2010–2019
Ko e ʻUhinga ʻo e Tokoni ʻi he Lakanga Fakataulaʻeikí
ʻEpeleli 2012


Ko Hono ʻUhinga ʻo e Tokoni ʻi he Lakanga Fakataulaʻeikí

ʻOku hanga ʻe hono ʻiloʻi e ʻuhinga ʻo e ongoongoleleí pea mo e ʻuhinga ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ʻo tokoniʻi kitautolu ke tau mamata ki he taumuʻa fakalangi e meʻa kotoa ko ʻení.

ʻOku hounga kiate au ʻa e faingamālie fakaʻofoʻofá ni ke feʻiloaki mo kimoutolu ko e ngaahi tokoua ʻi he lakanga fakataulaʻeikí pea fiefia ʻi he fakaofo mo e fakaʻofoʻofa ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. ʻOku ou fakamālō atu ʻi hoʻomou tuí, ngaahi ngāue leleí mo hoʻomou angatonu tuʻuloá.

ʻOku tau ʻinasi ʻi he meʻa tatau he naʻe fakanofo kotoa kitautolu ki he lakanga fakataulaʻeiki ʻo e ʻOtuá ʻe kinautolu ne foaki ki ai e mafai mo e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeiki māʻoniʻoní. Ko ha tāpuaki maʻongoʻonga ʻeni. Ko ha fatongia toputapu ia.

Ko e Mālohi ʻo Hono ʻUhingá

Ne u toki fakakaukau kimuí ni mai ki ha ongo uiuiʻi mahuʻinga ʻi he taimi ne u hoko ai ko ha tokotaha maʻu lakanga fakataulaʻeiki ʻi he Siasí.

Ko e taha ʻo e ngaahi fuofua uiuiʻi ko iá ko ʻeku hoko ko ha tīkoní. Ne u maʻulotu mo hoku fāmilí ʻi he kolo ʻo e Siasí ʻi Felengifeeti ʻi Siamane. Ne tāpuekina homau kiʻi koló ʻaki ha kakai lelei, pea ko e taha ʻo kinautolu ko ʻemau palesiteni fakakoló. Ne u fuʻu laukau ʻaki ia, neongo ʻene fuʻu fakamātoató, ʻikai ke fakakata, pea mo e lahi ange taimi ia ʻoku suti ʻuliʻuli aí. ʻOku ou manatuʻi heʻeku kei talavoú ʻemau tukuhua mo hoku kaungāmeʻá naʻe hā fakakuongamuʻa ʻemau palesiteni fakakoló.

ʻOku ou kata ke fakakaukau atu ki he meʻá ni he taimí ni he ʻoku meimei tatau pē ia mo e anga e vakai mai ʻa e toʻu tupu ʻo e Siasí kiate au he ʻaho ní.

Naʻe kole mai ʻe Palesiteni Lenisalesi ʻi ha Sāpate ʻe taha ke ma talanoa. Ko e meʻa pē ne u ʻuluaki fakakaukau ki aí, “Ko e hā ha fehālaaki kuó u fai?” Ne vave ʻeku fakakaukau ki ha ngaahi meʻa lahi ne u fai ke ʻuhinga ai hano ueʻi e palesiteni fakakoló ke talanoa mo ha tīkoní.

Naʻe fakaafeʻi au ʻe Palesiteni Lenisalesi ki ha kiʻi lokiako—naʻe ʻikai foki ke ʻi ai ha ʻōfisi ʻo e palesiteni fakakoló ʻi homau falelotú—pea naʻá ne ui au ke u hoko ko e palesiteni ʻo e kōlomu ʻa e kau tīkoní.

Naʻá ne talamai, “Ko ha lakanga mahuʻinga ʻeni,” pea naʻá ne fakamatalaʻi lelei mai ʻa hono ʻuhingá. Naʻá ne fakamatalaʻi ʻa e meʻa ʻokú ne ʻamanaki mai mo e ʻEikí ke u faí pea mo e founga te u lava maʻu ai ha tokoní.

ʻOku siʻi haʻaku manatu ki he meʻa naʻá ne lea ʻakí, ka ʻoku ou manatuʻi lelei e meʻa ne u ongoʻí. Ne u ongoʻi ha Laumālie toputapu mo fakalangi lolotonga ʻene fakamatalá. Naʻá ku ongoʻi ko e Siasi ʻeni ʻo e Fakamoʻuí. Ne u ongoʻi foki naʻe ueʻi ia ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ki he fatongia naʻá ne ui au ki aí. Ne u manatu ki heʻeku mavahe mei he kiʻi lokiako ko iá kuó u ongoʻi fiefia lahi ange ʻi he tuʻunga ne u ʻi ai ki muʻá.

Ko e meimei taʻu ʻeni ʻe 60 mei he ʻaho ko iá, ka ʻoku ou kei tukulotoʻi pē ngaahi ongo ko ia ʻo e falalá mo e ʻofá.

ʻI heʻeku fakaukau ki he meʻá ni, ʻoku ou feinga ke manatuʻi pe naʻe toko fiha e kau tīkoni ʻi homau koló he taimi ko iá. Ka ʻoku ou manatuʻi lelei naʻe toko ua pē. Neongo iá, telia naʻa fuʻu ngali sanitungua.

Ka ʻoku ʻikai ko e meʻa ia ʻoku mahuʻingá ʻo tatau ai pē pe naʻe tīkoni ʻe toko taha pe toko hongofulu mā ua, ka ne u ongoʻi lāngilangiʻia, peá u loto ke u ngāue ʻi he lelei taha te u malavá ke ʻoua naʻá ku fakamamahiʻi ʻeku palesiteni fakakoló pe ko e ʻEikí.

ʻOku ou ʻiloʻi he taimí ni naʻe mei ui noaʻia pē au ʻe he palesiteni fakakoló kae ʻikai toe nofo ia ʻo fakakaukau ki he fatongia ne ui au ki aí. Naʻá ne mei lava pē ʻo fakahā mai ʻi he holó pe ʻi heʻemau fakataha lakanga fakataulaʻeikí ko e palesiteni foʻou au ʻo e kōlomu ʻa e kau tīkoní.

Ka naʻá ne tuku ha taimi ke ne tokoniʻi au ke ʻoua ʻe ngata pē ʻi he mahino ʻa e anga ʻeku ngāué mo e fatongia foʻoú kae toe mahuʻinga ange ʻaupito ʻa e ʻuhingá.

Heʻikai teitei ngalo ia ʻiate au.

ʻOku ʻikai ʻuhinga e talanoá ni ke fakamatalaʻi pē e founga hono fakahoko ha uiuiʻi ʻi he Siasí (neongo ko ha founga fakaʻofoʻofa ʻeni kiate au hono fakahoko totonu iá). Ka ko ha lēsoni ʻeni ia ki he ivi fakaʻaiʻai ʻo e tuʻunga fakatakimuʻa ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ke fakaake fakalaumālie ha taha pea ueʻi fakalangi ia ke ngāue.

ʻOku fie maʻu ke tau manatuʻi maʻu pē ʻa e ngaahi ʻuhinga taʻengata ʻo e ngaahi meʻa ʻoku fekauʻi mai ke tau faí. ʻOku totonu ke hoko e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ko ha konga ia ʻo ʻetau moʻuí, neongo kapau ʻe hoko ia ko ha meʻa ʻe toutou akoʻi. ʻOku ʻikai ʻuhinga ia ʻoku totonu ke taʻeoli e foungá. Ka ʻi heʻetau akoʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni tefitó ʻi hotau ʻapí pe ʻi he siasí, ʻoku totonu ke ʻomi ʻe he loto vēkeveke mo e fakamoʻoni mālohi ki he ongoongoleleí ha ʻilo, nonga mo e fiefia ki he niʻihi ʻoku tau akoʻí.

ʻOku maʻu kotoa ʻe he tīkoni foʻou taha naʻe toki fakanofó ʻo aʻu ki he taulaʻeiki lahi fuoloa tahá, ha lisi ʻo e meʻa te tau lava pea ʻoku totonu ke tau fai ʻi hotau ngaahi fatongia ʻi he lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku mahuʻinga ʻa e meʻa ke faí, pea ʻoku totonu ke tau tokanga ki ai. Ka ʻoku tau toki vēkeveke, fiefia, mo maʻu ha mālohi ki he meʻa ʻoku tau faí ʻi heʻetau ʻiloʻi hono ʻuhinga ʻoku tau tokoni ai he lakanga fakataulaʻeikí.

ʻOku akoʻi kitautolu ʻe he founga ʻo e ngāue ʻi he lakanga fakataulaʻeikí ki he meʻa ke tau faí. ʻOku ueʻi hake hotau laumālié ʻe he ʻuhingá.

ʻOku fakamaama ʻe hono angá, ka ʻoku fakahoko e liliú ʻe hono ʻuhingá.

ʻOku Lahi ha Ngaahi “Meʻa Lelei” ke Fai

Ne u fakakaukau ki ha uiuiʻi ʻe taha ʻi he lakanga fakataulaʻeikí ʻa ia ne u toki maʻu ia ʻi ha ngaahi taʻu kimui he taimi ne faʻu ai hoku fāmilí. Ne mau foki ki Felengifeeti ʻi Siamane, pea ne u toki maʻu ha tuʻunga māʻolunga he ngāué ne fie maʻu ki ai hoku taimí mo ha tokanga lahi. Lolotonga e taimi femoʻuekina ko ʻeni ʻo ʻeku moʻuí, naʻe ui au ʻe ʻEletā Siosefa B. Uefilini ke u hoko ko ha palesiteni fakasiteiki.

Ne lahi ha ngaahi meʻa ne u fakakaukau ki ai lolotonga ʻema ʻinitaviú, kau ai ʻeku fuʻu hohaʻa ʻi he ʻikai ke u maʻu ha taimi feʻunga ki he fatongia ko ʻení. Neongo ʻeku ongoʻi lāngilangiʻia mo loto fakatōkilalo he fatongiá, ka naʻá ku fakakaukau pe te u lava nai ke tali ia. Ka naʻe taimi siʻi kuo mole atu e fakakaukau ko iá ʻi heʻeku ʻilo naʻe ui ʻa ʻEletā Uefilini ʻe he ʻOtuá pea ʻokú ne fai e ngāue ʻa e ʻEikí. Ko e hā mo ha toe meʻa te u fai ka ko hono tali e fatongiá?

ʻOku ʻi ai ha ngaahi taimi te tau ngāue ʻaki pē ʻa e tuí neongo he ʻikai ke tau ʻiloʻi pe te tau iku ai ki fē, ka ʻoku ʻi ai e falala moʻoni ʻe hanga ʻe he ʻOtuá ʻo ʻomi e talí mo e fakahinohino ʻoku tau fie maʻú ʻi heʻetau ngāue ʻaki e tuí. Pea ne u tali fiefia ia, ʻo ʻiloʻi ʻe tokoni ʻa e ʻOtuá.

Naʻa mau maʻu ha faingamālie ʻi he siteikí ʻi he ngaahi ʻaho ne kamata ai e ngāué ni, ke akoʻi kimautolu ʻe he niʻihi ʻo e kau faiako mo e kau taki tuʻukimuʻa taha ʻo e Siasí—ko ha kau tangata hangē ko ʻEletā Lāsolo M. Nalesoni mo Palesiteni Tōmasi S. Monisoni ne nau omi ki homau feituʻú. Ne hangē ʻenau akó ko ha hahau kuo tō mei he langí pea ko ha tataki fakalaumālie ia maʻamautolu. ʻOku ou kei tauhi pē ʻa e ngaahi meʻa ne u hiki mei he ngaahi fakataha ako ko iá. Naʻe hanga ʻe he kau Taki ko ʻení ʻo fakaʻilo mai kiate kimautolu e ʻuhinga hono fokotuʻu e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻo fakafou ʻi hono langaki e fakamoʻoni fakatāutahá mo fakamālohia e fāmilí. Naʻa nau tokoni ke mau ʻilo e founga ke fakaʻaongaʻi ai e moʻoní mo e tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻi homau ngaahi tūkunga fakatāutahá pea ʻi homau kuongá. Ko hono fakalea ʻe tahá, naʻe tokoni e kau taki fakalaumālie ko ʻení ke mau ʻiloʻi e ʻuhinga ʻo e ongoongoleleí pea naʻe pau ke mau ala leva ʻo ngāue.

Ne vave ʻemau fakatokangaʻi ʻoku lahi ha ngaahi meʻa ʻe lava ke fai ʻe he kau palesitenisī fakasiteikí—lahi fau, pea kapau he ʻikai ke fokotuʻutuʻu totonu e ngaahi meʻa mahuʻinga ke faí, te tau ala liʻaki e ngaahi meʻa ʻoku mahuʻingá. Naʻe kamata feʻauʻauhi mai e ngaahi meʻa lelei ke faí, ʻo toʻo ai ʻemau tokangá mei he vīsone ne vahevahe mai ʻe he Kau Takí. Naʻe lahi ʻa e “meʻa lelei” ke faí, ka naʻe ʻikai ke nau mahuʻinga kotoa.

Naʻa mau ako ha lēsoni mahuʻinga: ko e foʻi moʻoni ko iá, ʻoku ʻikai ko ha ʻuhinga lelei ke fakamoleki hotau taimí mo e maʻuʻanga tokoní ʻi ha meʻa pē ʻoku lelei. ʻOku totonu ke tataki pea fakatefito ʻetau ngaahi ʻekitivitií, taumuʻá, mo e palaní ʻi he ngaahi tefitoʻi ʻuhinga ʻo ʻetau ngāue ʻi he lakanga fakataulaʻeikí kae ʻikai ko e meʻa ʻoku manakoa he momeniti ko iá. Ka ʻikai, te nau lava ke toʻo ʻetau tokangá mei heʻetau ngāué, holoki hotau iví, pea tōtuʻa ʻetau tokanga pē ki he meʻa fakalaumālie mo fakatuʻasino ʻoku tau saiʻia aí, he ʻoku ʻikai ko e uho ia ʻo e moʻui fakaākongá.

Ngaahi tokoua, ʻoku tau ʻilo kotoa ʻoku fie maʻu e mapuleʻi kitá kae tuku maʻu e tokangá ʻi he ngaahi meʻa mahuʻinga ʻoku ivi mālohi tahá, ke fakatupulaki ai ʻetau ʻofa ki hotau ʻOtuá mo hotau kāingá—ʻa ia ko hono fakatupulaki e nofo malí, fakamālohia e fāmilí mo langa hake ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he māmaní. Pea hangē pē ko ha fuʻu ʻakau fua ʻoku vaʻavaʻa mo failaú, ʻoku fie maʻu ke toutou ʻauhani ʻetau moʻuí ke fakapapauʻi ʻoku tau fakaʻaongaʻi hotau iví mo e taimí ke fakahoko ʻaki e taumuʻa totonú—ke “maʻu ha fua ʻoku leleí”!1

ʻOku ʻIkai ke ke Tuenoa

ʻE anga fēfē haʻatau ʻilo e meʻa ke filí? Ko hotau fatongiá ia ke fakapapauʻi ʻeni maʻatautolu. Neongo ia, ʻoku fekauʻi ke tau ako fakamātoato ʻa e folofolá, tokanga ki he lea ʻa e kau palōfitá, pea ʻai ia ke hoko ko ha lotu ʻoku fonu he tuí, fakamātoató, mo e fai mateakí.

Ngaahi tokoua, ʻoku angatonu ʻa e ʻOtuá. Te Ne folofola ki hotau lotó mo e ʻatamaí ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní ʻo fekauʻaki mo e hala ʻoku totonu ke tau fou ai ʻi heʻetau moʻuí.

Kapau ʻoku maʻa hotau lotó—kapau ʻoku ʻikai ke tau kumi hotau lāngilangí ka ko e lāngilangi ʻo e ʻOtua Māfimafí, pea tau fekumi ke fai Hono finangaló, kapau ʻoku tau loto ke tāpuekina hotau fāmilí mo hotau kāingá—he ʻikai ke Ne tuku ke tau tuenoa. Pea hangē ko e meʻa ne faʻa fakamanatu mai ʻe Palesiteni Monisoni kiate kitautolú, “Ko e taimi ʻoku tau fai ai e ngāue ʻa e ʻEikí, ʻoku ʻi ai leva ʻetau totonu ki he tokoni ʻa e ʻEikí.”2

ʻE “muʻomuʻa ʻi homou ʻaó” ʻa hoʻomou Tamai Hēvaní. Te [Ne] ʻi homou nima toʻomataʻú pea ʻi homou toʻohemá, pea ʻe ʻi homou lotó ʻa [Hono] Laumālié, pea ʻe takatakai ʻa kimoutolu ʻe [Heʻene] kau ʻāngeló, ke poupouʻi hake ʻa kimoutolu.”3

Ko e Mālohi ʻi Hono Fai e Ngāué

Siʻi ngaahi tokoua, ʻoku maʻu e ngaahi tāpuaki ʻo e tokoni he lakanga fakataulaʻeikí ni mei heʻetau ngāue faivelengá, mei heʻetau loto fiemālie ke fai ha feilaulaú mo ʻetau holi ke fai ʻa ia ʻoku totonú. Tau tuʻu muʻa ʻo ngāue kae ʻikai tali ke toki fakakounaʻi pē kitautolu. ʻOku lelei ʻa e malangá, ka ko e ngaahi malanga ko ia ʻoku ʻikai iku ki he ngāué ʻoku tatau ia mo e afi ʻoku ʻikai ke vela pe ha vai ʻoku inu kae kei fieinua pē.

ʻI he taimi ʻoku tau fakaʻaongaʻi ai e tokāteliné, ʻoku lahi ange leva hono fakahaohaoaʻi kitautolu ʻe he ivi haohaoa ʻo e ongoongoleleí pea hanga ʻe he mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻo fakalotoa hotau laumālié.

Naʻe pehē ʻe Tōmasi ʻEtisoni, ko e tangata naʻá ne fuofua faʻu e ʻuhilá, “ʻoku toki mahuʻinga pē ha fakakaukau ʻi hano fakaʻaongaʻi.”4 ʻOku tatau pē ia mo e tokāteline ʻo e ongoongoleleí, ʻoku toki mahuʻinga pē ia ʻi he taimi ʻoku ngāueʻi aí.

Kuo pau ke ʻoua naʻa tau tukulotoʻi pē e ngaahi tokāteline ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻo ʻikai ke fakaʻaongaʻi ʻi heʻetau moʻuí. Kapau ʻoku ʻi ai ha nofo mali pe fāmili ʻoku fie maʻu ke fakahaofi—naʻa mo haʻatautolú—ʻoua muʻa naʻa tau tatali pē ke toki vakai. Ka tau fakafetaʻi ki he ʻOtuá koeʻuhí ko e palani ʻo e fiefiá ʻoku kau ai ʻa e tuí, fakatomalá, faʻa fakamolemolé pea mo e kamata foʻoú. ʻE hanga ʻe heʻetau fakaʻaongaʻi e tokāteline ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻo fakafeʻungaʻi kitautolu ke tau hoko ko ha husepāniti, tamai mo e foha ʻoku mahino ki ai e ʻuhinga ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo hono mālohi ke maʻu mo paotoloaki e fakaʻofoʻofa mo e toputapu ʻo e fāmili taʻengatá.

Ko ha taimi lelei maʻu pē ʻa e konifelenisi lahí ke tau fakatou fanongo mo ngāue ai. Ko ia, tau hoko muʻa “ke … fai ʻe kimoutolu ki he folofolá, pea ʻoua naʻa ngata ʻi he fanongó.”5 Ngaahi tokoua, ʻoku ou fakaafeʻi atu kimoutolu ke mou fakakaukau ki he ngaahi lea ʻa e kau tamaioʻeiki ʻa e ʻOtuá he fakaʻosinga ʻo e uike ní. Tūʻulutui leva. Kole ki he ʻOtua ko ʻetau Tamai Hēvaní ke Ne fakamaama ho ʻatamaí mo fakafiemālieʻi koe. Tautapa ki he ʻOtuá ke Ne tataki hoʻo moʻui fakaʻahó ‘i ho ngaahi fatongia faka-Siasí pea ‘i ho ngaahi faingataʻaʻia he taimi ní. Muimui ki he ueʻi ʻa e Laumālié—ʻoua naʻa toe toloi. ʻOku ou palōmesi atu kapau te ke fai kotoa ʻeni, he ʻikai tuku ʻe he ʻEikí ke ke tuenoa.

Hokohoko atu ʻi he Faʻa Kātaki

Neongo ʻa e lelei taha ʻo ʻetau taumuʻá ka ʻoku tau ʻiloʻi, ʻoku ʻikai ke faʻa hoko maʻu pē ʻa e meʻa naʻe fai ki ai e palaní. ʻOku tau fai ha fehālaaki ʻi heʻetau moʻuí mo ʻetau ngāue he lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku tau faʻa humu pea ʻikai aʻusia e taumuʻá.

ʻI he taimi naʻe faleʻi ai kitautolu ʻe he ʻEikí ke “fai atu ai pē ʻi he faʻa kātaki kae ʻoua ke fakahaohaoaʻi ʻa [kitautolú].”6 ʻOkú Ne fakahaaʻi mai ʻoku fie maʻu e taimí mo e faʻa kātakí. ʻE hanga ʻe heʻetau ʻiloʻi e ʻuhinga ʻo e ongoongoleleí mo e ʻuhinga ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻo tokoniʻi kitautolu ke tau mamata ki hono taumuʻa fakalangi ʻo e meʻa kotoa ko ʻení. Te ne fakalotoa kitautolu mo ʻomi ha ivi ke tau fai ʻaki e meʻa totonú, neongo ʻene faingataʻá. ʻE hanga ʻe hono fakatefito ʻetau moʻuí ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻo faitāpuekina kitautolu ʻaki ʻa e mahinó, potó mo ha fakahinohino.

“He ʻikai koā ke tau fai atu ʻi ha ngāue mahuʻinga pehē?”7 ʻIo, kāinga te tau fai ia!

Te tau ako mei heʻetau ngaahi fehālaakí, ʻaki hono fakahinohinoʻi kitautolu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní. Tuku ke kei hokohoko atu pē ʻetau fakalakalaká neongo kapau te tau fai ha fehālaaki. Te tau hoko atu pē e fonongá neongo kapau te tau humu. He ʻikai ke tau teitei fakatoupīkoi; he ʻikai ke tau teitei foʻi.

Te tau tuʻu fakataha, ʻo umouma taha, ʻi heʻetau hoko ko e ngaahi tokoua mālohi ʻi he lakanga fakataulaʻeiki taʻe ngata ʻo e ʻOtuá, ʻo tuʻumaʻu he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisi kuo toe fakafoki maí pea tau tauhi loto houngaʻia ki hotau ʻOtuá mo hotau kāingá ʻi he ʻofa mo e moʻui mateaki.

ʻOku moʻui e ʻOtuá!

Siʻoku ngaahi tokoua ʻofeina, ʻoku ou fakamoʻoni kiate kimoutolu he ʻahó ni ʻoku moʻui ʻa e ʻOtua ko e Tamaí mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí. ʻOkú Na moʻui! ʻOkú Na ʻi ai!

ʻOku ʻikai ke ke tuēnoa. ʻOku tokangaʻi koe ʻe hoʻo Tamai ʻi Hēvaní mo finangalo ke tāpuekina mo pukepuke hake koe ʻi he māʻoniʻoní.

ʻOku folofola moʻoni mai e ʻOtuá ki he faʻahinga ʻo e tangatá ʻi hotau kuongá ni. Te Ne folofola atu kiate koe!

Naʻe mamata ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ki he meʻa naʻá ne pehē naʻá ne mamata ki aí. Kuo toe fakafoki mai ki he māmaní e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻaki e mālohi mo e mafai ʻo e ʻOtua Māfimafí.

Ko ʻeku lotú ia ʻi heʻetau hoko ko e niʻihi kuo maʻu Hono lakanga fakataulaʻeikí, ke tau ngāue lelei ʻaki maʻu pē ʻa e ʻuhinga ʻo e lakanga fakataualaʻeikí pea tau fakaʻaongaʻi e tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongolelei kuo toe fakafoki maí ke liliu ai ʻetau moʻuí mo e moʻui ʻa kinautolu ʻoku tau tauhí.

ʻI heʻetau fai iá, ʻe hanga ʻe he mālohi taʻe fakangatangata ʻo e Fakaleleí ʻo fakahaohaoaʻi, fakamaʻa, mo fakaleleiʻi hotau laumālié mo e ʻulungāangá kae ʻoua ke tau hoko ko e kakai tangata naʻe fie maʻu kitautolu ki aí. ʻOku ou fakamoʻoni ki he meʻá ni ʻi he huafa toputapu ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.