2010–2019
Ke Melino ʻa ʻApi
ʻEpeleli 2013


Ke Melino ʻa ʻApi

Ko e taha ʻo e ngaahi tāpuaki maʻongoʻonga taha ʻe lava ke tau foaki ki he māmaní, ko e mālohi ko ia ʻo ha ʻapi ʻoku fakatefito ʻia Kalaisí, ʻoku akoʻi ai ʻa e ongoongoleleí, tauhi ai e ngaahi fuakavá pea mahutafea ai e ʻofá.

ʻOku tala mai ʻe ha tokolahi he māmaní ʻoku totonu ke toe vave ange ʻetau moʻuí. ʻOku lahi maʻu pē meʻa ke fai mo lavaʻí. Ka ʻi hotau lotó, ʻoku ʻi ai ha fie maʻu vivili ki ha hūfangaʻanga ʻoku tuʻuloa ai e nongá mo e melinó, ko ha feituʻu ʻe lava ke tau fakafoʻou, fakamāʻopoʻopo ange ʻetau fakakaukaú mo fakaivia kitautolu ko e teuteu ki he ngaahi haʻahaʻa ʻo e kahaʻú.

Ko e feituʻu lelei taha moʻó e melino ko iá ʻoku ʻi loto ʻi he ngaahi holisi hotau ʻapí, ʻa ia kuo tau fai ai e meʻa kotoa te tau lavá ke fakatefito ʻetau moʻuí ʻi he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí.

ʻOku ʻi ai ha ngaahi ʻapi ʻoku ʻi ai ha tamai maʻu lakanga fakataulaʻeiki moʻui taau ʻokú ne fetakinima mo ha faʻē tui faivelenga mo mateaki ʻo taki ʻi he angamāʻoniʻoni. ʻOku kehekehe pē ngaahi tūkunga fakafāmilí. Neongo pe ko e hā ho tūkungá, ʻe lava ke ke fakatefito ho ʻapí mo hoʻo moʻuí ʻi he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, he ko Ia e maʻuʻanga nonga moʻoni ʻi he moʻui ní.

Fakapapauʻi ko e fili kotoa pē ʻokú ke fai, ʻo tatau ai pē pe ʻoku fakatuʻasino pe fakalaumālie, ʻoku makatuʻunga ia ʻi he meʻa ʻoku finangalo e Fakamoʻuí ke ke faí. Kapau ʻe fakatefito ʻiate Ia homou ʻapí, ʻe ʻi ai leva e nongá mo e fiemālié. ʻOku ʻi ai ha laumālie ʻo e ongoʻi fakapapauʻí te ne nofoʻia e ʻapí pea ʻe ongoʻi ia ʻe he taha kotoa ʻoku nofo aí.

ʻOku ʻikai ko e mātuʻá pē ʻoku ʻanautolu e fatongia ke fakahoko e faleʻi ko ʻení, neongo ko honau fatongiá ke taki hono fakahokó. ʻE lava foki ke fatongiaʻaki ʻe he fānaú ʻa hono fakaleleiʻi ke toe fakatefito ange ʻa e ʻapí ʻia Kalaisí. ʻOku mahuʻinga ke akoʻi ʻe he ngaahi mātuʻá e fānaú ke nau fakatokangaʻi ʻa e founga ʻoku hanga ai ʻe heʻenau tōʻongá ʻo uesia e tokotaha kotoa pē ʻoku nofo ʻi he ʻapí. Ko e fānau ko ia ʻoku ʻai ke nau ongoʻi haʻisia ki heʻenau ngaahi tōʻongá, ʻo tatau ai pē pe ko ha tōʻonga angamāʻoniʻoni pe ʻikai, te nau tupu hake ʻo hoko ko ha kakai falalaʻanga ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá.

ʻOku ou tui ʻe lava ke mou ʻiloʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga ʻokú ne ʻai ke fakatefito homou ʻapí ʻi he Fakamoʻuí. Ko e naʻinaʻi fakapalōfita ko ia ke fakahoko e lotu fakatāutaha mo fakafāmilí, ako folofola fakatāutaha mo fakafāmilí pea mo e efiafi fakafāmili ʻi ʻapi he uike kotoá, ʻoku hoko ia ko ha ngaahi konga tefito mo mahuʻinga ʻi hono langa ʻo ha ʻapi ʻoku fakatefito ʻia Kalaisi. Ka ʻikai ke fai maʻu pē e ngaahi founga ko ʻení, ʻe faingataʻa leva ke maʻu ʻa e nonga mo e hūfangaʻanga ʻoku vivili hono fie maʻu ke malu ai mei he māmaní.

Talangofua ki he ngaahi akonaki fakapalōfita ʻoku finangalo ʻa Kalaisi ke ke muimui ki aí. ʻOua te ke tukuange hoʻo fiefia he kahaʻú, ʻaki haʻo feinga ke ke halatuʻusi ʻo ʻikai ke ke fakaʻaongaʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga ʻo e ongoongoleleí. Manatuʻi: ko e fanga kiʻi meʻa īkí ʻoku iku ia ki he ngaahi meʻa lalahi. ʻE lava ke iku e ngaahi tōʻonga taʻefakapotopotó pe taʻetokangá ki ha ngaahi palopalema ʻoku lahi ange. Kae mahuʻinga angé, ko e ikuʻanga ʻo e tōʻonga moʻui faingofua, taʻeueʻia mo leleí ko ha moʻui ʻoku fonu ʻi he ngaahi tāpuaki mahutafeá.

Kiate kimoutolu fānau ʻi he Palaimelí, ʻa e kau finemui mo e talavou ʻi he polokalama ʻa e toʻu tupú pea mo kimoutolu kau faifekau lototoʻa ʻoku ngāue he taimi ní, ʻoku lelei ange hoʻomou fai ha ngaahi meʻa ʻe niʻihi ʻiate au he taimi ne u ʻi homou toʻú aí. ʻI he maama fakalaumālié, ne mou fakamoʻoniʻi ai hoʻomou lototoʻa, talangofua mo maʻá. Ne mou ngāue mālohi ai ke fakatupulaki ha ngaahi talēniti mo e ivi ke teuteuʻi ai kimoutolu ki he moʻui fakamatelié ʻi he lototoʻa, anga fakaʻeiʻeiki, lāngilangi pea mo e lavameʻa.

Ne ʻikai fuoloa hoʻomou omi ki he matelié mo e ngaahi talēniti pea mo e faingamālie taʻefakangatangata ko iá. Ka ʻoku ʻi ai ha fakatuʻutāmaki lahi ʻoku tuʻunuku atu ʻi homou ʻātakaí. ʻE lava ke fakangatangata pē pe fakaʻauha homou iví mo e faingamālié ʻo kapau te ke tukulolo ki he fulikivanu ʻa e tēvoló ʻokú ne ʻākilotoa koé. Neongo ia, ʻoku ʻikai teitei ofi hake e mālohi ia ʻo Sētané ki he Fakamoʻuí. Kuo ʻosi mahino pē ikuʻanga ia ʻo Sētané. ʻOkú ne ʻiloʻi ʻene foʻí ka ʻokú ne loto ke ne ʻave mo ia ʻa e tokolahi taha te ne lavá. Te ne feinga ke maumauʻi hoʻo leleí mo ho ngaahi faingamālié ʻaki ʻene ngāue halaʻaki ho ngaahi vaivaí. Nofo maʻu he tafaʻaki ʻo e ʻEikí pea te ke ikuna he taimi kotoa pē.

ʻOku mou moʻui ʻi ha māmani ʻoku vave fau ai e fakalakalaka fakatekinolosiá. ʻOku faingataʻa ki hoku toʻú ke mau muimui ki he vave ʻo e fakalakalaká. ʻE lava ke hoko e ngaahi fakalakalaka ko ʻení ko ha tāpuaki pe fakaholomui. ʻI he taimi ʻoku mahino pea fakaʻaongaʻi ai ʻa e tekinolosiá ki ha ngaahi taumuʻa ʻo e māʻoniʻoní, ʻoku ʻikai hoko ia ko ha fakamanamana ka ko ha fakalahi ki he fetuʻutaki fakalaumālié.

Hangē ko ʻení, ko e tokolahi ʻo kitautolu ʻoku tau takitāuhi ha kiʻi meʻangāue fakaʻilekitulōnika ʻoku hao he kato hotau soté pe kofú. ʻOku ʻikai ke tau faʻa ʻalu ki ha feituʻu taʻe kau ai ia; ʻoku tuʻo lahi ʻetau vakai tuʻo lahi ki ai he lolotonga e ʻahó. Meʻapango, ʻe lava ke hoko e fanga kiʻi meʻangāue ko ʻení ko e maʻuʻanga ʻo e fulikivanú mo fakamole taimí. Ka ʻo kapau ʻe fakaʻaongaʻi fakapotopoto, ʻe hoko e tekinolosia ko ʻení ko ha maluʻanga mei he fulikivanu ʻo e sosaietí.

He ko hai naʻá ne lavelaveʻiloa he ngaahi taʻu kuohilí ʻe hao pē ngaahi tohi folofolá mo e ngaahi pōpoaki konifelenisi lahi he ngaahi taʻú, ʻi ha kiʻi meʻangāue ʻe faʻo ho kató? He ʻikai maluʻi koe ʻe hono faʻo pē ʻi ho kató, ka ʻe hanga ʻe hono ako, fakalaulauloto mo fakafanongo ki ai he ngaahi momeniti longonoa ʻo e ʻaho takitaha, ʻo fakatupulaki hoʻo fetuʻutakí ʻi he Laumālié.

Fakapotopoto ʻi hoʻo fakaʻaongaʻi e tekinolosiá. Fakaʻilongaʻi e ngaahi potufolofola mahuʻingá ʻi hoʻo meʻangāué peá ke toutou lau ia. Kapau ʻe hanga ʻe kimoutolu kei talavoú ʻo toutou lau ha potufolofola ʻo hangē ko e tuʻo lahi hoʻomou toutou text he telefoní, ʻe vavé ni pē haʻamou maʻuloto ha ngaahi potufolofola ʻe laungeau. ʻE hoko e ngaahi potufolofola ko iá ko ha maʻuʻanga ueʻi fakalaumālie mo fakahinohino mei he Laumālie Māʻoniʻoní ʻi he taimi te mou fie maʻu aí.

ʻOku mahuʻinga ke tau fai e meʻa kotoa te tau lavá ke fakaafeʻi ʻaki e takiekina angavaivai ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ki heʻetau moʻuí, kapau ʻoku tau feinga ke fakatefito hotau ʻapí ʻi he Fakamoʻuí. ʻE hanga ʻe haʻatau talangofua ʻo ngāueʻi e ngaahi ueʻi ko iá, ʻo fakamālohia lahi ange kitautolu.

Te ke maʻu ha nonga lahi ange ʻi hoʻo tānaki atu e tokoniʻi ʻo e niʻihi kehé, ki hoʻo feinga ko ia ke talangofuá. ʻOku tokolahi ha kakai kuo nau fakaʻaongaʻi honau talēnití, neongo ʻenau pehē ʻoku siʻí, ke faitāpuekina ʻaki e niʻihi kehé, ʻi he loto fakatōkilalo mo e angaʻofa. Ko e siokitá ko e tupuʻanga ia ʻo e kovi lahi. Ko e faitoʻo ʻo e kovi ko iá ʻoku maʻu ia ʻi he faʻifaʻitaki ʻo e moʻui ʻa e Fakamoʻuí. ʻOkú Ne fakahaaʻi mai e founga ke tau fakahaaʻi atu ai ha tokoni taʻesiokita ki he niʻihi kehé.

Kuó u ako ha moʻoni kuo hoko tuʻo lahi ʻi heʻeku moʻuí pea ʻoku ou ʻiloʻi ko ha fono pau ia. ʻOkú ne fakamahinoʻi mai e anga ʻo e felāveʻi ʻa e talangofuá mo e ngāue tokoní ki he mālohi ʻo e ʻOtuá. ʻI heʻetau talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí mo tokoni taʻesiokita ki Heʻene fānaú, ʻoku fakanatula pē hoko mai ha mālohi mei he ʻOtuá—ʻa e mālohi ke fai ha meʻa ʻo mahulu ange he meʻa te tau lavá. ʻOku fakatupulaki ʻetau ʻiló, hotau talēnití mo hotau iví koeʻuhí ʻoku tau maʻu ha ivi mo e mālohi mei he ʻEikí. Ko Hono mālohí ko ha faʻunga mahuʻinga ia ke fokotuʻu ʻaki ha ʻapi ʻoku fonu ʻi he melinó.

ʻI hoʻomou fakatefito homou ʻapí he Fakamoʻuí, ʻe hoko fakanatula pē ia ko ha hūfangaʻanga ki ho fāmili ʻoʻoú pea mo ho kaungāmeʻa ʻoku nau ʻi ha tūkunga faingataʻa angé. Te nau lata mai ki he fiemālie ʻoku nau ongoʻi aí. Talitali lelei ha niʻihi pehē ki ho ʻapí. Te nau tupulaki ʻi he ʻātakai ko ia ʻoku fakatefito ʻia Kalaisí. Fakakaungāmeʻa ki he kaungāmeʻa hoʻo fānaú. Hoko ko ha sīpinga taau kiate kinautolu.

Ko e taha ʻo e ngaahi tāpuaki maʻongoʻonga taha ʻe lava ke tau foaki ki he māmaní, ko e mālohi ko ia ʻo ha ʻapi ʻoku fakatefito ʻia Kalaisí, ʻa ia ʻoku akoʻi ai ʻa e ongoongoleleí, tauhi ai e ngaahi fuakavá pea mahutafea ai e ʻofá.

ʻI he ngaahi taʻu lahi kuohilí, hili haʻama ʻaʻahi ki ha misiona, naʻe fakamatala mai hoku uaifi ko Siní ʻo fekauʻaki mo ha faifekau tangata ne na feʻiloaki. Naʻe fehuʻi ange ʻe Sini ʻo kau ki hono fāmilí. Naʻá ne ofo ʻi heʻene tali ange ʻoku ʻikai hano fāmili. Naʻá ne fakamatala naʻe hanga ʻe heʻene faʻeé ʻi hono fāʻeleʻi mai iá, ʻo foaki ia ki he puleʻangá ke nau tauhi. Naʻá ne hikihiki takai holo heʻene tupu haké. Naʻá ne monūʻia heʻene toʻu tupú ke ne ʻilo ki he ongoongoleleí. Naʻe tokoniʻi ia ʻe ha fāmili angaʻofa he uōtí ke ne maʻu e faingamālie ke ʻalu ʻo ngāue fakafaifekau.

Ne fehuʻi ange kimui ʻa Sini ki he uaifi ʻo e palesiteni fakamisioná kau ki he faifekau lelei ko ʻení. Naʻá ne ʻilo ai ʻi ha ngaahi māhina siʻi kimuʻa ange, naʻe ʻomi e faifekaú ni ʻo tuku he ʻapi misioná ʻi ha ngaahi ʻaho siʻi he naʻe puke. ʻI he taimi ko iá, naʻá ne efiafi fakafāmili fakataha ai mo kinautolu. Kimuʻa peá ne mavahe ke foki ki he ngāué, naʻá ne kole ange ki he palesiteni fakamisiona pe ʻe lava nai ke ne toe kiʻi nofo ʻi he ʻapi misioná ʻi ha ʻaho ʻe ua pe tolu he taimi ʻe ʻosi ai ʻene ngāue fakafaifekaú. Naʻá ne fie sio tonu ʻi he founga ngāue ʻa ha ʻapi ʻoku fakatefito ʻia Kalaisí. Naʻá ne fakaʻamu ke ne lava ʻo faʻifaʻitaki mo hano fāmili ha ʻaho kiate kinautolu.

Fai e meʻa kotoa te ke lavá ke maʻu ai ha ʻapi pehē. Tokoni kiate kinautolu ʻoku ʻi ha ngaahi tūkunga fakaʻofá. Hoko ko ha kaumeʻa moʻoni. ʻOku hangē faʻahinga feohi fakakaungāmeʻa ko iá ko ha valitā ʻoku tanu ʻaki e halá ke toe hamolemole mo fiemālie ange ʻa e fonongá. ʻOku ʻikai ko ha maʻuʻanga tokoni ia ke fakaʻaongaʻi hala ke te lelei ai, ka ko ha koloa ke fakahoungaʻi mo vahevahe atu. Talitali lelei ki ho ʻapí ha niʻihi ʻoku fie maʻu ke fakamālohia peheé.

ʻOku ou fie ʻoatu ha fakakaukau fakaʻosi maʻanautolu ʻoku nau ʻofeina ha mēmipa honau fāmilí ʻoku ʻikai ke nau fai ha ngaahi fili ʻoku leleí. ʻE lava ke siviʻi ai ʻetau faʻa kātakí mo e ʻūkumá. ʻOku fie maʻu ke tau falala ki he ʻEikí pea te Ne ʻomi ha tali lelei ki heʻetau ngaahi lotú ʻi Heʻene taimi ʻAʻaná pea ʻe lava ke fakamoʻui mai ia. Tau fai e meʻa kotoa pē te tau lava ʻo faí ke tokoniʻi, faitāpuekina mo fakahaaʻi ʻi he loto fakatōkilalo ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá ʻi he meʻa kotoa pē. Fakaʻaongaʻi ʻetau tuí pea manatuʻi ʻoku ʻi ai ha ngaahi meʻa kuo pau ke tuku pē ia ki he ʻEikí. ʻOkú Ne fakaafeʻi kitautolu ke tau tekaki ange kiate Ia ʻetau ngaahi kavenga mafasiá. Te tau lava ʻi he loto tui ʻo ʻiloʻi ʻoku ʻikai liʻekina e tokotaha ko ʻeni ʻoku talangataʻá, ka ʻoku tokanga mai ki ai ʻa e Fakamoʻui ʻofá.

Fakatokangaʻi e lelei ʻi he niʻihi kehé, kae ʻikai ko honau ngaahi melé. Taimi ʻe niʻihi ko e meʻa pē ʻoku fie maʻú ko hano ʻoange e tokanga totonú ki he mele ko iá kae lava ke maʻa, ka ke fakahikihikiʻi maʻu pē ʻene ngaahi leleí.

Ko hoʻo ongoʻi pē kuo mei siva hoʻo ʻamanakí, manatuʻi ko e ʻamanakí ʻoku ʻikai ko ha meʻa ʻoku siʻisiʻi, ka ko ha fehokotaki mālohi ia ʻoku hangē ha meʻa fakahaofi moʻuí ke ne fakamālohia mo langaki hake koe. Te ne ʻoatu ha fiemālie ke holo ai hoʻo ilifiá. Feinga ke ke moʻui taau pea tuku hoʻo falalá ki he ʻEikí.

ʻOku ʻikai fie maʻu ke tau hohaʻa ʻo kapau he ʻikai ke tau lava ʻo fai maʻu pē meʻa kuo naʻinaʻi mai e ʻEikí ke tau faí. Kuó Ne folofola foki ʻoku ʻi ai ha taimi mo e kuonga ʻo e meʻa kotoa pē. ʻOkú Ne tali mei ʻetau lotua fakamātoato ha fakahinohinó, te Ne tataki kitautolu ʻi he ngaahi meʻa ʻoku totonu ke tō ai e fakamamafá ʻi he tapa kotoa pē ʻo ʻetau moʻuí. Te tau lava ʻo ako, tupulaki pea hoko ʻo hangē ko Iá, ʻi he foʻi laka kotoa pē.

ʻOku ou fakamoʻoni ko e moʻui talangofuá, mo e fāmili ʻoku fakatefito ʻi he ongoongolelei ʻo Kalaisí, ʻoku fakapapauʻi taha ai hono maʻu ʻo e melinó mo e maluʻangá ʻi hotau ngaahi ʻapí. ʻE kei lahi pē ngaahi faingataʻá mo e loto mamahí, ka te tau lava ʻi he uhouhonga ʻo e faingataʻá ʻo aʻusia ʻa e loto nongá pea mo ha fiefia lahi. ʻOku ou fakamoʻoni ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí ko e maʻuʻanga nonga maʻongoʻonga tahá ia, ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.