2010–2019
ʻOua Naʻa Ngalo Au
ʻOkatopa 2011


ʻOua Naʻa Ngalo Au

Ko ʻeku lotú mo e tāpuakí ke ʻoua naʻa teitei ngalo ko e ngaahi ʻofefine mahuʻinga moʻoni kimoutolu ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá.

Siʻoku tuofāfine ʻofeina, ʻoku fakafiefia ke ʻi heni mo kimoutolu he ʻahó ni. ʻOku ou fakatetuʻa maʻu pē ki he fakataha lahi ʻa e Fineʻofá mo hono ngaahi pōpoakí. Mālō ʻaupito kau fafine. Ko ha lāngilangi makehe moʻoku ʻi hono vaheʻi mai ʻe Palesiteni Tōmasi S. Monisoni ke u lea he ʻahó ni mo tānaki atu ha ngaahi fakakaukau kau ki he houʻeiki fafine ʻo e Siasí.

ʻI he kuohilí, ne u ʻeveʻeva ai ʻi ha ngoue fakaʻofoʻofa mo hoku uaifí mo e ʻofefiné. Ne u ofo ʻi he ngeia mo e fakaʻofoʻofa e fakatupu ʻa e ʻOtuá. Ne u toki fakatokangaʻi atu ha kiʻi matalaʻiʻakau siʻisiʻi ʻi he uhouhonga ʻo e ngaahi matala fakaʻofoʻofá. Ne u ʻiloʻi e hingoa ʻo e matalaʻi ʻakau ko ʻení he naʻe ʻi ai ʻeku ongo makehe ki ai, talu ʻeku kei siʻi. Ko e hingoa e matalaʻi ʻakaú ko e ‘oua-naʻa-ngalo-aú.

ʻOku ʻikai ke u ʻiloʻi pe ko e hā hono ʻuhinga ʻoku fuʻu mahuʻinga pehē ai kiate au e kiʻi matalaʻi ʻakau ko ʻení he ngaahi taʻu lahí ni. ʻOku ʻikai ke ne tohoakiʻi vave e tokangá; he ʻoku faingofua hono taʻefakatokangaʻí ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi matalaʻiʻakau lalahi lanu kehekehé; ka ʻoku fakaʻofoʻofa foki hono lanu mālohí he ʻoku tatau ia mo e lanu pulū ʻa e langí—mahalo ko e ʻuhinga ia ʻe taha ʻo ʻeku saiʻia aí.

Pea ʻoku ʻi ai ha foʻi kole fakaʻofa ʻoku fai ʻe hono hingoá. ʻOku ʻi ai ha talatupuʻa faka-Siamane ʻo pehē hili pē hono fakahingoa kotoa ʻe he ʻOtuá e ʻakaú, naʻe tuku taʻefakahingoa pē ha ʻakau ʻe taha. Naʻe toki lea hake ha kiʻi leʻo ʻo pehē, “ʻE ʻEiki, ʻoua muʻa naʻa ngalo au!” Pea toki tali ange ʻe he ʻOtuá, ko e hingoa ia ʻe ui ʻaki iá.

ʻOku ou fie fakaʻaongaʻi e matalaʻi ʻakau ko ʻení ko ha fakafehoanaki. ʻOku hanga ʻe he lau ʻe nima ʻo e matalaʻi ʻakaú ʻo ueʻi au ke u fakakaukauʻi ha meʻa ʻe nima ʻe lelei ke ʻoua ʻaupito naʻa ngalo ʻiate kitautolu.

ʻUluakí, ʻoua naʻa ngalo ke lahi hoʻo kātakí.

ʻOku ou fie fakahā atu ha meʻa ʻoku ou ʻamanaki pē ʻe tonu hoʻomou vakai ki aí: ʻOku ʻafioʻi lelei pē ʻe he ʻOtuá ʻoku ʻikai ke tau haohaoa.

Te u tānaki atu: ʻOku ʻafioʻi lelei foki ʻe he ʻOtuá ʻoku ʻikai ke haohaoa e kakai ʻokú ke pehē ʻoku haohaoá.

Ka ʻoku tau fakamoleki ha taimi mo e ivi lahi ʻi hono fakafehoanaki kitautolu ki he niʻihi kehé—ʻo tau faʻa fakatatau hotau ngaahi vaivaí ki honau mālohingá. ʻOku tupu heni ʻetau fokotuʻu haʻatau ngaahi taumuʻa ʻoku faingataʻa ke aʻusia. Ko hono olá, ko e ʻikai ke tau fakafiefiaʻi ʻetau ngaahi ngāue leleí he ʻoku ngali tōnounou ia mei he meʻa ʻoku fakahoko ʻe ha taha kehe.

ʻOku ʻi ai ha ngaahi mālohinga mo e vaivaiʻanga ʻo e tokotaha kotoa pē.

ʻOku lelei ke ʻi ai hao ngaahi mālohinga.

Pea ko e konga pē ia ʻo e moʻui fakamatelié ke ʻi ai hao ngaahi vaivaiʻanga.

ʻOku finangalo ʻa e ʻOtuá ke Ne tokoniʻi kitautolu ke liliu hotau ngaahi vaivaí ke hoko ko ha ngaahi mālohinga,1 ka ʻokú Ne ʻafioʻi ko ha taumuʻa ʻeni ke ngāueʻi ʻi ha taimi lōloa. ʻOkú Ne finangalo ke tau haohaoa,2 pea kapau te tau nofo maʻu ʻi he hala ʻo e tuʻunga fakaākongá, te tau aʻusia ia ha ʻaho. ʻOku sai pē he ʻoku teʻeki ke ke aʻu lelei ki ai. Hokohoko atu hoʻo ngāueʻi iá pea tuku hoʻo tauteaʻi pē koé.

Siʻi tuofāfine, ʻoku ʻi ai hamou tokolahi ʻoku ʻikai hano ngataʻanga ʻenau manavaʻofa mo kātakiʻi e ngaahi vaivai ʻo e niʻihi kehé. Manatuʻi muʻa ke ke manavaʻofa pea ʻai ke lahi hoʻo kātakí.

Ka ʻi he taimi ní, houngaʻia ʻi he fanga kiʻi lavameʻa iiki kotoa ʻi ho ʻapí, ʻi ho vā fakafāmilí, ʻi hoʻo akó mo e maʻuʻanga moʻuí, ʻi hoʻo kau ki he Siasí mo hoʻo fakalakalaka fakafoʻituituí. Hangē ko e kiʻi matalaʻi ʻakaú ni, mahalo ʻe ngali iiki e fanga kiʻi lavameʻa ko ʻení kiate koe pe ʻikai fakatokangaʻi ia ʻe he niʻihi kehé, ka ʻoku ʻafioʻi kinautolu ʻe he ʻOtuá pea ʻoku ʻikai ko ha meʻa siʻisiʻi ia kiate Ia. Kapau ʻokú ke pehē ko e lavameʻá pē ʻa e matalaʻi lose haohaoá pe ʻōketi fakaʻofoʻofá, ʻe lava ke mole ai meiate koe ha niʻihi ʻo e ngaahi aʻusia fungani taha ʻo e moʻuí.

Hangē ko ʻení, mahalo pē ʻoku ʻikai ko e fili lelei tahá ʻa hoʻo vili taʻeʻunua ko ia ke “haohaoa ʻaupito” hoʻomou efiafi fakafāmili ʻi ʻapí he uike takitaha—neongo ʻe hoko hono aʻusia iá ko ha fakamamahi— kiate koe pea mo e niʻihi kehé. Ka ke fehuʻi loto pē, “Ko e hā te mau lava ʻo fai fakafāmili ʻe fakafiefia mo fakalaumālie pea mau toe vāofi ange aí?” Ko e efiafi fakafāmili ko ia ʻi ʻapí —neongo ʻene ngali siʻisiʻi hono fakahokó—ka ʻe lahi mo tuʻuloa ange ʻa e ola ia ʻe maʻu mei aí.

ʻOku lōloa e fononga ki he haohaoá, ka te tau lava ʻo aʻusia ha meʻa fakaofo pea fakafiefia ai ʻi he fanga kiʻi kupu siʻisiʻi taha ʻo e fonongá.

Uá, ʻoua naʻa ngalo e faikehekehe ʻo e feilaulau leleí mo e feilaulau fakavalevalé.

Ko e feilaulau leleí, ko e taimi ia ʻokú ke tukuange ai ha meʻa lelei koeʻuhí ko ha meʻa ʻoku mahuʻinga ange.

Ko e feilaulau leleí, ʻa hono tukuange ho taimi mohé ka ke tokoniʻi ha kiʻi tamasiʻi ʻoku misi ki ha meʻa fakailifia. ʻOku tau ʻilo kotoa ʻeni. ʻOku ʻikai ko ha feilaulau lelei haʻate ʻā he poó kotoa ko hono teuteuʻi ke masani ha kofu ʻo ʻete tama fefiné ki he Sāpaté, he ʻoku ʻikai ke fakatupu moʻui lelei ia.

Ko ha feilaulau lelei ʻa hono tukutaha ha konga ʻo hotau taimí ke tau ako ai ʻa e folofolá pe teuteu ke akoʻi ha lēsoni. ʻOku ʻikai ko ha feilaulau lelei ʻa hono fakamoleki ha taimi lahi ke tuitui e tefito ʻo e lēsoní ki ha ngaahi kofunima puke kulo naʻe ngaohi ʻi ʻapi ke takitāuhi e kau mēmipa hoʻo kalasí.

ʻOku kehekehe ʻa e tokotaha mo e tuʻunga kotoa pē, pea ko ha feilaulau lelei ʻi ha meʻa ʻe tahá ʻe ala hoko ia ko ha feilaulau ngalivale ʻi he meʻa ʻe tahá.

Te tau lava fēfē ke tala ʻa e faikehekehe ʻi hotau tūkungá? Te tau ala fehuʻi loto pē, “ʻOku ou tukutaha nai hoku taimí mo hoku iví ki he ngaahi meʻa ʻoku mahuʻinga tahá?” ʻOku lahi ha ngaahi meʻa lelei ke fai, ka he ʻikai ke tau lava ke fai kotoa kinautolu. ʻOku hoifua taha ʻa e Tamai Hēvaní ʻi he taimi te tau feilaulauʻi ai ha meʻa lelei koeʻuhí ko ha meʻa lelei ange ʻoku taumuʻa taʻengata. Taimi ʻe niʻihi, ʻe ʻuhinga ia ki hono lehilehiʻi e fanga kiʻi matalaʻi ʻakau siʻisiʻi kae fakaʻofoʻofa ʻo e ʻoua naʻa ngalo aú kae ʻikai ko ha ngoue matalaʻiʻakau lahi ʻoku ʻikai ke tau angamaheni ki ai.

Tolú, ʻoua naʻa ngalo ke ke fiefia he taimí ni.

ʻI he talanoa manakoa ʻa e fānaú ko e Charlie and the Chocolate Factory, ʻoku fufuuʻi ai ʻe he tokotaha ngaohi lole fakaofo ko Willy Wonka (Uili Uongikaá) ha tikite koula ʻi ha ngaahi pā lole ʻe nima peá ne fanongonongo ko ia pē te ne maʻu ha taha ʻo e ngaahi tikité te ne lava ʻo mamataʻi hono fale ngaohi ʻanga sokoletí pea ʻe ʻoange maʻu pē haʻane sokoleti lolotonga ʻene moʻuí.

Ko e pōpoaki ʻeni ne hiki ʻi he tikite koula takitaha: “Mālō e lelei, ko e tokotaha monūʻia ʻokú ke maʻu e Tikite Koulá ni precious stone in a stream. The next day she met another traveler who was hungry, and the wise woman opened her bag to share her food. The hungry traveler saw the precious stone and asked the woman to give it to him. She did so without hesitation. The traveler left, rejoicing in his good fortune. He knew the stone was worth enough to give him security for a lifetime. But a few days later he came back to return the stone to the wise woman. “I’ve been thinking,” he said, “I know how valuable the stone is, but I give it back in the hope that you can give me something even more precious. Give me what you have within you that enabled you to give me something more precious. Give me what you have within you that enabled you to give me the stone. Author Unknown… ! ʻOku lahi ha ngaahi meʻa fakaofo ʻoku teuaki moʻou! ʻOku lahi ha ngaahi meʻa fakaʻohovale ʻoku teuaki atu maʻau! … ʻOku fakamisiteli mo fakaofo… te ne fakafiefiaʻi,…fakaʻohovaleʻi pea fakatupu fifili kiate koe.”3

‘I he talanoa fungani mo ongoongoá ni, ʻoku holi lahi e kakai he māmaní ke maʻu ha tikite koula. ʻOku ongoʻi ʻe ha niʻihi ʻoku fakafalala ʻenau fiefia kakato he kahaʻú ki haʻanau maʻu pe ʻikai ke maʻu e tikite koulá. ʻI heʻenau hohaʻá, ʻoku kamata ke ngalo ai ʻi he kakaí ʻa e fiefia ne nau faʻa maʻu ʻi ha kiʻi pā lolé. ʻOku hoko leva e kiʻi pā lolé ia ko ha fakatupu ʻita moʻoni kapau ʻoku ʻikai faʻo ai e tikite koulá.

ʻOku tatali ha kakai tokolahi he ʻahó ni ki heʻenau tikite koulá—ʻa e tikite ʻoku nau tui ʻokú ne pukepuke ʻa e kī ki he fiefia kuo nau faʻa fakaʻānaua ki aí. Ki ha niʻihi, mahalo ko e tikite koula ko iá ʻa e mali fiefiá; ki ha niʻihi, mahalo ko ha ʻapi masani ʻoku ʻasi he peesi ʻuluaki ʻo ha makasini; pe mahalo, ko e tauʻatāina ia mei he ongoʻi mafasiá pe hohaʻá.

ʻOku ʻikai hano kovi ʻo e ngaahi fakaʻānaua māʻoniʻoní ia—ʻoku tau ʻamanaki lelei mo fekumi ki he ngaahi meʻa ʻoku “māʻoniʻoni, fakaʻofoʻofa pe ongoongo lelei pe feʻunga mo hono vikivikiʻí.” 4 ʻOku hoko mai e palopalemá he taimi ʻoku fakatoloi ai ʻetau fiefiá koʻetau tatali ke toki hoko ha meʻa he kahaʻú—ʻi hano maʻu mai—ʻetau tikite koulá.

Naʻe ʻi ai ha fefine ko ʻene fakaʻamu taupotu tahá pē ke mali mo ha tangata maʻu lakanga fakataulaʻeiki moʻui angatonu ʻi he temipalé pea ke ne hoko ko ha uaifi pe faʻē. Talu ʻene tupu mo ʻene fakaʻamu ke hoko e meʻá ni pea te ne hoko foki ko ha faʻē lelei mo ha uaifi ʻofa ha ʻaho. ʻE fonu hono ʻapí ʻi he ʻofa-manavaʻofá. He ʻikai teitei fai ai ha lea ʻita. He ʻikai ke teitei paku ʻa e meʻakaí. Pea he ʻikai ʻalu ʻene fānaú ʻo fakatamaiki, ka te nau fie feohi mo e Fineʻeikí mo e Tangataʻeikí ʻi he efiafí mo e fakaʻosinga ʻo e uiké.

Ko ʻene tikite koulá ia. Ko e meʻa pē ia naʻe fakafalala ki ai ʻene moʻuí. Ko e meʻa pē ia ʻe taha ʻi he moʻuí naʻá ne fakaʻamua taupotu tahá.

Ka naʻe ʻikai teitei hoko ia. Pea ʻi he fakalau atu ʻa e taʻú, naʻe fakaʻau ke ne ongoʻi fakaumiuminoa, loto mamahi pea mo ʻita. Naʻe ʻikai mahino kiate ia ʻa e ʻuhinga naʻe ʻikai foaki ange ai ʻe he ʻOtuá ʻene fakaʻamu māʻoniʻoní.

Naʻá ne faiako lautohi puleʻanga pea naʻe hanga ʻe heʻene feohi mo e fānaú he ʻahó kotoa ʻo fakamanatu ange kiate ia ʻoku teʻeki ai maʻu ʻene tikite koulá. ʻI he fakalau atu ʻa e taʻú, naʻe toe lahi ange ʻene ongoʻi lotomamahí mo ʻene fakaumiuminoá. Naʻe ʻikai fie feohi e kakaí mo ia pea naʻa nau fakaʻehiʻehi mei ai. Naʻe tō ʻa hono ʻitá ki he fānau akó. Naʻe ʻikai ke ne faʻa fakamaʻumaʻu ʻene ʻitá pea naʻe faʻa ʻiteʻita mo ongoʻi taʻelata.

Ko e meʻa fakamamahi ʻi he talanoa ko ʻení, ko e tupu mei he loto mamahi e fefiné ni heʻene fiu tali ki heʻene tikite koulá, naʻe ʻikai ke ne fakatokangaʻi ai ʻe ia ʻa e ngaahi tāpuaki kuó ne ʻosi maʻú. Naʻe ʻikai haʻane fānau ʻi ʻapi, ka naʻa nau ʻākilotoa ia ʻi hono lokiakó. Naʻe ʻikai faitāpuekina ʻaki ia ha fāmili, ka naʻe ʻoange ʻe he ʻEikí ha faingamālie kiate ia naʻe siʻisiʻi e kakai ne nau maʻu iá—ʻa e faingamālie ke ne tākiekina ki he leleí ha moʻui ʻa ha fānau mo ha ngaahi fāmili ʻe laungeau ʻi heʻene hoko ko ha faiakó.

Ko e lēsoni hení ʻoku peheni, kapau te tau fakamoleki hotau ʻahó he tatali ki he ngaahi matalaʻi lose ʻoku taʻepaú, ʻe ala mole ai meiate kitautolu ʻa e fakaʻofoʻofa mo e fakaofo ʻo e fanga kiʻi matalaʻi ʻakau iiki ʻoku nau lolotonga ʻākilotoa kitautolú.

ʻOku ʻikai ko e ʻuhingá ia ke tau siʻaki e ʻamanaki leleí pe fakasiʻia ʻetau ngaahi taumuʻá. ʻOua ʻaupito naʻa tuku hoʻo faifeinga ke aʻusia e lelei tahá. ʻOua ʻaupito naʻa tuku hoʻo ʻamanaki lelei ke aʻusia e ngaahi holi māʻoniʻoni ʻa ho lotó. Kae ʻoua naʻá tafoki ho fofongá mo ho lotó mei he fanga kiʻi meʻa fakaofo mo fisifisimuʻa ʻo e moʻui angamaheni ʻo e ʻaho takitaha, ʻa ia ʻoku tupu ai ʻa e moʻui mahutafea mo leleí.

Ko e kakai fiefia taha ʻoku ou ʻiló, ʻoku ʻikai ko kinautolu ia ʻoku nau maʻu ʻenau tikite koulá; ko kinautolu ia ʻoku nau ʻiloʻi mo makakoloaʻaki e fakaʻofoʻofa mo e fungani ʻo e moʻui fakaʻahó, lolotonga ʻenau tūlifua ke aʻusia ha ngaahi taumuʻa mahuʻingá. Ko kinautolu ia ʻoku nau lalanga fakaʻaho ʻa e fala ʻo e houngaʻiá mo e meʻa fakaofó ʻi he kotoa ʻenau moʻuí. Ko kinautolu ia ʻoku fiefia moʻoní.

Faá, ʻoua naʻa ngalo ʻa e “ʻuhinga” ʻo e ongoongoleleí.

ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻi heʻetau moʻuí, ʻoku ʻikai ke tau faʻa fakatokangaʻi ha konga mahuʻinga ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, ʻo hangē ko ha ʻikai fakatokangaʻi ʻe ha taha ha matalaʻi ʻakau fakaʻofoʻofa mo pelepelengesi. ʻI heʻetau feinga mālohi ko ia ke fakahoko kotoa hotau ngaahi fatongiá mo e tufakanga ʻi heʻetau hoko ko e kāingalotu ʻo e Siasí, ʻoku tau faʻa taku ai ko e ongoongoleleí ko ha lisi pē ia ʻo ha ngaahi fatongia kuo pau ke tau tānaki ki heʻetau lisi lōloa ʻo e ngaahi “ngāue ke faí,” hangē ko ha taimi kuo pau ke tau fakahū ki heʻetau taimi-tēpile femoʻuekiná. ʻOku fakatefito ʻetau tokangá ʻi he meʻa ʻoku finangalo e ʻEikí ke tau faí pea mo e founga ke tau fai ʻaki iá, ka ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku ngalo ʻiate kitautolu ʻa hono ʻuhingá.

Siʻoku tuofāfine ʻofeina, ko e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ʻoku ʻikai ko ha tufakanga pē ke fai; ko ha hala ia kuo fakaʻilongaʻi ʻe heʻetau Tamai ʻofá, ʻoku fakatau ki he fiefiá mo e melinó ʻi he moʻuí ni pea mo e nāunau mo ha fiefia taʻe-hano-tatau ʻi he moʻui ka hoko maí. Ko e ongoongoleleí ko ha maama ia ʻokú ne hulungia ʻa e moʻui matelié mo ne huluhulu mai e hala ʻoku toka mei muʻá.

Neongo ʻoku fie maʻu ke tau ʻiloʻi pe “ko e hā” pea mo e “founga” ʻo e ongoongoleleí, ka ʻoku mapunopuna ʻa hono “uhingá,” mei he afi taʻengata mo fakaʻeiʻeiki ʻo e ongoongoleleí. ʻI he taimi ʻoku mahino ai kiate kitautolu ʻa honoʻuhinga kuo tuku mai ai ʻe heʻetau Tamai Hēvaní e sīpinga moʻui ko ʻení, ʻi he taimi ʻoku tau manatuʻi ai e ʻuhinga ne tau tukupā ai ke hoko ia ko ha makatuʻunga mahuʻinga ʻo ʻetau moʻuí, ʻoku ʻikai leva ke kei hoko e ongoongoleleí ia ko ha fakamafasia, ka ʻoku hoko ia ko ha fiefia mo e laukauʻanga. ʻOku hoko ia ʻo pelepelengesi mo melie.

ʻOua muʻa naʻa tau ʻaʻeva ʻi he hala ʻo e tuʻunga fakaākongá mo siosio kehe pē mo fakakaukau ki he ngaahi ngāue mo e tufakanga ʻoku hanga mei muʻá. ʻOua muʻa naʻa tau ʻaʻeva mūnoa ʻo taʻefakatokangaʻi e fakaʻofoʻofa ʻo e māmani nāunauʻia mo fakalaumālie ʻokú ne ʻākilotoa kitautolú.

Siʻi tuofāfine, mou fekumi ki he fakaʻeiʻeiki, fakaʻofoʻofa mo e fiefia taʻe-hano-tatau ʻo e “ʻuhinga” ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

ʻOku hanga ʻe he ngaahi “meʻa” mo e “founga” ʻo e talangofuá ʻo fakaʻilongaʻi e halá mo pukepuke kitautolu ʻi he hala ʻoku totonú. ʻOku hanga ʻe he “uhinga” ʻo ʻetau talangofuá ʻo fakamāʻoniʻoniʻi ʻetau ngaahi ngāué mo liliu ʻa e meʻa ʻoku taʻeolí ke hoko ko ha meʻa fakaʻeiʻeiki. ʻOkú ne fakatupulaki ʻetau fanga kiʻi talangofua īkí ke hoko ko ha ngaahi ngāue māʻoniʻoni ʻo e moʻui fakatapuí.

Nimá, ʻoua naʻa ngalo ʻoku ʻofa e ʻEikí ʻiate koe.

ʻI heʻeku kei siʻí, ne u faʻa siofi e fanga kiʻi matalaʻi ʻakaú peá u ongoʻi tatau tofu pē mo e matalaʻi ʻakau ko iá—ʻo siʻisiʻi pea ʻikai haku mahuʻinga. Ne u fifili pe ʻe ngalo nai au ʻi hoku fāmilí pe ko ʻeku Tamai Hēvaní.

Hili ha ngaahi taʻu lahi mei ai, naʻe lava ke u toe manatu atu ki he kiʻi talavou ko iá ʻi he anga vaivai mo e manavaʻofa. Pea ʻoku ou ʻilo he taimí ni—naʻe ʻikai pē ke teitei ngalo au.

Pea ʻoku ou ʻiloʻi mo ha meʻa kehe: pea ʻi heʻeku hoko ko ha ʻAposetolo ʻo hotau ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, ʻoku ou talaki ia ʻi he loto ʻiloʻilo pau mo e loto fakapapau—pea ʻoku pehē pē mo kimoutolu!

ʻOku ʻikai ke ngalo ʻa kimoutolu.

Siʻi tuofāfine, ko e fē pē ha feituʻu pe tuʻunga ʻoku mou ʻi aí, ʻoku ʻikai ke ngalo ʻa kimoutolu. Neongo pe ko e hā hono ngali fakapōpōʻuli homou ngaahi ʻahó, neongo pe ko e hā hono lahi hoʻo ongoʻi ʻoku ʻikai hao mahuʻingá, neongo pe ko e hā e lahi hoʻo ongoʻi loto mamahí, kuo teʻeki ai ngalo koe ʻi hoʻo Tamai Hēvaní. Ko hono moʻoní, ʻokú Ne ʻofa ʻiate koe, ʻi he ʻofa taʻengata.

Fakakaukau ange ki aí: ʻOku ʻiloʻi mo manatua koe ʻe he tokotaha fakaʻeiʻeiki, mālohi mo nāunauʻia taha ʻi he ʻunivēsí! ʻOku ʻofeina koe ʻe he Tuʻi ʻo e vavaá mo e taʻengatá!

ʻOku hanga ʻe he tokotaha naʻá Ne fakatupu mo ʻafioʻi ʻa e ngaahi fetuʻú, ʻo ʻafioʻi ho hingoá—ko e ngaahi ʻofefine kimoutolu ʻo Hono puleʻangá. Naʻe tohi ʻe he tangata Sāmé ʻo pehē:

“ʻO kaú ka fakakaukau ki ho ngaahi langí, ko e ngāue ʻo ho louhiʻi nimá, ko e māhina mo e ngaahi fetuʻú, ʻa ia naʻá ke fokotuʻú;

“Ko e hā ʻa e tangatá ʻokú ke tokanga ai kiate iá? …

“He kuó ke ngaohi ia ke maʻulalo siʻi ʻi he kau ʻāngeló, pea kuó ke tatā ʻaki ia ʻa e nāunau mo e ongoongo lelei.”5

ʻOku ʻofeina koe ʻe he ʻOtuá he ko ʻEne fānau kimoutolu. ʻOkú Ne ʻofeina kimoutolu neongo te ke ongoʻi liʻekina ha ngaahi taimi pe fai ha ngaahi fehālaaki.

ʻOku huhuʻi mo fai fakamoʻui e ʻofa ʻa e ʻOtuá mo e mālohi ʻo e ongoongolelei kuo toe fakafoki maí. Kapau te ke tuku ke hū atu ʻEne ʻofa faka-ʻOtuá ki hoʻo moʻuí, te ne hanga ʻe ia ʻo faitoʻo ha faʻahinga kafo, fakamoʻui ha faʻahinga lavea pea mo fakamolū ha faʻahinga loto ʻoku mamahi.

Siʻoku tuofāfine ʻo e Fineʻofá, ʻokú ke ofiange ki he langí ʻo laka ange he meʻa ʻokú ke fakakaukau ki aí. Naʻe fakataumuʻa koe ke ke aʻusia ha meʻa lahi ange ʻi hoʻo fakakaukaú. Hokohoko atu hoʻo tupulaki ʻi he tuí mo e angatonu fakafoʻituituí. Tali ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisi kuo toe fakafoki maí ko hoʻo founga moʻuí ia. Mataʻikoloa ʻaki ʻa e meʻafoaki ko e mālohi he Siasi moʻoni mo maʻongoʻongá ni. Mataʻikoloa ʻaki ʻa e meʻafoaki ko e ngāue ʻi he kautaha mohu tāpuekina ko e Fineʻofá. Hokohoko atu hoʻo fakamālohia e ngaahi ʻapí mo e fāmilí. Hokohoko atu hoʻo fekumi mo tokoniʻi ʻa kinautolu ʻoku nau fie maʻu hoʻo tokoní pea mo e tokoni ʻa e ʻEikí.

Siʻi tuofāfine, ʻoku ʻi ai ha meʻa fakalaumālie mo fakaʻeiʻeiki fekauʻaki mo e kiʻi matalaʻi ʻakau ko ʻení. ʻOku ou fakatauange pē ʻe hoko ia ko ha fakaʻilonga ʻo e fanga kiʻi meʻa iiki te ne ʻai ke fakafiefia mo fakalata hoʻo moʻuí. ʻOua muʻa naʻa teitei ngalo ʻiate koe kuo pau ke ke faʻa kātaki mo manavaʻofa kiate koe pē, pea ʻoku ʻi ai ha ngaahi feilaulau ʻoku lelei ange ia ʻi ha niʻihi, pea ʻoku ʻikai fie maʻu ke ke tatali ki ha tikite koula ka ke toki fiefia. ʻOua muʻa naʻa teitei ngalo ʻiate koe ʻe hanga ʻe he “ʻuhinga” ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí ʻo tataki fakalaumālie mo langaki hake koe. Pea ʻoua naʻa ngalo ʻoku ʻafioʻi, ʻofeina mo mahuʻingaʻia hoʻo Tamai Hēvaní ʻiate koe.

ʻOku mau fakamālō atu koeʻuhí ko koe. ʻOku mau fakamālō atu ko e ngaahi ngāue ʻofa mo e tokoni taʻe faʻalaua kuo mou fai ki ha tokolahi. ʻOku mau fakamālō atu ʻi he meʻa te mou fai ke aʻusia ai e fiefia ʻo e ongoongoleleí ʻe he ngaahi fāmilí, Siasí, tukui koló pea mo e ngaahi puleʻanga ʻo e māmaní.

Siʻi tuofāfine ʻoku mau ʻofa lahi atu. Ko ʻeku lotú ia mo ʻeku tāpuakí, ke ʻoua naʻa teitei ngalo ko e ngaahi ʻofefine mahuʻinga moʻoni kimoutolu ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ʻi he huafa toputapu ʻo hotau Fakamoʻui ʻofeina ko Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.