Batela Bana

Na mokili mobimba, toyoki mabe mpo na bana bamilio oyo bazwi mpasi ewuti na bifrakata ya bakolo mpe kimoyimi.

Na mwa bikolo ebemisami na bitumba, bazali koyiba bana mpo na kosala lokola basoda na mapinga ezali kobunda.

Nsango moko ya ONU epesi motuya ya bana milio mibale koleka oyo bazwi mpasi mobu na mobu na nzela ya kindumba mpe pornogafi.¹

Uta na bomoni ya mwango ya lobiko, moko ya mpasi makasi ya bana ezali koboya mbotama na bango. Oyo ezali ezalela ya mokili mobimba. Motango ya mbotama ya mboka na Etazini ezali na nse mingi na mibu 25,² mpe motango ya mbotama na bikolo ya Europa mpe Azia ezali na nse ya ndelo esengeli mpo na kozwa esika mbotama ezangi mpo na mibu mingi. Oyo ezali kaka likambo ya biyamba te. Lokola bankola ya sika bazali kokita, bizalali mpe kutu bikolo ezali kosila mpe na nsuka kolimwa.

Ntina moko ya kokita ya motango ya mbotama ezali ezaleli ya kosopa zemi. Na mokili mobimba, bapesi motuya ya mingi koleka milio 40 na mobu.³ Mibeko mingi epesi ndingisa to kutu etindi kosopa zemi, kasi mpo na biso ezali mbeba monene. Mpasi mosusu ya bana oyo eyei ntango ya zemi ezali bobebi ya fetus oyo ewuti na kolia elongobani te to kosalela lopipi.

Ezali liseki moko ya mobomano kati na bana mingi oyo babebisami to bazokisami yambo ya mbotama ntango mabala bebo ezanga kobota balingi mpe bazali koluka bana ya kokamata.

Mpasi ya bomwana to kotala bana mpamba oyo ekomi nsima ya mbotama ezali polele mingi na miso ya bato. Na mokili mobimba, penepene na bana milio mwambe bakufi liboso ya kokokisa mibu mitano, mingimingi na malali ekoki kobika na nkisi to ekoki kolongwa liboso eya.⁴ Mpe OMS apesi nsango ete moko na bana minei bakoli malembemalembe, na sanza ya mitanoele mpe na nzoto, na ntina ya bolei elongobani te.⁵ Na kowumelaka mpe kosalaka mibembo na mokili mobimba, biso bayangeli ba Eklezia tomoni makambo mingi ya boye. Bokambi bonene ya Eteyelo ya bana epesi nsango ya bana bazali kowumela na bizaleli “eleki makanisi”. Mama moko na Philipine alobaki: “Ntango mosusu tozali na mosolo ekoki te mpo na bilei, kasi yango ezali malamu mpenza mpamba te epesi ngai libaku ya koteya bana na ngai bondimi. Tosanganaka mpe tosambelaka mpo na lisungi, mpe bana bamonaka ete Nkolo apambolaka biso.”⁶ Na Afika ya Sudi, mosali moko ya Eteyelo ya Bana akutanaki na mwana mwasi moko ya moke, ye moko kaka mpe na mawa. Koyanolaka na bolembu na mituna ya bolingo, alobaki ete azalaki na mama te, tata te, mpe mama nkoko te—bobele papa nkolo moko mpo na kobatela ye.⁷ Mobomano ya boye ezali mingi na mokili moko wapi esika babateli bakufi na SIDA.

Atako na bikolo ya bomengo bana bake mpe bilenge babebisami na botali mpamba. Bana oyo bazali kokola na bobola bazali na bolengeli kolongono ya nzoto moke mpe mabaku ya koyekola elongobani te. Bazali lisusu na likama ya nzinganzinga na nzoto mpe bizaleli mpe kutu uta na botali mpamba ya baboti na bango. Mpaka Jeffrey Holland kala te akabolaki sanza ya mitanoele ya polisi moko ya Mosantu ya Mikolo ya Nsuka. Na kolukaka, amonaki bana bake moko basanganaka mpe bamekaki kolala na mbeto te na etando ya mbindo na ndako moko wapi mama mpe basusu bazalaki komela mpe kosala feti. Ndako ezalaki na bilei te mpo na kosunga bango na nzala. Nsima ya kotia bango na mbeto ya mbongombongo, polisi afukamaki mpo bobateli na bango. Ntango akendeki na ekuke, moko na bango, penepene na mibu motoba, alandaki ye, akangaki ye na loboko, mpe asengeki, “Okokamata ngai libela lokola mwana na yo?”⁸

Tomikundoli liteya ya Mobikisi wa biso ntango atiaki mwana moke moko liboso ya balandi na Ye mpe asakolaki:

“Ye nani akoyamba mwana na lolenge oyo na nkombo na ngai ajali koyamba ngai.

“Nde ye nani akosalisa moko na baoyo mike lisumu, baoyo bakondima ngai, eleki malamu na ye ete libanga monene likangama na nkingo na ye mpe akibisama na bojindo na mai” (Matai 18:5–6).

Ntango totali makama na yango bana basengeli kobatelema, tosengeli lisusu kobakisa mpasi ya molimo. Baboti mpe babateli mosusu to bateyi to baninga oyo bazali kotungisa, kobangisa, to kotiola bana to bilenge bakoki kopesa mabe ewumelaka mingi koleka mpota ya nzoto. Kosala mwana to elenge ayoka alongobani te, alingami te, to baboyi ye ekoki kopesa mpota ya mabe mpe ekowumela na bolamu mpe bokoli na ye ya sanza ya mitanooki.⁹ Bilenge na kobundaka na makambo ya kafukafu nyonso, ndakisa mposa ya mobali-na-mobali to mwasi-na-mwasi, bazali mingimingi na likama mpe bazali na mposa bososola bango na bolingo—kobangisa te to koboya te.¹⁰

Na lisalisi ya Nkolo, tokoki koyambola mpe kobongwana mpe kozala na bolingo mpe lisalisi mingi mpo na bana—ya bisomei mpe baye nzinganzinga na biso.

Ezali na mwa ndakisa ya makama ya nzoto to ya mposa epai ya bana oyo ezali na motuya lokola oyo ebimaka na mikangano na baboti to bakengeli. Mokambi Thomas S. Monson alobelaki oyo ye abengi “misala mabe” ya mpasi na bana, wapi moboti abuki to abebisi elongi ya mwana, na nzoto to na molimo.¹¹ Nayokaki mabe ntango nayekolaki ndakisa ya makambo ya bongo ntango ya mosala na ngai lokola zuzi monene na Utah.

Ya motuya mingi koleka mpo na bolamu ya bana ezali soki baboti babalanaki, lolenge mpe bowumeli ya libala, mpe, na mokuse koleka, bonkoko mpe babonsenga ya libala mpe bolengeli bana wapi bazali. Bayekoli ya libota balimboli: “O ntaka ya ntango, libala ezali yambo mpe mingimingi libongisi moko mpo na kobota mpe kokolisa bana. Epesi mokangano ya bizaleli oyo eluki kokangisa tata na bana na kokangisaka ye na mama na bana na ye. Kasi kala te, bana batiami mingimingi mosika ya katikati ya makambo.”¹²

Moteyi moko ya mibeko na Harvard alimboli mobeko mpe ezaleli ya sikawa etali libala mpe bobomi libala: “Lisolo ya Amerika etali libala, lokola elobami na mobeko mpe na nkoma mingi ya mboka, ezali likambo moko lokola oyo: libala ezali mokangano oyo ezali liboso mpo na kokokisa mposa ya balongani moko na moko. Soki etiki kosala mosala oyo, basengeli kopamela moto moko te mpe moko na moko ya balongani bakoki kosilisa yango soki balingi. … Bana bamonani na mpasi na lisolo; mingimingi bazali bato ya molili na nsima.”¹³

Bayangeli ya Eklezia na biso bateyi ete kotalaka “libala lokola boyokani kaka oyo bakoki kokota mpo na elengi … mpe kotata na kpokoso ya yambo … ezali mabe oyo esengeli kozwa etumbu monene,” mingimingi wapi epai “bana basengeli koyoka mpasi.”¹⁴ Mpe bana bazwi mbano ya mabe na koboma mabala. Koleka katakati ya koboma mabala na mibu ya kala te ekwi balongani na bana ya mibu moke.¹⁵

Bana mingi bakokaki kozwa lipamboli ya kokolisama na baboti na bango mibale soki baboti na bango balandaki liteya ya kofula ya esakola ya libota: “Mobali mpe mwasi bazali na mokumba ya lokumu ya kolinga mpe kobatela mpe mpo na bango na bango mpe bana na bango. … Baboti bazwi mokumba ya bule mpo na kobokola bana na bango na bolingo mpe bosembo, mpo na kokokisa mposa na bango ya nzoto mpe molimo, mpe mpo na koteya bango kolingana mpe kosalisana.”¹⁶Liteya ya nguya mingi koleka ya bana ezali na ndakisa ya baboti na bango. Baboti babomi libala na ntembe te bateyi liteya ya mabe.

Ezali na likambo ntango koboma libala ezali mpo na bolamu ya bana, kasi makambo wana ezali mingi te.¹⁷Na boweli mingi na libala baboti baweli basengeli kopesa kilo mingi koleka na matomba ya bana. Na lisalisi ya Nkolo, bakoki kosala yango. Bana bazali na mposa ya bokasi ya sanza ya mitanooki mpe ya moto oyo ewuti na kobokolama na baboti mibale baye bazali na bomoko na libota na bango mpe na ntina na bango. Lokola moko oyo abokolami na mama akufela mobali, nayebi yambo ete yango ekoki te ntango nyonso kokokisama, kasi ezali likambo esengeli koluka ntango nyonso ekoki kosalema.

Bana bazali bato ya yambo na makama ya mibeko ya sikawa oyo epesi ndingisa ya “koboma libala ezanga mbeba”. Na esika ya bana, koboma libala ezali pete mpenza. Kotiaka na mokuse bazomi ya mibu ya koluka na mambi ya ezaleli ya bato na lingomba, moyekoli moko ya bokebi asukisaki ete “libongisi ya libota oyo eboti mbano ya malamu mingi koleka mpo na bana, mingimingi, ezali baboti mibale ya makila oyo batikali ya kobalana. .”¹⁸ A New York Timeskomaki “Mama na likambo ete ata lokola libala ya bosembo ekiti na Etazini … polele elakisi mingi koleka motuya ya libongisi mpo na bolamu ya bana.”¹⁹ Likambo wana esengeli kopesa toli na baboti mpe baboti bakoya mpo na mikano na bango ya libala to koboma libala. Tozali lisusu na mposa ya bakambi ya leta, basali-bwania ya leta, mpe bakalaka ya leta mpo na kobakisa bokebina bango na oyo eleki malamu mpo na bana na bokeseni na matomba ya kimoyimi ya baponi mpe balobeli ya makelele mpo na natomba ya bakolo.

Bana bazali lisusu na likama mpo na mabala oyo esalemi te. Mwa bameko ya bolamu ya nkola ya sika etii mobulu koleka nsango ya kala te ete bambotama 41 na mokama na Etazini bazali basi oyo babali te.²⁰ Bamama babali te bazali na mikakatano ya kilo, mpe bosolo elakisi polele ete bana na bango bazali na bozangi litomba ntango bamekisi bango na bana bakoli na baboti babala.²¹

Bana mingi koleka nyonso babotami na bamama babala te—58 na mokama—babotamaki na balongani oyo bazali kovanda mpamba elongo.²² Ezala nini tokoki koloba etali balongani baboyi libala, boyekoli elakisi ete bana na bango bazwi mpasi ya kozanga litomba ya ntina mingi koleka.²³ Mpo na bana, bosembo mingi koleka ya libala ezali na ntina.

Tosengeli kobanza bozangi litomba moko mpo bana bakoli na balongani ya mobali na mobali to mwasi na mwasi. Bankoma ya mambi ma bato na lingomba ezali ya boweli mpe etindi na mambi ma leta mbano ya mabe to malamu ya kowumela na bana, liboso mpamba te, lokola mokomi moko ya New York Times alobaki, “libala ya mobali na mobali to mwasi na mwasi ezali bomeki ya bato, lokola bomeki mingi ekozwa ntango mpo na kososola mbano ya yango.”²⁴

Nalobi mpo na bana—bana bisika nyonso. Basusu bakoki kobwaka boko ya ndakisa oyo, kasi moko te asengeli koletemela likanisi ete tosangani mpo na kobakisa mposa na biso mpo na bolamu mpe mikolo mikoya ya bana na biso—nkola ya sika.

Tozali kolobela bana ba Nzambe, mpe na nguya na Ye, tokoki kosala mingi mpo na kosalisa bango. Na libiangi oyo nazali kolobela Basantu ya Mikolo mya Nsuka kaka te kasi lisusu bato banso ya bondimi ya biyamba mpe basusu oyo bazali na mabongisi ya bantina mosusu oyo esali bango bakitisa bamposa ya bango moko na nse ya oyo ya basusu mingimingi na nse ya bolamu ya bana.²⁵

Batasi na Nzambe bazali lisusu na boyebi ya Boyokani ya Sika ya Mobikisi koteyaka ete bana mike ya peto bazali ndakisa na biso ya bomikitisi mpe boyekoli:

“Najali koloba na bino solo ete, soko bakobongwana mpo na kokoma lokola bana mike te bokoingela na bokonzi ya Nzambe te.

“Ye nani akomisokisa lokola mwana oyo, ye akoleka monene kati na bokonzi na Likolo” (Matai18:3–4).

Na Buku ya Mormon totangi etali Nkolo mosekwi koteyaka Banefi ete basengeli koyambola mpe kobatisama “mpe kokoma lokola bana mike” to bakoki te kosangola bokonzi ya Nzambe (3 Nefi 11:38; tala lisusu Moloni 8:10).

Nasambeli ete tokomikitisa lokola bana mike mpe kotanda maboko mpo na kobatela bana, mpo bazali mikolo mikoya, mpo na biso mpo na Ekleiza, mpe mpo na bikolo na biso. Na nkombo ya Yesu Klisto.