2010–2019
Rurt er a Klengar
April 2012


Rurt er a Klengar

Kede mla er ker el mei? Ngera uchul me kede ngar tiang? Kede mor ker ruriul er tia el klengar? Ng dikea el medechel aika el ker el diak a nger er ngii.

Chelechal tutau e ng soak el mo mengedecheduch er kemiu el kirel a diak a ulebengelel klemerang—klemerang el mo smisiiich a klengar kid e mekrolid el mo remei.

Ngii di el ker, e a rechad a di oreched. A bekerurt el skoki oltak er a rechad loleong a beluu me a daob me bol sebechir el mora a ike el mitelengir, remuul a chelsengrir, ngara omilil, e oldingel a telungalek er tir. Ngii dil ker e a rael—ludimukl a rua freeways, siseball, me a rolel a mlai—e ng remurt a betok el mlai er ngii, el meseked er a remilion el chad, er a bek el taem el di kakerous a omerollir e di meriked el kirel a urerir er a bek el sils.

Me a chelsel tia el bekerurt el taem er a klengar, e ngarngii a temed el mo chelllakl e melbedebek—el omdasu el kirel a diak el ngemed el klemerang?

Se el dongaisisiu er ngii er a diak a ulebengelel klemerang e ng oumesingd er a ike el doruul er a bek el sils a uaia lak el sal meklou a belkul. Ngera kede mo menga er a temel a belsoil? Ngera ungil bedengel a chesberberel a chelsel a blai? Ng locha ungil dosisebii a Johnny er a soccer? A ikaikid el ker me a lmuut el bebil a mo diak a kmal belkul sel sekum e ng duubech a kerior, el betik er a rengud a metemall, me a chad a di kiul mo smecher, malechub a chad a kmal oberaod a secherel el mochu er a kodall. Seikid e a uldesued a mengodech, e ng mo beot er kid el mes a meral meklou a belkul me a ikel diak a kmal ultutelel.

Ak dirk uleldingel er a redil el meketeketang el smecher er a mekngit el rakt el mla mo kmeed el erul rak. Ng ulechais el kmo uchei er a bol secher e ng mle betok a le mechesang el meruul el uaia di kiei el mengedmokl er a blil e omekeek er ngii er a klebokel e meringel a cheral klalo. Ng mo er a blil omengimd el eru malechub e ng edei el taem er a chelsel a ta el sandei e mengoit a udoud me a taem er a bek el buil el omechar a bail. Ng dimlak el sal blechoel melai er a rengelekir a rengelekel el me oldingel er ngii, e le ng kmal mle bekikl aika el mekreos el kloklel a le metemall malechub e ng mo kikiongel er a chimorir tirka el ngalek.

E sola mocha medengei el kmo a klengar ngii er a beluulechad a mocha er a ulebongel me ng locha di kedeb a temel ngar. Ng dilu el kmo se er a renges a tekingel a toktang, e ng di mle mereched el omdesua el kmo ng mo chemoit aikel medechel el taem er a klengar ngii lobengkel a telungalek er ngii me a resechelil e a ebangkelio a mo moktek er a klengar ngii, e le aikaikid a olchotel aikel meklou a belkul tekoi el mo er ngii.

A ika el teletael a ngarngii a taem e ng me er kid el rokui, el bebil a locha kuk diak el sal meklou el kerior. E kid a mo ungil mes a ike el ngii a meral meklou a belkul er a klengar kid me a teletael er a klengar el de kiei er ngii.

Ng dilu Osobel.

“Lak momechei a mekreos el kloklem er a beluulechad, el sebechel mo chemert e metemall, me a merechorech a tmuu el ruchorch:

“Bai mngai a mekreos el kloklem locha er a babeluades, el diak el bol chert me a diak el metemall, e diak a merechorech el soiseb el ruchorch:

“Ele sel lengarngii a mekreos el kloklem, a seikid a lengarngii a rengum.”1

Chelsel a ike el taem er a klou el omelbedebek me a meklou el usbechelled, e a rengul a chad a bedul a babelaudes, el osiik a cheledaol nger el kirel meklou el ker: Kede mla er ker el mei? Ngera uchul me kede ngar tiang? Kede mo er ker ruirul er tia el klengar?

A nger er a ika el ker a diak debetik er a chelsel a hong er a skuul, malechub e dosiik er a Internet. A ika el ker a engelakl er tia el klengar er a beluuelchad. A ika melutk er a diak a ulebengelel.

Kede mla er ker el mei Tial ker a diak le mochib er a uldesuir, a rebek el chad, a loker el kirel me a lak.

A Apostol Paulus a dilu er a re Athenians el mla er a Mars’ Hill el kmo “kid a ulechellel a Dios.”2Me chelechal dodengei el kmo tia el bedenged er a tech a ulechellel a demad me a delad er a beluulechad, e ng kired el osiik er a belkul a tekingel a Paulus. A Rubak a mla kmul kmo a “reng me a tech a uchul a chad a ngar.”3Maleuaisei e a reng a ngii a ulechellel a Dios. A re milluches er a Hebru a melekoi er Ngii el kmo “ng Demerir a rengalek er a reng”4 A reng er a rokui el chad el sechal me a redil a meral “Ulechellel a Dios.”5

Kede medengei el kmo a remellomes el chad er a omeluches, a mesuub el kirel tiang, el mla lmuches a meang el klumech me a mesisiich el uldasu. A William Wordsworth a lilchesii tial klemerang:

A cherelled a di uaia blo de mechiuaiu e dobes a dilubech:

A Reng el dobang er a cheroll a di uaia Btuch,

El di mla ngarngii ruchei er a demechell,

El mla er cheroid el mei:

El dirkak dobes a rokui,

El diak lak de mui el kldmokl,

Ele dertsa er kid a mechell el ngarngii a cheledaol lobang

El mla er a Dios, el ngii a blid:

Me a de tolechoi e kede dirk ke kmeed er a babeluades!6

A rechedam me a rechedil a melbedebek a ngerchelir el olisechakl, melisiich, e omekrae, er a rengelekir. Me se el ngara omelbedebek—e a rengalek, oumesingd a rengeasek—a oker er a klou a belkul el ker, ngera uchul me kede ngar tiang? Oumesingd, el di tir el loker ngii er a rengrir, ngera uchul me ak ngar tiang?

Ng kol uangerang el omereng el saul a kired lobang el ngikel mellomes el Ulemeob a milebii a beluulechad e ngilikid el mei e loia kateng me kede obes er a klengar kid ruchei me bol sebeched el mesuub er a chelsel tia el taem er a skeng, el techall el dochotid el kmo kede sebeched el mo ngmai aikel rokui el Dios a mla kudmokl el kired.

Ng bleketakl, el ta er a kot el moktek er kid er tia el beluulechad a mo nguu a bedenged er a tech me a chiuis. Kede dirrek el mla nguu a sengk er a mimokl el melilt. Meng chelsel a telael el teletael, e ng di kid el melilt a soad. Tiaikid a de ngarngii e suubii a ringelel a klechad. Kede melilt er a delongelel a ungil me a mekngit. Kede melilt er a delongelel a mecheuached me a merekos. Kede dirrek el mo medengei el kmo ngarngii a mo duubech el kirel a ike el dolilt el meruul.

Ngultuil er a blekongesenges er a llechul a Dios, e ng mo sebeched el mor sel “blai” el llulekoi er ngii a Jesus er a le du el kmo: “Chelsel a blil a demak e ng betok a delmerab… ak mong e kudmeklii a basio el kiriu… me sel kngarngii, a dirrek el borngii.”7

Meng uaisei el kid a mei er tial beluulechad “el bleiull er a klebkall,” e ng di a klengar a di melemolem. A klengeasek okiuellel a kekerei el ngalek, e di telkib el taem e kede meklungang. Me ngultuil er a ikel duubech er a klengar e kede suubii a usbechellel a ongtil a ngeso er a babeluades sel dosmechokl er a roled er tia el klengar.

A Dios, el Demad, me a Jesus Kristo, el Rubak er kid, a mla meketeklii a rael el bedul a mo cherrungel. Tir omekedong er kid el mo oltirakl a diak a ulebengelel klemerang e mo cherrungel, el uai a Tir el Cherrungel.8

A Apostol Paulus a omekesiu er a klengar el uaia rurt. Ng dilu er a re Hebru el kmo, “Mei e docheuekl aikel…mekngit el beot el omekberaod er kid, e derurt er tial rurt el ngar medad el oba kllouelreng.”9

Chelsel a blak el reng er kid, e lak el chib osenged er a mellomes el tekingel a Ecclesiastes: “A rurt a diak el bo er a remerikl, malechub el mekemad el mo er a remesisiich.”10A mera er ngii, a nguked a mor ngike el outekangel el mo er a ulebongel.

Sel kulbedebek el kirel a rurt er a klengar, e ak lotkii a kuk ta er a rurt, er se er ak ngalek. Ngak me a resechelik a ng mai a chemchemuul el oles, e dmasech a mekekerei, el bilsengam er a kerrekar. Me a ki ngmai a uata el remuul a yars er ngii, e mocha otobed me ng ombibechakl er tia el bekerurt el ralm er a Omeuachel er a Provo er a Utah. E kemam a remurt er a tkul omeuachel el omes a ika el bilsengam lombibechakl er bebul tia el bekerurt el ralm e a le bebil eng kuk mo chelellakl se el lorael bedul a dmolech.

Chelsel a taem er tia el rurt, e a ki milsa el kmo a chimo el bilas a uaia lulmekrael a ika el rokui el bedul a ulterekokl el basio. E a berius, a kuk oteklii el mo er a chelsel a klou el mengederemaot, me tia el bilas obitech e ruchorch. Meng di meleliuekl, el diak el sebechel merael el mo er tial ngarngii a berius er ngii. Ea uriul e ng mekekokil el lombibechakl er bebul tial mengederemaot el ralm, el telcherakl a rachel me a besbas er ngii.

A ika el omotzia el bilas a dimlak a mesisiich el klekedelel, el diak omesiul er ngii, e diak a lolai a klisiich er ngii. Meng uaisei, el omerollir a di bedul iou—el diak el diak el sal sebechir el mochib er ngii.

Kid a diak de uaia ike el omotzia el bilas, kid a mla ngmai a cheledaol teletael el omekrael er a omerolled. Kede soiseb er a beluulechad el diak di domechakl loltirakl er a berius er a klengar kede bai oba klisiich el omdasu, merritel, e mengedmokl.

A Demad er a Babeluades a dimlak lotebedid er tia el omerael el dimlak el beskid a rael el mo uchul e kede ngmai a ulekrael ngeso er Ngii el mo uchul a selbechakl el omerolled. Ak melekoi el kirel a nglunguuch. Ak dirrek el melekoi el kirel sel chelellakl, el mengelulau el ngor; e kmal diak chib osengek er a chedaol llechukl, el ngii olab a tekingel a Rubak me a tekingir a reprofet—el dolab el ngosukid el mo tmurk er sel ulebongel er a rurt.

Ngarngii a taem er a klengar kid, el mo diak el sal ulterekokl a blekekled, mesaul a rengud, ringelel a secher—luldimukl er a ulebongel er a klengeasek, e ng merema beches el taem, el cheluodel, me a taem el okedongall el kodall.

A bek el bekumdasu el chad a mla oker ngii osisiu el ker el Job er a rechuodel a uleker ngii: “A chad a le mad, e ngelmuut el mo ngar?”11 Me kede melasm el mengeroid er tia el ker er a uldesued, e ng di ng di mei. A kodall a mo er a rokui el chad. Ng mo er a remechuodel el tir a mechitechetong. Ng dirrek el omekedong er tirke el kmal dirk ngara melengel a klengar tir. E a bebil er a taem e ng dirrek el torob a dereuakl er a rengalek.

E ng di ngera uriul er a kodall? A kodall ngulebongel er a rokui? A Robert Blatchford, er a hong er ngii elGod and My Neighbor, a mle mesisiich el ulemondai er a klaumerang er a Rekeristiano el kirel a Dios, Kristo, nglunguuch, me a uriul er a kodall. Ng mle bleketakl el kmu el kmo a kodall a ulebongel er a rokui e diak a chad el sebechel lomtok er ngii. E a ongasireng el teletael a dilubech. Aikel mle uldesuel a mlo diak a belkul. Ng mlo medechel el diak a sobecheklii. Meng mocha mekekokil el luueta el mo er sel klechelid el ngii a uleltuub e mlo cheroid er ngii. Ngera mle uchul tia el klou el omelodech me a osengel er a kelngar? A bechil a mlad. Meng ngara klengit el reng e soiseba er tia el delmerab el ngarngii a bedengel a bechil. Ng ulemes er tia el mad el ngii a kmal mle betik a rengul er ngii. E tobedang, e melkinga er a sechelil kmo: “Ng kmal ngii, e ko er a uaia lak el ngii. A rokui el tekoi a mla mengodech. A kmo ngera el di mla ngarngii a mla merael. Ngii a diak el osisiu. Me ngera mla merael a lak el delbengel?”

A uriul e ng milluches: “A kodall a diak el ngii a lomdasu er ngii a rebebil er a rechad. Ng di uaia de bo er a ta er a delmerab. Chelsel tial delmerab e kede metik…a rebetik er a rengud el redil me a resechal me a re klebokel el ngalek el betik a rengud er tir e mla merael.”12

Rodam me a rodos, kid a medengei el kmo a kodall a diak el ulebongel. Tia el klemerang a mla mosisechakl er a reprofet er a rechuodel. Kede dirrek el metik er ngii er a chedaol llechukl er kid. Chelsel a Babier er a Mormon e kede metik a bleketakl e ongelaod el tekoi:

“Chelecha, e a kirel a teletael le bor ngii a deleb er a delongelel a kodall me a okiis. Ka morrenges, ng mlo chemolt el mer ngak er a anghel, el kmo, a reng er a rokui el chad, sel le tobed er tia el mo er a kodall el bedenged, oi, a reng er a rokui el chad, a le mekedung me a lechub el dengerenger, a mengai el mo remei er ngike el Dios el milsterir a klengar.

“E sola e ngii a mocha mekedmokl el kmo, a reng er tirkel melemalt a mengai el mo er a delengchokl er a deureng, el lomekedong er ngii el kmo baradis, el delengchokl er a ulengull, e delengchokl er a budech, me te mo nguu a ulengellir er a rokui el telemall, rokui el ngerchelir,me a klengit el reng.”13

Uriul er a bedengel a Jesus er a le bora debull el edei el klebesei, e a reng a liluut el soiseb. A bad a miltitai el morcheroid, e a mla mekiis er a kodall el Osobel a mirael tuobed, el bleiull er a diak el luut el mo er a kodall el tech me a chiiuis.

A nger el mora keril a Job, “A chad a lemad, e ngelmuut el mo ngar?” a mlei er a Maria me a rebebil er a le bo er a debull e lesterir a reterung el bleiull er a mengeldoech el bail el du el kmo: “Ngera me ko mosiik er a ngar er a delongelir a re mla mad? Ngii a diak el ngar tiang, ng mla mekiis.”14

Me a mlo ulebongel er a kodellel a Kristo, e kid el rokui a mo mekiis er a kodall. Tiaikid a osebelel a reng. A Paulus a milluches el kmo: “Ngarngii a …chelechad er a celestial, me a chelechad er a terrestrial: e ng di a klebkellel a celestial a kuk tang, me a klebkellel a terrestrial a kuk chimong.”15

Ng klebkellel a celestial se el dosiik er ngii. Ng rengedel a Dios se el ngii a dosiik el mo kiei er ngii. Ng diak a ulebengelel telungalek a soad el mo chedal. Tia el klengeltengat a kired el oureor kirel el melasm, osiik, ouchel a rengud, e a ulebongel e kede ngoriakl.

Kede mla er ker el mei? Ngera uchul me kede ngar tiang? Kede mor ker ruriul er tia el klengar? Ng dikea le medechel a ika el ker el diak a nger er ngii. Me ngara chelsel a renguk e oba ngariou el reng, e a kuuchais el kmo a ike el tekoi el blak dung a klemerang.

A Demad er a Babelaudes a dmeu a rengul er tirkel oltirakl a Llechul. Ng suebek a rengul er a mla remiid el ngalek, mla mechoit el ngeasek, mla mo cheroid er a ebangkelio el ngeasek, a diak el bekongerachel el chedam me a chedil. Me ngoba beltik el reng e a Mastang a mengedecheduch er tir, me a dirrek el rokui: “Mluut el mei. Mei er bab. Bem tuu. Bem rei. Mei er ngak.”

Chelsel a ta el sandei e kede mo oudkeu er a Basqua. A uldesued a obult el kirel a klengar er a Osobel, Kodellel, me a Okiis er a kodall. Ngak el tokubets el sioning er Ngii, a ouchais er kemiu el kmo Ngii a ngar e Ngii a mengiil er a luut er kid. Me tia el luut er kid bol sebeched el mo nguu, a nglunguchek el ngara chedaol el Ngklel el Jesus Kristo, el Osobeled e Olsobel er kid, amen.