2010–2019
Fakakaukau ki he Ngaahi Tāpuakí
ʻOkatopa 2012


Fakakaukau ki he Ngaahi Tāpuakí

ʻOku ʻafioʻi heʻetau Tamai Hēvaní ʻa ʻetau ngaahi fie maʻú pea te Ne tokoniʻi kitautou ʻi heʻetau kole tokoni kiate Iá.

Siʻoku kāinga ʻofeina, ʻoku fakaʻilongaʻi ʻe he konifelenisí ni ʻa e taʻu 49 talu mei hono fokotuʻu au he ʻaho 4 ʻo ʻOkatopa 1963, ko e mēmipa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Ko ha taimi lōloa ʻa e taʻu ʻe fāngofulu mā hivá. Neongo ia, hangē ʻoku ngali nounou ʻa e taimí talu mei heʻeku tuʻu he tuʻunga malangá ʻi he Tāpanekalé ʻo fai ʻeku fuofua malanga konifelenisi lahí.

Kuo liliu ha meʻa lahi talu mei he ʻaho 4 ʻo ʻOkatopa 1963. ʻOku tau moʻui ʻi ha taimi makehe ʻi he hisitōlia ʻo e māmaní. Kuo tāpuekina lahi fau kitautolu. Ka ʻoku faʻa faingataʻa he taimi ʻe niʻihi ke vakai ki he ngaahi palopalemá mo e fakahōhōloto takai ʻiate kitautolú ʻo pea ʻikai loto siʻi ai. Kuó u fakatokangaʻi kapau te tau kiʻi sitepu ki mui kae ʻikai nofo ʻi he fehālākí, ʻo fakakaukau ki he ngaahi tāpuaki ʻi heʻetau moʻuí, kau ai e fanga kiʻi meʻa ngali iiki fau, pea taimi ʻe niʻihi ko e ngaahi tāpuaki ʻoku taʻe fakatokangaʻi, te tau lava ʻo maʻu ha fiefia lahi ange.

ʻI heʻeku vakavakaiʻi e ngaahi taʻu ʻe 49 kuo hilí, ne u ʻilo ai ha ngaahi meʻa. Ko e taha, ko e ngaahi meʻa taʻe faʻalaua kuó u aʻusia ʻoku ʻikai ko e ngaahi meʻa ia ʻoku lau ʻoku maʻongoʻongá. Ko hono moʻoní, ko e taimi ne nau hoko ai, ʻoku nau faʻa hā ngali taʻe fakaofo mo angamaheni pē. Ka, ʻi he tafaʻaki ʻe tahá, naʻa nau fakaleleiʻi mo tāpuakiʻi ha ngaahi moʻui—ʻo aʻu pē ki haʻakú. Te u fokotuʻu atu ʻa e ngāue tatau pē kiate kimoutolu—ke ke fakakaukauʻi lelei hoʻo moʻuí mo kumi pē ʻa e ngaahi tāpuaki, ʻa e lalahi mo e iiki, kuó ke ʻosi maʻú.

Kuo toutou fakamālohia au ʻi heʻeku toutou vakaiʻi e ngaahi taʻú ʻe heʻeku ʻilo ko ia ʻoku ongona pea mo tali ʻetau ngaahi lotú. ʻOku tau maheni mo e foʻi moʻoni ʻoku maʻu he 2 Nīfaí ʻi he Tohi ʻa Molomoná: “ʻOku ʻi ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá koeʻuhí ke nau maʻu ʻa e fiefiá.”1 ʻOku ou fakamoʻoni ko e konga lahi ʻo e fiefia ko iá ʻoku maʻu ia ʻi heʻetau ʻilo ʻoku tau lava ʻo fetuʻutaki mo ʻetau Tamai Hēvaní ʻi he lotu pea ʻe ongona ʻa e ngaahi lotu ko iá pea mo tali—mahalo he ʻikai ʻi he founga pea mo e taimi ʻoku tau amanaki ʻe tali mai aí, ka kuo pau ke tali heʻetau Tamai Hēvani ʻokú Ne ʻafioʻi mo ʻofa kakato ʻiate kitautolu mo loto ke tau fiefiá. ʻIkai kuó Ne ʻosi talaʻofa, “Ke ke loto-fakatōkilalo; pea ʻe tatakinima koe ʻe he ʻEiki ko ho ʻOtuá, pea foaki kiate koe ʻa e tali ki hoʻo ngaahi lotú.”2

ʻI he ngaahi miniti siʻi ka hoko mai kuo tuku mai kiate aú, ʻoku ou fie vahevahe mo kimoutolu ha kiʻi sīpinga siʻi ʻo e ngaahi aʻusia ne u foua ʻa ia neu lotu ai pea naʻe ongona mo talia, pea ʻi he tafaʻaki ʻe tahá, naʻá ne ʻomi ha ngaahi tāpuaki ki heʻeku moʻuí mo e moʻui ʻa ha niʻihi kehe foki. Kuo tokoni ʻeku tohinoa fakaʻahó, ʻa ia kuo tauhi he ngaahi taʻu kotoa ko ʻení, ʻo ʻomi ha ngaahi meʻa pau naʻe ʻikai ke u mei lava ʻo manatuʻi.

ʻI he konga ki muʻa ʻo e 1965 naʻe vahe ai au ki ha ngaahi konifelenisi fakasiteiki pea mo ha ngaahi fakataha ʻi he ʻēlia ʻo e Pasifiki Tongá. Ko ʻeku fuofua ʻaʻahi ʻeni ki he konga ko ia ʻo e māmaní, pea ko ha taimi ia he ʻikai toe ngalo. Ko e konga lahi naʻe fakalaumālié, naʻe hoko ia he lolotonga ʻo e ngāue ko ʻení ʻi heʻeku feʻiloaki mo e kau takí, kāingalotú, mo e kau faifekaú.

ʻI he fakaʻosinga ʻo e uiké ko e Tokonaki mo e Sāpate, ʻaho 20 mo e 21 ʻo Fēpuelí, naʻa mau ʻi Pilisipeini ai ʻi ʻAositelēlia, ke fakahoko ha ngaahi fakataha angamaheni ʻo e konifelenisi ʻa e Siteiki Pilisipeiní. Lolotonga e ngaahi fakataha ʻo e Tokonakí, ne fakafeʻiloaki ai au ki ha palesiteni fakavahefonua mei ha feituʻu hoko mai pē. ʻI heʻema lulululú, naʻá ku maʻu ha ongo mālohi ʻoku fie maʻu ke ma talanoa pea ke u fai ha faleʻi, ko ia, ne u kole ange ai pe ʻe lava ke ma ō ki he fakataha he pongipongi Sāpaté he ʻaho hono hokó kae lava ʻo fakahoko ʻeni.

Hili e fakataha he Sāpaté, ne maʻu ha faingamālie ke ma talanoa. Naʻe ma talanoa ki ha ngaahi fatongia lahi ʻi heʻene hoko ko e palesiteni fakavahefonuá. ʻI heʻema fai iá, ne u ongoʻi ke fai ange ha ngaahi fokotuʻu pau fekauʻaki mo e ngāue fakafaifekaú mo e founga ʻe lava ai mo hono kāingalotú ʻo tokoni ki he kau faifekau taimi kakató ʻi heʻenau ngāue ʻi honau feituʻú. Naʻá ku toki ʻilo ki mui ne lotua ʻe he tangatá ni ha fakahinohino ki he meʻá ni. Naʻe hoko e ʻaʻahi kiate iá, ko ha fakamoʻoni makehe kuo ongona mo tali mai ʻene lotú. Ko ha talanoa ʻeni naʻe ngali taʻe mahuʻinga ka ʻoku ou tui pau naʻe tataki ia ʻe he Laumālié pea naʻe ʻaonga ia ʻi he moʻui mo e taki ʻa e palesiteni fakavahefonua ko iá, ʻi he moʻui hono kāingaltoú, pea ʻi he ola lelei ʻo e ngāue fakafaifekau ʻi aí.

ʻE hoku kāinga, ʻoku faʻa fakahoko e ngaahi taumuʻa ʻa e ʻEikí ʻi heʻetau talangofua ki he fakahinohino ʻa e Laumālié. ʻOku ou tui ko e lahi ange ʻetau ngāueʻi e ueʻi pea mo e ngaahi fakakaukau ʻoku haʻu kiate kitautolú, ko e lahi ange ia e fakafalala mai ʻe he ʻEikí kiate kitautolu ʻa ʻEne ngaahi ngāué.

Kuó u ako, ʻo hangē ko ʻeku lave ki ai he ngaahi pōpoaki ki muʻá, ʻoua naʻa teitei fakatoloi ha ueʻi ʻoku fai mai. ʻI ha meʻa ʻe taha he ngaahi taʻu lahi kuo hilí, naʻá ku fekakauʻaki ai ʻi he Fale Fakamālohisino motuʻa ʻo e Teseletí ʻi Sōleki Sití feʻunga mo haʻaku ongoʻi ha ueʻi fakalaumālie ke u ʻalu ki he Falemahaki ʻo e ʻUnivēsití ʻo ʻaʻahi ki haku kaungāmeʻa lelei ne tuʻusi hono vaʻé koeʻuhí ko ha ngungu pea mo e tafa ne hoko atu aí. Naʻá ku mavahe leva mei he vai kaukaú, teuteu, pea ʻikai hano taimi kuó u fononga atu ke ʻaʻahi ki he tangata leleí ni.

ʻI heʻeku aʻu atu ki hono lokí, ne ʻikai ha taha ia ai. Pea ʻi heʻeku fakaʻekeʻeké, ne talamai mahalo te u maʻu ia ʻi he feituʻu vaikaukau ʻo e fale mahakí, ko ha feituʻu naʻe ngāue ʻaki ki he fakamālohisinó. Ko e meʻa ia ne hokó. Naʻá ne heka pē ʻi hono Salioté ʻo ʻalu ki ai pea ko ia pē ne ʻi aí. Naʻe ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻo e vaí, ofi ki he feituʻu lolotó. Ne u kaila atu peá ne feinga mai ‘i hono salioté ke fakafetaulaki mai. Ne ma talanoa fiefia, peá u foki mo ia ki hono loki he falemahakí ʻo u faingāue ange kiate ia.

Naʻá ku toki ʻilo ki mui mei hoku kaungāmeʻá ni naʻe mātuʻaki fuʻu mafasia hono lotó he ʻaho ko ʻení pea fakakaukau ke toʻo ʻene moʻuí. Naʻá ne lotua ha fakafiemālie ka naʻe kamata ke ne ongoʻi ʻoku ʻikai tali ʻene ngaahi lotú. Naʻe ʻalu ai ki he vaí mo ha fakakaukau ko e founga ʻeni ke fakangata ai ʻene mamahí—ke fakahaohao atu hono salioté ki he tuliki loloto ʻo e vai kaukaú. Naʻá ku aʻu atu ʻi ha momeniti mahuʻinga, ke fakahoko ʻa e meʻa naʻá ku ʻiloʻi ko ha ueʻi mei ʻolunga.

Ne lava hoku kaungāmeʻá ni ke moʻui ʻi ha ngaahi toe taʻu lahi ange—ko ha ngaahi taʻu fonu fiefia mo houngaʻia. Hono ʻikai ke u fiefia ʻi heʻeku hoko ko ha meʻangāue ʻi he toʻukupu ʻo e ʻEikí he ʻaho mahuʻinga ko ʻeni he vai kaukaú.

ʻI ha meʻa ʻe taha, lolotonga haʻaku lele atu ki ʻapi mo Sisitā Monisoni, hili haʻama ʻaʻahi ki haʻama ngaahi kaungāmeʻa, naʻá ku ongoʻi ʻoku totonu ke ma ō ki kolo—ko ha fononga ia ʻi ha lau maile—ke ʻaʻahi ki ha uitou toulekeleka naʻe nofo ʻi homau uōtí ʻi ha taimi. Ko hono hingoá ko Siela Tōmasi. ʻI he taimi ko ʻení, naʻe nofo ʻi ha senitā tauhiʻanga. Naʻá ma ʻilo ia he hoʻatā ko ʻení ʻoku mātuʻaki fuʻu vaivai ka ʻoku tokoto fakalongolongo pē ʻi hono mohengá.

Kuo fuoloa e kui ʻa Siela, ka naʻá ne ʻilo he taimi pē ko iá homa leʻó. Naʻe kole pe ʻe lava ke u faingāue ange kiate ia, peá ne talamai kuo mateuteu ia ke mate kapau ʻoku fie maʻu ia ʻe he ʻEikí ke foki ange ki ʻapi. Naʻe ʻi ai ha ongo fiefia, mo lōngonoa ʻi he lokí, pea ne mau ʻilo kotoa e fuonounou e toenga ʻene moʻui fakamatelié. Ne puke ʻe Siela hoku nimá peá ne talamai naʻe lotu lahi ke u ʻalu ange ʻo ʻaʻahi mo faingāue kiate ia. Naʻá ku talaange ne ma ō angé koeʻuhí ko ha ueʻi fakahangatonu mei heʻetau Tamai Hēvaní. Naʻá ku ʻuma leva ki hono laʻé, mo ʻilo mahalo he ʻikai ke u toe fesiofaki mo ia he moʻui fakamatelié. Ko e meʻa pē ia naʻe hokó, he naʻe siʻi hiki atu ʻi he ʻaho pē hono hokó. Ne hoko ko ha tāpuaki ʻa ʻete lava ʻo fai ha fakafiemālie ki siʻi Sielá pea kiate au foki.

Ko e faingamālie ke hoko ko ha tāpuaki ʻi he moʻui ʻa ha tahá ʻoku faʻa hoko taʻe ʻamanekina. ʻI ha pō Tokonaki mokoʻīʻī ʻe taha he lolotonga ʻo e faʻahitaʻu momoko ʻo e 1983–84, ne ma fononga meʻalele ai mo Sisitā Monisoni ʻi ha ngaahi maile ki he teleʻa he tafamoʻunga Mitiuei ʻi ʻIutā, he ʻoku ʻi ai ha ma ʻapi. Ko e momoko he pō ko iá naʻe maʻulalo ʻaki e tikilī ʻe 24 Fahrenheit (–31°C), pea naʻá ma loto ke fakapapauʻi naʻe lelei e meʻa kotoa ʻi homa ʻapi ko iá. Naʻá ma vakaiʻi ʻo ʻilo ʻoku lelei pē, peá ma mavahe leva ke foki mai ki Sōleki Siti. ʻI heʻema meimei aʻu pē ki he hala lahí kuo mate ʻema kaá. Ne ma mātuʻaki faingataʻaʻia. ʻOku tātātaha keu ongoʻi mokosia ʻo hangē ko ʻema mokosia he pō ko iá.

Naʻá ma kamata lue māmālie leva ki he kolo ofi tahá, kae fakalaka hake pē ngaahi kaá. Fāifai pea tuʻu ha kā, pea loto ha talavou ke tokoni mai. Ne ma toki ʻilo ne fakaʻau ʻo mohe ʻa e lolo tīsolo he tangikeé koeʻuhí ko e momokó, ʻo ʻikai ke ma lava ai o fakaʻuli he kaá. Naʻe ʻave kimaua ʻe he talavou angaʻofá ni ki homa ʻapi ʻi Mitiueí (Midway). Naʻá ku feinga ke totongi ia ʻi heʻene tokoní, ka naʻe ʻikai ke ne tali. Naʻá ne pehē ko ha Boy Scout ia pea naʻe loto ke fai ha lelei. Naʻá ku talaange leva au ki ai peá ne talamai ʻene fiefia ke tokoní. ʻI heʻeku fakakaukau ʻoku ʻi he taʻu ngāue fakafaifekaú, naʻá ku ʻeke ange ai pe ʻoku palani ke ngāue fakafaifekau. Naʻá ne talamai ʻoku ʻikai ke ne fakapapauʻi pe ko e hā te ne fie faí.

ʻI he pongipongi Mōnite hono hokó naʻá ku fai ai ha tohi ki he talavou ko ʻení ʻo fakamālō ange ʻi heʻene angaʻofá. Naʻá ku poupouʻi ia ʻi he tohí ke ngāue fakafaifekau taimi kakato. Naʻá ku mono atu ai ha tatau ʻo ha taha ʻo ʻeku ngaahi tohí mo fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi vahe ki he ngāue fakafaifekaú.

ʻOsi nai ha uike ʻe taha mei ai kuo telefoni mai e faʻē ʻa e talavoú ʻo fakahā mai ko ha talavou lelei ʻene tamá ka koeʻuhí ko ha faʻahinga mālohi ʻoku hoko heʻene moʻuí, kuo hōloa ai ʻene fakaʻamu fuoloa ke ngāue fakafaifekaú. Naʻá ne talamai naʻe faʻa ʻaukai mo ʻene tamaí pea mo lotu ke liliu hono lotó. Naʻá na ʻosi fokotuʻu hono hingoá ʻi he lisi lotu he Temipale Polovo ʻIutaá. Naʻá na fakaʻamu, pehē ange mai ʻe ʻi ai ha founga, ʻe liliu ai hono lotó ki he leleí, ke foki ki heʻene fakaʻamu ke ngāue fakafaifekau taimi kakató mo ngāue faivelenga maʻá e ʻEikí. Naʻe loto ʻene faʻeé keu ʻiloʻi ʻokú ne lau ʻa e meʻa ne hoko ʻi he pō momoko ko iá ko ha tali ʻo ʻena lotua iá. Naʻá ku talaange, “ʻOku ou tui ki ai.”

Hili ha ngaahi māhina pea lahi ange fetuʻutaki mo e talavou ko ʻení, kuó ma fiefia lahi mo Sisitā Monisoni ke kau he polokalama fakamāvae ʻa e faifekaú ni ʻi heʻene mavahe ke ngāue he Misiona Kānata Venikuvá.

Naʻe hoko noa pē nai ʻemau fetaulaki he pō momoko ko ia ʻo Tīsemá? ʻOku ʻikai ke u teitei tui ki ai. Ka, ʻoku ou tui ko ʻemau fetaulakí ko ha tali ia ʻo e lotu ongo ʻo e lotó ʻa ha faʻē mo ha tamaí maʻá e foha naʻá na fakamahuʻingaʻí.

ʻE hoku kāinga ʻofeina, ʻoku ʻafioʻi ʻe heʻetau Tamai Hēvaní ʻa ʻetau ngaahi fie maʻú pea te Ne tokoniʻi kitautou ʻi heʻetau kole tokoni kiate Iá. ʻOku ou tui ʻoku ʻikai haʻatau fie maʻu ʻe fuʻu siʻisiʻi pe taʻe mahuʻinga. ʻOku tokanga ʻa e ʻEikí ki he ngaahi meʻa iiki ʻo ʻetau moʻuí.

ʻOku ou fie fakaʻosi aki ha meʻa ki muí ni naʻe tokoni ki ha laungeau. Naʻe hoko ia he kātoanga faiva fakafonua ʻo e Temipale Kenisesi Sití, ʻi he māhina pē nima kuo ʻosí. Hangē ko e ngaahi meʻa lahi ʻoku hoko heʻetau moʻuí, naʻe hangē ia he taimi ko iá ʻe lelei ʻa e meʻa kotoá. Ka, ʻi heʻeku toki ʻilo ki he ngaahi meʻa fekauʻaki mo e fakafiefia faiva fakafonua ki muʻa pea toki fakatapui e temipalé, naʻá ku toki ʻilo naʻe ʻikai ko ha meʻa angamaheni pē ʻa e faiva he pō ko iá. Ka, naʻe fakaʻofoʻofa moʻoni.

Pea hangē ko e ngaahi faiva fakafonua kotoa ʻoku fai fekauʻaki mo e fakatapui ʻo e ngaahi temipalé, naʻe ako faiva ʻa e toʻu tupu ʻi he Vāhenga Temipale Kenisesi Sití ʻi ha ngaahi kulupu kehekehe ʻi honau takitaha feituʻu. Ko e palaní ke nau fakataha kātoa ko ha kulupu lahi, ʻi ha senitā naʻe nō, ʻi he pongipongi Tokonaki ʻe fai aí, koeʻuhí ke nau ʻilo ʻa e taimi mo e feituʻu ke nau hū mai aí, feituʻu ke nau tuʻu aí, pea mo honau vahavahá, founga ke nau hū ai ki tuʻa mei lotó, mo e ngaahi meʻa peheé—ko ha ngaahi fakaikiiki lahi naʻe pau ke nau ʻilo he lolotonga ʻo e ʻahó, ʻi hono fakatahatahaʻi ʻe kinautolu naʻe pulé ʻa e ngaahi kongá kae lelei ʻa e faivá mo fakapalofesinale.

Ka ne ʻi ai ha palopalema lahi ʻe taha he ʻaho ko iá. Naʻe fakafalala kotoa ʻa e faivá ki he konga naʻe tomuʻa hiki ke toki huluʻi ʻi ha lā lahi ʻoku ui ko e JumboTron. Naʻe mahuʻinga ʻaupito e ngaahi konga ko ʻení ki hono kotoa ʻo e faivá. Naʻe ʻikai ngata heʻenau fakatahaʻi kotoa kinautolú, ka ʻe fakafeʻiloaki ʻe he konga televīsoné takitaha ʻa e ngaahi faiva ʻe hokó. Ko e ngaahi konga vitioó te ne ʻomi ʻa e faʻunga ʻoku fakafalala ki ai ʻa e faivá. Ka naʻe ʻikai ngāue ʻa e laá ia.

Ne ngāue fakavavevave ʻa e kau ngāue fakatekinikalé ke fakaleleiʻi e palopalemá kae tatali pē toʻu tupú, ʻa e toko laungeau ʻo kinautolu, pea mole ai ha taimi fakaangaanga mahuʻinga. Ne ngali taʻe malava e tuʻunga ne ʻi aí.

Naʻe toki fakamatala ki mui ʻe he taha faʻu mo e talēkita ʻo e faivá, ko Sūsana Kupa ʻo pehē, “ʻI heʻemau hiki mei he palani A ki he palani B pea ki he Z, ne mau ʻilo naʻe ʻikai ngāue. … Pea ʻi heʻemau vakai ki he taimi tēpilé, ne mau ʻilo he ʻikai ke mau lava, ka ne mau ʻilo ʻoku mau maʻu ʻa e ivi lahi taha ʻi he faivaʻangá ʻi lalo—ko ha toʻu tupu ʻe 3,000. Naʻe fie maʻu ke mau hifo ʻo talaange [kiate kinautolu] ʻa e meʻa ʻoku hokó mo fakaʻaongaʻi ʻenau tuí.”3

ʻI he toe ha houa ʻe taha pea hū mai ʻa e kakaí ki he senitaá, kuo tūʻulutui ha toʻu tupu ʻe toko 3,000 he falikí ʻo lotu fakataha. Naʻa nau lotu ke tataki ʻa kinautolu ʻoku ngāue ki he laá ke nau ʻilo hono ngāhí; naʻa nau kole ki heʻenau Tamai Hēvaní ke tokoni ʻi he meʻa ʻoku ʻikai ke nau lavá koeʻuhí ko e nounou ʻa e taimí.

Ne pehē ʻe ha taha naʻe tohi fekauʻaki mo ia heʻene ʻosí, “Ko ha lotu ia he ʻikai toe ngalo he toʻu tupú, ʻo ʻikai koeʻuhí ko e fefeka ʻa e faivaʻangá, ka koeʻuhí he naʻe fakamolū ʻe he Laumālié honau ngaahi huí.”4

Naʻe ʻikai fuoloa kuo haʻu ha taha ʻo e kau ngāué ʻo talaange kuo fakaleleiʻi ʻa e palopalemá. Naʻá ne lau ko ha monū, hono lavá, ka naʻe lelei ange ʻilo ʻa e toʻu tupu ko iá.

ʻI heʻemau hū atu ki he senitā fakavahé he efiafi ko iá, ne ʻikai ke mau ʻilo e ngaahi faingataʻa ʻo e ʻahó. Naʻa mau toki ʻilo ia kimui. Neongo ia, ko e meʻa ne mau mamata aí, ko ha faiva fakaʻofoʻofa mo maau—ko e taha ʻo e ngaahi lelei taha kuó u mamata ai. Naʻe fakafōtunga ʻe he kau toʻu tupú ha laumālie nāunauʻia mo mālohi pea naʻe ongoʻi ia ʻe he taha kotoa naʻe ʻi ai. Naʻe hangē ne nau ʻilo pē ʻa e feituʻu ke nau hū mai aí, feituʻu ke tuʻu aí, mo fengāueʻaki mo e toenga ʻo e kau faiva ʻiate kinautolú. Ko e taimi naʻá ku ʻilo ai naʻe fakanounou ʻenau ako faivá pea ko e konga lahi ʻo e ngaahi faivá naʻe ʻikai fakahoko ʻe he kulupú fakakātoá, naʻá ku fakatumutumu. He ʻikai ʻilo ia ʻe ha taha. Naʻe fakaleleiʻi ʻe he ʻEikí ʻa e tōnounoú

ʻOku taʻe tūkua ʻa ʻeku ofo ʻi he lava ʻe he ʻEikí ke fakaʻaiʻai pea mo tataki ʻa e konga kotoa ʻo Hono puleʻangá kae kei maʻu pē ha taimi ke fai ha tataki fakalaumālie fekauʻaki mo e meʻá ni—pe koha kātoanga faiva fakafonua pe ko ha lā ʻe taha. ʻOku hoko ko ha fakamoʻoni kiate au ʻa e foʻi moʻoni ko ia te Ne lava, pea ʻokú Ne fakahokó.

Kāinga, ʻoku kau e ʻEikí heʻetau moʻuí kotoa. ʻOku ʻofa ʻiate kitautolu. ʻOku finangalo ke tāpuakiʻi kitautolu. ʻOku finangalo ke tau kole tokoni Ange. ʻI heʻene fakahinohino mo tataki kitautolú, pea ʻi Heʻene fanongo mo talia ʻetau ngaahi lotú, te tau maʻu ai ʻa e fiefia ʻoku finangalo ke tau maʻú ʻi heni pea ʻi he taimí ni. ʻOfa ke tau fakatokangaʻi ʻEne ngaahi tāpuakí ʻi heʻetau moʻuí. ʻOku ou fai ʻeni ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ko hotau Fakamoʻuí, ʻēmeni.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. 2 Nīfai 2:25.

  2. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 112:10.

  3. Susan Cooper, ʻi he Maurine Proctor, “Nothing’s Too Hard for the Lord: The Kansas City Cultural Celebration,” Meridian Magazine, May 9, 2012, ldsmag.com.

  4. Proctor, Meridian Magazine, May 9, 2012.