2010–2019
Ko e Ngaahi Matapā ʻo e Langí
ʻOkatopa 2013


Ko e Ngaahi Matapā ʻo e Langí

ʻOku hoko mai ʻa e ngaahi tāpuaki fakalaumālie mo fakatuʻasinó ki heʻetau moʻuí ʻi heʻetau moʻui ʻaki e fono ʻo e vahehongofulú.

ʻOku ou fie fakamatalaʻi ha lēsoni mahuʻinga ʻe ua kuó u ako kau ki he fono ʻo e vahehongofulú. ʻOku tokanga taha e lēsoni ʻuluakí ki he ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu ʻe he fakafoʻituituí mo e ngaahi fāmilí ʻi heʻenau talangofua faivelenga ki he fekaú ni. ʻOku fakamamafa ʻa e lēsoni hono uá ki he mahuʻinga ʻo e vahehongofulú ʻi he tupulaki ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻi he māmaní kotoa. ʻOku ou lotua ke fakapapauʻi mai ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní kiate kitautolu takitaha ʻa e moʻoni ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni te u aleaʻí.

Lēsoni Fika 1—Ngaahi Tāpuaki Mahuʻinga kae ʻIkai Fakatokangaʻi

Ko ha fefine faivelenga mo tauhiʻapi anga fakalaumālie ʻa e faʻē ʻa Sisitā Petinaá. Mei he ngaahi fuofua ʻaho ʻo ʻene nofomalí, kuó ne tokanga ʻo tauhi ʻa e ngaahi lekooti fakapaʻanga ʻa e fāmilí. Kuó ne fakamatala fakaʻauliliki ʻi he ngaahi taʻu lahi ʻa e paʻanga hū mai mo e ngaahi fakamole ʻa e fāmilí ʻo ngāue ʻaki ha tohi fakatauhitohi faingofua. ʻOku kakato mo ʻaonga ʻa e fakamatala kuó ne tānaki ʻi he ngaahi taʻu lahi.

ʻI he kei finemui ʻa Sisitā Petinaá, naʻe fakaʻaongaʻi ʻe heʻene faʻeé ʻa e fakamatala ʻi he tohi fakatauhitohi ke fakamamafaʻiʻaki e ngaahi tefitoʻi moʻoni tefito ʻo e moʻui fakapotopotó mo e puleʻi lelei ʻo e ʻapí. ʻI ha ʻaho ʻe taha ʻi heʻene toe vakaiʻi fakataha mo ʻene faʻeé ʻa e kalasi kehekehe ʻo ʻenau ngaahi fakamolé, naʻe fakatokangaʻi ʻe heʻene faʻeé ha meʻa mahuʻinga. Naʻe fuʻu siʻisiʻi ʻaupito ʻa e ngaahi totongi ke sio ki he toketaá mo e faitoʻó ki honau fāmilí mei he meʻa naʻa nau ʻamanaki ki aí. Naʻá ne fakafekauʻaki ʻa e ʻilo ko ʻení ki he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí mo fakamatalaʻi ange ki heʻene tama fefiné ha moʻoni mālohi: ʻi heʻetau moʻui ʻaki e fono ʻo e vahehongofulú, ʻoku tau faʻa maʻu maʻu pē ha ngaahi tāpuaki mahuʻinga kae ʻikai ke fakatokangaʻi ʻa ia ʻoku ʻikai ko e meʻa maʻu pē ia ʻoku tau ʻamanaki ki aí pea faingofua pē hono taʻe fakatokangaʻí. Kuo ʻikai ke maʻu fakafokifā ʻe he fāmilí ha toe paʻanga pe pau ke tānaki ki he paʻanga hū mai ʻa e fāmilí. Ka kuo foaki mai ʻe he Tamai Hēvani ʻofá ha ngaahi tāpuaki faingofua ʻi ha ngaahi founga angamaheni. Kuo manatuʻi maʻu pē ʻe Sisitā Petinā ʻa e lēsoni mahuʻinga ko ʻeni mei heʻene fineʻeikí kau ki he tokoni ʻoku tau maʻu ʻo fakafou mai ʻi he ngaahi matapā ʻo e langí, hangē ko e talaʻofa ʻa Malakai ʻi he Fuakava Motuʻá (vakai, Malakai 3:10).

ʻOku tau fakamamafaʻi ʻi heʻetau akoʻi mo fakamoʻoni kau ki he fono ʻo e vahehongofulú, ʻa e ngaahi tāpuaki fakatuʻasino vave, mahuʻinga, mo faingofua hono fakatokangaʻí ʻa ē ʻoku tau maʻú. Pea ko e moʻoni ʻoku ʻomi ʻa e ngaahi tāpuaki peheé. Neongo ia, ʻoku tau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki kehekehe ʻe niʻihi ʻi heʻetau talangofua ki he fekaú ni ʻa ia ʻoku mahuʻinga kae ʻikai ke fakatokangaʻi. Ko e ngaahi tāpuaki peheé ʻoku toki lava pē ke fakatokangaʻi kapau ʻoku tau fakatou tokanga mo ʻilo fakalaumālie (vakai, 1 Kolinitō 2:14).

ʻOku fuʻu fakamaama ʻaupito ʻa e ʻīmisi ʻo e “matapā” ʻo e langí ʻa ia naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Malakaí. ʻOku fakaʻatā ʻe he matapaá ʻa e maama fakanatulá ke hū ki ha fale. ʻI he founga tatau pē, ʻoku huaʻi mai ʻa e maama mo e fakakaukau fakalaumālie ʻi he matapā ʻo e langí pea ki heʻetau moʻuí ʻi heʻetau tauhi e fono ʻo e vahehongofulú.

Hangē ko ʻení, ko e tāpuaki ʻoku ʻikai ke fakatokangaʻi kae mahuʻinga ʻoku tau maʻú ko e foaki fakalaumālie ia ʻo e loto houngaʻia ʻa ia ʻoku malava ai ʻe heʻetau houngaʻia ʻo fakangatangata e ngaahi meʻa ʻoku tau holi ki aí. ʻOku fonu ʻa e tokotaha loto houngaʻiá ʻi he fiemālie. ʻOku mamahi ʻa e tokotaha taʻe houngaʻiá ʻi he masivá mo e taʻe fiemālie ʻoku ʻikai hano ngataʻangá (vakai, Luke 12:15).

Mahalo te tau fie maʻu ha tokoni mo lotua ke maʻu ha ngāue maʻuʻanga moʻui feʻunga. ʻOku fie maʻu ha mata mo ha telinga ʻo e tuí (vakai, ʻEta 12:19) neongo ia, ke fakatokangaʻi ʻa e meʻafoaki fakalaumālie ʻo e ʻatamai ʻiloʻiló ʻokú ne lava ʻo fakaivia kitautolu ke tau ʻiloʻi ʻa e ngaahi faingamālie ki he ngāué ʻa ia ʻe ʻikai fakatokangaʻi ʻe he kakai kehé—pe ko e tāpuaki ʻo e loto fakapapau fakatāutaha lahi ange ke fekumi lahi ange mo lōloa ange ki ha tuʻunga ʻo laka ange ia ʻi ha meʻa ʻe malava ke fie fai ʻe ha kakai kehe. Mahalo te tau fie maʻu mo ʻamanaki ke maʻu ha ngāue, ka ko e tāpuaki ʻoku tau maʻu ʻo fakafou mai he matapā ʻo e langí mahalo pē ʻe lahi ange e meʻa ke tau ngāueʻí mo liliu hotau tūkungá kae ʻikai ko ʻetau ʻamanaki ke hanga ʻe ha taha pe meʻa kehe ʻo liliu hotau tūkungá.

Mahalo te tau holi mo ngāue totonu ke hiki ʻetau vahé ʻi heʻetau ngāue maʻuʻanga moʻuí ke tau tokonaki lelei ange ʻa e ngaahi fie maʻu ʻo e moʻuí. ʻOku fie maʻu ʻa e mata mo e telinga ʻo e tuí, neongo ia, te tau fakatokangaʻi ʻiate kitautolu ha tupulaki fakalaumālie mo fakatuʻasino (vakai, Luke 2:52) ke feau lelei ange ʻetau ngaahi fie maʻu fakatuʻasinó ʻaki ha paʻanga siʻisiʻi, mo ha ʻatamai vēkeveke ke fakamuʻomuʻa mo fakafaingofuaʻi, mo ha ʻatamai lelei ke tokangaʻi lelei ʻa e ngaahi koloa kuo tau ʻosi maʻú. Mahalo pē te tau fie maʻu mo ʻamanaki atu ki ha vahe lahi ange, ka ko e tāpuaki ʻoku tau maʻu ʻi he matapā ʻo e langí mahalo pē ʻe lahi ange ʻene malava ke liliu hotau tūkungá kae ʻikai ko ʻetau ʻamanaki ke hanga ʻe ha taha pe meʻa kehe ʻo liliu hotau tūkungá.

Naʻe lotua fakamātoato ʻe he kau tau kei talavou ʻi he Tohi ʻa Molomoná (vakai, ʻAlamā 53; 56–58) ke fakamālohia mo fakahaofi kinautolu ʻe he ʻOtuá mei he nima ʻo honau ngaahi filí. Ko e meʻa mālié, ko e tali ki he ngaahi lotu ko ʻení naʻe ʻikai ke ʻomi ha ngaahi meʻatau lahi ange pe fakatokolahi e kongakaú. Ka, naʻe tali ʻe he ʻOtuá ki he kau tau kei talavou ko ʻení te Ne fakahaofi kinautolu, ʻoange e fiemālié ki honau laumālié, mo e tui lahi mo e ʻamanaki lelei ki honau fakahaofí ʻiate Ia (vakai, ʻAlamā 58:11). Ko ia ai, naʻe maʻu ʻe he ngaahi foha ʻo Hilamaní ha lototoʻa, loto fakapapau ke nau ikunaʻi, pea nau ʻalu atu ʻaki honau mālohí kotoa ke tauʻi e kau Leimaná (vakai, ʻAlamā 58:12–13). Ngalingali naʻe ʻikai ko e ngaahi tāpuaki ʻo e loto fakapapaú, melinó, tuí, mo e ʻamanaki leleí naʻe fie maʻu ʻe he kau taú, ka ko e ngaahi tāpuaki naʻa nau fie maʻú ke nau laka ki muʻa pea ikuna fakatuʻasino mo fakalaumālie.

Taimi ʻe niʻihi mahalo te tau kole ki he ʻOtuá ke tau lavameʻa, peá Ne ʻomi kiate kitautolu ha ivi fakatuʻasino mo fakaʻatamai. Mahalo te tau kole ke tau tuʻumālie, pea tau maʻu ha mahino lahi ange mo tupulaki e faʻa kātakí, pe ko ʻetau kole ha tupulaki [fakalaumālie] pea tāpuakiʻi kitautolu ʻaki ʻa e meʻafoaki ʻo e ʻaloʻofá. Mahalo te Ne foaki mai ha tui mālohi mo ha loto falala ʻi heʻetau fāifeinga ke ikunaʻi ʻetau ngaahi taumuʻa mahuʻingá. Pea ʻi he taimi ʻoku tau kole ai ha fakafiemālie mei he ngaahi faingataʻa fakatuʻasino, fakaʻatamai, mo fakalaumālié, mahalo te Ne fakatupulaki ʻetau loto fakapapaú mo e kītakí.

ʻOku ou palōmesi atu ʻi heʻetau talangofua mo tauhi e fono ʻo e vahehongofulú, ko e moʻoni ʻe fakaava ʻa e matapā ʻo e langí pea ʻe lilingi mai ʻa e ngaahi tāpuaki fakalaumālie mo fakatuʻasino pea he ʻikai ha potu feʻunga ke hao ki ai (vakai, Malakai 3:10). Te tau manatuʻi foki ʻa e folofola ʻa e ʻEikí:

“He ʻoku pehē ʻe [he ʻEikí] ʻoku ʻikai ko hoʻomou ngaahi mahaló ʻa ʻeku mahaló, pea ʻoku ʻikai ko homou ngaahi halá ʻa hoku ngaahi halá.

“He ʻoku hangē ʻoku māʻolunga hake ʻa e ngaahi langí mei he māmaní, ʻoku pehē hono māʻolunga ʻo hoku ngaahi halá, pea mo ʻeku mahaló ʻi hoʻomou ngaahi mahaló” (ʻIsaia 55:8–9).

ʻOku ou fakamoʻoni ʻi heʻetau tokanga mo ʻāʻā fakalaumālié, ʻe tāpuakiʻi kitautolu ʻaki ʻa e mata ʻoku sio lelei ange mo e telinga ʻoku fanongo tokanga ange pea mo ha loto ʻoku mahino kakato ange ʻEne ngaahi foungá, ʻEne ngaahi fakakaukaú, mo ʻEne ngaahi tāpuakí ʻi heʻetau moʻuí ʻa ia ʻoku mahuʻinga mo ʻikai ke fakatokangaʻí.

Lēsoni Fika 2—ko hono Faingofua ʻo e Founga ʻa e ʻEikí

Kimuʻa ke ui au ke ngāue ko ha mēmipa ʻo e Kōlomu ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá, ne u lau tuʻo lahi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá kau ki he fakataha alēlea ʻoku fili ke tokangaʻi mo vahevahe ʻa e paʻanga vahehongofulu toputapú. Naʻe fokotuʻu ʻa e Fakataha Alēlea ki Hono Fakaʻaongaʻi ʻo e Vahehongofulú ʻi he fakahā pea ʻoku kau ki ai ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí, Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, mo e Kau Pīsopeliki Pulé (vakai, T&F 120). ʻI heʻeku teuteu ʻi Tīsema ʻo e 2004 ke kau ki heʻeku fuofua fakataha ʻo e fakataha alēlea ko ʻení, ne u ʻamanaki fiefia atu ai ki ha faingamālie ako makehe.

ʻOku ou kei manatuʻi pē e ngaahi meʻa ne u aʻusia mo ongoʻi ʻi he fakataha alēlea ko iá. Ne u maʻu ha loto houngaʻia lahi ange mo e ongoʻi ʻapasia ki he ngaahi fono ʻa e ʻEikí ki he paʻangá maʻá e fakafoʻituituí, fāmilí, pea mo Hono Siasí. Ko e polokalama paʻanga tefito ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní—ki he paʻanga hū maí mo e ngaahi fakamolé fakatouʻosi—ʻoku fakamatalaʻi ʻi he vahe 119 mo e 120 ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá. ʻOku maʻu ha fakamatala ʻe ua ʻi he ngaahi fakahaá ni ʻokú na ʻomi ʻa e makatuʻunga ʻo e ngaahi meʻa fakapaʻanga ʻa e Siasí.

ʻOku fakamatala mahino ʻe he vahe 119 ʻe “totongi [ʻe he kāingalotu kotoa pē] ʻa e vahehongofulu ʻe taha ʻo e tupu kotoa pē ʻi he taʻu takitaha; pea ʻe hoko ʻeni ko ha fono tuʻumaʻu kiate kinautolu ʻo taʻengata … ʻoku folofola ʻe he ʻEikí” (veesi 4).

Pea, fekauʻaki mo e fakamole ʻo e vahehongofulu kuo fakamafaiʻí, naʻe folofola ʻa e ʻEikí ʻo pehē, “ʻE tufaki atu ia ʻe ha fakataha alēlea, ʻa ia ʻoku kau ai ʻa e Kau Palesiteni ʻUluaki ʻo hoku Siasí, pea mo e pīsopé mo ʻene fakataha alēleá, pea mo ʻeku fakataha alēlea māʻolungá; pea mo hoku leʻo ʻoʻokú kiate kinautolu, ʻoku folofola ʻe he ʻEikí” (T&F 120:1). Ko e “pīsopé mo ʻene fakataha alēleá” pea “mo ʻeku fakataha alēlea māʻolungá” ʻoku ʻuhinga ki ai ʻi he fakahā ko ʻení ʻoku ʻiloa ia he ʻahó ni ko e Kau Pīsopeliki Pulé mo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. ʻOku fakaʻaongaʻi ʻa e paʻanga toputapú ʻi ha siasi tupu vave ke tāpuekina fakalaumālie ʻa e fakafoʻituituí mo e ngaahi fāmilí ʻaki hono langa mo tauhi e ngaahi temipalé mo e ngaahi falelotú, tokoni ki he ngāue fakafaifekaú, liliu mo paaki e ngaahi folofolá, poupouʻi e fekumi ki he hisitōlia fakafāmilí, fakapaʻanga e ngaahi ʻapiakó mo e ako fakalotú, mo fakahoko ʻaki e ngaahi taumuʻa lahi kehe ʻa e Siasí ʻo hangē ko e fakahinohino ʻa e kau tamaioʻeiki kuo fakanofo ʻa e ʻEikí.

ʻOku ou ofo ʻi he mahino mo e nounou ʻo e ongo fakahaá ni ʻi hono fakafehoanaki ki he ngaahi fakahinohino fakapaʻanga faingataʻa mo e ngaahi founga fakapule ʻoku fakaʻaongaʻi ʻe he ngaahi kautaha lahi mo e ngaahi puleʻanga ʻi he māmaní. ʻOku lava fēfē ʻo ngāue ʻi he funga ʻo e māmaní kotoa e ngaahi meʻa fakatuʻasino ʻo ha kautaha lahi hangē ko e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ʻi hono fakaʻaongaʻi ha ngaahi fakahinohino nounou? Kiate au, ʻoku hangatonu ʻa e talí: ko e ngāue ʻeni ʻa e ʻEikí, ʻokú Ne lava ʻo fai ʻEne ngāue ʻAʻaná (vakai, 2 Nīfai 27:20), pea ʻoku ueʻi mo tataki fakalaumālie ʻe he Fakamoʻuí ʻEne kau tamaioʻeikí ʻi heʻenau fakaʻaongaʻi ʻEne ngaahi fakahinohinó mo ngāue ʻi Heʻene taumuʻá.

ʻI he ʻuluaki fakataha alēlea ko iá, ne ongo moʻoni kiate au ʻa e faingofua ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni naʻa nau tataki ʻemau ngaahi fakakaukaú mo e tuʻutuʻuní. ʻI he ngaahi ngāue fakapaʻanga ʻa e Siasí, ʻoku fakaʻaongaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni tefito mo tuʻumaʻu ʻe ua. ʻUluakí, ʻoku moʻui ʻa e Siasí ʻo fakatatau ki he meʻa ʻokú ne maʻú pea ʻoku ʻikai ke ne fakamole ʻo laka he meʻa ʻoku maʻu maí. Uá, ʻoku tuku fakatatali ha konga ʻo e paʻanga hū mai fakataʻú ko e talifaki ki ha ngaahi meʻa fakavavevave mo ha ngaahi fie maʻu fakatuʻupaké. Kuo akoʻi ʻe he Siasí hono kāingalotú ʻi ha ngaahi taʻu lahi ki he tefitoʻi moʻoni ʻo hono tauhi ha meʻakai, lolo, mo e paʻanga ki ha ngaahi meʻa fakavavevave ʻe ala hoko. ʻI he hoko ʻa e Siasí ko ha potungāué ʻokú ne muimuiʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni tatau ʻoku toutou akoʻi ki he kāingalotú.

ʻI he hokohoko atu ʻa e fakatahá, ne u fakaʻamu peheange mai naʻe lava ke ʻilo ʻe he kāingalotu kotoa ʻo e Siasí ʻa e faingofua, mahino, maau, ongoʻi fie foaki, mo e mālohi ʻo e founga ʻa e ʻEikí (vakai, T&F 104:16) ki hono tokangaʻi e ngaahi meʻa fakatuʻasino ʻo Hono Siasí. Kuó u kau he taimí ni ʻi he Fakataha Alēlea ki Hono Fakaʻaongaʻi ʻo e Vahehongofulú he ngaahi taʻu lahi. ʻOku ou houngaʻia mo ʻapasia ki he tupulaki e founga ʻa e ʻEikí ʻi he taʻu takitaha, mo e ngaahi lēsoni kuo akó kuo nau hoko ʻo loloto ange.

ʻOku fonu hoku lotó he ʻofa mo e fiefia he faivelenga mo e talangofua ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí mei he puleʻanga kotoa pē, faʻahinga, lea, mo e kakai. ʻI heʻeku fononga he māmaní, ʻoku ou ako ai ki hoʻomou ngaahi ʻamanaki leleí mo hoʻomou fakaʻānauá, homou ngaahi tūkunga mo e tuʻunga moʻui kehekehe, mo homou ngaahi faingataʻaʻiá. Kuó u ʻi ha ngaahi fakatahaʻanga lotu fakataha mo kimoutolu mo ʻaʻahi atu ki ha niʻihi homou ngaahi ʻapí. ʻOku hanga ʻe hoʻomou tuí ʻo fakamālohia ʻeku tuí. ʻOku hanga ʻe hoʻomou moʻui mateakí ʻo ngaohi ai au ke u moʻui mateaki ange. Pea ʻoku tokoniʻi au ʻe hoʻomou loto fiemālie ke talangofua ki he fono ʻo e vahehongofulú ke u hoko ko ha tangata, husepāniti, tamai mo ha taki lelei ange ʻi he Siasí. ʻOku ou manatua mo fakakaukau atu kiate kimoutolu ʻi he taimi kotoa pē ʻoku ou kau ai ki he Fakataha Alēlea ki hono Fakaʻaongaʻi ʻo e Vahehongofulú. Fakamālō atu ki hoʻomou fai leleí mo e faivelengá ʻi hoʻomou tauhi hoʻomou ngaahi fuakavá.

ʻOku ongoʻi ʻe he kau taki ʻo e Siasi ʻo e ʻEiki kuo toe fakafoki maí ha fuʻu fatongia lahi ke tauhi fakalelei ʻa e ngaahi foaki toputapu ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí. ʻOku mau tokanga lahi ki he natula toputapu ʻo e kiʻi paʻanga ʻa e uitoú.

“Pea nofo ʻa Sīsū ʻo hangatonu ki he fale tukuʻanga koloá ʻo ne vakai ki he lī ʻe he kakaí ʻenau paʻangá ki he tukuʻanga koloá: pea ko e tokolahi naʻe koloaʻiá ne nau lī ki ai ʻa e meʻa lahi.

“Pea haʻu ʻa e fefine masiva kuo mate hono ʻunohó, ʻo ne lī ki ai ʻa e kihiʻi paʻanga ʻe ua, ʻa ia ʻoku tatau mo e kōtani ʻe taha.

“Peá ne ui ʻene kau ākongá, mo ne pehē kiate kinautolu, Ko e moʻoni ʻoku ou talaatu kiate kimoutolu, ko e fefine paeá ni kuó ne lī ki ai ʻa e meʻa lahi hake ʻiate kinautolu fulipē, kuo nau lī ki he tukuaʻanga koloá.

“He naʻa nau lī kotoa pē ki ai mei heʻenau koloa lahí; ka ko ia, ʻi heʻene masivá, kuó ne lī ki ai ʻa ia kotoa pē ne ne maʻú, ʻio, ʻa ʻene moʻuí kotoa pē” (Maʻake 12:41–44).

ʻOku ou ʻilo mei he aʻusia fakatāutahá ʻoku tokanga ʻaupito ʻa e Fakataha Alēlea ki hono Fakaʻaongaʻi ʻo e Vahehongofulú ki hono maluʻi ʻo e kiʻi paʻanga ʻa e uitoú. ʻOku ou fakahā ʻeku fakamālō kia Palesiteni Monisoni mo hono ongo tokoní ʻi honau tuʻunga fakatakimuʻa lelei ʻi hono fakahoko e tuʻunga tauhi māʻoniʻoni ko ʻení. Pea ʻoku ou ʻilo ʻa e leʻo (vakai, T&F 120:1) mo e toʻukupu ʻo e ʻEikí ʻokú Ne poupouʻi ʻEne kau tamaioʻeiki kuo fakanofó ʻi hono fakahoko ʻa e fatongiá ke fakafofongaʻi Ia.

Ko ha Fakaafe mo ha Fakamoʻoni

ʻOku laka hake ʻa e totongi totonu ʻo e vahehongofulú ʻi ha fatongia pē; ko ha sitepu mahuʻinga ia ʻi he ngāue ʻo e fakahaohaoaʻi fakatāutahá. Kiate kimoutolu ʻoku mou totongi hoʻomou vahehongofulú, ʻoku ou fakamālō atu.

Kiate kimoutolu ʻoku ʻikai ke mou talangofua he taimí ni ki he fono ʻo e vahehongofulú, ʻoku ou fakaafeʻi kimoutolu ke mou fakakaukauʻi hoʻomou angafaí pea fakatomala. ʻOku ou fakamoʻoni ʻi hoʻomou talangofua ki he fono ʻa e ʻEikí, ʻe fakaava ʻa e matapā ʻo e langí kiate kimoutolu. Kātaki ʻo ʻoua naʻa mou toloi ʻa e ʻaho ʻo hoʻomou fakatomalá.

ʻOku ou fakamoʻoni ʻoku hoko mai e ngaahi tāpuaki fakalaumālie mo fakatuʻasino ki heʻetau moʻuí ʻi heʻetau moʻui ʻaki e fono ʻo e vahehongofulú. ʻOku ou fakamoʻoni ʻoku faʻa mahuʻinga ʻa e ngaahi tāpuaki peheé kae ʻikai ke fakatokangaʻi. ʻOku ou fakahā foki ʻi he hā mahino ʻa e faingofua ʻo e founga ʻa e ʻEikí ʻi he ngaahi meʻa fakatuʻasino ʻa e Siasí ʻokú ne ʻomi ha sīpinga te ne tataki kitautolu fakafoʻituitui pea mo fakafāmilí. ʻOku ou lotua ke tau takitaha ako mo maʻu ha lelei mei he ngaahi lēsoni mahuʻingá ni, ʻi he huafa toputapu ʻo e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, ʻemeni.