2010–2019
Ko e Tangata Lakanga Fakataulaʻeikí
ʻEpeleli 2014


Ko e Tangata Lakanga Fakataulaʻeikí

ʻĪmisi
Palesiteni Henry B. Eyring

Te ke lava ʻo hoko ko ha taha faʻifaʻitakiʻanga lelei, sai pē, pe kovi. Mahalo te ke pehē ʻoku ʻikai hano mahuʻinga kiate koe, ka ʻoku mahuʻinga ia ki he ʻEikí.

ʻOku tau maʻu kotoa ha kau moʻungaʻi tangata, tautautefito ki he taimi ʻoku tau kei iiki aí. Naʻe fanauʻi au peá u tupu hake ʻi Pilinisitoni, ʻi Niu Sēsí, ʻi he ʻIunaiteti Siteití. Naʻe hetikuota e timi sipoti lelei tahá ʻi Niu ʻIoke Siti. Ne ʻi ai ha ngaahi timi peisipolo fakapalofesinale ʻe tolu: ko e Brooklyn Dodgers, New York Giants, mo e New York Yankees. Naʻe ofi ange ʻe Filatelifia ki homau ʻapí pea ko e ʻapitanga ia ʻo e timi peisipolo Athletics mo e Phillies. Naʻe lahi ha niʻihi ʻi he ngaahi timi ko ʻení ne nau mei hoko ko ʻeku kau moʻungaʻi tangata.

Naʻe hoko ʻa Siō Timāsiō (Joe DiMaggio), naʻe vaʻinga ʻi he New York Yankees, ko ʻeku moʻungaʻi tangata he peisipoló. Ko e taimi ne vaʻinga peisipolo ai hoku ngaahi tokouá mo hoku kaungāmeʻá ʻi he ʻapiako ofi ki homau ʻapí, naʻá ku feinga ke taaʻi e paté ʻo hangē ko e founga naʻá ku pehē naʻe ngāue ʻaki ʻe Siō Timāsioó. Ko e taimi ʻeni ia kimuʻa he ngaahi ʻaho ʻo e televīsoné (ko e ngaahi kuonga ʻeni kimuʻá) ko ia, ko e meʻa pē naʻá ku maʻú ko ha ngaahi tā mei he nusipepá ke faʻifaʻitaki ʻene taá.

Ko e taimi naʻá ku lahi hake aí, naʻe ʻave au heʻeku tamaí ki he Yankee Stadium. Ko e taimi pē ia ʻe taha ne u mamata ai ki he vaʻinga ʻa Siō Timāsioó. ʻOku ou lava ʻo sio loto ki heʻene taaʻi e paté pea sio ki he hangatonu atu ʻa e foʻi pulu hinehiná ki he loto malaʻé, ʻo hangē pē ʻoku ou kei ʻi aí.

Ne ʻikai teitei ofi ʻeku poto he peisipoló kiate kinautolu ko ʻeku kau moʻungaʻi tangata he kei siʻí. Ka ko e taimi naʻá ku taaʻi lelei ai e pulu peisipoló, naʻá ku faʻifaʻitaki e tuʻunga mālohi ʻene taá ʻi he ofi taha ne u lavá.

Ko e taimi ʻoku tau fili ai haʻatau kau moʻungaʻi tangatá, ʻoku tau kamata ke faʻifaʻitaki, pe ʻoku tau fakatokangaʻi pe ʻikai, e meʻa ʻoku tau saiʻia taha ai ʻiate kinautolú.

Naʻe fokotuʻu fiefia heʻeku ongomātuʻá ha kau moʻungaʻi tangata moʻoni ʻi hoku halá ʻi heʻeku kei siʻí. Naʻe tuʻo taha pē hono ʻave au heʻeku tangataʻeikí ki he Yankee Stadium ke u mamata he vaʻinga ʻa ʻeku moʻungaʻi tangatá, ka naʻá ne ʻai ke u sio he Sāpate kotoa ki ha tangata lakanga fakataulaʻeiki naʻe hoko ko ʻeku moʻungaʻi tangatá. Naʻe liliu ʻe he moʻungaʻi tangata ko iá ʻeku moʻuí. Ko ʻeku tamaí ʻa e palesiteni fakakoló, ʻa ia naʻe lotu pē ʻi homau ʻapí. Fakatokangaʻi ange, kapau te ke hifo ki lalo ʻi he pongipongi Sāpaté, ʻokú ke ʻosi ʻi he lotu leva. Naʻe ʻikai toe laka hake he toko 30 ʻa e maʻu lotu homau koló.

Naʻe ʻi ai ha talavou naʻá ne fakaʻuli ʻo ʻomi ʻene faʻeé ki homau ʻapí ki he lotú, ka naʻe ʻikai teitei hū mai ia ki loto. Naʻe ʻikai ke siasi. Ka naʻe lava ʻe heʻeku tangataʻeikí ʻo fakaafeʻi ia ʻaki ʻene ʻalu ki he meʻalelé ʻo fakaafeʻi mai ki homau ʻapí. Naʻe papitaiso pea hoko ko hoku fuofua taki mo e taki pē taha ʻi he Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné. Naʻe hoko ia ko ʻeku moʻungaʻi tangata he lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku ou kei manatuʻi pē ʻa e tamapua ʻakau naʻá ne foaki mai ko ha pale he ʻosi ʻema ngāue ke fahi ha fefie maʻa ha uitou. Kuó u feinga ke tatau mo ia ʻi he taimi kotoa pē ʻoku ou fai ai ha fakahīkihiki totonu ki ha tamaioʻeiki ʻa e ʻOtuá.

Naʻá ku toe fili mo ha moʻungaʻi tangata ʻe taha ʻi he kiʻi koló. Ko ha Sōtia Malini ia ʻo e ʻIunaiteti Siteití naʻe haʻu ʻi hono teunga sōtia tau tahi lanumatá ki heʻemau ngaahi houalotú. Ko e taimi ia ʻo e taú, pea naʻá ne hoko ko ʻeku moʻungaʻi tangata. Naʻe ʻomi ia ʻe he vaʻa maliní ki he ʻUnivēsiti Pilinisitoní ke hoko atu ʻene akó. Kae makehe mei hono teunga fakakautaú, naʻá ku mamata ʻi heʻene vaʻinga ʻi he Palmer Stadium ko e kapiteni ia ʻo e timi ʻakapulu ʻa e ʻUnivēsiti Pilinisitoní. Naʻá ku sio ʻi heʻene vaʻinga he timi pasiketipolo ʻa e ʻunivēsití mo toe sio foki heʻene vaʻinga ko e taha hapo lelei taha ʻi heʻenau timi peisipoló.

Kae toe mahulu angé, naʻe ʻalu ange ki hoku ʻapí ʻi he lolotonga ʻo e uiké ke fakahinohinoʻi au he founga fakahū ha foʻi pulu pasiketipolo ʻaki hoku nima mataʻú moe nima hemá fakatouʻosi. Naʻá ne talamai te u fie maʻu ʻa e poto ko iá he te u vaʻinga pasiketipolo ʻi ha ʻaho ʻi ha ngaahi timi lelei. Naʻe ʻikai ke u fakatokangaʻi he taimi ko iá, ka naʻe hoko ia ʻi ha ngaahi taʻu lahi ko ha sīpinga ʻo ha tangata lakanga fakataulaʻeiki kiate au.

Te mou takitaha hoko ko ha sīpinga ʻo ha tangata lakanga fakataulaʻeiki, ʻo tatau ai pē pe ʻokú ke loto ki ai pe ʻikai. Naʻá ke hoko ko ha maama kuo tutu ʻi he taimi naʻá ke tali ai ʻa e lakanga fakataulaʻeikí. Kuo fokotuʻu koe ʻe he ʻEikí ki he tuʻuʻanga māmá ke ke huluhulu ʻa e halá ki he taha kotoa ʻoku mou feohí. ʻOku moʻoni ʻaupito ia ʻiate kinautolu ʻoku ʻi hoʻomou kōlomu lakanga fakataulaʻeikí. Te ke lava ʻo hoko ko ha taha faʻifaʻitakiʻanga lelei, sai pē, pe kovi. Mahalo te ke pehē ʻoku ʻikai hano mahuʻinga kiate koe, ka ʻoku mahuʻinga ia ki he ʻEikí. Naʻá Ne fakamatalaʻi peheni ia:

“Ko e maama ʻo māmani ʻa kimoutolu. Ko e kolo ʻoku tuʻu ʻi ha moʻunga, ʻoku ʻikai faʻa fakapuli ia.

“Pea ʻoku ʻikai tutu ha maama mo tuku ia ʻi he lalo puha fuá, ka ki he tuʻunga māmá; pea ʻoku ulo ia kiate kinautolu kotoa pē ʻi he falé.

“Tuku ke ulo pehē hoʻomou māmá ʻi he ʻao ʻo e kakaí, koeʻuhí ke nau mamata ki hoʻomou ngaahi ngāue leleí, pea fakamālōʻia ʻa hoʻomou Tamai ʻa ia ʻoku ʻi he langí.”1

Kuo tāpuekina ʻaki au e ngaahi sīpinga ʻa e kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki lelei ʻi he ngaahi kōlomu naʻá ku monūʻia ke ngāue aí. Te ke lava ʻo fai e meʻa kuo nau fai maʻakú ʻaki haʻo hoko ko ha sīpinga ke muimui ai ha niʻihi.

Kuó u fakatokangaʻi ha tefitoʻi ʻulungaanga ʻe tolu ʻo e kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki ʻoku hoko ko ʻeku kau moʻungaʻi tangatá. Ko e taha ko e sīpinga ʻo e lotú, ko e uá ko e anga ʻaki e ngāue tokoní, pea ko e tolú ko e fili pau ke faitotonú.

ʻOku tau lotu kotoa, ka ko e maʻu lakanga fakataulaʻeiki ʻokú ke fie hoko ki aí ʻoku lotu maʻu pē ʻi he loto fakamātoato. Te ke tūʻulutui ʻi he efiafí ʻo fakafetaʻi ki he ʻOtuá ʻi he ngaahi tāpuaki ʻo e ʻahó. Te ke fakamālō kiate Ia ʻi he ongomātuʻá, kau faiakó, pea mo e ngaahi sīpinga lelei ke muimui aí. Te ke fakamatalaʻi mahino ʻi hoʻo ngaahi lotú ha taha kuó ne tāpuekina hoʻo moʻuí pea mo e foungá, ʻi he lolotonga e ʻahó. ʻE lōloa ange ia ʻi ha lau miniti pē pea mahulu hake ʻi ha kiʻi foʻi fakakaukau pē. Te ne fakaʻohovaleʻi mo liliu koe.

ʻI hoʻo lotua ha fakamolemolé, te ke fakatokangaʻi ʻokú ke fakamolemoleʻi ʻa e niʻihi kehé. ʻI hoʻo fakafetaʻi ki he ʻOtuá ʻi Heʻene angaʻofá, te ke fakakaukau ki ha niʻihi, ki honau hingoá, ʻoku nau fie maʻu ha angaʻofa. Ka, ʻe fakaʻohovaleʻi koe ʻe he aʻusia ko iá he ʻaho kotoa pē, pea ʻe faifai pē peá ne liliu koe.

Ko e founga ʻe taha ʻe liliu ai koe ʻe he lotu tāumaʻú, ʻoku ou palōmesi atu kiate koe, ko hoʻo ongoʻi ko e fānau moʻoni koe ʻa e ʻOtuá. Ko e taimi te ke ʻilo ai ko e fānau koe ʻa e ʻOtuá, te ke toe ʻilo ʻokú Ne fie maʻu ha meʻa lahi meiate koe. Koeʻuhí ko ʻEne fānau koe, te Ne fie maʻu koe ke ke muimui ki Heʻene akonakí mo e akonaki Hono ʻAlo ʻOfaʻanga ko Sīsū Kalaisí. Te Ne fie maʻu ke ke foaki lahi mo angaʻofa ki he kakai kehé. ʻE loto mamahi kapau ʻokú ke hīkisia mo siokita. Te Ne tāpuakiʻi koe ke ke maʻu ʻa e holi ke fakamuʻomuʻa e niʻihi kehé ʻiate koe.

Kuo hoko hamou niʻihi ko ha faʻifaʻitakiʻanga ʻo e ngāue taʻe-siokita ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻI he ngaahi temipale he funga ʻo e māmaní, ʻoku aʻu atu ki ai ʻa e kau maʻu lakanga fakataulaʻeikí ʻoku teʻeki hopo e laʻaá. Pea ʻoku ngāue lōloa atu ha niʻihi kuo fuoloa e tō ʻa e laʻá. ʻOku ʻikai ha pale pe fakalāngilangi ʻi māmani ki he feilaulauʻi ko ia ʻo e taimí mo e ngāué. Kuó u ʻosi ʻalu mo e kakai kei talavoú, ʻi heʻenau tokoniʻi kinautolu ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié, ʻa ia ʻoku ʻikai ke nau lava ʻo maʻu e ngaahi tāpuaki fakatemipalé maʻanautolú.

ʻI heʻeku vakai ki he fiefia kae ʻikai ko e ongosia ʻi he fofonga ʻo kinautolu ʻoku ngāue pongipongia mo poʻulia aí, ʻoku ou ʻilo ʻoku ʻi ai ha ngaahi pale maʻongoʻonga ʻi he moʻuí ni ki he faʻahinga ngāue taʻe-siokita pehē ʻa e lakanga fakataulaʻeikí, ka ko e kiʻi fakaʻilonga pē ia ʻo e fiefia te nau maʻu fakataha mo kinautolu ne nau tokoniʻi ʻi he maama tataliʻanga ʻo e ngaahi laumālié.

Kuó u ʻosi fakatokangaʻi e fiefia tatau ʻi he ngaahi fofonga ʻo kinautolu ʻoku nau lea ki ha niʻihi kehé fekauʻaki mo e tāpuaki ʻoku maʻu ʻi he kau ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá. ʻOku ou ʻiloʻi ha palesiteni fakakolo ʻokú ne ʻomai he meimei ʻaho kotoa pē ha kakai ke akoʻi ʻe he kau faifekaú. ʻI he ngaahi māhina siʻi kuo hilí, naʻe teʻeki hoko ia ko ha mēmipa ʻo e Siasí. Ka ko ʻeni ʻoku faiako ʻa e kau faifekaú pea tupu tokolahi mo e koló mo mālohi koeʻuhí ko ia. Kae mahulu hake, ʻoku hoko ia ko e maama ki he kakai kehe te nau fakaava honau ngutú pea fakavaveʻi hono tānaki ʻe he ʻEikí e fānau ʻa e Tamai Hēvaní.

ʻI hoʻo lotua mo tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé, ʻe tupulaki ai hoʻo ʻilo mo e ongo ki ai mo hoʻo hoko ko e fānau koe ʻa e ʻOtuá. Te ke fakatokangaʻi lahi ange ʻokú ke loto mamahi kapau ʻokú ke taʻe-faitotonu ʻi ha meʻa. Te ke loto lahi ange ke tauhi hoʻo palōmesi ki he ʻOtuá mo e niʻihi kehé. Te ke toe tokanga ange ʻi haʻo toʻo ha meʻa ʻoku ʻikai ʻaʻau. Te ke toe faitotonu ange ki hoʻo kau pule-ngāué. Te ke loto fakapapau ange ke ke ʻi ai taimi totonu pea fakakakato e ngāue kotoa kuo ʻoatu ʻe he ʻEikí mo ke tali ke faí.

He ʻikai ke nau toe fakakaukau pe ʻe ʻalu ange ʻenau faiako fakaʻapí, ka ʻe nofo ʻamanaki fiefia mai e fānau ʻi he ngaahi fāmili ʻoku ui koe ke ke akoʻí ki hoʻo ʻaʻahi angé. Kuo maʻu ʻe heʻeku fānaú ʻa e tāpuaki ko iá. ʻI heʻenau tupu haké, naʻe tokoniʻi kinautolu heʻenau kau moʻungaʻi tangata he lakanga fakataulaʻeikí ke nau taki taha ngāue ke tokoni ki he ʻEikí. Kuo hoko atu e sīpinga monuʻia ko iá he taimí ni ki he toʻu tangata hono tolú.

ʻOku toe hoko pē ʻeku pōpoakí ko ha fakamālō.

ʻOku ou fakamālō atu ʻi hoʻomou ngaahi lotú. ʻOku ou fakamālō atu ʻi hoʻomou tūʻulutui ko e fakamoʻoni ʻoku ʻikai ke mou ʻilo ʻa e ngaahi talí kotoa. ʻOku mou lotu ki he ʻOtua ʻo e langí ke fakahaaʻi hoʻomou houngaʻiá pea mo kolea ʻEne ngaahi tāpuakí ki hoʻomou moʻuí mo homou fāmilí. ʻOku ou fakamālō atu ki hoʻomou tokoni ki he niʻihi kehé pea mo e taimi ʻoku mou ongoʻi ai ʻoku ʻikai fie maʻu ke ʻiloa hoʻomou ngāué.

ʻOku tau tali e fakatokanga ʻa e ʻEikí kapau te tau kumi ongoongo he māmaní ʻi heʻetau ngāué, ʻe ala mole meiate kitautolu ha ngaahi tāpuaki lahi ange. Manatuʻi ʻa e ngaahi lea ko ʻení:

“Vakai ke ʻoua naʻa mou fai hoʻomou foakí ʻi he ʻao ʻo e kakaí, koeʻuhí ke nau mamata ki ai: ka pehē ʻe ʻikai haʻamou totongi mei hoʻomou Tamai ʻoku ʻi he langí.

“Ko ia, ʻo ka ke ka fai ha foaki, ʻoua naʻá ke ifi ʻa e meʻaleá ʻi ho ʻaó, ʻo hangē ko ia ʻoku fai ʻe he mālualoí ʻi he ngaahi falelotú mo e halá, koeʻuhí ke nau maʻu ʻa e fakamālō ʻa e kakaí. Ko ʻeku talamoʻoni kiate kimoutolu, Kuo nau maʻu ʻenau totongí.

“Ka ʻo ka ke ka fai ha foaki, ʻoua naʻa ʻilo ʻe ho nima toʻohemá ʻa ia ʻoku fai ʻe ho nima toʻomataʻú:

“Koeʻuhí ke lilo hoʻo foakí: pea ko hoʻo Tamai ʻa ia ʻoku ʻafio ʻi he liló, ʻe totongi fakahā ʻe ia kiate koe.”2

Ko kinautolu kuo nau hoko ko e kau faʻifaʻitakiʻanga ʻo e kau maʻu lakanga fakataulaʻeiki leleí ʻoku ʻikai faʻa fakatokangaʻi ʻoku nau maʻu ʻa e ngaahi ʻulungaanga tuʻukimuʻa ko iá. Ko hono moʻoní, ʻoku hangē ʻoku faingataʻa ke nau ʻiloʻi ʻa e meʻa ko ia ʻoku ou tanganeʻia lahi ai ʻiate kinautolú. Naʻá ku pehē ko ʻeku tamaí ko ha palesteni faivelenga ʻi ha kiʻi kolo ʻo e Siasí ʻi Niu Sēsī. Naʻe hoko kimui ange ko ha mēmipa ʻo e poate lahi ʻo e Lautohi Faka-Sāpaté ʻo e Siasí. Ka ʻoku ou tokanga he ʻahó ni ke fakamatala lelei ki heʻene ngāue he lakanga fakataulaʻeikí, koeʻuhí he naʻá ne fai pehē.

ʻOku tatau pē mo e sōtia malini ne hoko ko ʻeku moʻungaʻi tangata heʻeku kei siʻí. Naʻe ʻikai ke ne teitei fakamatala mai ʻene ngāue tokoni ʻi hono lakanga fakataulaʻeikí pe ko ʻene ngaahi lavameʻá. Naʻá ne fai pē tokoní. Naʻá ku toki ʻilo ʻene faivelengá mei ha kakai kehe. Kapau naʻá ne fakatokangaʻi e ngaahi ʻulungaanga ko ʻení ʻiate ia, naʻe ʻikai ke u lava ʻo tala.

Ko ʻeku faleʻi leva kiate kimoutolu ʻoku loto ke tāpuekina e niʻihi kehé ʻaki homou lakanga fakataulaʻeikí ʻoku fekauʻaki ia mo hoʻo moʻuí, ʻa ia ʻoku ʻoku ʻikai toe ʻilo ki ai ha taha, ka ko e ʻOtuá pē.

Lotu kiate Ia. Fakafetaʻi kiate Ia ʻi he ngaahi lelei kotoa ʻi hoʻo moʻuí. Kole kiate Ia ke ke ʻilo ʻa e niʻihi kuó Ne tuku ʻi ho halá ke ke tokoniʻí. Kole ke Ne tokoniʻi koe ʻi he fakahoko ʻo e tokoni ko iá. Lotu koeʻuhí ke ke lava ʻo fakamolemoleʻi pea mo lava ʻo fakamolemoleʻi koe. Peá ke tokoniʻi kinautolu, ʻofaʻi kinautolu, mo fakamolemoleʻi kinautolu.

Ko e mahuʻinga tahá, manatuʻi ko e tokoni kotoa pē ʻokú ke faí, ʻoku ʻikai ha meʻa ʻe māʻolunga ange ʻi hono tokoniʻi ʻo e kakaí ke nau fili ke fakafeʻungaʻi kinautolu ki he moʻui taʻengatá. Kuo tuku mai ʻe he ʻOtuá ʻa e tefitoʻi fakahinohino ko iá kiate kitautolu ki he founga hono fakaʻaongaʻi ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Ko Ia ʻa e sīpinga haohaoa ki aí. Ko e sīpinga ʻeni ʻoku tau fakatokangaʻi ʻi he lelei taha ʻo ʻEne kau tamaioʻeiki fakamatelié:

“Pea naʻe folofola ʻa e ʻEiki ko e ʻOtuá kia Mōsese, ʻo pehē: Ko e ngaahi langí ʻoku lahi pea ʻoku ʻikai lava ke faʻa lau ia ʻe he tangatá; ka ʻoku malaua ia kiate au, he ʻoku ʻaʻaku ia.

“Pea ʻi he mole atu ʻa e māmani ʻe tahá, pea mo hono ngaahi langi ʻo iá, ʻe pehē pē ʻene hoko mai ha toe māmani ʻe taha; pea ʻoku ʻikai hano ngataʻanga ʻo ʻeku ngaahi ngāué, pe ko ʻeku ngaahi leá.

“He vakai, ko ʻeku ngāué ʻeni mo hoku nāunaú—ke fakahoko ʻa e moʻui taʻe-faʻa-mate mo e moʻui taʻengata ʻa e tangatá.”3

Kuo pau ke tau tokoni ʻi he ngāue ko iá. Te tau taki taha lava ʻo fai ha tokoni. Kuo ʻosi teuteuʻi kitautolu ki hotau kuongá mo hotau tuʻunga ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosi ʻo e ngāue toputapu ko iá. Kuo ʻosi tāpuekina kitautolu ʻaki e faʻifaʻitakiʻanga ʻa kinautolu ne nau ʻai e ngāue ko iá ko e tefitoʻi taumuʻa ʻo honau taimi ʻi māmaní.

ʻOku ou fakatauange te tau fetokoniʻaki ke aʻusia ʻa e faingamālie ko iá.

ʻOku moʻui ʻa e ʻOtuá pea te Ne talia hoʻomou lotu ke maʻu e tokoni ʻoku mou fie maʻu ke tauhi kiate Iá. Ko Sīsū Kalaisi ʻa e ʻEiki kuo toe tuʻú. Ko Hono Siasí ʻeni. Ko e lakanga fakataulaʻeiki ʻoku mou maʻú ko e mālohi ia ke ngāue ʻi Hono huafá ʻi Heʻene ngāue ke tokoniʻi e fānau ʻa e ʻOtuá. ʻI hoʻo foaki kakato ho lotó ki he ngāue ko ʻení, te Ne tokoniʻi koe. ʻOku ou palōmesi atu ia ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisi, ko hotau Fakamoʻuí, ʻēmeni.