Me Domo Vata kei na iVakatagi ni Vakabauta

Ena nodra sa mai sota tale na Vakaitutu Raraba ni Lotu kei ira na lewenilotu e vuravura raraba, eda raica kina e matanavotu ni sa dua dina na kaukauwa ni caka vinaka o ira na Yalododonu Edaidai. Keimami sa vakavinavinakataki kemuni ena veika kece sara ko ni sa cakava mera vakalougatataki kina na nodra bula na tamata kecega.

Kivei keda eda taura tu na ilesilesi ni bula raraba eda sa kila vakaidina tiko ni vuqa vei ira na iliuliu dauveivakauqeti sara vata kei ira na dauvolaitukutuku e Amerika kei na veiyasai vuravura era sa veivosakitaka tiko vakalevu vakararaba na noda Lotu kei ira na lewena. Sa mai kilai vakalevu sara na Lotu ena vuku ni veicakacaka totoka cokovata e vakayacora.¹

E vuqa vei ira era vola na veika baleta na Lotu era saga vakaidina mera kilai ira na noda kei na noda ivakavuvuli. Era sa veimaliwai vinaka mai ka ra saga mera kila na ka dina, ka da sa vakavinavinaka kina vakalevu.

Eda sa kila talega ni vuqa na tamata era sega ni domo vata kei na veika vakalou. Ena nona vosa na iLiuliu ni Rabbi Lord Sacks mai Igiladi, kivei ira na iliuliu ni Lotu Katolika ena Tiseba sa oti ena Univesiti e Pontifical Gregorian, a kaya ni ra sa vakavuravura sara vakalevu eso na veiyasai vuravura. A vakamacalataka ni sa dua dina na dauveidabui o koya “na daunivakadidike tawalotu ka didivarataki koya mai na ivakatagi ni vakabauta.”²

Na raivotu veivakatakilaitaki cecere ena iVola i Momani sai koya na tadra vakaparofisai nei Liai me baleta na vunikau ni bula.³ A vakaraitaki matata mai ena raivotu oqo na kena bolei na noda vakabauta ena noda gauna oqo kei na tawase e tiko ena kedra maliwa o ira era lomana, qarava, ka soli itukutuku vua na Kalou kei ira era sega ni vakakina. E vakamacalataka o Liai eso na ivakarau e dau vakarusa na vakabauta. E so era dokadoka, tawayaga, ka lialia. Era sa gadreva walega na ka e vakatokai me vuku vakavuravura.⁴ Eso era gadreva vakalailai ga na veika ni Kalou ia era yali yani ena kabukabu butobuto ni ivalavala ca kei vuravura.⁵ Eso era sa tovolea oti na loloma ni Kalou kei na Nona vosa ia era madua baleta na nodra vosa vakacacataki tiko mai vei ira eso ka lutu yani ki na “sala tani.”⁶

Kena iotioti, era tiko talega o ira era sa domo vata kei na ivakatagi ni vakabauta. Ko ni sa kilai kemuni tiko. Ko ni sa lomana na Turaga kei na Nona kosipeli ka sasagataka tikoga mo ni bulataka ka wasea na Nona itukutuku, vakabibi vata kei ira na nomuni matavuvale.⁷ Ko ni sa muria tiko na veivakauqeti ni Yalotabu, ka yadrava cake na kaukauwa ni vosa ni Kalou, ka vakayacori na itovo vakalotu ena nomuni itikotiko, ka tovolea tiko vakaidina mo ni bulataka na bula Vakarisito ni ko sa Nona tisaipeli.

Keimami kila na osooso ni nomuni bula. Me vaka ni sega ni saumi na cakacaka vakalotu, na ilesilesi ni kena qaravi na Lotu sa vakatau sara ga vei ira na lewenilotu era solibula kina. Eda kila ni sa kena ivakarau vei ira na lewe ni matabisopi kei na mataveiliutaki ni iteki kei na vuqa eso mera cakacaka tu vakabalavu ena dua na siga ena veiqaravi dina. O ira na mataveiliutaki ni veimataisoqosoqo kei na kuoramu era sa ivakaraitaki vinaka ena nodra solibula sega ni nanumi ira ga. Na veiqaravi kei na solibula oqo e robota yani na lewenilotu kece sara, kivei ira era cakacaka vakavunivola, dauveituberi ka dauveisiko yalodina ni vuvale, kei ira era veivakavulici ena kalasi. Eda sa vakavinavinakataki ira era veiqaravi ena yaloqaqa ena Sikauti ka vakakina se o ira na iliuliu ni isususu. Sa kovuti kemuni na neimami loloma kei na vakavinavinaka ena vuku ni veika ko ni cakava vakakina, o cei oi kemuni!

Keimami kila ni tiko eso na lewenilotu era sega ni gadreva sara ka luluqa tu na nodra vakabauta ki na vica na ivakavuvuli ni iVakabula. Sa neimami gagadre o ya mera yadrava mai na vakabauta ka toroya cake na nodra bula vakalotu ka yalodina kina. Na Kalou e lomani ira taucoko na Luvena. E gadreva o Koya mera lesu taucoko Vua. E gadreva o Koya mera domovata mai ki na ivakatagi tabu ni vakabauta. Na Veisorovaki ni iVakabula sa isolisoli ki na tamata yadudua.

E gadrevi me vakavulici ka kilai vakavinaka ni da lomana ka dokai ira taucoko na tamata e vakamacalataka tiko o Liai.⁸ Mo ni nanuma tiko, e sega ni noda itavi meda vakalelewa. E veilewai ga na Turaga.⁹ E kerei keda vakamatata o Peresitedi Thomas S. Monson meda sa “yaloqaqa mo kakua ni vakalewai ira na tani.”¹⁰ Sa kerei ira vakakina na lewenilotu yalodina yadudua mera vueti ira mai era sa tovolea oti na vua ni kosipeli ka ra a qai gole tani, ka vakakina o ira era se bera ni kunea na gaunisala rabalailai ka qiqo. Sa noda masu ni ra na ququmi ga ena ititoko ka vakani ena loloma ni Kalou, ni na “vuabale na [nodra] marau.”¹¹

Me vaka ni tadra i Liai sa baleti ira na tamata kecega, na iusutu ni ivakavuvuli ni vunau sai koya na bibi tawamudu ni matavuvale. “Na matavuvale e lumuti mai vua na Kalou. Sai koya e dua na tabana bibi duadua ni gauna oqo ka tawamudu.”¹² Ena gauna sa kania kina o Liai na vua ni vunikau ni bula (na loloma ni Kalou), sa gadreva sara o koya me “ratou kania talega na [nona] matavuvale.”¹³

Sa noda gagadre cecere meda susugi ira na luveda ena dina kei na ivalavala dodonu. E dua na vakavuvuli ena vukei keda meda rawata rawa oqo o ya meda kakua ni vakalewa e dua na itovo e lialia se sega ni vuku vakavo ga na ivalavala ca. Ena vuqa na yabaki sa oti, niu a tiko vata kei watiqu kei ira na luvei keirau e vale, a vakavulica o Elder Dallin H. Oaks ni sa ka bibi me kilai na kedrau duidui na nodra bula cidroi na itabagone ka dodonu mera vakadodonutaki kei na ivalavala ca e gadrevi kina na cudruvi kei na veivutuni.¹⁴ Ni gauna e sega kina na vuku, era na gadrevi mera vakasalataki na gone. Ni vakayacori na ivalavala ca, sa ka bibi kina na veivutuni.¹⁵ Keirau raica ni veivuke na ka oqo ena neirau matavuvale.

Na ivalavala vakalotu e vakayacori ena itikotiko e vakalougatataka na noda matavuvale. Na ivakaraitaki sa ka bibi toka. Na noda itovo ena voqa vakalevu sara ka rawa mera sega ni rogoca rawa na domoda o ira na luveda. Ni voleka tiko meu yabaki lima, sa tukuni mai vei tinaqu ni sa mate o ganena gone ena gauna a lau gasaukuro kina na nodra waqa ni ivalu ena baravi kei Japani ni voleka ni oti toka na iKarua ni Valu Levu.¹⁶ A rarawa sara kina vakabibi o koya. A tagi kina vakalevu ka gole sara ki na rumu ni moce. Ni oti vakalailai au a laki vakairoiro meu raica kevaka e vinaka tiko. A tekiduru toka e yasa ni mocemoce ena masu. E sobuti au e dua na yalo vakacegu levu baleta ni a vakavulici au meu masu ka lomana na iVakabula. Oqo e dua na ivakaraitaki dina e dau tuvanaka tu e mataqu. Na nodra masu vata na tina kei na tama kei ira na luvedra sa rawa me ka bibi cake mai na veiivakaraitaki tale eso.

Na itukutuku, cakacaka vakalotu, kei na Veisorovaki i Jisu Karisito, na noda iVakabula, sa noda itukutuku bibi na matavuvale. E sega ni dua na ivolanikalou e matanataka vakavinaka na noda vakabauta me vakataka na 2 Nifai 25:26: “Ia eda sa tukuni Karisito, ka rekitaki Karisito, ka vunautaki Karisito, ka parofisaitaki Karisito, ia eda sa vola na ka sa vakatakilai vei keda, mera kila kina na noda kawa na sala me bokoci kina na nodra ivalavala ca.”

E dua vei ira na ivakavuvuli bibi ni raivotu i Liai o ya mera ququmi matua ga na lewenilotu yalodina ki na ititoko kaukamea me ra tikoga kina ena gaunisala sa rabalailai ka qiqo e mua tiko ki na vunikau ni bula. Sa qai ka bibi kina vei ira na lewenilotu mera wilika, vakasamataka vakabibi, ka vulica na ivolanikalou.¹⁷

Sa ka bibi sara na inaki ni iVola i Momani.¹⁸ E dina sara, ni na tiko ga, o ira era na vakawalena se beca na ivola tabu oqo. Eso era veiwalitaka. Ni bera niu lai kaulotu, a cavuta e dua na parofesa ni univesiti na vosa nei Mark Twain ni kevaka mo na taura tani na “Ka sa yaco” mai na iVola i Momani, sa na “vaka ga me dua na ivola tikidua.”¹⁹

Ni oti e vica na vula, niu kaulotu tiko mai Lodoni, e Igiladi, a wilika na iVola i Momani e dua na parofesa rogolevu ena Univesiti e Lodoni ka vuli mai Oxford, ka turaga ni Ijipita dauvakadidike ni vosa Semitic, a volavola sara vei Peresitedi David O. McKay, ka laki sotavi ira sara na daukaulotu. A tukuna vei ira ni sa kila ni iVola i Momani sa ivakadewa dina ni “nodra kila na Jiu kei na nodra vosa na kai Ijipita” ena gauna e vakamacalataki tiko ena iVola i Momani.²⁰ E dua vei ira na ivakaraitaki e vuqa e vakayagataka o koya o ya na malanivosa veisemati “Ka sa yaco,” ni kaya o koya ni rawa vua me vakadewataka na malanivosa e vakayagataki ena gauna makawa ni ivolavola vaka-Semitic.²¹ A tukuni vei parofesa oqo ni dina ga ni vukei koya na veika e kila vakavuku, ia e se ka bibi toka ga me taukeni e dua na kena ivakadinadina vakayalo. Mai na vuli kei na masumasu a taukena kina e dua na kena ivakadinadina vakayalo ka papitaiso sara. Ia ena nona raica e dua na dauvakalasalasa kilai levu ka dua na ka me veivakalialiai kina, a raica rawa oqo e dua na tamata vuku ni sa ivakadinadina bibi ni dina ni iVola i Momani, ka ni a vakadinadinataka vua na Yalotabu.

Na ivakavuvuli bibi ni galala ni digidigi e gadrevi kina ni ivakadinadina baleta na kosipeli vakalesuimai me vakayavutaki ena vakabauta ka sega ena ivakadinadina ga mai tuba se veika e vakadidiketaki. Na solegi ena raici vakatabakidua ni veika se bera ni vakatakilai taucoko mai me vaka na Nona sucu mai vakasavasava se na Tucake tale ni iVakabula a rawa ni yaco se na nona vakadewataka sara vakacava o Josefa Simici na noda ivolanikalou ena sega ni rawa me ka mana se kauta mai na toro cake vakayalo. Na veika kece oqo sa ka ga ni vakabauta. O koya gona, na ivakasala nei Moronai meda wilika ka vakasamataka vakatitobu ka qai kerea vua na Kalou ena vu ni yalomu taucoko, ena gagadre dina, me vakadeitaki kina na dina vakaivolanikalou ena ivakadinadina ni Yalotabu sa kena isau.²² Me kena ikuri, ni gauna eda vakatikora kina ki na noda bula na bibi vakaivolanikalou ka bulataka yani na kosipeli, eda na vakalougatataki ena Yalotabu ka vakila na Nona vinaka ena yalo reki, marau, ka vakabibi na yalo vakacegu.²³

E kilai levu, na kedrau duidui o ira era rogoca na ivakatagi ni vakabauta vata kei ira era didivara tiko se ituvaki tani mai kina o ya na vulici ni ivolanikalou. A tarai sara ga na yaloqu ena vica na yabaki sa oti ena gauna a kaya kina na parofita lomani, o Spencer W. Kimball, na kena gadrevi dina me tomani tikoga na kena wiliki ka vulici na ivolanikalou. A kaya o koya: “Au raica rawa ni gauna au vakawalena kina na noqu veiwekani kei na Kalou ka sa vaka me sega ni vakarorogo se vosa mai o lomalagi kau sa tiko yawa sara. Kevaka meu dromuci au ena ivolanikalou sa na qai voleka sara ka lesu mai na bula vakayalo.”²⁴

Au nuitaka ni da sa wilika vata tiko vakawasoma na iVola i Momani kei ira na luveda. Au a veivosakitaka oqo vata kei ira na luvequ. E ratou a vakaraitaka vei au e rua na ka. iMatai, sa idola na kena gumatuataki tiko vakamatavuvale na wiliki ni ivolanikalou. A vakamacalataka toka vakailasa o luvequ yalewa na nodra dau sasaga vakamataka lailai e vuqa vei ira na itabagone mera wilika na ivolanikalou e veigauna. Rau dau yadra kina vakaveiwatini ena mataka lailai, ka rau vakayayamo cecekala yani me rau qumia na itautauri kaukamea ena nodratou ikabakaba ki na vanua e ratou dau soqoni kina me wiliki na vosa ni Kalou. E kena isau ga na gugumatua, ka veivuke kina na yalomarau. E gadrevi kina na nodra sasaga vakaukauwa na lewe yadudua ni matavuvale ena veisiga, ia ena yaga na sasaga oqo. Na veivakataotaki e yaco ena rawai ga ena gugumatua.

Na kena ikarua na nodrau dau wilika na ivolanikalou na luvei keirau tagane gone duadua kei watina vata kei nodrau matavuvale gone. E rua vei iratou na va na luvedrau era se gone ka se bera ni kila na wilivola. Me baleti koya e yabaki lima, ena sikinalataki vua e lima na iqaqalo ka kila sara me na mai vakaitavi vakatabakidua ena wiliki vakamatavuvale ni ivolanikalou. Na sikinala ni 1 na qaqalo o ya me cavuta, “Ka sa yaco” ena vanua cava ga e kunei ena iVola i Momani. Au rawa ni kaya niu taleitaka sara na kena dau kune vakawasoma na malanivosa oqo. Sa vakakina, ena vukudra na matavuvale gone, na sikinala ni ika 2 ni qaqalo o ya na “Ia eda sa raica”; na qaqalo 3, 4, kei na 5 era digitaka na itubutubu e yavutaki ki na vosa era tiko ena wase ni ivola era wilika tiko.

Eda kila ni vulici ni ivolanikalou vakamatavuvale kei na lotu vakamatavuvale e dau sega ni vinaka vakaoti sara. Se cava ga na veika o ni bolei kina, mo ni kakua ni yalolailai.

Yalovinaka mo ni kila tiko ni vakabauta na Turaga o Jisu Karisito ka maroroya tiko na Nona vunau ni sai koya ena vakatovolei vakaidina kina na bula oqo. Ena dela ni veika tale eso, e dodonu meda kila tiko ni gauna e didivara kina e dua ki na ivakatagi ni vakabauta, ena tu vakatani o koya mai na Yalotabu. Me vaka e vakavulica o parofita Nifai, “Drau sa dau rogoca na domona … ; ka sa vosa vei kemudrau ena domo lailai, ia drau sa sega ni vakila na nona vosa ni drau sa yalo butobuto.”²⁵

E matata na noda ivakavuvuli; e dodonu meda raidonu ka yalomamarau. Eda vakamatatataka na noda vakabauta, sega ni noda yalorere. Eda rekitaka na veivakadeitaki ni Turaga ni na totaki keda ka veituberi ka dusimaki keda.²⁶ Na Yalo Tabu e dau vakadinadinataka ki yaloda ni tiko e dua na Tamada Vakalomalagi dauloloma, ka na yaco vakaidina na Nona ituvatuva loloma veivueti meda vakabulai kina ena kena cakacaka yadudua ena vuku ga ni solibula veisorovaki i Jisu Karisito.

Me vakataki Naomi W. Randall, ka vola “Au Luve ni Kalou,” a vola vakakina, “Yalo Tabu vukei au; meu vakabauta tikoga.”²⁷

O koya gona, meda sa qai, tu yani ena vanua kecega ni salatu ni bula vakatisaipeli ena raivotu nei Liai, ka rawata meda vakatikora e lomada kei ira na noda matavuvale e dua na gagadre cecere me da taura na isolisoli tawa vakamacalataki rawa ni bula tawamudu. Sa noqu masu ni da na domo vata tiko kei na ivakatagi ni vakabauta. Au sa vakadinadinataka ni sa vakalou o Jisu Karisito ka sa dina na Nona Veisorovaki ena yaca i Jisu Karisito, emeni.