2010–2019
“Ko ʻEku Ngāué ʻEni mo Hoku Nāunaú”
ʻEpeleli 2013


“Ko ʻEku Ngāué ʻEni mo Hoku Nāunaú”

Naʻe foaki taʻe totongi ʻe he ʻOtuá Hono mālohí kiate kinautolu te nau tali mo fakaʻapaʻapaʻi Hono lakanga fakataulaʻeikí, ʻa ia ʻe maʻu ai e ngaahi tāpuaki ne talaʻofa mai ʻo e moʻui taʻe-faʻa-maté mo e moʻui taʻengatá.

ʻE Palesiteni Peeka, ʻoku mau nofo ʻamanaki atu ki ha tatau ʻo e maau fakaʻofoʻofa ko iá ʻi ho taʻu 98. Kuo ne ʻomi ha fakahinohino fakaʻofoʻofa kiate kimautolu.

ʻI he ngaahi uike siʻi kuo hilí, ʻi ha pō momoko mo fakapoʻuli ʻo e faʻahitaʻu momokó, ne u ofo mo hoku uaifi ko Papulaá heʻema vakai hake ki he langí. Ne ngingila makehe mo hā fakaʻofoʻofa e ngaahi fetuʻu ʻe lauimilioná. Ne u ʻalu ki he Mataʻitofe Mahuʻingá ʻo toe lau mo fakatumutumu he meʻa naʻe folofola ʻaki ʻe he ʻEiki ko e ʻOtuá kia Mōsesé: “Pea kuó u fakatupu ʻa e ngaahi māmani taʻefaʻalaua; pea naʻá ku fakatupu ia foki koeʻuhí ko e taumuʻa pē ʻaʻaku; peá u fakatupu ia ʻi he ʻAló, ʻa ia ko hoku ʻAlo pē Taha naʻe Fakatupú” (Moses 1:33).

Kuo fakamoʻoniʻi ʻe he fuʻu meʻa fakaʻata vavā ʻo hotau kuongá e mahuʻinga ʻo e meʻa ne mamata ki ai ʻa Mōsesé. ʻOku pehē ʻe he kau saienisi vavaá, ko e kaniva ko ia ʻoku ʻi ai hotau māmaní mo e laʻaá ko e kiʻi konga siʻi pē ia, ʻoku fakafuofua ko e taha ia ʻo e ngaahi kaniva ʻe 200 piliona tupu. ʻOku faingataʻa ke mahino kiate au, pea ʻikai lava ke mafakakaukauʻi e fuʻu lahi mo e taʻefaʻalaua e fakatupu ʻa e ʻOtuá.

Kāinga, ko e lakanga fakataulaʻeikí ʻa e mālohi naʻe fakatupu ʻaki e māmaní mo e langí. ʻOku ʻiloʻi ʻe kitautolu ko e kāingalotu ʻo e Siasí ko e tupuʻanga ʻo e mālohi ko ʻeni ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ko e ʻOtua Māfimafí mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí. Naʻe ʻikai ke ngata pē ʻi hono fakatupu ʻe he mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí e langí mo e māmaní, ka ko e mālohi pē ia naʻe ngāue ʻaki ʻe he Fakamoʻuí ʻi Heʻene ngāue he māmaní ke fakahoko ʻaki e maná, ke tāpuekina mo fakamoʻui e mahakí, fokotuʻu e maté, ʻi heʻene hoko ko e ʻAlo Tofu pē ʻe Taha ʻo ʻetau Tamaí ne Fakatupú mo kātekina ʻaki e mamahi kāfakafa ʻo Ketisemani mo Kalevalé—ʻo fakahoko ai e fono ʻo e fakamaau totonú ʻaki e ʻaloʻofá pea ʻomi ha Fakalelei taʻe-fakangatangata ke ne ikunaʻi e mate fakaesinó ʻi he Toetuʻú.

Ko e ngaahi kī ʻo e mafai lakanga fakataulaʻeiki ko ʻení ne maʻu mei ai e mālohi Naʻá ne foaki kia Pita, Sēmisi, mo Sione mo e kau ʻAposetolo kehé ke tāpuekina ʻaki e niʻihi kehé pea nonoʻo ʻi he langí e meʻa ʻoku nonoʻo ʻi he māmaní.

Ko e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ko ha meʻaʻofa mahuʻinga mo toputapu ia ʻa e ʻOtuá. ʻOku kehe ia mei he mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ʻa ia ko hono fakamafaiʻi ia ke ngāue ʻi he huafa ʻo e ʻOtuá. ʻOku maʻu e fakamafaiʻi pe fakanofo ko iá ʻi he hilifaki nima. ʻOku toki maʻu pē e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí he taimi ʻoku moʻui taau ai ʻa kinautolu ʻoku nau fakaʻaongaʻi iá mo ngāue ʻo fakatatau ki he finangalo ʻo e ʻOtuá. Naʻe pehē ʻe Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo, “Kuo foaki mai ʻe he ʻEikí kiate kitautolu kotoa kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí, ha konga ʻo hono mafaí, ka te tau toki lava pē ʻo fakaʻaongaʻi e ngaahi mālohi ʻo e langí makatuʻunga heʻetau māʻoniʻoni fakatāutahá” (“Boys Need Heroes Close By,” Ensign, May 1976, 45).

Lolotonga e ngaahi ʻaho fakaofo ʻo hono Toe Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí mo hono fokotuʻu maʻu e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ʻi māmani he ʻaho ní, ne haʻu ʻa Sione Papitaiso; Pita, Sēmisi, mo Sione; Mōsese; ʻIlaiase; mo ʻIlaisiā ki māmani ʻo toe fakafoki mai ʻi he Palōfita ko Siosefa Sāmitá e ngaahi kií kotoa mo e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki he ngāue ʻa e ʻOtuá ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní.

Naʻe fokotuʻu e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí he ʻahó ni ʻaki e ngaahi kī, mafai mo e mālohi ko ʻení, pea ko e ʻulú ʻa Kalaisi ʻo tataki ia ʻe Heʻene palōfita moʻuí, ʻa Tōmasi S. Monisoni, ʻo tokoni ki ai e kau ʻAposetolo kuo uiuiʻi mo fakanofo totonú.

ʻI he palani lahi ʻa ʻetau Tamai Hēvaní ʻokú ne ʻoange ʻa e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ki he kakai tangatá, ʻoku maʻu ai ʻe he kakai tangatá ha fatongia makehe ke ngāue ʻaki e lakanga fakataulaʻeikí, ka ʻoku ʻikai ko kinautolu ʻa e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku kehekehe e fatongia ʻo e kakai tangatá mo e fefiné ka ʻoku mahuʻinga tatau pē. Hangē pē ko e ʻikai lava ha fefine ʻo maʻu ha fānau taʻe kau ai ha tangatá, ʻoku pehē pē ʻa e ʻikai lava ʻe ha tangata ke ne ngāue kakato ʻaki e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ke fokotuʻu ha famili taʻengata, taʻe ʻi ai ha fefine. ʻI hono fakalea ʻe tahá, ʻi he tuʻunga ʻo e taʻengatá, ko e mālohi ke fakatupú mo e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku fevahevaheʻaki ia ʻe he husepānití mo e uaifí. ʻOku totonu ke feinga ha tangata mo ha fefine ʻi heʻena hoko ko e husepāntí mo e uaifí ke na muimui ʻi heʻetau Tamai Hēvaní. ʻOku totonu ke na nofo taha he ʻulungaanga faka-Kalisitiane ʻo e ʻofá, loto fakatōkilaló, mo e faʻa kātakí ʻi heʻena fekumi ki he ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻi heʻena moʻuí mo hona fāmilí.

ʻOku mahuʻinga ke mahino kiate kitautolu naʻe ʻomi ʻe he Tamai Hēvaní ha founga ke lava Hono ngaahi fohá mo Hono ngaahi ʻofefiné ʻo maʻu e ngaahi tāpuakí pea fakamālohia ʻe he mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Ko e uho e palani ʻa e ʻOtuá ki Heʻene fānau fakalaumālié ʻa ʻEne fakahā: “Ko ʻeku ngāué ʻeni mo hoku nāunaú—ke fakahoko ʻa e moʻui taʻe-faʻa-mate mo e moʻui taʻengata ʻa e tangatá” (Mōsese 1:39).

ʻI he fakahā naʻe fai ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi he vahe 81 ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá, ʻoku fakahā ʻe he ʻEikí ke ngāue ʻaki e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ke “tokoniʻi ʻa e vaivaí, hiki hake ʻa e ngaahi nima ʻoku tautau ki laló, pea fakamālohi ʻa e ngaahi tui ʻoku vaivaí” (veesi 5).

“Pea ʻi hoʻo fai ʻa e ngaahi meʻa [peheé] te ke fai ai ʻa e ngāue ʻaonga taha ki ho kāingá, pea fakatupulekina ai ʻa e nāunau ʻo ia ʻa ia ko ho ʻEikí” (T&F 81:4).

ʻI heʻetau fakakaukau atu ki hono tokoniʻi e vaivaí, hiki hake e ngaahi nima ʻoku tautau ki laló, pea fakamālohi e ngaahi tui ʻoku vaivaí, ʻoku ou manatu ai ki ha kiʻi taʻahine angalelei taʻu fitu ʻokú ne fakaʻaliʻali ki heʻene kui tangatá ha fuʻu temata naʻá ne tō ko ha konga ʻo e ngāue fakaako ʻa e kalasi uá.

Naʻá ne fakamatalaʻi ʻoku tupu ha fuʻu ʻakau mei ha kiʻi foʻi tengaʻi ʻakau ʻe taha. Kapau ʻe tauhi fakalelei ia, ʻe tupu ai ha ngaahi fuʻu temata lahi te nau takitaha ha ngaahi tenga.

Naʻá ne pehē, “Kapau ʻe tō e ngaahi foʻi tengaʻi temata ko iá ʻe tupu ai ha temata lahi ange, ʻi hoʻo tō kotoa e ngaahi foʻi tengaʻi temata ko iá, ʻe hili pē ha ngaahi faʻahitaʻu siʻi te ke maʻu ha ngaahi fuʻu temata ʻe lauimiliona.”

Naá ne ofo pē mo pehē, “ʻNe lava “kotoa” ʻeni mei ha foʻi tengaʻi temata pē ʻe taha.”

Ka naʻá ne toe pehē, “Ne u meimei tamateʻi ʻeku fuʻu ʻakaú. Ne u tuku ia ʻi ha loki fakapoʻuli pea ngalo ia ke fuʻifuʻi. ʻI heʻeku toki manatuʻi e fuʻu ʻakaú, ne mae ʻo meimei mate. Ne u tangi heʻeku fakakakau atu ki he ngaahi fuʻu temata ko ia ʻe lauimiliona he ʻikai lava ke tupú.”

Naʻá ne fuʻu fiefia ke fakamatala ki heʻene kui tangatá ʻa e “mana” naʻe hokó.

Naʻá ne pehē, “Naʻe pehē ʻe he Fineʻeikí mahalo pē ʻoku ʻikai mate e fuʻu ʻakaú. Mahalo ko e meʻa pē ʻokú ne fie maʻú ko ha vai mo ha maama kae moʻui.

“Pea naʻá ne moʻoni. Ne u fuʻifuʻi e fuʻu ʻakaú pea tuku he matapā sioʻatá ke ne maʻu ha maama. Naʻá ne ʻeke mai, Mateʻi mai e meʻa ne hokó? Ne toe moʻui pea ʻe lava ʻeni ke maʻu mei ai ha fuʻu temata ʻe lauimiliona!”

Ko ʻene fuʻu temata ne moʻui kae ngāvaivai mo mae ʻi he taʻe tokangá, naʻe fakamālohia pē ʻi ha kiʻi ngāue faingofua ko e ʻai ha vai mo ha maama ʻe ha nima ʻofa mo tokanga ʻo ha kiʻi taʻahine.

Kāinga, ʻi heʻetau hoko ko e fānau fakalaumālie moʻoni ʻa ʻetau Tamai Hēvani ʻofá, ʻoku tau malava ke fai ha meʻa fakalangi ʻoku taʻe fakangatangata. Ka ʻo kapau he ʻikai ke tau tokanga, te tau hangē ko e fuʻu temata maé. Te tau lava ʻo mavahe mei he tokāteline moʻoní mo e ongoongolelei ʻo Kalaisí pea vaivai mo meimei mate fakalaumālie, ʻi heʻetau mavahe mei he maama fakalangí mo e vai moʻui ʻo e ʻofa taʻengata ʻa e Fakamoʻuí mo e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

Ko kinautolu ʻoku nau maʻu e lakanga fakataulaʻeikí pea ʻikai feinga maʻu pē ke fakaʻapaʻapaʻi ʻaki hono tauhi hotau familí mo e niʻihi kehé ʻe tatau pē ia mo kinautolu ʻoku ʻikai ke nau maʻu e ngaahi tāpuaki mahuʻinga ʻi he mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, kuo pau ke nau vaivai fakalaumālie, he kuo mole meiate kinautolu e ngaahi meʻa mahuʻinga fakalaumālié, māmá, mo e mālohi ʻo e ʻOtuá ʻi heʻenau moʻuí—ʻo hangē pē ko e fuʻu tematá, ʻo longomoʻui ka naʻe taʻe tokangaʻi pea maé.

ʻE lava pea ʻoku totonu ke hoko e mālohi tatau pē ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ne faʻu ʻaki e ngaahi māmaní, kanivá, pea mo e ʻunivēsí ko ha konga ʻetau moʻuí ke tokoni, fakamālohia, mo tāpuekina hotau familí, kaungāmeʻá, mo hotau kaungāʻapí—ko hono fakalea ʻe tahá, ko hono fai e ngaahi meʻa ʻe fai ʻe he Fakamoʻuí kapau naʻá Ne ngāue mai kiate kitautolu he ʻahó ni.

Ko e tefitoʻi taumuʻa ʻo e mālohi ko ʻeni ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ke tāpuekina, fakamāʻoniʻoniʻi, mo fakahaohaoaʻi kitautolu kae lava ke tau nofo fakataha mo hotau familí he ʻao ʻo ʻetau Ongomātuʻa Fakalangí, kuo nonoʻo ʻi hono silaʻi ʻi he lakanga fakataulaʻeikí, ʻo kau atu he ngāue fakaofo ʻa e ʻOtuá mo Sīsū Kalaisi ke taʻengata ʻi hono fakalahi atu Hona māmá mo e nāunaú

Ke lava ʻo fakahoko ʻeni, ʻi he ngaahi māhina siʻi kuo hilí ne u maʻu ha faingamālie ke kau ʻi hono ʻai ha foʻi vitiō ki he ako fakatakimuʻa fakamāmani lahí naʻe ui ko e Fakamālohia ʻo e Fāmilí mo e Siasí ʻi he Lakanga Fakataulaʻeikí.

Naʻe liliu e foʻi DVD ne faʻu mo tataki fakalaumālie ko ʻení ki ha lea fakafonua ʻe 66. ʻOkú ne akoʻi e anga hono hanga ʻe he mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻo tāpuekina, fakaivia, mo fakafoʻou ʻetau moʻuí, moʻui ʻa hotau familí, pea mo e kāingalotu kotoa ʻo e Siasí.

ʻOku tau ʻasi kotoa ai—tangata, fefine, fānau, mali, uitou, pe tāutaha; ʻo tatau ai pē pe ko e hā hotau tūkungá—mo e founga ʻe lava ke tau maʻu ai e ngaahi tāpuaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku lahi ha ngaahi konga ʻoku miniti ʻe 8 ki he 12 ʻoku fakamatalaʻi ai e ngaahi kií, mafaí, mo e mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo e founga ʻokú ne fakamālohia ai e niʻihi fakafoʻituituí, familí pea mo e Siasí.

Ne ʻi ai ha ha konga makehe ʻe taha ne huluʻi ʻi ha kiʻi ʻapi paionia ʻo e kui ua ʻo ʻeku fineʻeikí, ko Mele Filitingi Sāmitá. Ko e uitou ia ʻo Hailame, ko e taʻokete ʻo e Palōfita ko Siosefá. ʻI heʻene hoko ko ha faʻē tokotahá, naʻá ne tui mālohi ki he lakanga fakataulaʻeikí, mo falala ki he mālohi ko iá ke tāpuekina ʻene fānaú ʻi he ʻofa mo e maama ʻo e ongoongoleleí. ʻOku houngaʻia e toko lauafe hono hakó he ʻahó ni ko ha kau taki faivelenga mo ha kāingalotu ʻo e Siasí, ʻi heʻene tuí, loto-toʻá, mo e sīpingá.

ʻOku lava ke maʻu e ako fakatakimuʻa foʻou ko ʻení ʻi he ʻinitanetí ʻi he LDS.org ke sio mo aʻusia ʻe he taha kotoa. Te ke lava ʻo mamata hangatonu ai ʻi he LDS.org, pe lava ke download ia ki hoʻo komipiutá, telefoní pe ngaahi meʻangāue tablet.

Kuo kole ʻe he Kau Palesitenisī ʻUluakí ki he “kau palesitenisī fakasiteikí mo e kau pīsopelikí ke tukutaha ha foʻi fakataha alēlea fakasiteiki pe fakauooti ʻe taha pe lahi ange ke mamataʻi [kotoa] ai e DVD. ʻOku totonu ke aleaʻi ʻe he ngaahi fakataha alēlea fakasiteikí mo fakauōtí e founga ke fakahoko ʻaki e ngaahi ako ʻoku ʻoatú” (Tohi ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí, 1 Fēpueli 2013).

ʻE ueʻi fakalaumālie mo fakaʻaiʻai ʻe he akó e kau mēmipa ʻi he ngaahi kōlomu ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, Fineʻofá, Lautohi Faka-Sāpaté, Kau Finemuí, Kau Talavoú (tautautefito kiate kinautolu ʻoku teuteu ke ngāue fakafaifekaú), pea ʻi he fakataha ʻa e Palaimelí pe fakataha Sāpate nima ʻoku fakatahaʻí. ʻOku lava ʻe he kau mēmipa ʻo e fakataha alēleá ke poupouʻi e niʻihi fakafoʻituituí mo e mātuʻá ke nau fakaʻaongaʻi e akó ni ʻi honau fāmilí. Kāinga, ko e ako fakatakimuʻa ko ʻení maʻa e mēmipa kotoa ʻo e Siasí. Ngaahi mātuʻa, toe vakaiʻi, vahevahe, mo aleaʻi e meʻa ʻokú ke ako mo ongoʻí ki hoʻo fānaú, pea tuku ke nau sio pea fai e meʻa tatau mo koe, ke lava ʻo fakamālohia ho familí ʻi he lakanga fakataulaʻeikí.

Naʻe folofola ʻa Sīsū:

“Kapau ʻoku fieinu ha tangata, ke haʻu ia kiate au ʻo inu” (Sione 7:37).

“Ka ko ia ʻe inu ʻi he vai te u foaki kiate iá; ʻe ʻikai ʻaupito toe fieinu ia; ka ko e vai te u foaki kiate iá ʻe ʻiate ia ko e matavai mapunopuna hake ki he moʻui taʻengatá” (Sione 4:14).

“Ko au ko e maama ʻo māmaní: ko ia ʻoku muimui ʻiate aú … ka e ʻiate ia ʻa e maama ʻo e moʻuí” (Sione 8:12).

Kapau ʻoku ʻi ai ha taha ʻiate kimoutolu ʻokú ne ongoʻi ʻoku holo hoʻo tuí pe fakamoʻoni ki he palani ʻa e Tamai Hēvaní mei he meʻa ʻoku totonu ke ʻi aí, tokanga lahi ange ki he Fakamoʻuí. Tuku ʻEne māmá mo ʻEne vai ʻo e moʻuí ke fai kiate koe mo ho familí e meʻa ne fai ʻe ha kiʻi meʻi vai mo ha kiʻi maama ʻo toe fakaakeake ai ha fuʻu temata ne ngāvaivai.

Ne u kamata ʻaki ʻeku fifili mo ofo he fakatupu ʻa e ʻOtuá ʻi he mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku ou tuʻu heni mo fakakaukau, ʻo hangē ko ha tokolahi taha ʻo kimoutolu, pe ʻe lava ko ā ke mahino kakato e mālohi ʻo e ʻOtuá ke fakahinohino mo tāpuekina kitautolu. ʻOku fuʻu maʻongoʻonga, fakaʻeiʻeiki, mo mālohi.

Naʻe pehē ʻe Siosefa Sāmita, “Ko e Lakanga Fakataulaʻeikí ko ha tefitoʻi moʻoni taʻengata, pea naʻe ʻi ai ia mo e ʻOtuá mei ʻitāniti, pea ʻe pehē ai pē ki ʻitāniti, ʻo ʻikai ha kamataʻanga ʻo hono ngaahi ahó pe ngataʻanga ʻo hono ngaahi taʻú” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita [2007], 119).

Naʻe foaki taʻe totongi ʻe he ʻOtuá Hono mālohí kiate kinautolu te nau tali mo fakaʻapaʻapaʻi Hono lakanga fakataulaʻeikí, ʻa ia ʻe maʻu ai e ngaahi tāpuaki ne talaʻofa mai ʻo e moʻui taʻe-faʻa-maté mo e moʻui taʻengatá.

ʻOku ou fakamoʻoni ʻoku fakahoko e ngāue ʻa Sīsū Kalaisí ʻi he lakanga fakataulaʻeikí. Ko e mālohi ia naʻe fakatupu ai heʻetau Tamai Hēvaní mo Hono ʻAlo ʻOfaʻangá e māmaní pea kamata ai e palani lahi ʻo e fiefiá ke tau lelei ai. Fakatauange te tau poto pea kumi ke fakamālohia ʻetau moʻuí, moʻui ʻa hotau familí, mo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻi he mālohi ʻo e lakanga fakataulaʻeiki ʻo e ʻOtuá, ko ʻeku lotú ia ʻi he loto fakatōkilalo ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.