2010–2019
Ko e Fiefia ʻi Hono Huhuʻi ʻo e Kau Pekiá
ʻOkatopa 2012


Ko e Fiefia ʻi Hono Huhuʻi ʻo e Kau Pekiá

“Te ne tō ʻi he loto ʻo e fānaú ʻa e ngaahi talaʻofa naʻe fai ki he ngaahi tamaí, pea ʻe liliu ʻa e loto ʻo e fānaú ki heʻenau ngaahi tamaí.”

Naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ha tokāteline fakaofo kau ki he ouau toputapu ʻo e papitaisó. Ne hoko mai e maama ko iá he taimi ne akoʻi ai ʻe he ngaahi siasi faka-Kalisitiane kehé ʻoku puleʻi fakaʻaufuli mo taʻe toe leʻeia ʻe he maté ʻa e ikuʻanga ʻo e laumālié. Naʻa nau akoʻi ko e pale ʻo e papitaisó ko ha fiefia ʻoku ʻikai hano ngataʻanga ka ko e toengá ʻe fakamamahiʻi taʻengata, pea ʻikai ha toe ʻamanaki ki ha huhuʻi.

ʻOku fakahā ʻe he ʻEikí ʻoku lava ke fakahoko ha papitaiso fakafofonga maʻá e kau pekiá ʻaki e mafai totonu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ke tauhi ai e angatonu ʻo ʻEne folofolá: “Kapau ʻe ʻikai fanauʻi ʻa e tangatá ʻi he vaí pea mo e Laumālié, ʻe ʻikai ʻaupito faʻa hū ia ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá.”1 ʻOku lava ʻe he papitaiso fakafofonga ko ʻeni ʻoku fai ʻi he angaʻofá ʻo fai e ouau mahuʻingá ni maʻá e kau pekia kotoa pē ʻoku moʻui tāú ne ʻikai ke nau maʻu ia ʻi he moʻui fakamatelié.

Ko e tokāteline fakaofó ni ko ha fakamoʻoni ia ʻe taha ki he natula taʻe fakangatangata ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Naʻá Ne ʻai ke malava ʻo fakamoʻui e taha kotoa pē ʻoku fakatomalá. Naʻe ikunaʻi Heʻene Fakaleleí e maté, ʻo Ne fakaʻatā ai e kau pekia ʻoku nau moʻui tāú ke nau maʻu kotoa e ngaahi ouau fakafofonga ki he fakamoʻuí.

Ne pehē ʻe Siosefa Sāmita ʻi ha tohi ne fai he taʻu ʻe 150 kuohilí: “ʻOku maʻu ʻe he Kāingalotú e faingamālie ke papitaiso maʻa … honau kāinga kuo pekiá … kuo nau tali e ongoongoleleí ʻi he laumālié, ʻo fou atu … ʻiate kinautolu ne fakamafaiʻi ke malangaʻi ia kiate kinautolú.”2 Naʻá ne pehē kimui ange, “Ko e Kāingalotu ko ia ʻoku ʻikai ke nau fai e ngāue maʻa honau kāinga kuo pekiá ʻoku tuʻu fakatuʻutāmaki ia ki honau fakamoʻuí.”3

Naʻe foaki ʻe he palōfita ko ʻIlaisiaá kia Siosefa Sāmita e ngaahi kī ʻo e ngāue fakafofongá ʻi he Temipale Ketilaní4 ke fakahoko ʻaki e talaʻofa ʻa e ʻEikí “te ne tō ʻi he loto ʻo e fānaú ʻa e ngaahi talaʻofa naʻe fai ki he ngaahi tamaí, pea ʻe liliu ʻa e loto ʻo e fānaú ki heʻenau ngaahi tamaí.”5

Kuo maʻu ʻeni ha mahino ki he anga ʻo e ngāue fakatemipalé mo e hisitōlia fakafāmili ʻoku poupou ki aí, makatuʻunga he fakahā kia Siosefa Sāmita mo e kau palōfita ne hoko mai aí. Ne fakamamafaʻi ʻe he palōfita kotoa pē talu meia Siosefa Sāmita ʻa e fie maʻu pau ke fai e ngaahi ouau kotoa pē maʻatautolu mo ʻetau ngaahi kui kuo pekiá.

Ko e ngāue fakatemipalé mo e hisitōlia fakafāmilí ko ha ngāue pē ia ʻe taha ka ʻoku konga ua. ʻOkú na fehokotaki ʻo hangē ko e ouau ʻo e papitaisó mo e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻOku ʻi ai ha kāingalotu ʻe niʻihi he ʻikai ke nau lava ʻo fai lōua e ngāué koeʻuhí ko e tuʻunga moʻui leleí pe ko e nofo mamaʻo mei he temipalé.

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Hauati W. Hanitā ʻo pehē:

[“Kuo pau ke tau fai e ngāue ouau fakatemipale ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku fie maʻu ki hotau hakeakiʻí; pea kuo pau ke tau fai mo e ngāue ʻoku fie maʻu maʻanautolu naʻe ʻikai ke nau maʻu ha faingamālie ʻi he moʻuí ni ke tali e ongoongoleleí. ʻOku sitepu ʻe ua hono fai e ngāue maʻá e niʻihi kehé: ʻuluakí, ko hono fakatotoloʻi e hisitōlia fakafāmilí ke fakapapauʻi ʻetau ngaahi kui totonú; pea ko hono uá, ko hono fai e ouau fakatemipalé ke ʻoange maʻanautolu e faingamālie tatau ʻoku maʻu ʻe he kakai moʻuí.

“ʻOku tokolahi ha kāingalotu ʻo e Siasí ʻoku fakangatangata pē honau faingamālie ki he temipalé. ʻOku nau fai e lelei taha te nau lavá. ʻOku nau fai e fakatotolo ki he hisitōlia fakafāmilí kae fai ʻe ha niʻihi kehe e ouau fakatemipalé. ʻI he taimi tatau, ʻoku ʻi ai ha kāingalotu ʻoku nau fai e ngāue fakatemipalé kae ʻikai ke fai ha fakatotolo ki honau hisitōlia fakafāmili totonú. Neongo ʻoku nau fai ha ngāue fakalangi ʻi hono tokoniʻi e niʻihi kehé, ka ʻoku mole ha tāpuaki ʻi he ʻikai ke nau fekumi ki honau kāinga kuo pekiá ʻo hangē ko e tuʻutuʻuni fakalangi ʻa e kau palōfita ʻo e ʻaho kimui ní. …

“Kuó u ʻiloʻi ko kinautolu ko ia ʻoku nau fai e fakatotolo ʻi he hisitōlia fakafāmilí mo fai e ouau fakatemipalé ki he ngaahi hingoa ne nau maʻú, te nau maʻu ha fiefia makehe ʻi hono maʻu lōua e ongo konga ʻo e tāpuakí.”]6

ʻOku finangalo e Tamai Hēvaní ke tau maʻu lōua e ongo tāpuaki ʻo e ngāue fakafofonga mahuʻinga ko ʻení. Kuó Ne tataki ha niʻihi kehe ke fakahaaʻi mai kiate kitautolu e founga ke tau feʻunga aí. Ko hota fatongiá ke maʻu e ngaahi tāpuaki ko iá.

Ko ha taimi ʻaonga moʻoni haʻo fai ha ngāue ʻi he temipalé, ka ʻi hono fai ko ia e ngaahi ouau fakafofongá ki ha taha hoʻo ngaahi kuí, ʻe toe toputapu ange ai e taimi ʻi he temipalé mo ke maʻu ha ngaahi tāpuaki lahi ange. Naʻe fakahā ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí, “Ko hotau tefitoʻi fatongiá ke kumi mo ʻiloʻi ʻetau ngaahi kui totonú.”7

ʻOku mou fie maʻu nai kakai kei talavou ha founga pau ke maluʻi ai hoʻomou moʻuí mei he mālohi ʻo e filí? Mou femoʻuekina ʻi he fakatotolo ki hoʻomou ngaahi kuí. Teuteuʻi honau hingoá ki he ngaahi ouau fakafofonga toputapu ʻo e temipalé, pea ʻalu ki he temipalé ʻo fakafofongaʻi kinautolu ke nau maʻu e ouau ʻo e papitaisó mo e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻI hoʻo matuʻotuʻa angé, te ke lava ai ke kau ʻi he ngaahi ouau kehé. ʻOku ʻikai ke u lava ʻo mafakakaukauʻi ha meʻa ʻe toe lelei ange ke ne maluʻi koe mei he tākiekina ʻa e filí ʻi hoʻo moʻuí.

Ne fakaafeʻi e toʻu tupu ʻo e Misiona Lūsia Lositova-na-Tonú (Russia Rostov-na-Donu), ke nau takitaha fakahokohoko fakamotuʻalea ha ngaahi hingoa ʻe 2,000 pea ʻave ha hingoa ʻe taha mei honau fāmilí ke fai ki ai e ngaahi ouau ʻo e temipalé. Naʻe fakaafeʻi kinautolu ne nau lavaʻi e taumuʻá ni ke nau fai ha fononga lōloa ki he Temipale Kievi ʻIukuleiní. Ne vahevahe mai ʻe ha talavou ʻe taha ʻene aʻusiá: “Ne u fakamoleki ha taimi lahi he vaʻinga komipiutá. ʻI heʻeku kamata e fakahokohoko fakamotuʻaleá, ne ʻikai ke ʻi ai haku toe taimi vaʻinga. Ne u ʻuluaki fakakaukau, ‘ʻTamani! He ʻikai ke u lava ia!’ ʻI he ʻosi ʻa e ngāué ni, ne mole ʻeku toe fie vaʻingá. … Te tau lava ʻo fai e ngāue fakatohihohokó ʻi he māmaní, pea ʻe kei ʻi ai ia ʻi he langí.”

ʻOku tokolahi ha Kāingalotu faivelenga ʻoku nau fai e fakatotolo ki honau fāmilí ʻo fakaʻaongaʻi e polokalama talifaki ʻo e FamilySearch ke fai e ngaahi ouau ʻo e ngāue fakafofongá maʻá e kau mēmipa honau fāmilí. Ko e taumuʻa ʻo hono tuku fakatatali e ngaahi hingoá ke fakapapauʻi ʻoku maʻu ʻe he niʻihi fakafoʻituituí ha taimi feʻunga ki hono fai e ngaahi ouaú ki he ngaahi kuí mo e kāingá. ʻOku lolotonga ʻi ai ha hingoa ʻe 12 miliona pea laka hake he ngaahi ouau ʻe laui miliona ʻoku fakatatali ke fai ki ai e ngaahi ouaú. Kuo lahi ha ngaahi hingoa ne tuku fakatatali ʻi ha taʻu lahi. ʻOku mahino e vēkeveke mo e fiefia ʻa e ngaahi kui kuo ʻiló, ʻi he taimi ʻe fakaʻatā ai honau hingoá ke fai ki ai e ngaahi ouaú. ʻOku ʻikai ke nau fuʻu fiefia ʻi he kei hokohoko atu ʻenau tatali ke fai ange honau ngaahi ouaú.

ʻOku mau tapou atu kiate kinautolu ʻoku lahi ʻenau hingoa ʻoku teʻeki fai ha ngāue ki aí ke nau vahevahe ki honau kāingá pe kau mēmipa ʻo e uōtí mo e siteikí ke nau tokoni atu ʻi hono fakakakato e ngāue ko iá. Te ke lava ke fai ia ʻaki hano tufa e kaati temipalé ki he kau mēmipa ʻo e uōtí mo e siteikí ʻoku nau loto ke tokoní pe ngāue ʻaki e polokalama fakakomipiuta ko e FamilySearch ke fakahū fakahangatonuʻaki e ngaahi hingoá ki he temipalé. Ko e meʻa ʻeni ne fai ʻe Sinitī Pelenivi ʻo Kesipā ʻi Uaiōmingí, ʻi ha ngaahi taʻu lahi.

Naʻe papitaiso kei siʻi ʻa Sisitā Pelevini pea ko ia toko taha pē ʻi hono fāmilí ne kau ki he Siasí. Kuo kakato haʻane ngāue fakatohihohoko lahi ʻaupito. Ka naʻe fuʻu lahi ʻene ngaahi hingoa ke ngāue ki ai mo hono fāmilí. Ne hanga leva ʻe Sisitā Pelevini ʻo ʻave e ngaahi hingoá ki he temipalé, pea ʻokú ne lipooti ʻoku ʻosi pē ʻi ha ngaahi uike siʻi e ngāue ki aí, ʻi he taha ʻo e ongo temipale ofi taha mai ki hono ʻapí. ʻOkú ne fiefia ke fakakaukau atu mahalo ko e kaungāmeʻa mo e kaungāʻapi ʻi hono uotí mo e siteikí ʻoku nau tokoni ke fakahoko e ngāue ki heʻene ngaahi kuí. ʻOku hounga kiate ia ʻenau ngāué.

Ne saiʻia hoku uaifi ʻofeina ko Sīní, he fakatotolo ki he hisitōlia fakafāmilí. ʻI he kei iiki ʻema fānaú naʻá ne taufetongi mo ha ngaahi kaungāmeʻá ʻi hono tokangaʻi e fānaú kae maʻu hano taimi ʻi he meimei uike kotoa ke fai ha fakatotolo ki homau fāmilí. Hili e mavahe mei ʻapi e siʻisiʻi taha ʻo ʻema fānaú, naʻá ne hiki heʻene tohinoá: “Ne u fai ha fili pea ʻoku ou loto ke u tuʻu hake ʻo kaila fiefia. Ne hoko e loki mohe ʻo Maiká ko hoku loki tohi hohokó. ʻOku fakanāunauʻi lelei ia ki hono fai e ngāue ki he ngaahi lekōtí. ʻE nofotaha ʻeku moʻuí he taimí ni ki he fakatotolo mahuʻinga ki he fāmilí mo hono ʻave e hingoá ki he temipalé. ʻOku ou fuʻu fiefia mo vēkeveke ke fai e ngāué ni.”8

Ne pehē ʻe ha konga ʻe taha ʻo e tohinoá: “Ne hoko e … mana kiate au ʻi he ʻōfisi Hisitōlia Fakafāmili ʻo Meli ʻOlosení ʻi heʻene ʻomi kiate au e tohi hohoko kuo ʻosi paaki ʻo ʻeku ngaahi kui kotoa kuo maʻú, ʻa ia ne toʻo mei he fakamatala fakamuimuitaha ʻo e lekooti fakakomipiuta ʻo e Ancestral File ne ʻomi ki he sōsaieti tohi hohokó. Ne maʻu e lahi taha ʻo e ngaahi lekōtí ni mei he ngaahi lekooti ʻo e polokalama toʻu tangata fā naʻe kole mai ʻe he Siasí he ngaahi taʻu lahi kimuʻá. Ne u ongoʻi lōmekina ʻi hono fakakaukauʻi atu ʻeku ngāue lahi ki hono fakatahatahaʻi kotoa e lekooti ʻeku ngaahi kuí mei he kautaha fakafāmilí ʻo fakahū ʻi he komipiutá ʻi hono fuofua ʻoatu mei he komipiuta ʻa e Ancestral File. Ko ʻeni kuo nau kakato kotoa, fakaʻofoʻofa, fokotuʻutuʻu lelei mo paaki ʻo tuku ʻi hoku tesí. Ne u fuʻu fiefia mo ongoʻi lōmekina pea ne u tangutu pē ʻo ofo mo kamata ke tangi heʻeku fuʻu fiefiá. … ʻOku fakafiefia moʻoni ki ha taha naʻe fakatotolo taʻe tuku, mo matuʻaki tokanga ʻi ha taʻu ʻe tolungofulu, hono fakakomipiutaʻi e ngaahi lekōtí ni. ʻOku ou fuʻu fiefia he fakakaukau atu ki ha kakai ʻe laungeau mo lauafe ʻe fai he taimí ni pe vavé ni mai hano fakahū ha konga lahi ʻo e tohi kakaí mo e ngaahi tisi fakatotolo fakatāutahá ki he komipiutá . …ʻOku ou fiefia moʻoni. Ko e ngāue moʻoni ʻeni ʻa e ʻEikí pea ʻokú Ne tataki ia.”9

Kuó u ʻiloʻi mei heʻeku aʻusia e ngāue mahuʻingá ni naʻe toe fakafoki mai e ngaahi kī ʻa ʻIlaisiaá kia Siosefa Sāmita ke fetaiaki ai hotau lotó mo fakafehokotaki takitaha kitautolu ki heʻetau ngaahi kui ʻoku nau tali mai ki heʻetau tokoní. ʻI heʻetau ngāue he ngaahi temipale māʻoniʻoni ʻi māmaní, ʻo ngāue ʻaki e mafai ne ʻomai ʻe he Fakamoʻuí, ʻoku maʻu leva ʻe heʻetau ngaahi kuí e ngaahi ouau fakahaofi te nau maʻu ai e fiefia ʻoku taʻengatá.

ʻI he kuohilí, ne ueʻi mālohi ha niʻihi fakafoʻituitui ʻe ha tui moʻoni ki hono faka-ʻOtua ʻo e ngāué, pea fehangahangai loto-toʻa mo ha faingataʻa ʻo hangē hano fai tokotaha pē e ututaʻu kotoa ʻa Nepulasikaá. Ko e taimi ní, ʻoku kau fakataha ha kakai ivi lahi ke fai e ngāué. Te tau lava ʻo fakahoko fakataha e ngāue ʻoku fie maʻú.

ʻOku ou fakamoʻoni ʻoku ala atu e Laumālie ʻo ʻIlaisiaá ki he loto ʻo e fānau tokolahi ʻa e Tamaí ʻi he māmaní, ʻo fakavaveʻi ke toe vave ange e ngāue ki he kau pekiá.

Kae fēfē koe? Kuó ke lotua e ngāue ki hoʻo ngaahi kuí? Tuku ki he tafaʻakí e ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ke fuʻu mahuʻinga ʻi hoʻo moʻuí. Fakapapauʻi ke fai ha meʻa ʻe ʻi ai hano ngaahi ola ʻoku taʻengatá. Mahalo ne ueʻi koe ke ke fekumi ki he ngaahi kuí ka naʻá ke ongoʻi ʻoku ʻikai ko ha taha tohihohoko koe. ʻOkú ke ʻiloʻi nai ʻoku ʻikai toe fie maʻu ia ke pehē? ʻOku kamata ʻaki pē ia ha ʻofa mo ha holi moʻoni ke tokoniʻi kinautolu ʻi he veilí ʻoku ʻikai ke nau lava ʻo tokoniʻi kinautolú. Vakavakai holo. ʻE ʻi ai pē ha taha ʻi homou feituʻú te ne lava ʻo tokoniʻi koe ke ke lavameʻa.

Ko ha ngāue fakalaumālie ʻeni, ko ha ngāue maʻongoʻonga ʻoku fai he ongo tafaʻaki ʻo e veilí pea ʻoku ʻi ai ha tokoni ki he ongo tafaʻakí fakatouʻosi. Te ke lava ke fai ha tokoni lelei mei ha tapa pē ʻo e māmaní, ʻaki ha lotu, tui, vilitaki, faivelenga, mo e feilaulau. Kamata he taimí ni. ʻOku ou palōmesi atu ʻe tokoniʻi koe ʻe he ʻEikí ke ke ʻiloʻi ha founga. Te ke ongoʻi fiefia ai. ʻI he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Sione 3:5.

  2. History of the Church, 4:231.

  3. Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita (2007), 545–47.

  4. Vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 110:13–16 .

  5. Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 2:2; tānaki atu hono fakamamafaʻí.

  6. Howard W. Hunter, “A Temple-Motivated People,” Liahona, May 1995, 5–6.

  7. Tohi ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí, Feb. 29, 2012; tānaki atu hono fakamamafaʻí.

  8. Tohinoa fakatāutaha ʻa Jeanene Watkins Scott, ʻĒpeleli 1988.

  9. Tohinoa fakatāutaha ʻa Jeanene Watkins Scott, 23 Sepitema 1989.