Nomu iLakolako Vakasakiti ki Vale

Au se qai talanoataka ga vei kemuni e dua na ka au sotava ena noqu bula ka dua na ilakolako vakamareqeti vei au. Ena gauna oqo au rawa ni raicalesu na noqu bula ka raica e vica na mataqali “ilakolako” vaka koya, au sa lakova oti mai ena veigauna. A sega ni cabeti na veiulunivanua se kosovi na veiyalayala vakapolitiki ena ilakolako kece oqori; eso e baleta na vakamalumalumutaki ni veivakatovolei se na tubu ni bula vakayalo. Ia era ilakolako kece ga. Au vakabauta na veibula yadua e sokumuni ni “italanoa ni ilakolako” ni tamata yadua.

Au vakabauta ni o sa kila tiko ni veivalavala kece vakavanua e vakasinati tu ena italanoa ni ilakolako. Taura mada, o ni na kila beka na ilakolako kei Dorothy kei na nona koli, o Toto, ena The Wizard of Oz. Erau a cagina o Dorothy kei Toto ena dua na tonado ka rau laki tau ki na Vanua o Oz. A kunea e kea o Dorothy na sala vatu dromodromo laurai levu ka vakatakilakilataka na sala ni dua na ilakolako ena kauti koya ki vale.

Qai mai toka yani o Ebenezer Scrooge nei Charles Dickens, na nona ilakolako a sega ni kauti koya mai na dua na vanua ki na dua tale, ia mai na dua na gauna ki na dua tale. Oqori e dua na ilakolako ka toka donu e yalona, ka vukei koya me kila na nona mai yacova na vanua sa mai tu kina ka me raica na ka ena yaco kevaka e muria tiko ga na nona sala ni bula kocokoco kei na sega ni vakavinavinaka.¹

E dua vei ira na ivola ni italanoa ni wilivola vaka-Jaina na Journey to the West. A volai ena ika 16 ni senijiuri, e tukuna vakamatau na italanoa ni nona sasaga kei na cakacaka e dua na bete, ka lakova na ilakolako ni veivakararamataki vakayalo ena nodratou veivuke e va na nona itokani ena italanoa.

Io qai mai toka yani o Bilbo Baggins, na leka yalomalua a gadreva vakalevu cake beka me tiko ga e vale ka kania na kena supu. Ia ni dua e tukituki ena nona katuba, a muria na kaci me sikova na veivanua ka se bera ni bau butuki, ka kalawa yani ki vuravura kei ira e dua na daucakaisausau kei na leka me ra qarava e dua na itavi rerevaki ka bibi sara.²

Eda sega beka ni dau taleitaka na italanoa ni ilakolako eso oqo baleta ni rawa ni da raici keda vei ira na dauveilakoyaki? Na nodra qaqa kei na nodra druka e rawa ni vukea na noda raica na noda sala ena bula. Na vidio eda sarava ena vica na miniti sa oti e tukuna talega na italanoa ni dua na ilakolako totoka. E kena rairai ni ra na vakananuma talega vei keda na italanoa oqo e dua na ilakolako e dodonu me matata tu vei keda—e dua na italanoa ni ilakolako ka da dui vakaitavi kece kina vakabibi.

A tekivu ena dua na gauna balavu sa oti na italanoa oqo, ni se bera sara ni tekivu cowiri ena kena idabedabe na vuravura, ni se bera sara ni kaburaka yani o matanisiga na kena katakata me curuma na maliwalala batabata, ni se bera ni ra mai vakatawana na noda vuravura na veika bula lelevu ka lalai. Ena itekivu ni italanoa oqo, o ni a bula tu kina mai na dua na vanua totoka vakayawa sara.

E levu na veika matailalai ni bula ena vuravura taumada oya eda sega ni kila, ia eda kila e vica ga. Na Tamada Vakalomalagi sa vakatakilai Koya, o cei o keda, kei na cava e rawa ni da yaco me vakakina.

Ena imatai ni bula oya, o a kila deivaki kina ni tiko na Kalou baleta ni o a raici Koya ka rogoci Koya. O kilai Jisu Karisito, o koya ena yaco me Lami ni Kalou. O dau vakabauti Koya. Ia o a kila na vanua mo cava kina e sega ni o mai tiko ga ena loma ni nomu vale ni bula taumada. Ena levu ni nomu taleitaka na nomu vuravura tawamudu oya, o kila ni o vinakata ka gadreva mo lako ena dua na ilakolako. Mo na biuta tu yani na ligana na Tamamu, curu basikata e dua na ilati ni guiguileca, ciqoma e dua na yago e rawa ni mate, ka vulica ka sotava na veika eso e nuitaki ni na vukei iko mo tubu ka yaco mo ucuya vakalevu cake na Tamada mai Lomalagi ka lesu tale yani ki na Nona iserau.

Ena vanua tabu oya, ka vakavolivoliti tu mai vei ira o kila ka dau lomana, na taro levu beka a toka ena tebenigusumu kei na yalomu “Au na lesu bula tale beka vakavinaka ki na noqu itikotiko vakalomalagi?”

E levu sara na ka ena sega ni rawa ni o vakatulewa kina. Ena dredre na bula oqo ena so na gauna, ka levu na kena itakelo e gaunisala: na tauvimate, na mosiniyalo, na vakacala-ka, na veisaqasaqa.

Ni sa sega ni o nanuma rawa na veika o sotava ena nomu bula taumada—ni o sa sega ni nanuma ni o a dau lako vata voli kei na Tamamu Vakalomalagi—o na kila tiko ga na Domona ena maliwa ni rorogo kei na ogaoga tale eso ni bula oqo?

Na ilakolako e tu mai liu e vaka ni sa rui balavu ka veilecayaki—e sinai ena veika dau veivakaleqai.

E sega ni rawarawa, ia o kila ni ganita vinaka na kena igu kece sara ni sasaga.

O koya, o sa mai tu ena batibati ni tawamudu, ka rai ki liu ena nanamaki kei na inuinui e sega ni tukuni rawa—kau rawa ni vakasamataka rawa, talega eso na nuiqawaqawa kei na rere.

Mai muri, o kila ni dau lewa vakadodonu na Kalou—ni na qaqa ga na Nona vinaka. O a vakaitavi ena matabose cecere vakalomalagi ka kila ni na vakaraitaka na nomu iVakabula ka Dauveivueti, o Jisu Karisito, na sala mo vakasavasavataki kina mai na ivalavala ca ka vueti mai na mate vakayago. O a vakabauta ni, ena ivakataotioti o na reki ka laveta cake na domomu ena dua na sere vakalomalagi ka kailavaka na nomu vakacaucautaka na Yacana tabu.

O koya, o a vakatabuicegu kina …

Ka dua na ikalawa levu i liu …

O sa mai tu kina oqo!

O kemuni yadua o ni sa tekivu lakova na nomuni ilakolako vakasakiti lesu ki na nomuni vale vakalomalagi!

Oqo ni o ni sa tiko qo e vuravura, ena vinaka mo na tarogi iko se sa vakacava tiko na nomu ilakolako. Sa donu tiko na mua? Sa yaco tiko mo vaka na tamata o a buli ka vinakata mo vakakina? O sa vakayacora tiko na digidigi ka na vukei iko mo lesu tale vua na Tamada Vakalomalagi?

A sega ni talai iko mai ena ilakolako oqo o Koya mo mai lako tu ga vakaveitalia vakataki iko. E vinakata o Koya mo lesu yani Vua ki vale. Sa solia mai vei iko o Koya na itubutubu dauloloma kei ira na iliuliu yalodina ni Lotu, vata kei na dua na mape sa vakamacalataki tu kina na vanua sukusukura ka vakatakilakilataka na veika rerevaki; e vakaraitaka vei iko na mape na vanua e rawa ni kunei kina na vakacegu kei na marau ka na vukei iko mo kila na nomu sala lesu ki vale.

Ia mo na raica e vei na mape oqo:

• Ena veivola tabu ni Kalou.

• Ena nodra vosa na parofita kei na iapositolo.

• Vakakina mai na ivakatakila yadua ni Yalo Tabu.

Na mape sai koya na kosipeli nei Jisu Karisito, na itukutuku vinaka kei na sala rekitaki ni dua na tisaipeli nei Karisito. Sai koya na sala rekitaki vakatisaipeli i Karisito. Sai koya na ivakaraitaki kei na ivakaro ka solia mai na noda Dautataro ka noda Qasenivuli, o Koya e kila na sala baleta ni o Koya ga na sala.³

Sa dina sara, na kena tiko vei iko e dua na mape ena sega ni dua na kena yaga vei iko vakavo kevaka o vulica—vakavo kevaka o vakayagataka mo sokota kina na bula. Au sureti iko mo raica me liu ena nomu bula na nomu vulica ka vakayagataka na vosa ni Kalou. Dolava na yalomu vua na Yalo Tabu me rawa kina ni dusimaki iko o Koya ena nomu ilakolako ena bula.

Na nomu mape e vakasinaiti tu ena itukutuku veivakayaloqaqataki ka veidusimaki mai vua na Tamamu Vakalomalagi kei na Luvena o Jisu Karisito. Nikua au na vinakata meu wasea vei kemuni e tolu vei ira na itukutuku oqori me na vukei iko me rawa vakavinaka na nomu ilakolako ki nomu itikotiko vakalomalagi.

O ni sega ni lakova duadua tiko na ilakolako oqo. E kilai iko tiko na Tamamu mai Lomalagi. Kevaka sara mada e sega ni dua tale e rogoci iko tiko, e rogoci iko tiko o Koya. Ni o reki ena buladodonu, e reki vata kei iko o Koya. Ni o rarawa ena veivakatovolei, ena tagi vata kei iko o Koya.

Na nona kauwai na Tamada Vakalomalagi ena vukumu e sega ni vakatau ena nomu vutuniyau se kemu rairai vinaka se kemu bulabula se nomu maqosa. E raici iko o Koya sega ni vaka na nona raici iko o vuravura; e raica o Koya se o cei dina o iko. E raica o Koya na yalomu.⁵ Ka lomani iko o Koya⁶ baleta ni o iko na Luvena.

Kemuni na ganequ, ni vakasaqarai Koya vagumatua, o ni na kunei Koya.⁷

Au yalataka vei kemuni, o ni sega ni tiko duadua.

Taura mada e dua na gauna oqo ka raici ira na tamata era tiko wavoliti iko. Eso beka na nomu iliuliu, itokani, se lewe ni matavuvale. Eso tale se bera beka ni o sotavi ira vakadua e liu. Ia, o ira kece o raica vakavolivoliti iko—ena soqoni oqo se ena dua tale na vanua, nikua se ena dua tale na gauna—era a tu vakarau ena vuravura taumada. Na tamata yalomalua ka rairai ka wale tu ga e dabe toka e tikimu oqori a dua beka vei ira na yalo o dau lomana ka dau qoroya ena vuravura ni yalo. O iko sara mada ga o a dua beka na ivakaraitaki uasivi!

E dua na ka e rawa ni o vakadeitaka: na tamata kece o raica—veitalia na matatamata, nona lotu, vakabauta vakapolitiki, ituvaki ni yagona, se kena irairai—e lewe ni matavuvale. Na goneyalewa o raica oqori e tautauvata na Tamamudrau Vakalomalagi, ka biuta mai na nona iserau loloma me vakataki iko ga, ka nanamaki me lako mai ki vuravura ka mai bula me rawa kina ni dua na siga me lesu tale Vua.

Ena so beka na gauna ena galili, me vakataki iko ga ena so na gauna. Ena so na gauna ena dau guilecava sara mada ga na inaki ni nona ilakolako. Yalovinaka dau vakananuma vua ena nomu vosa kei na nomu ivalavala ni sega ni tu duadua. Eda mai tiko eke me da veivukei.

E rawa ni dredre na bula, ka rawa ni vakaukauwataka na yalo me sega kina ni rawa ni da yacova yani. Eso beka ena cudru. Eso tale e rawa ni ra veivakalialiai ka vakasewasewani ira era vakabauta e dua na Kalou dau loloma. Ia vakasamataka mada qo: e dina ni ra sa sega ni nanuma ni, ena dua na gauna o ira talega era a gadreva sara me ra lesu tale vua na Tamada Vakalomalagi.

E sega ni nomu itavi mo veisautaka e dua na tamata. Oqori na cakacaka ni Yalo Tabu. Na nomu cakacaka mo wasea na nomu vakabauta ka kakua ni rere. Mo itokani ni tamata kecega, ia kakua ni vakalolovirataka na nomu ivakatagedegede. Tudei ena nomu yalayala kei na nomu vakabauta. Tucake vakabalavu, baleta o iko na luvena yalewa na Kalou, e tu vata kei iko o Koya!

O bau dau vakataroga mada se vosa cava eda dau vosataka ena noda tiko ena iserau ni Kalou? Au siqema tiko vakaukauwa ni vosa vaka-Jamani, e dina niu vakabauta ni sega ni dua e kila vakavinaka sara. Ia au kila ga ni da a vulica ena imatai ni gauna ena noda bula taumada, mai vua na Tama ni yaloda, e dua na vosa raraba—ka tu kina na kaukauwa me vakabalea na itatarabe ni lomada, yagoda kei na yaloda.

Na ivosavosa oqori sai koya na loloma savasava i Karisito.

Sai koya na ivosavosa qaqa duadua e vuravura.

Na loloma i Karisito e sega ni loloma vakalasulasu. E sega ni iloloma volai ena kadi. E sega ni o koya na mataqali loloma dau lagataki ena ivakatagi kei na iyaloyalo yavala.

Na loloma oqo e kauta mai na veisau ni itovo ni bula. E rawa ni curu basikata na yaloca ka vakawaicalataka na dauvuvu. E rawa ni vakaseyavutaka na veicati ka bokoca na bukawaqa ni cudru. E rawa ni cakacaka mana.

Eda a ciqoma na “noda imatai ni lesoni”⁹ ena ivosavosa ni loloma oqo ni da se yalo voli ena iserau ni Kalou, ia ena vuravura oqo sa tu kina na madigi me da vakatovotovotaka ka yaco me da kenadau. E rawa ni o kila kevaka o sa vulica tiko na ivosavosa oqo ena nomu dikeva na veivakauqeti e dau yaco ena nomu vakanananu kei na nomu ivalavala.

Ni vakanamata na nomu vakasama ki na kena yaga vei iko na veika eso, e se kocokoco tiko na lomamu ka vovodea. E sega ni o koya qori na ivosavosa o via vulica.

Ia ni vakanamata nomu vakanananu kei na itovo ena veiqaravi vua na Kalou kei ira na tamata—ni sa lomamu dina mo vakalougatataki ira ka laveti ira era tu wavoliti iko—sa na rawa ni cakacaka e yalomu kei na nomu bula na qaqa kei na loloma savasava i Karisito. Sai koya oqori na ivosavosa o via vulica.

Ni yaco mo kenadau na ivosavosa oqo ka vakayagataka ena nomu veimaliwai kei ira na tamata, era na vakila mai vei iko e dua na ka ena rawa ni vakayadrata vei ira e dua na yalo sa vunitaki dede tu me ra vaqara na sala dodonu ena ilakolako lesu ki na nodra itikotiko mai lomalagi. Baleta na ivosavosa ni loloma sai koya dina na nodra vosa ni sucu.

Na veivakauqeti titobu ka veivauci oqo sai koya na ivosavosa ena tara yani na yalo. Sai koya na ivosavosa ni veiciqomi, na ivosavosa ni veiqaravi, na ivosavosa ni veilaveti kei na reki kei na vakacegu.

Vulica mo vakayagataka na ivosavosa raraba ni loloma i Karisito.

Ena so na gauna eda sega ni rawa ni dau vosota ena vanua eda sa yacova tu ena noda ilakolako, se vakaivei? Kevaka o sa yabaki 12, o na diva tu beka mo sa yabaki 14. Ni o sa 14, o na diva beka mo sa yabaki 18. Ia ni o sa 18, ena so na gauna o qai diva tale mo yabaki 12 ka tekivu vou tale.

Ena dau tu ga na veika me kudruvaki—na veika e vaka me sega ni dodonu. E rawa ni mosi tu na yalomu ena siga oya, galili, sega ni ciqomi, se sega ni taleitaki. Ia e sega ni o koya oqori na ilakolako o a vakanuinui tu kina, ka sega talega ni ilakolako a talai iko mai na Tamada Vakalomalagi mo mai lakova. Nanuma tiko o iko na luvena yalewa dina sara na Kalou!

Ni tiko ena noda vakasama oqo, au sureti kemuni mo ni lako ena yalodei kei na reki. Io, e tu na sukusukura kei na veivagolei tani e gaunisala ka so sara mada ga e rerevaki. Kakua ni vagoleya kina nomu vakasama. Vakasaqara na marau sa vakarautaka tu ena vukumu na Tamada Vakalomalagi ena ikalawa yadua ni nomu ilakolako. E nomu icavacava na marau, ia na kena sala talega. “Na vakacegu ena bula oqo, kei na bula tawamudu ena bula sa bera mai” sai koya na Nona yalayala.¹¹ Oqori na vuna e vakaroti keda kina o Koya me da “reki ga.”

Ni o vakayagataka ena yalo reki na mape sa vakarautaka na Tamada dauloloma ena nomu ilakolako, ena muataki iko ki na veivanua tabu ka tubu cake ki na nomu icavacava vakalou. O na tubu mo vaka na luvena yalewa na Kalou o nuitaka tu mo na yaco mo vakakina.