Vakadinata, Talairawarawa, ka Vosota

Kemuni na ganequ goneyalewa lomani, e veivakayalomaluataki niu mai vosa oqo vei kemuni. Au sa masuta na veivuke vakalou, meu rawa ni veiraurau kei na madigi oqo.

Ena 20 wale toka ga na yabaki sa oti ko ni se bera mada ga ni tekivutaka na nomuni ilakolako ena bula oqo. Ka ko ni a se tiko mai ena nomuni itikotiko vakalomalagi. Mai kea ko ni a tiko vata kei ira era lomani kemuni ka kauwai sara ki na nomuni bula tawamudu. Sa yaco kina, me sa ka yaga sara na bula ena vuravura oqo ki na nomuni toro cake. A sega ni vakabekataki na veivosa ni veitalatala, kei na vakaraitaki ni yalodei. Ko ni sa mai vakayago ka yaco mo ni tamata, ka muduki tani mai na itikotiko nei Tamamuni Vakalomalagi.

Ia, sa waraki kemuni tu yani na veikidavaki veirekitaki, ena vuravura oqo. Sa ka talei, ka totoka dina sara na imatai ni veiyabaki oya. A sega vei Setani na kaukauwa me temaki kemuni, ni se bera ni o yacova na yabaki ni vakatulewa. Ko ni se savasava tu e mata ni Kalou.

Tarava sara na nomuni curuma yani na gauna era vakatoka eso me “veiyabaki ca.” Ia au vakatoka me “veiyabaki totoka.” Sa dua dina na gauna ni veimadigi, na draki ni tubu cake, e dua na gauna ni veivakatorocaketaki—ka oka kina na kena rawati na kila-ka kei na vakasaqarai ni dina.

E sega ni dua sa vakamacalataka ni yabaki ni itabagone e ka rawarawa. Era yabaki ga ni veilecayaki, vakilai ni takiveiyaga, ni nomuni saga mo ni veimaliwai rawa kei ira na nomuni ilawalawa, ena nomuni saga mo ni veiriti. Oqo na gauna sa yaco tiko mai kina mo ni tu vakai kemuni—ka rairai gadreva na bula galala cake vakalevu mai na kena rau sa vinakata tiko na nomuni itubutubu me rau solia vei iko ena gauna oqo. Oqo talega na gauna bibi duadua kina vei Setani me temaki iko ka na saga me siwati iko mai na salatu ka na muataki iko lesu ki na itikotiko vakalomalagi ko a tadu mai kina mai vei iratou na nomuni daulomani ka lesu vei Tamamuni Vakalomalagi.

Na vuravura e voliti kemuni tu oqo e sega kina na iyaragi me vukei kemuni mo curuma rawa kina na ilakolako ka dau vakarerevaki oqo. E vuqa vei ira na wekada nikua era sa vaka mera cawadru tani mai na ikelekele ni veitaqomaki ka ciri tani yani mai na toba ni vakacegu.

Na tokoni ni ivalavala ca, bula tawa kilikili, iyaloyalo vakasisila, wai ni veivakamatenitaki, kei na kaukauwa ni vakailala—na ka kece oqo kei na vuqa tale—e vakavuna me vuqa era kuitaki ena veiyasana ni wasawasa ni ivalavala ca ka caroba ena cakau gagata ni madigi sa takali, tarovi ni veivakalougatataki, kei na tatadra mate wale.

E dua li na sala ni veivakarurugi? Meda na dro vakacava mai na veivakacacani vakarerevaki oqo? Na kena isau na io e rogolevu! Au vakasalataki kemuni mo ni rai yani ki na valenicina ni Turaga. Au sa kaya oti; au na kaya tale: e sega na kabu e vavaku sara, sega na bogi e buto sara, sega na cava e kaukauwa sara, sega na dausoko sa yali e wai me na sega ni rawa ki na valenicina ni Turaga me vueta rawa. Sa veikacivi tiko mai ena gauna ni cava ni bula oqo. E kaci tiko, “Muri mai ke, mo taqomaki. Oqo na sala ki vale.” E vakawaqara na nona ivakatakilakila cina ka rawarawa ni laurai ka sega ni boko rawa. Ke me vakamuri, ena dusimaki kemuni na ivakatakilakila oqori mo ni lesu rawa ki na nomuni itikotiko vakalomalagi.

Au gadreva meu vosa vei kemuni ena bogi nikua me baleta e tolu na sikinala bibi mai na valenicina ni Turaga ka na vukei kemuni mo ni lesu rawa vua na Tamada ka sa wawa nanamaki tiko mai ki na nomuni tadu qaqa lesu yani. Na tolu na sikinala o ya na vakadinata, talairawarawa, kei na vosota.

iMatai, au a tukuna e dua na sikinala e imatai ka yaga: vakadinata. Mo vakadinata ni ko sa luvena yalewa na Tamada Vakalomalagi, ka sa lomani iko o Koya, ko ni sa tiko eke baleta e dua na inaki lagilagi sara—o ya mo ni rawata na nomuni vakabulai tawamudu. Vakadinata ni ko qaqa ka yalodina tikoga ki na dina ni kosipeli e sa ka bibi taumada. Kau vakadinadinataka ni sa vakakina!

Kemuni na noqu itokani itabagone, ni vakadinata na veika o ni dau cavuta ena veimacawa ni ko cavuqaqataka na ikau ni Goneyalewa. Vakasamataka na kedra ibalebale na veivosa oqori. Era tiko kina na dina. Saga vagumatua mo ni bulataka na kedra yavunibula era sa tuvanaki tu kina. Vakadinata, me vaka ena vosa ni ikau oqo, ni gauna ko na ciqoma ka cakacakataka na yavunibula oqori, ko ni sa na tu vakarau mo ni vaqaqacotaka na nomuni itikotiko kei na nomuni matavuvale, mo ni vakayacora ka maroroya tiko na veiyalayalati tabu, mo ni ciqoma na cakacakatabu vakalotu ni valetabu, mo ni qai laki marautaka na veivakalougatataki ni bula vakacerecerei. Sai ira oqo na totoka ni dina ni kosipeli, ka ni gauna era vakamuri kina, ka sega ni vakawaleni tu ga, ko ni na bula marau cake vakalevu eke vakakina ena bula mai muri.

E vuqa vei kemuni ko ni a vakavulici ena dina ni kosipeli mai na gauna ko ni se gonelailai sara kina. Ko ni a vakavulici mai vei ira na nomuni itubutubu dauloloma kei ira na qasenivuli dauveikauwaitaki. Na dina era sa wasea vei kemuni a vukea mo ni rawata rawa e dua na ivakadinadina; ko ni vakadinata na veika o ni vulica. E dina ga ni ivakadinadina o ya ena rawa me vakani tikoga vakayalo ka na tubu cake ena nomuni vuli, ena nomuni masu mo ni dusimaki, ka vakakina ena nomuni tiko ena soqoni ni Lotu ena veimacawa, ka sa na vakatau ga vei kemuni na kena bula tiko na ivakadinadina o ya. Ena saga ena nona igu taucoko o Setani me na vakarusa. Ena nomuni bula taucoko ena gadrevi mo ni susuga cake tiko. Me vaka ga na yameyame ni bukawaqa caucaudre, na nomuni ivakadinadina—kevaka ena sega ni vakani tikoga—ena kataremoremo me vaka na qilaiso waqa ka laki boko vakamalua sobu yani. Mo kakua ni vakatara me yaco oqo.

Me sala vata kei na nomuni dau tiko rawa ena soqoni ni Siga Tabu kei na itaviqaravi ena loma ni macawa, ke yaco mai na gauna mo ni lewena na semineri, se ena mataka lailai se ena gauna ni kalasi e koronivuli, mo taura na madigi oqo. E vuqa vei kemuni ko ni sa tauri semineri tiko ena gauna oqo. Me vaka ga na ivakarau ni bula, na veika o ciqoma rawa mai na semineri ena vakatau ki na ituvaki ni nomu vakasama kei na nomu gadreva mo vakavulici. Mo dau ivakarau vakarokoroko ka gadreva sara mo vuli-ka. Au vakavinavinakataka na madigi niu a se cauravou ena noqu a lewena na semineri ena mataka lailai, ka a rawa me vakatorocaketaki au ka vakatorocaketaka na noqu ivakadinadina. Na semineri e rawa ni veisautaka na bula.

Ena vica na yabaki sa oti au a lewe tu ni dua na matabose ni dairekita vata kei na dua na turaga vinaka ka rawa-ka sara vakalevu ena bula oqo. Au qoroya na nona caka dodonu kei na dina ena Lotu. Au raica ni a rawata na nona ivakadinadina ka lewena na Lotu ena vuku ni semineri. A sa lewena tu mai o watina na Lotu ena nona bula taucoko, ena gauna e mai vakamau kina o koya. Ka sega tu ni lewena e dua na lotu. Ni toso na veiyabaki ka dina ni sasaga vagumatua o marama watina, a sega ni malele kina o koya me laki lotu vata kei watina kei iratou na gone. Sa qai tekivu sara me draivataki rau na luvena yalewa ki na semineri ena mataka lailai. Ena dau wawa toka ga ena motoka ni rau kalasi tiko, ka qai draivataki rau sara yani ki koronivuli. E dua na siga a tau toka na uca, ka kaya sara e dua vei rau na luvena yalewa, “Ta, lako mai loma. Iko rawa ni mai dabe tiko ena olo.” A vakaio sara ki na veisureti o ya. A dola tu ga na katuba ni rumu ni kalasi, ka tekivu sara me vakarorogo o koya. A tarai na yalona. Ena vo ni yabaki ni vuli, a tiko vata kei rau na luvena yalewa ena semineri, ka laki vakavuna me lewenilotu kina ka vakaitavi ena itaviqaravi ena gauna taucoko ena Lotu. Me vukei kemuni na semineri me tarai cake kina na nomuni ivakadinadina.

Ena tiko eso na gauna o ni na bolei kina, ka na rawa me vakarivarivabitaka na nomuni ivakadinadina, se ena rawa mo ni vakanadakuya ena nomuni saga eso tale na gagadre. Au sa vakamasuti kemuni mo ni vaqaqacotaka tikoga. Sa nomuni ilesilesi oqo, ka sa nomuni duadua sara ga, me caucaudre tikoga na kena yameyame. E gadrevi me gumatuataki, ia ena gugumatua ka na sega vakadua ni veivutunitaki. E votu mai vei au na qaqani sere a vola o Julie de Azevedo Hanks. Me baleta ga na nona ivakadinadina, a vola vakaoqo:

Mo ni sa qai vakadinata mo ni qai maroroya na yameyame ni nomuni ivakadinadina me caucaudre tikoga, se cava ga ena yaco mai.

Tarava, kemuni na goneyalewa, mo ni talairawarawa. Mo ni talairawarawa vei ira na nomuni itubutubu. Talairawarawa ki na lawa ni Kalou. Sa solia mai vei keda na Tamada Vakalomalagi dauloloma. Ni gauna eda talairawarawa kina, ena vakayaco-ka vakalevu kina na noda bula, ka lailai na kena veimedreyaki. Ena rawarawa na noda colata na noda veibolebole kei na leqaleqa eso. Eda na ciqoma na veivakalougatataki sa yalataka tu na Turaga. A kaya kina o Koya, “Raica sa vinakata na Turaga na yalo sa malumalumu ka talairawarawa; ia ko ira sa yalomalumalumu ka talairawarawa era na kania na veta ni vuata ena vanua ko Saioni ena siga mai muri.”²

E dua ga na gauna ni nomu bula. Maroroya sara me galala mai na veika ca. Ko ni na temaki, ena so na gauna mai vei ira eso ko ni nanuma era sa itokani.

Ena dua na gauna sa oti keirau a veivosaki kei na dua na daunivakasala ni Maqusa ka a tukuna vei au e dua na ka baleta e dua vei ira na goneyalewa ena nona kalasi. Na goneyalewa oqo sa dau temaki tu ga ena veigauna kece me biuta na salatu ni ka dina ka muria na sala tani ni ivalavala ca. Mai na nodra veivakauqeti tiko vua eso na nona itokani e koronivuli, sa mani nanuma me sa muria na sala tani o ya. Sa taucoko tu na ituvatuva: ena laki tukuna vei rau na nona itubutubu ni na lako tiko ki na itaviqaravi ni Goneyalewa ni bogi o ya. Sa tuvanaka sara, ia, me laki tiko ga vakalailai e kea me yacova ni ra sa mai kauti koya o ira na nona icaba goneyalewa kei na nodra itau. Me ra sa qai laki tiko ena dua na pati ka gunuvi kina na alakaolo ka vakayacori kina na itovo e voroki kina na veika kece e kila tu o goneyalewa oqo ni sa dodonu.

A masuta o qasenivuli na veivakauqeti vakayalo mera vukei o ira taucoko na nona goneyalewa vakabibi o goneyalewa oqo, ni veilecayaki tiko ki na veika me vakadeitaki koya kina ena kosipeli. A vakauqeti o qasenivuli ena bogi o ya me vakatikitikitaka na veika sa tuvanaka tu mai ka me vosa vei ira na goneyalewa baleta na nodra tudei tiko ena bula savasava. Ni sa tekivu me wasea na nona vakasama kei na nanuma, o koya na goneyalewa e tukuni tiko oqo sa tekivu me raica vakawasoma tiko na nona kaloko me kakua ni calata na veibuku kei iratou na nona icaba. Ia, ni sa toso tiko na veivosaki, sa tarai na yalona, sa tekivu me kilai yalona, ka vakavoutaki na nona igu. Ni sa yaco mai, sa vakadidivarataki koya ki na rorogo ni sici ni motoka sa kacivi koya tiko. A tiko ga o koya ena gauna taucoko ni kalasi kei ira na vo ni goneyalewa. Sa mai sega ni yaco na veitemaki ki na salatu tani mai na salatu e vakadonuya na Kalou. Sa sega ni yaco na inaki i Setani. A wawa toka ga o goneyalewa oqo ni ra sa veisukayaki na goneyalewa me vakavinavinakataki nona qasenivuli ena vuku ni lesoni ka me vakaraitaka vua ni a vukei kina me tarova e dua na ka a rawa me veivakaleqai sara. Ka saumi mai kina na masu nei qasenivuli.

Au sa vulica talega kina ni ena vuku ga ni nona vakatulewa me kakua ni gole vata kei ira na nona icaba ena bogi o ya—eso vei ira na goneyalewa kei na cauravou kilai vakalevu e koronivuli—era sa vakanadakui goneyalewa oqo ka vuqa na vula sa sega tu na nona itokani e koronivuli. Era sa sega ni ciqoma rawa na nona a sega ni vinakata me laki cakava na veika era dau cakava. A dua dina na gauna dredre ka galili vua, ia a tudei tu ga o koya ka yaco e muri me vakaitokani tale kei ira era duavata kei na nona ivakatagedegede. Ia oqo, ni oti e vica na yabaki, a laki vakamau e valetabu ka sa va na luvena totoka. A rawa sara me a laki duatani na nona bula. Na noda vakatulewa ena vakadeitaki kina na noda icavacava.

Kemuni na goneyalewa talei, na veika ko ni vakasamataka tiko me na sauma donu na veitaro oqo: “Na cava ena cakava vei au? Na cava ena cakava ena vukuqu?” Ka me kakua ni tukuni ena nomuni ivakarau ni bula “Na cava era na kaya o ira na tamata?” ia me tukuni ga “Na cava au na kaya baleti au?” Mo ni vakauqeti ga ena domo lailai e rogo vinaka o ya. Mo nanumi koya a tu vua na lewa a tabaka na buradelamu e ligana ena nomu sa vakadeitaki ka a kaya, “Ciqoma na Yalo Tabu.” Dolava na lomamu, na yalomu sara ga, ki na voqa ni domo talei oya ka dau vakadinadinataka na ka dina. Me vaka a yalataka o parofita Aisea, “Dou na qai rogoca e dua na vosa … ka vaka oqo, Oqo na sala, dou mai lako tu ga kina.”³

Na ivakarau ni noda gauna oqo o ya na bula galala vakai koya. Era vakaraitaki ena mekasini kei na televiseni o ira na dauvakaraitaki ena iyaloyalo yavala, o ira na dauniqito—o ira era dau vinakata e vuqa na itabagone mera vakataki ira—ka vakanadakuya na lawa ni Kalou ka vakayacora e matanavotu na ivalavala ca, ka sega ni kauwaitaka na cava ena tarava mai. O sega beka ni vakabauta! E tiko na gauna ni isosoqoni—na gauna mada me veidutaitaki kina na ivola ni veivoli. O ira na Sidarela vakayadua e tiko na nodra bogilevu donu namaki—ke sega ena bula oqo, ia ena bula e tarava. Na Siga ni Lewa ena yaco mai ki na tamata yadua kece. Ko sa vakarau tiko beka? Ko sa marautaka tiko beka na nomu cakacaka?

Kevaka e dua sa lutu mai na nona ilakolako oqo, au sa yalataka vei iko ni sa tiko na salatu mo lesu mai kina. Na cakacaka oqo e vakatokai na veivutuni. A mai mate na iVakabula me vakarautaka vei iko kei au na isolisoli veivakalougatataki oqo. E dina ga ni dredre na kena salatu, sa dina sara na kena yalayala. E kaya na Turaga: “Ke sa vaka na ka kulakula na nomudou ivalavala ca, sa na vulavula me vaka na uca cevata.”⁴ “Kau na sega ni nanuma tale.”⁵

Kemuni na ganequ goneyalewa lomani, sa nomuni tu na isolisoli talei ni bula galala. Au sa vakamasuti kemuni mo ni digitaka na talairawarawa.

Kena itinitini, mo ni vosota. Na cava na ibalebale ni vosota? Au taleitaka na kena ibalebale oqo: mo ni tudei ena yaloqaqa. Ena yaga beka mo ni yaloqaqa mo ni vakadinata kina; ena yaco vakakina ena so na gauna ni ko talairawarawa. Ena yaga sara vakalevu ni ko ni vosota yani me yacova na siga o ya mo ni sa biuta kina na bula vakatamata oqo.

Ena veiyabaki au a veivosaki vakalevu kei ira eso era tukuna vei au, “Sa dua na ka na levu ni noqu leqa, na veiogaoga dina. Au sa uabaleti ena bolebole ni bula oqo. Na cava meu cakava?” Au a tukuna vei ira, kau na tukuna talega oqo vei kemuni, na vakatutu matata oqo: vakasaqara na veidusimaki vakalomalagi ena veisiga vakayadudua. E dredre na bulataka e dua na gauna balavu; na veisiga yadua ga ena rawarawa cake. Oi keda yadudua eda rawa ni dina ena veisiga yadudua—ka tarava tale edua, ka dua tale me veitaravi yani—me yacova ni da sa laki bulataka e dua na bula taucoko ena veidusimaki ni Yalotabu, e dua na gauna ni bula veivolekati kei na Turaga, e dua na gauna ni bula ni caka vinaka kei na ivalavala dodonu. E yalataka na iVakabula, “Dou muri au, ka vosota me yacova na ivakataotioti, dou na bula kina; ia ko koya sa vosota me yacova na ivakataotioti, au na solia vua na bula tawamudu.”⁶

Ena inaki oqo ko ni a tadu mai kina ki na bula oqo, kemuni na noqu itokani goneyalewa. E sega tale ni dua na ka e bibi cake mai na navunavu ko ni sa sasagataka tiko oqo mo ni rawata—o ya na bula tawamudu ena matanitu nei Tamamuni.

Ko ni sa ka talei, na luvena goneyalewa talei ni Tamada Vakalomalagi ko ni a talai mai ki vuravura ena siga kei na gauna oqo ena dua na inaki. Ko ni a tiko maroroi tu mai me yacova na auwa oqo. Sa vakarautaki tu me nomuni na veika totoka, ka lagilagi kevaka walega mo ni vakadinata, talairawarawa, ka vosota. Mo ni sa kalougata kina, ka sa noqu masu ena yaca i Jisu Karisito, na noda iVakabula, emeni.