2010–2019
Ko e Fiefia ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí
ʻOkatopa 2012


Ko e Fiefia ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

Tuku ke tau puke mai pea mo mahino ʻa e meʻa fakaofo mo e faingamālie ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Tuku ke tau tali mo ʻofa ʻi he ngaahi fatongia kuo kole mai ke tau fakahokó.

Ko e Fiefia ʻo e Puna Vakapuná

ʻI he ngaahi taʻu lahi kuo hilí ne u fakakaukau ai mo haku ongo kaungāʻeikivaka he kautaha vakapuná ke fakahoko haʻamau fakaʻānaua ʻi heʻemau kei siʻí ke fakaleleiʻi ha vakapuna motuʻa. Naʻa mau fakatau ha vakapuna motuʻa mei he 1938 ko e Piper Cub pea mau kamata ngāue ke fakafoki ia ki hono tuʻunga kimuʻá. Naʻa mau manako hono fai ʻo e ngāué ni. Naʻe mahuʻinga makehe ʻeni kiate au he ne u ako puna vakapuna heʻeku kei talavoú ʻi ha vakapuna tatau pē mo ia.

Naʻe ʻuluaki faʻu e vakapuná ni ʻi ha taʻu pē ʻe 35 hili ʻa e fuofua puna ʻiloa ko ia ʻa e ongo tautehina Laití. ʻOku ou ongoʻi ʻe au ʻeku fuʻu motuʻá heʻeku fakakaukau atu pē ki aí.

Naʻe ʻikai ke ʻi ai ha meʻa fakamoʻui ʻuhila ʻo e mīsiní; lolotonga hoʻo fakamoʻui ia mei he tafaʻaki ki muʻá, ʻe puke ʻe ha taha kehe ʻoku tuʻu he kelekelé ʻa e tapilí peá ne vilohi mālohi ia kae ʻoua kuo lele pē e mīsiní ʻiate ia. Ko ha momeniti fakafiefia mo fakalototoʻa ʻa e taimi kotoa pē naʻe fakamoʻui ai e mīsiní.

Ko e taimi ne puna ai ʻa e Piper Cub, naʻe mahino naʻe ʻikai ko ha vakapuna oma ia. Ko hono moʻoní, ko e taimi naʻe tuiaki atu ai ki ha havili mālohí, naʻe hangē pē ia ʻoku ʻikai ke mau ngaué. ʻOku ou manatuʻi pē ʻema puna mo hoku foha taʻu hongofulu tupu ko Kuito (Guido) ʻi ʻolunga he ngaahi hala lalahi (autobahn) ʻi Siamané, ʻa e vave ange e lele ʻa e ngaahi kaá ia heʻema puná!

Ka ne u saiʻia lahi ʻi he kiʻi vakapuná ni! Ko e founga lelei taha ia ke te aʻusia ai hono fakaofo mo hono fakaʻofoʻofa ʻo e puna vakapuná. Naʻe lava ke ke fanongo, ongoʻi, nāmuʻi, ʻahiʻahiʻi, mo sio ai ʻi he meʻa ko e puná. Naʻe fakamatalaʻi peheni ia ʻe he ongo tautehina Laiti: “ʻOku [ʻikai mo ha meʻa] ke ne fakatataua ʻa e fiefia ʻa kinautolu ʻoku fakaʻuli vakapuná he lolotonga ʻenau tētē he ʻeá ʻi ha ngaahi kapakau hinehina lalahi.”1

Fakafehoanaki ia ki he konga kimuʻa ʻo e taʻu ní, ʻi heʻeku maʻu ʻa e faingamālie ke puna ai ʻi ha vakapuna tau F-18 fakaʻofoʻofa mo e timi puna fakaʻaliʻali ʻiloa ko ia ʻa e Tau Tahi ʻa e ʻIunaiteti Siteití ko e Kau ʻĀngelo Puluú (Blue Angels). Naʻe hangē ia ha toe fakamanatu ʻo ʻeku puna kimuʻá, he ko e taʻu ʻeni ʻe 50 mei ai, ofi pē ki he ʻaho ko iá, ʻa e lava kakato ʻeku ako ke u hoko ko ha pailate vakapuna tau ʻi he laulā puná.

Ko e moʻoni ne kehe ʻaupito pē ʻa e puna ia he F-18 mei he puna he Piper Cub. Naʻá ne fakaʻaliʻali mai ʻe ia ha fakaʻofoʻofa kehe ange ʻo e puná. Naʻe hangē ia ko hano ngāue ʻaki e ngaahi lao lolotonga ʻo e puna vakapuná ʻi ha founga ʻoku toe fakaʻofoʻofa angé. Neongo ia, naʻe vave hono fakamanatu mai kiate au ʻe heʻeku puna mo e kau ʻĀngelo Puluú ʻoku feʻunga pē mo e kau talavoú ke nau hoko ko ha pailate vakapuna tau. “Ko e ongo ko ia [ʻo e puná] ko ha ongoʻi ʻo e melino haohaoa, ʻalu fakataha mo e fiefia ʻokú ne ueʻi hake ʻa e foʻi neave kotoa pē ki he taupotu tahá.”2 ʻIkai ko ia pē, ka naʻe ʻomai ʻe he puna mo e kau ʻĀngelo Puluú ha founga kehe ʻaupito ʻo hono takatakaiʻi koe ʻe ha “kau ʻāngelo” mo nau poupouʻi hake koe.

Kapau te ke fehuʻi mai pe ko e fē ʻi he ongo puna vakapuna ko ʻení ne fakafiefia taha kiate aú, ʻoku ʻikai te u fakapapauʻi pe te u lava ʻo tala atu. Te u tala atu pē naʻá na fuʻu kehekehe ʻaupito. Ka ne ʻi ai e ngaahi founga ia ne na fuʻu faitatau ai.

Ne u fakatou ongoʻi pē ʻi he Piper Cub mo e F-18 ʻa e nēkeneka ne u maʻú, ʻa hono fakaʻofoʻofá, mo e fakafiefia ʻo e puná. Naʻe lava ke fakatou mahino kiate au ʻi he ongo puná ʻa e meʻa naʻe ʻuhinga ki ai ʻa e punaké ʻi heʻene faʻú ke “[mavahe] mei he ngaahi haʻi fakafili ʻo Māmaní pea [puna holo] he langí ʻi he ngaahi kapakau kuo hoko ʻo lanu siliva ko e tupu mei he katá.”3

Ko e Lakanga Fakataulaʻeiki Tatau ʻi he Feituʻu Kotoa Pē

Mahalo te ke fehuʻi mai, ko e hā e kaunga ʻa e ongo puna vakapuna kehekehe ko ʻení ki heʻetau fakataha he ʻaho ní pe ki he lakanga fakataulaʻeiki ʻoku tau maʻu faingamālie ke maʻú pe ki he ngāue ʻa e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku tau fuʻu ʻofa aí?

ʻE ngaahi tokoua, ʻikai ʻoku moʻoni ʻe kehekehe ʻaupito pē ʻa e ngaahi meʻa ʻoku tau aʻusia fakafoʻituitui ʻi heʻetau ngāue ʻi he lakanga fakataulaʻeikí? ʻE lava ke tau pehē ʻoku puna hamou niʻihi ʻi he ngaahi vakapuna seti F-18, kae puna e niʻihi ʻi he Piper Cubs. ʻOku nofo hamou niʻihi ʻi he ngaahi uooti mo e siteiki ʻoku fakafonu ai ʻa e fatongia kotoa pē, mei he tokoni ki he kulupu lita ʻo e kau taulaʻeiki lahí ʻo aʻu ki he sekelitali ʻa e kōlomu ʻo e kau tīkoní, ʻe ha kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki mālohi. ʻOku mou maʻu ʻa e faingamālie ke kau ki ha houalotu ʻi ha uooti ʻoku ʻi ai ha kakai tokolahi feʻunga ke fua e ngaahi fatongiá.

ʻOku nofo hamou niʻihi ʻi ha ngaahi feituʻu ʻi māmani ʻoku tokosiʻi pē ai e kāingalotu ʻo e Siasí mo e kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí. Mahalo te mou ongoʻi tuenoa pea mafasia ʻi he mamafa ʻo e ngaahi meʻa kotoa ko ia ʻoku fie maʻu ke fakahokó. Mahalo ko kimoutolú, ʻe fie maʻu ai ke kau fakatāutaha tokolahi ki hono fakamoʻui e mīsini ʻo e ngāue ʻa e lakanga fakataulaʻeikí. Mahalo ko e taimi ʻe niʻihi ʻe hangē ia ʻoku ʻikai ha ʻunu ki muʻa ʻa homou koló pe uōtí.

Neongo iá, ko e hā pē ho ngaahi fatongiá pe tūkungá, ʻokú ta ʻiloʻi ʻoku maʻu maʻu pē ha fiefia makehe mei he ngāue līʻoa ʻi he lakanga fakataulaʻeikí.

Ne u manako maʻu pē he puná, ʻo tatau ai pē pe ʻi ha Piper Cub, F-18, pe ha toe vakapuna pē. Naʻe ʻikai ke u lāunga au ʻi he tuai ʻa e Piper Cub lolotonga ʻeku puna aí; ne ʻikai ke u ʻita ʻi hono talamai ʻe heʻeku ongó e fakaʻau ke u motuʻá ʻi he ngaahi puna mafulifuli holo ʻa e F-18.

ʻIo, ʻoku ʻi ai maʻu pē ha meʻa ʻoku ʻikai haohaoa ʻi ha faʻahinga tuʻunga pē. ʻIo, ʻoku faingofua hono kumi ha meʻa ke te lāunga aí.

Ka ʻe kāinga, ko e kau maʻu Lakanga Fakataulaʻeiki Māʻoniʻoni kitautolu, ʻo fakatatau ki he Lakanga ʻo e ʻAlo ʻo e ʻOtuá! Naʻe hilifaki ha ngaahi nima ki hotau ʻulú takitaha, pea tau maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeiki ʻo e ʻOtuá. Kuo foaki kiate kitautolu ʻa e mafai mo e fatongia ke ngāue ʻi Hono huafá ko ʻEne kau tamaioʻeiki ʻi he māmaní. Tatau ai pē pe ʻoku tau ʻi ha uooti lahi pe ha kolo siʻisiʻi, ʻoku ui kitautolu ke ngāue, ke faitāpuekina, pea ngāue ʻi he meʻa kotoa pē ke maʻu e lelei ʻa e tokotaha kotoa pē mo e meʻa kotoa pē kuo fakafalala mai ke tau tokangaʻí. ʻOku ʻi ai nai mo ha toe meʻa ʻe fakafiefia ange ai?

ʻAi ke mahino kiate kitautolu, ke tau houngaʻia, pea ongoʻi ʻa e fiefia ʻo e ngāue ʻi he lakanga fakataulaʻeikí.

Ko e Fiefia ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

Ne takiekina ʻe heʻeku manako he puná ʻa e feituʻu ne huʻu ki ai ʻeku moʻuí kotoa. Ka neongo ʻa e fakalongomoʻui mo e fakafiefia ʻo e ngaahi meʻa ne u aʻusia heʻeku hoko ko e pailaté, naʻe toe lahi ange, fakafiefia ange, pea loloto ange ʻaupito ʻa e ngaahi meʻa ia kuó u aʻusia ʻi heʻeku hoko ko e mēmipa ʻo e Siasí ni. ʻI heʻeku femoʻuekina ʻi hono fai e ngāue ʻa e Siasí, kuó u ongoʻi ai e māfimafi ʻo e ʻOtuá pea pehē ki Heʻene ngaahi ʻaloʻofa ongongofuá.

Kuó u aʻu ki he langí ʻi heʻeku hoko ko e pailaté. ʻI heʻeku hoko ko e mēmipa ʻo e Siasí, kuó u ongoʻi ai ʻa e ʻofa mo e tokanga mei he langí.

ʻOku ʻai pē peá u ongoʻi ʻa e ʻikai ke u tangutu he loki ʻo e pailaté. Ka ʻoku faingofua pē hono fetongi ia ʻe heʻeku ngāue fakataha mo hoku ngaahi tokoua mo e tuofāfine ʻi he Siasí. He ʻikai pē ke u loto ke fetongi ʻe ha faʻahinga meʻa ʻi he māmaní ʻa ʻeku malava ko ia ke ongoʻi ʻa e molumalu ʻo e melino mo e fiefia ʻoku tupu mei ha kihiʻi konga siʻi ʻo e ngāue maʻongoʻongá ni.

ʻOku tau fakataha mai he ʻahó ni ko ha kulupu maʻu lakanga fakataulaʻeiki tokolahi. Ko e fiefia mo hotau faingamālie toputapu ke ngāue maʻá e ʻEikí mo hotau kāingá, ke fakaʻaongaʻi ʻa e lelei taha ʻoku tau maʻú ki he ngāue fakaʻeiʻeiki ʻo hono tokoniʻi ʻo ha niʻihi kehe pea mo hono langa hake ʻa e puleʻanga ʻo e ʻOtuá.

ʻOku tau ʻiloʻi pea ʻoku mahino kiate kitautolu ko e lakanga fakataulaʻeikí ko e mālohi mo e mafai taʻengata ia ʻo e ʻOtuá. ʻE lava pē ke faingofua haʻatau lau maʻuloto hono fakaʻuhingaʻi ko ʻení. Neongo ia, ʻoku mahino moʻoni nai kiate kitautolu ʻa hono mahuʻinga ʻo e meʻa ʻoku tau lea ʻakí? Te u toe fakaongo atu: ko e lakanga fakataulaʻeikí ko e mālohi mo e mafai taʻengata ia ʻo e ʻOtuá.

Fakakaukau ki ai. Naʻe fakatupu ʻe he ʻOtuá pea puleʻi ʻa e langí mo māmani ʻo fakafou ʻi he lakanga fakataulaʻeikí.

ʻI he mālohí ni, ʻokú Ne huhuʻi mo hakeakiʻi ʻa ʻEne fānaú, “ʻo fakahoko ʻa e moʻui taʻe-faʻa-mate mo e moʻui taʻengata ʻa e tangatá.”4

Hangē ko hono fakamatalaʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá, ko e lakanga fakataulaʻeikí ko e “halanga ia naʻe kamata mai ai hono fakahā ʻe he fungani Māfimafí ʻa Hono nāunaú ʻi he … fakatupu ʻo e māmaní, pea ʻokú Ne kei fakafou mai ai ʻEne fakahā Ia ki he fānau ʻa e tangatá ʻo aʻu ki he lolotongá ni, pea te Ne kei fakahā mai ai ʻa ʻEne ngaahi taumuʻá ʻo aʻu ki he ngataʻanga ʻo taimí.”5

Kuo foaki mai ʻe heʻetau Tamai Hēvani māfimafí ʻa e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí kiate kitautolu—ko ha kakai matelie ʻoku fakaʻuhingaʻi ko ha niʻihi ʻoku ʻi ai honau mele mo taʻe haohaoa. Kuó ne foaki mai kiate kitautolu ʻa e mafai ke ngāue ʻi Hono huafá ki hono fakamoʻui ʻo ʻEne fānaú. ʻOku fakamafaiʻi kitautolu ʻaki ʻa e mālohi lahi ko ʻení ke tau malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí, fakahoko e ngaahi ouau fakamoʻuí, tokoni ʻi hono langa hake e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi māmaní, pea faitāpuekina mo tokoni ki hotau ngaahi fāmilí mo hotau kāingá.

ʻOku Lava ke Maʻu ʻe he Kakai Kotoa Pē

Ko e lakanga fakataulaʻeikí ʻeni ʻoku tau maʻú.

Ko e lakanga fakataulaʻeikí pe faʻahinga fatongia kau ki aí, he ʻikai lava ke fakatau pe fekauʻi ia. He ʻikai lava ke takiekina, fakalotoʻi, pe fakamālohiʻi hono fakaʻaongaʻi e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻe he tuʻungá, pe koloá, pe iví. Ko ha mālohi fakalaumālie ia ʻoku ngāue ʻaki ʻa e fono fakalangí. ʻOku kamata ia ʻi heʻetau Tamai Hēvani ʻatautolu kātoá. Ko ha mālohi ia ʻoku toki lava pē ke puleʻi mo ngāue ʻaki ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e angamāʻoniʻoní,6 kae ʻikai ʻi he fie-māʻoniʻoní.

ʻOku meia Kalaisi ʻa e mafai mo e mālohi kotoa ʻo e lakanga fakataulaʻeiki moʻoní he māmaní.7 Ko ʻEne ngāué ia, pea ko hotau faingamālie ke tokoni ki ai. “Pea ʻe ʻikai lava ha taha ke tokoni ʻi he ngāué ni ʻo kapau ʻe ʻikai te ne loto-fakatōkilalo pea fonu ʻi he ʻofá, ʻo maʻu ʻa e tuí, ʻamanaki leleí, mo e manavaʻofá, pea anga fakamaʻumaʻu ʻi he meʻa kotoa pē ʻa ia ʻe fakafalala kiate ia ke ne tauhí.”8

ʻOku ʻikai ke tau ngāué ke maʻu ai haʻatau tupu fakatāutaha, ka ʻoku tau feinga ke ngāue mo tokoniʻi e niʻihi kehé. ʻOku ʻikai ke tau taki ʻi he fakamālohi ka ʻi he “feifeingaʻi, … ʻi he faʻa kātaki fuoloa, … ʻi he angavaivai mo e angamalū, pea mo e ʻofa taʻemālualoi.”9

ʻOku lava ke maʻu e lakanga fakataulaʻeiki ʻo e ʻOtua Māfimafí ʻe he kakai tangata moʻui taau ʻi ha feituʻu pē ʻoku nau ʻi ai—pe ko e hā honau tupuʻangá, pe ʻoku masiva fēfē honau ngaahi tūkungá, ʻi he ngaahi feituʻu ofi taha pe mamaʻo taha ʻo e māmaní. ʻOku lava ke maʻu ia taʻe ʻi ai ha paʻanga pe ha totongi. Ke fakanounouʻi e lea ʻa e palōfita ko ʻĪsaia ʻo e kuonga muʻá, ʻe lava ke haʻu ki he ngaahi vaí ʻa kinautolu kotoa pē ʻoku fieinuá, pea ʻoku ʻikai fie maʻu ha paʻanga kae haʻu ha taha ʻo kai!10

Pea koeʻuhí ko e Fakalelei taʻengata mo taʻe hano ngataʻanga ʻa hotau Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí, ʻe lava pē ke ke maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeiki ʻo e ʻOtuá neongo naʻe ʻi ai haʻo ngaahi fehalaaki pe ʻikai moʻui taau ʻi he kuohilí. Te ke lava ʻo “tuʻu hake pea ulo atu”!11 ʻi he founga fakamaʻa fakalaumālie ʻo e fakatomalá! Koeʻuhí ko e ʻofa taʻefakangatangata mo faʻa fakamolemole ʻa hotau Fakamoʻui mo e Huhuʻí, ʻe lava ke hanga hake homou matá, hoko ʻo maʻa mo taau, pea hoko ko ha ngaahi foha anga māʻoniʻoni mo fakaʻeiʻeiki ʻo e ʻOtuá—ko ha niʻihi moʻui taau ke maʻu ʻa e lakanga fakataulaʻeiki toputapu taha ʻo e ʻOtua Māfimafí.

Ko Hono Fakaofo mo e Faingamālie ʻo e Lakanga Fakataulaʻeikí

ʻOku ou ongoʻi ʻa e loto mamahi koeʻuhí ko kinautolu ʻoku ʻikai ke mahino ki ai mo nau houngaʻia ʻi he fakaofo mo e faingamālie ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku nau hangē pē ha kau pāsese ʻi ha vakapuna ʻoku mole honau taimí ʻi he lāunga he siʻisiʻi ʻa e kofu pinatí lolotonga ʻenau ʻi he ʻataá, ʻo mavahe hake ʻi he ngaahi ʻaó—ʻa ia ko ha meʻa ne mei foaki ʻe he ngaahi tuʻi ʻo e kuonga muʻá ʻa e meʻa kotoa pē naʻa nau maʻú, ke ʻahiʻahiʻi tuʻo taha pē!

ʻE ngaahi tokoua, ʻoku tau monūʻia ke hoko ko ha niʻihi ke maʻu ʻa e mafai mo e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeiki maʻōngoʻongá ni ʻi he loto fakatōkilalo. Tau hanga hake hotau matá pea sio, fakatokangaʻi, mo tali ʻa e faingamālié ni ʻi hono tuʻunga moʻoní.

ʻI heʻetau angamāʻoniʻoní, ʻofá, mo e ngāue līʻoa ʻi he lakanga fakataulaʻeikí, ʻe lava ke tau aʻusia ʻa hono ʻuhinga totonu ʻo e fakahā ko ʻení: “Te u muʻomuʻa ʻi homou ʻaó. Te u ʻi homou nima toʻomataʻú, pea ʻi homou toʻohemá, pea ʻe ʻi homou lotó ʻa hoku Laumālié, pea ʻe takatakai ʻa kimoutolu ʻe heʻeku kau ʻāngeló, ke poupouʻi hake ʻa kimoutolu.”12

Tau tali muʻa pea mahino kiate kitautolu ʻa e fakaofo mo e faingamālie ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Tau tali pea ʻofa ʻi he ngaahi fatongia ʻoku kole mai ke tau fakahokó—ngaahi fatongia ʻi hotau ngaahi ʻapí pea ʻi he ngaahi ʻiuniti ʻo hotau Siasí, ʻo tatau ai pē pe ʻoku nau lalahi pe siʻisiʻi. ʻAi ke fakautuutu maʻu ai pē ʻa ʻetau anga-māʻoniʻoní, moʻui līʻoá, mo e ngāue ʻi he lakanga fakataulaʻeikí. Tau kumi ki he fiefia ʻo e ngāue ʻi he lakanga fakataulaʻeikí!

ʻE lava ke tau fakahoko lelei taha ʻeni ʻaki hono ngāue ʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ʻiló, talangofuá, mo e tuí.

ʻUluakí, ʻoku ʻuhinga ia ki he fie maʻu ke tau ʻiloʻi pea moʻui ʻaki ʻa e tokāteline ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku maʻu ʻi he folofola ʻa e ʻOtuá kuo fakahā maí. ʻOku mahuʻinga ke mahino kiate kitautolu ʻa e ngaahi fuakava pea mo e ngaahi fekau ʻoku ngāue ʻi ai ʻa e lakanga fakataulaʻeikí.13

Hokó, tau fakapotopoto ʻo ngāueʻi maʻu pē ʻa e ʻilo ko ʻení pea ʻi he founga ʻoku fakaʻeiʻeikí. ʻI heʻetau talangofua ki he ngaahi fono ʻa e ʻOtuá, mapuleʻi hotau ʻatamaí mo e sinó, pea fakatatau ʻetau ngaahi ngāué ki he ngaahi sīpinga ʻo e anga-māʻoniʻoni naʻe akonaki ʻaki ʻe he kau palōfitá, te tau aʻusia ʻa e fiefia ʻo e ngāue ʻi he lakanga fakataulaʻeikí.

Pea fakaʻosí, tau fakaloloto ange ʻetau tui ki hotau ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. Tau toʻo kiate kitautolu ʻa Hono huafá pea tukupā ʻi he ʻaho takitaha ke ʻaʻeva foʻou ʻi he hala ʻo e tuʻunga fakaeākongá. Tuku muʻa ke ngaohi ʻe heʻetau ngaahi ngāué ʻa ʻetau tuí ke haohaoa.14 ʻE ala fakahaohaoaʻi kitautolu ʻi he tuʻunga fakaeākongá ʻi he foʻi laka takitaha, ʻaki ʻetau ngāue maʻa hotau fāmilí, hotau kāingá, mo e ʻOtuá.

ʻI he taimi ʻoku tau ngāue ai ʻi he lakanga fakataulaʻeikí ʻaki hotau lotó, iví, ʻatamaí, mo e mālohí kotoa, ʻoku talaʻofa mai te tau maʻu ha ʻilo, melino, mo e ngaahi meʻafoaki fakalaumālie lāngilangiʻia. ʻI heʻetau fakaʻapaʻapaʻi ʻa e lakanga fakataulaʻeiki māʻoniʻoní, ʻe fakaʻapaʻapaʻi kitautolu ʻe he ʻOtuá, pea te tau “tuʻu taʻehalaia ʻi [Hono] ʻaó ʻi he ʻaho fakaʻosí.”15

Fakatauange ke tau maʻu maʻu pē ʻa e mata ke mamata mo ha loto ke ongoʻi ʻa e fakaofo mo e fakafiefia ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ʻa hotau ʻOtua māfimafi mo maʻongoʻongá, ko ʻeku lotú ia ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.