2010–2019
Ko e Toʻu Tangata Filí
ʻEpeleli 2014


Ko e Toʻu Tangata Filí

ʻĪmisi
Randall L. Ridd

Kuo fili kimoutolu ke mou kau ki Heʻene ngāué he kuongá ni he ʻokú Ne falala atu ke mou fai ʻa e ngaahi fili ʻoku totonú.

Kau talavou, mahalo kuo mou ʻosi fanongo kimuʻa ko kimoutolu ʻa e “toʻu tangata filí,” he naʻe fili mo teuteuʻi kimoutolu ʻe he ʻOtuá ke mou omi ki māmani ʻi he koungá ni koeʻuhí ko ha taumuʻa maʻongoʻonga. ʻOku ou ʻiloʻi ʻoku moʻoni ʻeni. Ka ʻoku ou fie ui kimoutolu he efiafí ni ko e “toʻu tangata filí” koeʻuhí he kuo teʻeki ke ʻi ai ha niʻihi fakafoʻituitui he hisitōliá kuo faitāpuekina ʻaki ha ngaahi fili lahi fau pehē. Ko e lahi ange e ngaahi fili ke mou faí, ko e lahi ange ia e ngaahi faingamālié, pea ko e lahi ange e ngaahi faingamālié, ko e lahi ange ia hoʻomou malava ke fai ha leleí, kae meʻapangó, he ʻoku haʻu fakataha ia mo e koví. ʻOku ou tui kuo fekauʻi mai kimoutolu ʻe he ʻOtuá ki heni he kuongá ni he ʻokú Ne falala te mou lava lelei ʻo ʻiloʻi e ngaahi fili kehekehe ʻoku ʻatā ke mou faí.

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo ʻi he 1974, “ʻOku ou tui ʻoku fiefia ʻa e ʻEikí ke tuku ki homou nimá ha ngaahi ʻilo fakatekinolosia foʻou ʻoku ʻikai ha misi ki ai ʻa kimautolu ʻoku ʻikai mataotaó” (“When the World Will Be Converted,” Ensign, Oct. 1974, 10).

Pea kuó Ne fai ia! ʻOku mou tutupu hake mo e taha ʻo e ngaahi meʻa-ngāue lelei taha ki he leleí ʻi he hisitōlia ʻo e tangatá: ʻa e ʻInitanetí. ʻOku haʻu fakataha mo ia ha ngaahi fili kehekehe. Neongo ia, ʻoku ʻalu fakataha mo e ngaahi fili lahi ko ʻení ha fatongia lahi tatau ʻo e ʻekea meiate kita e meʻa ʻokú te fai pe taʻe faí. ʻOkú ne fakaʻatā ke ke lava ʻo maʻu ʻa e lelei tahá pea mo e kovi tahá fakatouʻosi ʻoku maʻu ʻe he māmaní ke ʻoatú. Te ke lava ʻo fakahoko ha ngaahi meʻa lelei ʻaki ia ʻi ha kiʻi taimi nounou, pe tohoakiʻi koe ʻe he ngaahi meʻa muna te ne maumauʻi ho taimí mo holoki ho ivi ke faileleí. Te ke lava ʻi hano kamosi pē ha meʻa, ke hū vave mo lelei ki ha meʻa pē ʻoku fakaʻamu ki ai ho lotó. Ko e meʻa mahuʻingá ia—ko e hā ʻokú ke fakaʻamu ki aí? Ko e hā ʻokú ke holi ki aí? ʻE taki koe ʻe hoʻo ngaahi fakaʻamú ki fē?

Manatuʻi ʻoku “foaki [ʻe he ʻOtuá] ki he tangatá ʻo fakatatau mo ʻenau holí” (ʻAlamā 29:4) te Ne “fakamāuʻi ʻa e tangata kotoa pē ʻo fakatatau mo ʻenau ngaahi ngāué, pea fakatatau ki he ngaahi holi ʻo honau lotó” (T&F 137:9; vakai foki, ʻAlamā 41:3).

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī: “Ko e tohi ʻo e moʻuí neongo ʻoku moʻoni ka ko e fakatātā pē, ko e lekooti ia ʻo e ngaahi ngāue ʻa e tangatá ʻo hangē kuo tohitongi e faʻahinga lekooti peheé ʻi honau sinó. … ʻA ia, ko e fakakaukau, lea, mo e ngāue kotoa pē ʻoku ʻi ai ʻene [kaunga] ki he sino ʻo e tangatá; ʻoku tuku ʻe he ngaahi meʻá ni kotoa ha fakaʻilonga, ko ha ngaahi fakaʻilonga ʻe lava ke faingofua hono laú ʻe Ia ʻoku Taʻengatá ʻo hangē ko e laungofua ʻo ha ngaahi lea ʻi ha tohí” (Mormon Doctrine, 2nd ed. [1966], 97).

ʻOku toe lekooti foki ʻe he ʻInitanetí hoʻo ngaahi holi, kuo fakahaaʻi ʻi hoʻo ngaahi kumí mo e lomí. ʻOku lahi fau e ngaahi meʻa ʻoku tatali ke ne feau e ngaahi holi ko iá. ʻI hoʻo vakili e ʻInitanetí, ʻokú ke tuku ai ha ʻū fakaʻilonga—ʻo e meʻa ʻokú ke fetuʻutaki ki aí, feituʻu naʻá ke ʻi aí, lōloa hoʻo ʻi aí, pea mo e faʻahinga meʻa ʻokú ke mahuʻingaʻia aí. ʻOku hanga ʻe he ʻInitanetí ʻi he foungá ni ʻo foʻu hao ʻīmisi faka-ʻInitaneti—ko hono moʻoní, ko hao “tohi ʻo e moʻui he ʻInitanetí.” ʻE ʻoatu ʻe he ʻInitanetí kiate koe ʻo lahi pea toe lahi ange ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ke fekumi ki aí. Kapau ʻoku maʻa hoʻo ngaahi holí, ʻe lava ke fakamoʻoniʻi ia ʻe he ʻInitanetí, ʻo fakafaingofuaʻi ange ai ke ke fai ha ngaahi fekumi ʻoku tāú. Ka ʻoku toe ʻi ai pē mo hono fehangahangaí.

ʻOku fakamatalaʻi peheni ia ʻe ʻEletā Niila A. Mekisuele:

“Ko ia ʻoku tau holi kikihi ki ai ʻi ha vahaʻa taimí, ko e meʻa ia te tau iku hokosia pea mo tau maʻu ʻi ʻitānití. …

“… Ko hono toki akoʻi pē mo fakahinohinoʻi ʻetau ngaahi holí, ʻe lava ai ke nau kauhala taha mo kitautolu, kae ʻikai hoko ko hatau ngaahi filí!” (“According to the Desire of [Our] Hearts,” Ensign, Nov. 1996, 21, 22).

Kau talavou, kapau ʻoku ʻikai ke ke feinga moʻoni ke mapuleʻi hoʻo ngaahi holí, ʻe fai ia ʻe māmani maʻau. ʻOku feinga ʻa māmani he ʻaho kotoa pē ke tākiekina hoʻo ngaahi holí, ʻo fakalotoa koe ke fakatau ha faʻahinga meʻa, lomiʻi ʻi ha meʻa, vaʻinga, lau pe sio ʻi ha faʻahinga meʻa. Ko e aofangatukú, ko e filí ʻoku ʻaʻau ke fai. ʻOkú ke tauʻatāina ke fili. ʻOku ʻikai ngata pē ʻi heʻene hoko ko e mālohi ke fakahoko hoʻo ngaahi holí ka ʻokú ne toe fakaleleiʻi, fakamaʻa, mo ʻai ke lelei ange hoʻo ngaahi fakaʻamú. Ko e tauʻatāina ke filí ho mālohi ia ke lavaʻí. Ko e foʻi fili kotoa pē ʻokú ne ʻoatu ke ke ofi pe mamaʻo ange mei he tuʻunga naʻe fakataumuʻa koe ki aí; ʻoku ʻi ai e ʻuhinga ʻo e foʻi lomi kotoa. Fehuʻi maʻu pē kiate koe, “ʻE fakaiku ki fē ʻa e fili ko ʻení?” Fakatupulaki hoʻo malava ke ke sio ʻo fakalaka atu he lolotongá.

ʻOku loto ʻa Sētane ke ne puleʻi hoʻo tauʻatāina ke filí koeʻuhí ke ne lava ʻo puleʻi e tuʻunga te ke aʻusiá. ʻOkú ne ʻilo ko e taha ʻo e ngaahi founga lelei taha ke fai ai ʻení ko hono tauheleʻi koe ʻaki e ngaahi ʻulungaanga ʻoku maʻu-nimaá. ʻOku puleʻi ʻe hoʻo ngaahi filí pe ʻe fakamālohia pe fakapōpulaʻi koe ʻe he meʻa fakatekinolosiá.

Tuku muʻa ke u ʻoatu ha tefitoʻi moʻoni ʻe fā ke tokoni atu kiate kimoutolu ko e toʻu tangata filí, mapuleʻi hoʻomou holí mo ne puleʻi hoʻomou fakaʻaongaʻi e tekinolosiá.

ʻUluakí: ʻOku hanga ʻe he ʻIloʻi pe Ko Hai Moʻoni Kimoutolú ʻo fakafaingofuaʻi Ange ʻa e Ngaahi Filí

ʻOku ʻi ai haku kaungāmeʻa naʻá ne ʻilo e foʻi moʻoni ko ʻení ʻi ha founga mātuʻaki fakafoʻituitui. Naʻe ohi hake hono fohá ʻi he ongoongoleleí, ka ne hangē ne hē fakalaumālié. Naʻá ne toutou fakafisingaʻi e faingamālie ke ngāue ʻaki hono lakanga fakataulaʻeikí. Naʻe loto mamahi ʻene ongomātuʻá ʻi he taimi naʻá ne talaange ai kuo fili ke ʻoua ʻe ngāue fakafaifekaú. Naʻe lotua fakamātoato ʻe hoku kaungāmeʻá ʻa hono fohá mo ʻamanaki ʻe liliu hono lotó. Naʻe mole kotoa e ngaahi fakaʻānaua ko iá ʻi he taimi naʻá ne talaange ai kuó ne ʻosi fakamaʻu ke malí. Ne kole fakamātoato ʻa e tamaí ni ki hono fohá ke ʻalu ʻo maʻu hono tāpuaki fakapēteliaké. Fāifai pea loto ki ai ʻa e fohá ka naʻe vili taʻe-ʻunua ke ne ʻalu tokotaha pē ki he pēteliaké.

ʻI heʻene foki maí, naʻá ne loʻimataʻia. Naʻá ne ʻave hono kaumeʻa fefiné ki tuʻa ke na talanoa toko ua pē. Ne fakasiosio atu ʻa e tangataʻeikí he matapā sioʻatá ʻo ʻilo ʻokú na feholoholoʻi ʻaki hona loʻimatá.

Naʻe vahevahe ʻe he fohá kimui ange ki heʻene tamaí ʻa e meʻa ne hokó. Naʻá ne fakamatala pē mo e tangí, ne lolotonga ʻa e tāpuakí, naʻá ne mātā loto pē ki hono tuʻunga ʻi he maama fakalaumālié. Naʻá ne vakai ki heʻene lototoʻa mo ivi lahi ʻi hono fakalotoa e niʻihi kehé ke muimui ʻia Kalaisí. ʻI heʻene ʻiloʻi ko ʻeni ko hai moʻoni iá, ʻe anga fēfē ha ʻikai ke ne ʻalu ʻo ngāue fakafaifekau?

Kau talavou, manatuʻi pe ko hai moʻoni koe. Manatuʻi ʻokú ke maʻu ʻa e lakanga fakatulaʻeiki māʻoniʻoní. ʻE ueʻi fakalaumālie koe ʻe he meʻá ni ke fakatonutonu hoʻo ngaahi filí ʻi hoʻo ngāue ʻaki ʻa e ʻInitanetí pea ʻi he toenga hoʻo moʻuí.

Uá: Piki ki he Maʻuʻanga Mālohí

ʻOku ʻi ho ʻaofinimá ʻa e poto ʻo e ngaahi kuonga kotoa pē—kae mahuʻinga angé, ko e ngaahi lea ʻa e kau palōfita, mei he ngaahi kuonga ʻo e Fuakava Motuʻá ʻo aʻu mai kia Palesiteni Tōmasi S. Monisoni. Ka ʻo kapau ʻoku ʻikai ke ke fakafonu maʻu pē hoʻo telefoni toʻotoʻó, ʻoku ʻikai hano ʻaonga, pea te ke ongoʻi hē mo ʻikai ha toe fetuʻutaki. He ʻikai ke ke fakakaukau ke taʻe fakafonu hoʻo maká.

Neongo ʻoku mahuʻinga ke mavahe mei ʻapi he ʻaho kotoa kuo ʻosi fakafonu kakato hoʻo telefoni toʻotoʻó, ka ʻoku toe mahuʻinga lahi ange ke fakaivia fakalaumālie kakato koe. Ko e taimi kotoa pē ʻokú ke fakafonu ai hoʻo telefoní, fakaʻaongaʻi ia ko ha fakamanatu ke ke fehuʻi kiate koe pe kuó ke ʻosi fehokotaki mo e maʻuʻanga mālohi fakalaumālie mahuʻinga tahá—ʻa e lotú mo e ako folofolá, ʻa ia ʻokú na teuteuʻi koe ki ha tataki fakalaumālie ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní (vakai, T&F 11:12–14). ʻE tokoni ia ke ke ʻilo ai ʻa e fakakaukau mo e finangalo ʻo e ʻEikí ke fai ʻa e fanga kiʻi fili iiki kae mahuʻinga fakaʻahó, ʻokú ne puleʻi ho huʻungá. ʻOku taʻofi ʻe hatau tokolahi ha meʻa pē ʻoku tau fai ke lau ha pōpoaki he telefoní—ʻoku ʻikai ʻapē totonu ke tau fakamahuʻingaʻi lahi ange ʻa e ngaahi pōpoaki mei he ʻEikí? ʻOku ʻikai ʻaupito totonu ke tau taʻetokanga ke fehokotaki mo e mālohi ko ʻení (vakai, 2 Nīfai 32:3).

Tolú: ʻOku ʻIkai Hoko Hoʻo Maʻu ha Telefoní (Smartphone) ke ke Poto Ange, ka ʻOkú ke Pehē ʻi Hono Fakaʻaongaʻi Fakapotopoto Iá

Kau talavou, ʻoua te mou fai ha ngaahi meʻa fakavalevale ʻaki hoʻomou telefoní. ʻOku mahino pē kiate kimoutolu ʻeku ʻuhingá (vakai, Mōsaia 4:29). ʻOku taʻe-faʻalaua e ngaahi founga ʻe lava ai ʻe he tekinolosiá ʻo tohoakiʻi kimoutolu mei he meʻa ʻoku mahuʻinga tahá. Muimui ʻi he faleʻi angamaheni “Ke ke ʻi he feituʻu ʻokú ke ʻi aí ʻi he taimi ʻokú ke ʻi ai aí.” Ko e taimi ʻokú ke fakaʻuli aí, fakaʻuli. Ko e taimi ʻokú ke ʻi he kalasí ai, tokanga ki he lēsoní. ʻI hoʻo feohi mo ho ngaahi kaungāmeʻá, ʻoange ʻa e meʻaʻofa ko hoʻo tokangá. He ʻikai ke lava ho ʻatamaí ʻo fakatou tokanga ki ha meʻa ʻe ua he taimi pē taha. ʻOku hanga ʻe hoʻo fai e ngaahi meʻa kehekehe he taimi pē tahá ʻo fulihi hoʻo tokangá mei he tahá ki he taha. ʻOku pehē ʻe ha palōveape motuʻa, “Kapau te ke tuli ha lāpisi ʻe ua, he ʻikai ke ke maʻu ʻe koe ha taha ʻo kinaua.”

Faá: ʻOku ʻOmi ʻe he ʻEikí ʻa e Tekinolosiá ke Fakahoko ʻaki ʻEne Ngaahi Taumuʻá

Ko e taumuʻa fakalangi ʻo e tekinolosiá ke fakavaveʻi ʻaki e ngāue ʻo e fakamoʻuí. ʻI hoʻomou hoko ko e kau mēmipa ʻo e toʻu tangata filí, ʻoku mahino kiate kimoutolu ʻa e tekinolosiá. Fakaʻaongaʻi ia ke fakavaveʻi ʻaki hoʻo fakalakalaka ki he tuʻunga haohaoá. Koeʻuhí kuo foaki lahi kiate koe, kuo pau leva ke lahi hoʻo foakí (vakai, “Kuo Lahi Hoku Tāpuakí,” Ngaahi Himi, fika 126). ʻOku ʻamanaki ʻa e ʻEikí ke ke fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi meʻangāue lelei ko ʻení ke hiki ʻaki ʻEne ngāué ki he tuʻunga hono hokó, ke vahevahe ʻa e ongoongoleleí ʻi he ngaahi founga ʻoku ʻikai mafakakaukaua ʻe hoku toʻu tangatá. Ne hanga ʻe he toʻu tangata ʻo e kuohilí ʻo takiekina honau kaungāʻapí mo honau koló, ʻoku maʻu ʻe kimoutolu ʻa e mālohi ʻo fakafou ʻi he ʻinitanetí mo e mītia fakasōsialé ke fakalaka atu ʻi he ngaahi fakangatangatá ka mou tākiekina e māmaní kotoa.

ʻOku ou fakamoʻoni ko e Siasi ʻeni ʻo e ʻEikí. Kuo fili kimoutolu ke mou kau ʻi Heʻene ngāué he kuongá ni he ʻokú Ne falala atu ke mou fai ʻa e ngaahi fili ʻoku totonú. Ko kimoutolu ʻa e toʻu tangata kuo filí. ʻI he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.