Ena Yaco mai na Kena Gauna

Au a laki kaulotu me vica toka na vula ena loma ni vanua o Lima, mai Peru. Na ka a yaco, au qai takosova vakavica na Plaza de Armas mai Lima. E veibasai tiko kei na plaza, na iTikotiko Vakatui ka itikotiko vakamatanitu nei peresitedi kei Peru. Keimami a veisureti na veitokani vakadaukaulotu vei ira e vuqa na tamata ena Plaza, ka sureti ira me ra rogoca na kosipeli vakalesuimai. Au dau lomatarotarotaka tu ena gauna o ya se na vakacava beka keu curuma na itikotiko vakatui o ya, ia na vakasama meu vakayacora e sa vaka me yali tani yani.

Ena yabaki sa oti, au a gole vata kei Elder D. Todd Christofferson ena Kuoramu ni Le Tinikarua, kei na so tale, ka laki sotavi Alan García, na peresitedi kei Peru ena gauna o ya, ena iTikotiko Vakatui. Keitou a vakasarasarataki ki na kena veirumu totoka ka ciqomi keitou ena yalovinaka o Peresitedi García. Na noqu lomatarotaro vakadaukaulotu gone me baleta na itikotiko vakatui sa mai vakavotukanataki ena dua na sala au a sega mada ni bau tadra me na yaco ena 1970.

Sa veisau sara o Peru ni vakatauvatataki mai na gauna au a se kaulotu tiko kina, vakabibi ki na Lotu. Ena gauna o ya era a lewe 11,000 tiko na lewe ni Lotu ka dua ga na iteki. Nikua, e kea, era sa sivia na 500,000 na lewenilotu ka volekata ni 100 na iteki. Ena veitauni ka tu kina e liu e lailai wale ga na lewenilotu, era sa vakarairaivinakataka tu na vanua oqo na veiiteki bulabula kei na veivalenilotu taleitaki. Sa yaco tale tikoga na veika vata oqo ena vuqa na vanua e vuravura raraba.

E gadrevi me vakamacalataki na cecere ni tubu kaukauwa oqo ni Lotu. Au na tekivu ena parofisai mai na Veiyalayalati Makawa.

O Taniela e dua na kai Iperiu bobula mai Papiloni. A soli vua na madigi me vakadewataka na tadra nei Tui Nepukanesa. A kerea o Taniela vua na Kalou me vakaraitaka vua na tadra kei na kena ibalebale, ka saumi mai na nona masu. A kaya kina vei Nepukanesa, “Ia sa dua na Kalou mai lomalagi sa vakaraitaka na ka vuni, ka sa vakatakila rawa vei kemuni na tui ko Nepukanesa na ka ena yaco ena gauna mai muri. … Na raivotu ni nomu qavokavoka ena nomu idavodavo, sai ira oqo.” A kaya o Taniela ni a raica na tui e dua na matakau vakadomobula vata kei na dua na qavokavoka, yago vakatamata, liga, temo ni yava, kei na yava. Sa kavida mai e dua na vatu ka sega ni ta ena liga mai na dua na ulunivanua, ka sa qiqi yani ka levu mai. A sa qai lauta na matakau na vatu oqori, ka vurumemeataka, “ia na vatu ka lauta na matakau sa tubu me ulunivanua levu, ka roboti vuravura taucoko.”

A vakamacalataka o Taniela ni matakau e matataka na matanitu vakapolitiki ena gauna mai muri ka ni “nodra gauna [mai muri] na tui ko ya ena qai vakatura na Kalou ni lomalagi e dua na matanitu, ena sega sara ni vakarusai rawa: … ia ena vurumemeataka ga” vakamatailalai ka vakaotia na veimatanitu oqori. “Ka na tu ga ka sega ni mudu.”¹

Me da sa gole vakalevu cake sara ki na noda gauna oqo. Na imatai ni nona rairai na agilosi o Moronai kivei Josefa Simici ena 1823 a kaya vua “ni sa digitaki au na Kalou [meu] qarava e dua na cakacaka; a kaya ni na rogo [na] yacaqu vei ira na veimatanitu, veimataqali kei na duivosavosa.”² Na itukutuku nei Moronai e veivakurabuitaki dina vei Josefa, ka se qai yabaki 17.

Ena 1831, a tukuna na Turaga vei Josefa ni idola ni matanitu ni Kalou sa mai “soli e vuravura vua na tamata.” A kaya ni “na [qai] vunautaki yani na itukutuku vinaka me yacova na iyalayala kei vuravura; raica ena qiqi yani me vaka na vatu sa kavida mai na ulunivanua ka sa sega ni ta ena liga …, me yacova ni sa roboti vuravura taucoko,”³ me vaka a kaya o Taniela vei Nepukanesa.

Ena 1898, a talanoataka kina o Peresitedi Wilford Woodruff ena dua na soqoni ni matabete e Kirtland e dua na ka a sotava ni se qai lewenilotu vou ga ena 1834. A tukuna: “E a qai kacivi ira kece na lewe ni Matabete na Parofita me ra soqoni vata yani ki na nodra vale ni vuli kau lailai e kea. Oqo e dua ga na vale lailai, ka rairai ni 14 na fute [4.3m] vakarivirivi. … Ni keimami sa soqoni vata yani e a kacivi ira na qase ni Isireli na parofita … me ra vakadinadinataka na cakacaka oqo. … Ni ra sa vosa oti e a qai kaya na Parofita, ‘Kemuni na taciqu au sa mai vakatataki ka vakasalataki ena nomuni ivakadinadina ena bogi nikua, ia au gadreva meu tukuna vei kemuni ena mata ni Turaga, ko ni sega ni kila vakalevu cake mai na dua na gone dramidrami na veika me baleta na ilesilesi ni Lotu oqo kei na matanitu. Ko ni se bera ni kila. … E lewe vica toka ga oqo na lewe ni Matabete o ni raica ena bogi nikua, ia ena robota na Lotu oqo na Vualiku kei na Ceva kei Amerika—ena roboti vuravura.’”⁴

Na parofisai oqo ni:

• na matanitu ni Kalou sa vaka na vatu sa kavida mai na ulunivanua ena roboti vuravura;

• na yaca i Josefa Simici ena kilai ki na veiyasai vuravura; ka

• ena roboti Amerika na Lotu ka na robota na vuravura

ena vaka me ka ni veidredrevaki na ka oqo ena 170 na yabaki sa oti. O ira na ilawalawa lailai ni vakabauta, era sasagataka na nodra bula dredre ena iyalayala kei Amerika ka toki me ra drotaka na veivakacacani, era sega ni vaka na yavu ni dua na vakabauta ka na takosova yani na iyalayala ni veimatanitu eso ka curuma yani na yalo ni tamata ena veivanua kecega.

Ia oqori na veika sa mai yaco. Meu tukuna mada e dua na ivakaraitaki.

Ena Siganisucu ni 1925 mai Buenos Aires, a vakatabuya o Elder Melvin J. Ballard na vanua taucoko ena Ceva kei Amerika me vunautaki kina na kosipeli. Ni qai yacova na Okosita 1926 era a papitaiso rawa eso na curuvou. Sai ira oqo na isevu ni lewenilotu ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai ena Ceva kei Amerika taucoko. Oqori ena 85 na yabaki sa oti, ena nodra gauna ni bula na lewe vuqa era vakarorogo tiko ena koniferedi nikua.

Nikua sa 23 taucoko na iteki kei Saioni e Buenos Aires, ka vica vata na daseni na iteki kei na tini vakaudolu na lewe ni Lotu ena siti kei na tauni e Argentina taucoko. Ia oqo sa sivia sara na 600 na iteki ka sa vica na milioni na lewe ni Lotu e Sauca Amerika taucoko. Ni da vakasarava tiko, sa robota na vanua levu oqo na matanitu ni Kalou, ka sa tabaki na yaca i Josefa Simici mai vei keda ka vakakina o ira era sega ni vakabauti koya ena veimatanitu ka rairai sega ni se bau rogoca vakadua ena gauna ni nona bula.

Nikua sa voleka ni 3,000 taucoko na iteki ena Lotu e vuravura raraba, vakatekivu mai Boston ki Bangkok kei na kena mai Mexico City ki Moscow. Eda sa volekata yani na 29,000 na tabanalevu kei na tabana. Ena vuqa na matanitu era sa tiko kina na veiiteki matua, kei ira na lewenilotu era a curuvou na nodra qase e liu. Eso tale, na ilawalawa lalai ni lewenilotu vou era laki soqoni vata me tabana lalai ni Lotu ena veivale redetaki. Ena veiyabaki e sa toso ka toso tikoga yani na Lotu e vuravura raraba.

Na parofisai vakaoqo me baleta na kena vakaktawani na vuravura kei na kilai na yaca e vuravura taucoko: Ena ka ni lasa beka? Io beka. Sega toka ni vaka? Sega ni vakataratututaki. Dredre sara? Dravusakulukulu. Sa yaco sara tiko ga e matada.

E kaya kina o Peresitedi Gordon B. Hinckley:

“E dau tukuni tu ni dua na gauna a sega sara ga ni dromu na siga ena Matanitu o Bolatagane. Sa mai vakalailaitaki sobu na matanitu oqori nikua. Ia e ka dina ni sega ni bau cila na siga ena cakacaka oqo ni Turaga ena vuku ni sa tarai tiko na nodra bula na tamata e vuravura raraba.

“Ia oqo e se qai kena tekivu walega. E se bera mada ga ni tavoci na delana. … Na noda cakacaka e sega ni vakaiyalayala. … O ira na veimatanitu era se bera tiko ni dolavi vei keda era na dola ena dua na siga.”⁵

Eda sa raica rawa nikua ni veika sa parofisaitaki tu mai ena iVola i Momani e sa na voleka ni yaco:

“Ia … ena gauna ko ya era na galu na tui; raica era na kunea na ka sa sega ni tukuni vei ira, ka kila na ka era a sega ni rogoca.

“Ia ena vakayacora ko Tamaqu e na vukuqu e dua na cakacaka levu ka veivakurabuitaki e na kedra maliwa.”⁶

Na cakacaka oqo ni Turaga sa ka levu dina ka totoka, ia sa toso tiko vakainaki ki liu ka sega ni kilai vakalevu mai vei ira e vuqa na iliuliu vaka-politiki, vanua, kei na vuli. E veivakatorocaketaki vakayadudua ki na dua na tamata kei na dua na matavuvale, vakanomodi ka vakasavasava, na kena itukutuku tabu ena kena vakalougatataki ira na tamata ena veivanua kecega.

E dua na tikina mai na iVola i Momani e vakarautaka e dua na idola veivakurabuitaki ni kena tubu na Lotu edaidai: “Ia au sa kaya vei kemudou, ena yaco na gauna me na vunautaki yani kina na kena itukutuku na i Vakabula vei ira kece na veimatanitu, veimataqali, duivosavosa, kei ira na tamata kece ga.”⁷

Sa qai noda itukutuku bibi duadua, ni sa noda ilesilesi ruarua vakalou kei na noda vakaroti me da kauta yani ki na veivanua kecega ena veiyasai vuravura, o ya ni sa bula tiko e dua na iVakabula. A bula voli o Koya ena loma ni gauna. A sorovaka na noda ivalavala ca, lauvako ena kauveilatai, ka sa tucake tale. Na itukutuku kaukauwa duadua o ya, ka da sa vunautaka voli ena lewa ni Kalou, sa vuna dina me sa tubucake tiko kina vakaoqo na Lotu.

Au sa vakadinadinataka ni a rairai o Koya vata kei Tamana vei Josefa Simici. Ena veivakasalataki nei Tamana, a tauyavutaka tale o Koya na Nona kosipeli e vuravura. Sa talai ira tale mai na iapositolo, parofita, kei na idola ni matabete ki vuravura. E liutaka tiko na Nona Lotu mai vua e dua na parofita e bula tiko, o Peresitedi Thomas S. Monson. Na Nona Lotu sa ikoya na vatu sa kavida mai na ulunivanua sa sega ni ta ena liga ka sa qiqi yani e vuravura taucoko.

Eda sa vakavinavinaka vakalevu vei Josefa Simici ka sarasara ena qoroqoro ni sa dokai na yacana, io, sa vosavakacacataki mada ga ena veiyasai vuravura taucoko. Ia eda sa kila tu ni cakacaka qaqa oqo edaidai sa sega ni baleti koya. Sa ikoya oqo na cakacaka ni Kalou sa Cecere kei na Luvena, na Tui ni Sautu. Au sa vakadinadinataka ni o Jisu Karisito na i Vakabula, au tucake vata kei kemuni ena qoroqoro, na tosoi ki liu ni cakacaka oqo ena veivakurabuitaki, taleitaki, kei na kaukauwa kece sara. Sa dina sara, “ni [sa] yaco mai na gauna ena nona kilai na i Vakabula … me curuma yani na veimatanitu kece ga, veimataqali, duivosavosa, kei na tamata.” Au wasea noqu ivakadinadina me baleti Koya, na i Vakabula ni tamata kece ga, kei na cakacaka oqo ena yaca i Jisu Karisito, emeni.