e meʻa naʻe ʻuhinga ki ai e ʻAposetolo ko Paulá ʻi heʻene pehē, “ʻOku ʻikai ai ko e kau muli mo e kau ʻaunofo ʻa kimoutolu, ka ko e kaungā kolo mo e kāinga māʻoniʻoni” (ʻEfesō 2:19).

ʻOku ou ʻiloʻi ʻoku tau fiefia taha pē ʻi he taimi ʻoku tuku ai ʻetau tokangá ki he ʻEikí (vakai, ʻAlamā 37:37) pea ki he ngaahi meʻa ko ia ʻoku nau ʻomai ʻa e fiefia ʻoku tolongá kae ʻikai ko e ngaahi houa lahi ʻoku tau fakaʻaongaʻi he ʻInitanetí, mo e ngaahi keimi kehekehe ʻi he ʻInitanetí. ʻOku ou naʻinaʻi atu ke tau takitaha toʻo muʻa e ngaahi meʻa ʻokú ne kaihaʻasi hotau taimi mahuʻingá pea fakapapauʻi te tau puleʻi kinautolu, kae ʻoua naʻa tuku ke nau puleʻi kitautolu ʻaki honau natula fakatupu maʻunimaá.

Ke maʻu ʻa e melino ʻoku folofola ki ai ʻa e Fakamoʻuí (vakai, Sione 14:27), kuo pau ke līʻoa hotau taimí ki he ngaahi meʻa ʻoku mahuʻinga tahá, pea ko e ngaahi meʻa ʻa e ʻOtuá ʻoku mahuʻinga tahá. ʻI heʻetau fetuʻutaki mo e ʻOtuá ʻi he lotu fakamātoató, lau mo ako mei he folofolá ʻi he ʻaho takitaha, fakalaulauloto ki he meʻa ne tau lau mo ongoʻí, pea tau fakaʻaongaʻi mo moʻui ʻaki e ngaahi lēsoni kuo tau akó, ʻoku tau toe ofi ange ai kiate Ia. ʻOku talaʻofa mai ʻa e ʻOtuá kapau te tau fekumi fakamātoato mei he ngaahi tohi lelei tahá, “[te Ne] foaki kiate [kitautolu] ʻa e ʻiló ʻi hono Laumālie Māʻoniʻoní” (T&F121:26; vakai foki, T&F 109:14–15).

ʻE fakatauveleʻi kitautolu ʻe Sētane ke tau fakaʻaongaʻi hala hotau taimí ʻi heʻene ngaahi founga olopotó ke tohoakiʻi ʻaki kitautolu. Neongo ʻe hoko mai e ngaahi ʻahiʻahí, ka naʻe akonaki ʻa ʻEletā Kuenitini L. Kuki ʻo pehē “ko e Kāingalotu ko ia ʻoku nau tali e pōpoaki ʻa e Fakamoʻuí, he ʻikai taki halaʻi ʻa kinautolu ʻe he ngaahi holi fakamānako mo fakatupu ʻauhá” (“Ko ha Māʻoniʻoni Koe?” Liahona, Nōvema 2003, 96). Naʻe hanga ʻe Hailame Peisi, ko e taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻe Toko Valu ʻo e Tohi ʻa Molomoná ʻo akoʻi mai ha lēsoni mahuʻinga fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ʻoku nau toʻo ʻetau tokangá. Naʻá ne maʻu ha maka pea naʻe fakafou ʻi ai haʻane hiki e ngaahi meʻa naʻá ne pehē ko ha ngaahi fakahā maʻá e Siasí (vakai, T&F 28). ʻOku pehē ʻe ha fakamatala, ko e taimi naʻe fakatonutonu ai ʻa Hailamé, naʻe toʻo ʻa e maká meiate ia ʻo ʻave pea momosi ke hoko ko e efu ke ʻoua naʻa toe ʻi ai ha taimi ʻe fai ha tokanga ki ai.1 ʻOku ou fakaafeʻi pē kitautolu ke tau ʻiloʻi pea toʻo atu ʻa e ngaahi meʻa ʻi heʻetau moʻuí ʻoku nau ʻave ʻetau tokangá ʻo maumauʻi ai hotau taimí. ʻE fie maʻu ke tau fakakaukau fakapotopoto ke fakapapauʻi ʻoku potupotutatau mo totonu e founga ʻoku tau fakaʻaongaʻi ki ai hotau taimí ʻo fakakau ki ai e ʻEikí, fāmilí, ngāué, mo e ngaahi ʻekitivitī fakafiefia ʻoku fakatupulakí. Hangē ko ia kuo tau ʻosi ʻiló, ʻoku toe lahi ange ʻa e fiefia ʻi he moʻuí ʻi heʻetau fakaʻaongaʻi hotau taimí ke fekumi ki he ngaahi meʻa ʻoku “māʻoniʻoni, fakaʻofoʻofa, pe ongoongolelei pe feʻunga mo hono vīkivikiʻí” (Ngaahi Tefito ʻo e Tui 1:13).

ʻOku vave ʻaupito e ʻalu ʻa e taimí. Ko ha ʻaho lelei e ʻahó ni lolotonga ʻetau ʻi he matelié ke tau toe vakaiʻi ai ʻa e meʻa ʻoku tau fakahoko ke teuteu ki he feʻiloaki mo e ʻOtuá. ʻOku ou fakamoʻoni ʻoku ʻi ai ha ngaahi fakapale maʻongoʻonga maʻanautolu ʻoku nau fakaʻaongaʻi e taimi ʻi he moʻui matelié ke teuteu ki he moʻui taʻe-faʻa-maté mo e moʻui taʻengatá. ʻI he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.

  1. Vakai, Provo Utah Central Stake general minutes, Apr. 6, 1856, vol. 10 (1855–60), Church History Library, Salt Lake City, 273 (kuo toe fakaleleiʻi ʻa e sipelá, falaʻilonga leá, mo e mataʻitohi lahí): “Naʻe pehē ʻe he tamai ko [ʻĪmea] Hālisí naʻe pehē ʻe he ʻAposetoló ʻoku totonu ke tau tauʻi ʻa e ngaahi puleʻanga mo e ngaahi mālohi ʻi he ngaahi feituʻu māʻolungá. Naʻe keli hake ʻe Misa Hailame Peesi mei he kelekelé ha foʻi maka lanu ʻuliʻuli [pea] faʻo ia ʻi hono kató. ʻI heʻene aʻu ki ʻapí, naʻá ne toe vakai ki ai. Naʻe ʻi ai ha foʻi sētesi ʻi ha laʻi pepa ne feʻunga mālie pē mo ia. ʻI heʻene hiki pē ha foʻi sētesi ʻe tahá, ne toe ʻasi mai mo ha foʻi sētesi ʻi he foʻi maká ʻo aʻu pē ki heʻene hiki ha peesi ʻe 16. Naʻe fakahā ʻa e meʻá ni kia Siosefa. Ne fehuʻi ange ʻe ha taha kia Siosefa pe ʻoku tonu ia. Naʻá ne pehē ʻoku ʻikai ke ne ʻiloʻi, ka naʻá ne lotu pea maʻu e fakahā ko e foʻi maká ʻoku mei he tēvoló. Ne momosi leva ia ke efuefu pea tutu e ngaahi lauʻi peesi ne hikí. Ko e ngāue ia ʻa e mālohi ʻo e poʻulí. ʻĒmeni.”