2010–2019
Ko e Fono ‘o e ‘Aukaí: Ko ha Fatongia Fakatāutaha ke Tokangaʻi ʻa e Masivá mo e Faingataʻaʻiá
ʻOkatopa 2014


Ko e Fono ‘o e ‘Aukaí: Ko ha Fatongia Fakatāutaha ke Tokangaʻi ʻa e Masivá mo e Faingataʻaʻiá

ʻI heʻetau hoko ko e kau muimui ʻo e Fakamoʻuí, ʻoku tau maʻu ai ʻa e fatongia fakatāutaha ke tokangaʻi ʻa e masivá mo e faingataʻaʻiá.

Siʻoku ngaahi tokoua, ʻoku ou ʻofa he lakanga taulaʻeikí, pea ʻoku ou fiefia ke ʻi heni mo kimoutolu. ʻOku ou houngaʻia ʻaupito ʻi heʻetau kau fakataha he ngāué ni.

ʻOku tau moʻui ʻi ha taimi fakaʻofoʻofa. Kuo hanga ʻe he fakaofo e fakalakalaka fakafaitoʻó, saienisí mo e tekinolosiá ʻo fakalakalakaʻi e moʻui ʻa ha tokolahi. Ka ʻoku kei ʻi ai pē ʻa e fakaʻilonga ʻo e faingataʻaʻiá mo e mamahí ʻi he faʻahinga ʻo e tangatá. Makehe mei he taú mo e ngaahi ongoongo ʻo e taú, ʻoku toe lahi ange e fakatamaki fakaenatulá—kau ai ʻa e tāfeá, velá, mofuiké mo e mahakí—ʻokú ne uesia ʻa e moʻui ʻa ha laui miliona ʻi mamani.

ʻOku ʻiloʻi pea tokanga ʻa e kau taki ʻo e Siasí ki he lelei ʻa e fānau ʻa e ʻOtuá ʻi he feituʻu kotoa pē. ʻOku ʻoatu ʻa e ngaahi tokoni fakatuʻupakē ʻa e Siasí ki ha feituʻu pea ʻi he taimi pē ʻe fie maʻu ai ha tokoni ki he kau faingataʻaʻiá. Hangē ko ʻeni, ʻi Nōvema taʻu kuo ʻosí, naʻe tō ʻa e afā ko Haiyan ʻi he ʻotu motu Filipainí.

Ko ha afā lahi Kalasi-5. Ne fakatupu ʻe Haiyan ha fakaʻauha mo e fakamamahi lahi ʻi heʻene mavahé. Ne fakaʻauha ha kolo kakato, mole ha moʻui ʻa ha tokolahi, lauimiliona ʻa e ngaahi ʻapi ne maumau pe fakaʻauhá, pea ʻikai toe ngāue mo ngaahi fie maʻu fakaʻaho hangē ko e vaí, suá pea mo e ʻuhilá.

Naʻe fakafaingamālieʻi ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻa e Siasí ʻi he houa pongipongi hili ʻa e fakatamakí ni. Naʻe fakatahataha ʻa e kaingalotu ʻi Filipainí ke tokoni ki honau ngaahi tokouá mo e tuofāfiné ʻi hano ʻoatu ha meʻakai, vai, vala, pea mo ha nāunau haisini ki he kaingalotú mo e kakai kehé fakatouʻosi.

Naʻe hoko ʻa e ngaahi falelotú ko ha hūfangaʻanga ki ha lauiafe ne mole honau ʻapí. ʻI he tataki ʻa e Kau Palesitenisī Fakaʻeliá mo e kau taki fakalotofonuá, ʻa ia ko e tokolahi ʻo kinautolu ke mole ʻenau meʻa kotoá ke fakafuofuaʻi e tuʻunga mo e malu ʻo e kāingalotú. Ne fakahoko ha palani ke tokoniʻi ʻa e kaingalotú ki ha tuʻunga fakafiemālie pea ke nau fakafalala pe kiate kinautolu.

Ne ʻi ai ha maʻuʻanga tokoni feʻunga ne ʻoatu ki he kaingalotú ke toe langa honau ʻapí. Naʻe ʻikai ko ha tufa taʻetotongi pē ʻeni. Naʻe akoʻi ʻa e kaingalotú pea nau fai pē ʻa e ngāue maʻanautolu kae toki hoko atu ki he niʻihi kehé.

Ne hoko ha tāpuaki ko e ola ia ʻo ʻenau fakalakalaka he tufungá, palamá mo e ngaahi potoʻi ngāue langá, ne lava ke nau maʻu haʻanau ngāue ʻi he taimi ne kamata ke langa ai ʻa e ngaahi kolo ofi maí.

Ko e tokoni ki he masivá mo e faingatāʻiá ko ha tefitoʻi tokāteline mahuʻinga ia pea ko ha tefitoʻi konga mahuʻinga ia ʻo e palani ʻo e fakamoʻuí.

Ki muʻa pea ngāue fakafaifekau ʻa Sihova he māmaní, naʻá Ne folofola mai Heʻene palōfitá ʻo pehē: “Koeʻuhí ʻe ʻikai ʻaupito ngata ʻa e masivá mei ho fonuá: ko ia ʻoku ou fekauʻi koe ʻo pehē, Ke ke mafola ho nimá ʻo lahi ki ho tokouá, ki he masivá, mo ia ʻoku tuʻutāmaki ʻi ho fonuá.”1

Ko e taha e ngaahi fatongia fakalangi ʻe fā ʻo e Siasí ʻi hotau kuongá ni, ko hono tokangaʻi ʻo e masivá mo e faingataʻaʻiá, ke tokoniʻi e fakafoʻituituí mo e ngaahi fāmilí ke taau mo e hākeakiʻí.2

Ko hono tokangaʻi e masivá mo e faingataʻaʻiá ʻoku kau ai hono fakakaukauʻi e fakamoʻui fakatuʻasino mo e fakalaumālie. ʻOku kau ai ʻa e tokoni fakatāautaha ʻa e kaingalotú ʻi heʻenau tokoni ki he masivá mo e faingataʻaʻiá, kau ai mo e tokoni uelofea ʻa e Siasí, ʻa ia ʻoku tokangaʻi ʻe he mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí.

ʻOku mahuʻinga ʻa e fono ʻo e ʻaukaí ki he palani ʻa e ʻEikí ki hono tokangaʻi ʻo e masivá mo e faingataʻaʻiá. “Kuo fokotuʻu ʻe he ʻEikí ʻa e fono ʻo e ʻaukaí mo e paʻanga ʻaukaí ke tāpuakiʻi ai Hono kakaí mo ʻomi ha founga ke nau tokoniʻi ai ʻa e kakai faingataʻaʻiá.”3

ʻI heʻetau hoko ko e kau muimui ʻo e Fakamoʻuí, ʻoku tau maʻu ai ʻa e fatongia fakatāautaha ke tokangaʻi ʻa e masivá mo e faingataʻaʻiá. ʻOku tokoni e kaingalotu faivelengá ʻi he feituʻu kotoa pē ʻaki ʻenau ʻaukai he māhina kotoa pē,—ʻaukai he houa ʻe 24—pea foaki ki he Siasí ha paʻanga ko e mahuʻinga ʻo e meʻakai ne nau mei kaí.

ʻOku totonu ke fakakaukauʻi ʻi he faʻa lotu e lea ʻa ʻIsaiá pea akoʻi ia ʻi he ʻapi kotoa pē.

“ʻIkai ko ʻeni ʻa e ʻaukai kuó u filí? Ke vete ʻa e ngaahi noʻo ʻo e angahalá, ke vete ʻa e ngaahi kavenga mamafá, pea ke tukuange ʻa e kau tamaioʻeikí, pea ke motumotuhi ʻa e ngaahi haʻamonga kotoa pē?

“Ikai ko e meʻá ke tufaki hoʻo maá ki he fiekaiá, pea ke ʻomi ʻa e masiva kuo lī ki tuʻá ki ho falé? ʻo ka ke ka mamata ki he telefuá, ke fakakofu ia pea ʻoua naʻá ke fufū koe mei ho sino ʻoʻoú?”4

Naʻe hoko atu ʻa ʻĪsaia ke hiki ʻa e ngaahi tāpuaki fungani ne talaʻofa ʻaki ʻe he ʻEikí kiate kinautolu ʻoku talangofua ki he fono ʻo e ʻaukaí. Naʻá ne pehē:

“Ka pehē ʻe toki ulo atu hoʻo māmá ʻo hangē ko e pongipongí, pea ʻe tupu vave hoʻo moʻui leleí, pea ʻe muʻomuʻa ʻi ho ʻaó ʻa hoʻo māʻoniʻoní, pea ʻe muimui ʻiate koe ʻa e nāunāu ʻo e [ʻEikí].

“Pea te ke toki ui pea ʻe tali ʻe [he ʻEikí], pea te ke kalanga pea te ne pehē, Ko au ʻeni. …

“Pea kapau te ke tangaki ho laumālié ki he fiekaiá, pea fafanga ʻa e laumālie ʻoku mamahí, pea ʻe toki ʻalu hake hoʻo māmá ʻi he fakapoʻulí, pea tatau ʻa e fakapoʻulí mo e hoʻatā mālie:

“Pea ʻe fakahinohino koe ʻe [he ʻEikí] maʻu ai pē, pea ʻe fakainu ho laumālié ʻo ka ʻikai ha ʻuha.”5

Fekauʻaki mo e folofola ko ʻení, naʻe pehē ʻe Palesiteni Hālotu B. Lī: Kuo fakamahinoʻi mai e ngaahi tāpuaki fungani ʻoku maʻu [mei he ʻaukaí] ʻi he kuonga fakakosipeli kotoa pē, pea ʻoku fakahā mai heni ʻe he ʻEikí ʻi heʻene palōfitá ʻa e ʻuhinga ʻoku fai ai ʻa e ʻaukaí, pea mo e ngaahi tāpuaki ʻoku maʻu mei he ʻaukaí. Kapau te mou vakai lelei ki he vahe 58 ʻo e tohi ʻa ʻĪsaiá te mou ʻilo ʻa e ʻuhinga ʻoku fie maʻu ai ʻe he ʻEikí ke tau totongi ʻa e paʻanga ʻaukaí, pea mo e ʻuhinga ʻoku fie maʻu ai ke tau ʻaukaí. Ko hono ʻuhingá, ʻi heʻetau feʻungá, ʻe lava ke tau ui pea ʻe tali ʻe he ʻEikí. Te tau tangi pea ʻe folofola ʻa e ʻEikí “ Ko au eni.”

Ne tānaki atu ʻe Palesiteni Lī: “ʻOkú tau fie aʻu nai ki ha tuʻunga te tau ui ai pea ʻikai te Ne tali mai? Te tau tangi nai ʻi he ʻetau faingataʻaʻiá pea ʻikai te Ne haʻu? ʻOku ou tui kuo taimi ke tau fakakaukau ki he ngaahi tefito ko ʻení he ʻe hoko e ngaahi meʻá ni te tau fie maʻu lahi ange e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻEikí, ʻi he taimi ʻe fai ai ʻene fakamaau totonu ki he māmaní.”6

Naʻe vahevahe ʻe hotau palōfita ʻofeiná, ko Palesiteni Tōmasi S. Monisoni, ʻene fakamoʻoni fekauʻaki mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení—ko ha fakamoʻoni ʻi ha aʻusia fakataautaha. Naʻá ne pehē: “ʻOku ʻikai ha mēmipa ʻo e Siasí ʻi he aʻusia kuó ne tokoni ki he niʻihi faingataʻaʻia ʻe teitei ngalo ʻiate ia e meʻa naʻá ne aʻusiá. ʻOku ʻikai foʻou kiate kitautolu ʻa e faʻa ngāué, fakapotopotó, fakafalala pē kiate kitá, mo e vahevahe ki he niʻihi kehé.”7

Ngaahi tokoua, ko e kāingalotu ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Ki Muí Ni ko e kakai fuakava, mo tauhi ʻa e ngaahi fekau. ʻOku ʻikai ke u fakakaukau ki ha faʻahinga fono, fekau, kapau ʻe tauhi faivelenga, ʻe faingofua ange ke tauhi pea ʻomi ai ʻa e ngaahi tāpuaki lahi ange ka ko e fono ʻo e ʻaukaí. ʻI he taimi ʻoku tau ʻaukai pea fai ai ha foaki ʻaukai totonú, ʻoku tau tānaki ki he tānkiaʻanga koloa ʻa e ʻEikí ʻa e mahuʻinga ʻo e meʻakaí. ʻOku ʻikai fie maʻu ha feilaulau fakapaʻanga ʻo lahi ʻi he fakamole angamahení. ʻI he taimi tatau, ʻoku talaʻofa mai ha ngaahi tāpuaki fakaofo, hangē ko ia ne lave ki ai ʻi muʻá.

Ko e fono ʻo e ʻaukaí ʻoku fai ia ki he kaingalotu kotoa pē. ʻE lava pē ke akoʻi ʻa e fānaú ke ʻaukai, ʻo kamata ʻaki ha houakai ʻe taha pe ua, ʻi he taimi ʻe mahino ai kiate kinautolu pea tau tauhi ʻa e fono ʻo e ʻaukaí. ʻOku totonu ke kamata e ʻaukai ʻa e ngaahi husepānití mo e uaifí, tāautahá, toʻu tupú pea mo e fānaú ʻaki ha lotu, ʻo fakamālō he ngaahi tāpuaki ʻi heʻenau moʻuí lolotonga ʻenau kumi ki he ngaahi tāpuaki mo e fakaivia ʻa e ʻEikí lolotonga e taimi ʻaukaí. Ko hono fakakakato ʻa e fono ʻo e ʻaukaí, ʻoku hoko ia ʻi hono foaki ki he fakafofonga ʻa e ʻEikí, ko e Pīsopé, ʻa e paʻanga ʻaukaí.

Kau Pīsope, ʻoku mou tokangaʻi ʻa e uelofea ʻi he uōtí. ʻOku ʻi ai ho fatongia fakalangi ke kumi pea tokangaʻi ʻa e masivá. ʻI he poupou ʻa e palesiteni Fineʻofá mo e kau taki ʻo e kolomu Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí, ko hoʻo taumuʻá ke tokoniʻi ʻa e kaingalotú ke nau moʻui falala pē kiate kinautolu. ʻOkú ke tokangaʻi e fie maʻu fakatuʻasino mo fakalaumālie ʻa e kaingalotú ʻi hono fakaʻaongaʻi fakapotopoto ʻa e foaki ʻaukaí, ko ha tokoni fakataimi mo ha tānaki atu ki he maʻuʻanga tokoni ʻa e koló mo e kaingá. ʻI hoʻo lotua hoʻo ngāue ʻaki ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeiki pea fakapotopoto ʻi hono tokoniʻi ʻo e masivá mo e faingataʻaʻiá, te ke ʻilo ai ʻoku fakataumuʻa ʻa hono fakaʻaongaʻi totonu ʻo e foaki ʻaukaí ke tokoniʻi ʻa e moʻuí kae ʻikai ko e tōʻonga moʻuí.

Kau palesiteni ʻo e kolomu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻEloné, ʻoku mou maʻu ʻa e ngaahi kī mo e mālohi ke ngāue ʻi he ngaahi ouau fakatuʻasinó. ʻOku mou ngāue fakataha mo e pīsopé pea akoʻi ʻa e mēmipa ʻo e kōlomú fekauʻaki mo honau fatongia ʻi he lakanga fakataulaʻeikí pea tataki kinautolu ʻi hono kumi e kaingalotú ke nau fai ha tokoni ki he ʻaukaí. ʻI hono fua totonu ʻe kimoutolu kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻEloné homou fatongiá, pea fakaaʻu ʻa e faingamālié ki he kaingalotú, ʻoku mou tokoni ai ke maʻu e tāpuaki ʻo e ʻaukaí ʻe kinautolu ʻoku nau fie maʻu lahi taha iá. Te ke mātā ʻa e lava ʻe he laumālie ʻo hono tokangaʻi ʻa e masivá mo e faingataʻaʻiá, ʻo maʻu ʻa e mālohi ke fakavaivaiʻi ʻa e loto fefeká pea tāpuakiʻi ʻa kinautolu ʻoku ʻikai faʻa maʻu lotú.

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Monisoni, “ʻE ʻilo ʻe he kau pīsope ʻoku nau fokotuʻutuʻu ʻenau kōlomu ʻo e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻEloné ke kau ʻi hono tānaki ʻo e foaki ʻaukaí, ʻa e tupulaki mo e lavameʻa ʻi he fatongia toputapu ko ʻení.”8

Kau pīsope, manatu ʻoku kehe ʻa e tuʻunga mei he ʻēlia ki he ʻēlia pea mei he fonua ki he fonua. Mahalo ʻe ʻikai ke lava e ʻaʻahi ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Eloné mei he fale ki he fale ʻi he feituʻu ʻokú ke nofo aí. ʻOku mau fakaafeʻi kimoutolu ke lotua ʻa e fakahinohino ʻa e palōfitá ke kumi ki ha ueʻi fakalangi ki he ngaahi founga ke fakaʻaongaʻi faivelenga ai e kau maʻu Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻEloné ʻi homou uōtí ʻi heʻenau kau ki hono tānaki ʻa e foaki ʻaukaí.

ʻI he vahe 27 ʻo e 3 Nifaí , naʻe ʻeke ʻe he ʻEiki toe tuʻú, “Ko e hā ʻa e anga ʻoku taau mo kimoutolú ?” Naʻá Ne tali, “Ke mou hangē pē ko aú.”9 ʻI heʻetau toʻo kiate kitautolu ʻa e huafa ʻo Kalaisí pea feinga ke muimui kiate Iá, te tau maʻu hono tataú ʻi hotau fofongá pea hoko ʻo hangē pē ko Iá. Ko hono tokangaʻi ʻo e masivá mo e faingataʻaʻiá, ko e konga ia ʻo e tauhi ʻa e ʻEikí. ʻOku kau hono tokangaʻi e masivá mo e faingataʻaʻiá ʻi he ngāue ʻa e Fakamoʻuí. ʻOku hā ia he meʻa kotoa pē ʻokú Ne fai. ʻOkú ne ala mai ʻo hiki hake ʻa e tokotaha kotoa pē. ʻOku faingofua pē ʻEne haʻamongá, pea ʻoku maʻama ʻa ʻEne kavengá. ʻOku ou fakaafeʻi kitautolu kotoa ke tau hoko ʻo hangē pē ko e Fakamoʻuí ʻo tokangaʻi ʻa e masivá mo e faingataʻaʻiá, ʻi he faivelenga ʻi hono tauhi ʻa e fono ʻo e ʻaukaí, pea foaki ʻofa ki he paʻanga ʻaukai. ʻOku ou fakamoʻoni ʻi he loto fakatōkilalo ko hono tokangaʻi faivelenga ko ia ʻo e masivá mo e faingataʻaʻiá, ʻoku hoʻata ai ʻetau matuʻotuʻa fakalaumālié pea tāpuakiʻi ai ʻa e taha foakí mo ia ʻokú ne talí. ʻI he huafa toputapu ʻo Sīsū Kalaisi, ʻēmeni.

Maʻuʻanga Fakamatala

  1. Teutalonome 15:11.

  2. Vakai, Tohi Tuʻutuʻuni Fika 2: Ko hono Puleʻi ʻo e Siasí (2010), 2.2.

  3. Tohi Tuʻutuʻuni Fika 2, 6.1.2.

  4. ʻĪsaia 58:6–7.

  5. ʻĪsaia 58:8–11.

  6. Harold B. Lee, “Listen and Obey ” (Welfare Agricultural Meeting, Apr. 3, 1971, copy of typescript, 14); Church History Library, Salt Lake City.

  7. Thomas S. Monson, “ʻOku tau Mateuteu Nai?” Liahona, Sepitema 2014, 4.

  8. Thomas S. Monson, ʻi heʻene fakataha mo e Kau Pīsopeliki Pulé, Feb. 28, 2014.

  9. 3 Nīfai 27:27.