2010–2019
“Kuh Tiac kain Lalo Se Ma Nga Sulwaclah Uh Pa Inge?”
April 2015


“Kuh Tiac kain Lalo Se Ma Nga Sulwaclah Uh Pa Inge?”

Mwe sang luhn lalo lowos fah oruh yohk likina kahsruh sang mongo ac nuknuk nuh sin mwet uh. Ma inge fah ahkkweye ac ekuhllah insiyacn mwet.

Tamuhlwel ac tahmtahel sacohk wiyuck, nga engankihn in ahkkahlwemye luhngse luhk nuh suwos ke toeni luhlahp se inge ke Alu luhn Jisus Kraist luhn Mwet Luhlahlfongi Lal ke Lwen-sahflah. Engan sacn tuhkuh sin mwe loh ke Nguhn suc luhngse luhn Mwet Lahngo sun kais sie suwos ac tuhlihk nuh kwewa nuhtin Pahpah Inkuhsrao. Pahpah tuhmasr Inkuhsrao El kena ahkinsewowoye tuhlihk Nahtuhl ke moul in nguhn ac mahno. El akihlwen kais sie mwe enenuh lalos, kweok lalos, ac finsrak lalos.

Ke kuht sang kahsruh nuh sin mwet sahyac uh, Mwet Lahngo El puhlakihn oacna in muh kuht kahsruh El pacna

El fahk nuh sesr lah ma inge pwacye ke El sramsramkihn ke pacl fahsruh uh ke kuht ac Liyacl tukun moul lasr fin facluh ahksahfye. Petsac se ke nuhnak luhk uh ke lwen se ingen kahlwem ahkyohkyeyuck ke lwen nga tuh pruhe ac lalo in etuh meac nga ac fahk o lutu uh. Ahkuhtweyac sin Leum ke lwen se ingen in kihsen siyuck in lohlngohk ituckyang nuh sin mwet tuhma lutlut Lal, ac ahkuhtweyac ma kuht luhngse ke insiacsr kwewa sahyac in pwacye nuh sesr pac:

“Na tohkohsrah el ac fah fahk nuh sin mwet suc muhta lacyot, ‘Fahsruh, kowos suc ahkinsewowoyeyuk sin Pahpah tuhmuhk! Fahsruh ac usrui tohkohsrai se suc nuhna ahkoeyucklac nuh suwos ke muhtwacwweyen oreklac facluh.

“Ke Nga tuh masrinsral, ac kowos kiuteyuc mongo; Nga maluh ac kowos se ma nihmuck; nga sie mwet sac ac kowos suliyucyak nuh in lohm suwos;

“Wangin, nuknuk luhk ac kowos acse nuknuk luhk; Nga mas ac kowos kahsrweyuc, Nga muhta in presin ac kowos liyeyucme.

“Na mwet suwohswohs elos ac fah fahk nuh sel, ‘Leum, kuh ngac kuht liye kom masrinsrwacl ac kuht kihte kom, kuh maluh ac kuht usot ma nihmom?

“Ngac kuht liye kom oacna sie mwet sac ac sulikomyak nuh in lohm sesr, kuh wangin nuknuk lom ac kuht sot nuknuk lom?

“Ac ngac kuht liye kom mas, kuh muhta in presin, ac kuht tuhkuh nuh yurum?’

“Na Tohkohsra el ac fahk, ‘Pwacyena Nga fahk nuh suwos, ke kowos oruh ma inge nuh sin sie suh srik liki nuhkewa sin mwet lik, kowos oruh nuh sihk.’”1

Kom ac nga kena eis pain kuhlwacng se inge sin Mwet Lahngo. Tuhsruhktuh kuht ac eis fuhkah? Oasr tuhlihk masrinsracl, wacngihn lohm, ac muhkahimtacl nuhtin Pahpah Lucng yohk likina kuht kuh in kahsruh. Ac pihsacn mwet kalweni in yohkwelihk.

Na Leum El acse nuh sesr ma kuht kais sie kuh in oruh. Masap se ma fihsracsr ma tuhlihk kuh in kahlwem kac. Sie masap se ke olwelah wolacna se nuh sin mwet enenuh ac nuh sesr.

Pa masap luhn lalo. Kahs ke puk luhn Isaiah pa mwe ahkuhtweyac luhn Leum ke masap ac mwe insewowo oasr nuh sesr ke Alu Lal:

“Kuh tiac kain lalo se ma nga sulwaclah uh pa inge: tuhlahloslac suc kapir ke nuhnuhnkuh sesuwohs, ac ahksukohsohkye mwet suc kowos ahkkeokye.

“Sang mongo nuh mwet masrinsracl, ac usack mwet suhkahsrucp ma wangin lohm se nuh in lohm suwos. Sang nuknuk nuh sin mwet suc enenuh nuknuk, ac tiac srwahngesr in kahsruh mwet in sucu lowos sifacna.

“Na kuhlwacng luhk fah tolkowosyak oacna kalmen faht in lotutacng, ac kinet keiwos ac fah sa in mahla. Nga fah wi kowos pacl nuhkwewa in moli kowos. Ac nga fah loangwekowos yen nuhkwewa.

“Pacl kowos pruhe, nga fah topuk kowos. Pacl kowos pahng nuh sihk, nga fah lohng kowos. Kowos fin tulokihnyac ma upac kowos sang ahkkweokye mwet, ac tiac sihfihl ahklusrohngtwenye mwet, kuh fahk kahs in puhrakwack lain mwet;

“Ac kowos fin kihte mwet masrinsral, ac kahsrwelos suc muhta in enenuh, na lohsr suc afihnkowosla fah ekla oacna kahlwen ke faht ke infulwen lwen:

“Na nga fah kol kowos pacl nuhkwewa, ac akfalye mwe enenuh lowos ke kowos fahsr yen mwesis. Nga fah akkweye kowos ac oruh kowos in kuh na. Kowos ac fah oana sie ima yohk kof we, oana sie unon in kof ma tiana mihnla.”2

Na Leum El use sie masap fihsracsr ke olwelah wolacna. Ke Alu mihsenge kuht eis pacl wo in lalo kais sie mahlwem ac sang mwe sang ke lalo yohk nuh sin pisap kuh prestuhn luhn pracns lasr in som in kahsruh mwet suhkahsruhp ac enenuh. Kuhtuh fah som in kahsruh elos suc muhta fototo nuh sum, sahp kuhtuh ke sucu lom. Mwet kuhlwacnsap luhn Leum fah pruhe ac lalo in eis fwackyuck in etuh suc in kahsruh ac ma kuht kuh in sang. Ma tiac enenweyuck in kahsruh mwet ke unit luhn Alu ke acn lom fah som in ahkinsewowoye mempucr sahyac ke Alu, fin facluh nohfohn suc enenuh.

Oasr mwe insewowo puhspuhs ke masap in lalo ke mwet suhkahsruhp. Prestuhn Spencer W. Kimball el fahk in tiac ukwe masap sacn pa ma koluk na yohk se. El suhmuhslah “Olwelah yohk oreklac sin Leum nuh selos suc lalo ac kahsruh mwet enenuh. … Mokleyuck ac kolyuck sin nguhn fah tuhkuh ke srihpen suwohswohs ac fototo nuh sin Pahpah tuhmasr Inkuhsrao. In lahfwekuhnlah tiac oruh ma suwohs luhn lalo ac fah oruh kuht in tiac eis mwe insewowo inge.”3

Nga eis sie sin mwe insewowo inge lwen ekahsr tari ah. Ke srihpen toeni luhlahp oasr ke kapihn wik ma wi toeni in lalo ac fahkwack luhlahlfongi la, Nga lalo ac pruhe in etuh fuhkah lah nga in srack ahkos masap in karihngihn elos suc enenuh.

Ke Sactte, ke nga srackna lalo, nga nguhtwaclihk ke ao 6:00 ac sihfihlpac pruhe. Nga puhla mokleyuck in liye pweng luhn facluh. Nga riti ripohrt se inge:

Pahkah na upac pahngpahng Pam kuhnaoslah lohm puhspuhs ac som ahluhkwelah acn Port Vila, kacptuhl luhn Vanuatu. Mwet ohnkohsr kuh puhs likina misac ke Vanuatu, ma fahkwack ke ripohrt se met luhn pahkah fokoko emet in sun acn we.

“Apkuhran in wacngihnlac sahk an tu [tukun pahkah] som ahluhkwelah” muhtuhnfacl tuhka sac ke Pacific.4

U in kahsruh ke ongaiyac ma pahngpahng World’s Vision plwacni in liye ma sikyak tukun pahkah sac misac uh. 

Elos puh mwet ingen in sokwack lohm fokoko ke acn oacna lohm lutlut.

Ac na elos fahk: “‘Ma fokoko emet oasr yohrohlos pa lohm alu simacn,’ Inga Mepham [ke] CARE International el fahk. …  ‘Kuhtuh selos wacngihn lalos kain lohm ma ingen. Arulacna upac in sokwack lohm kuh ma kuh in lain (pahkah) ke Category 5.’”5

Ke nga riti ma ingen, nga esam ke nga som liye lohm uh fin acn Vanuatu. Nga kuhna petsacelah in nuhnak luhk mwet uh suc wihk ke lohm ma kuhnausyucklac ke engyeng. Na nga esam ke mwet Vanuatu pain yuc ke ohiyac kuhlwacng. Nga nuhnkwaclos ac mwet tuhlan lalos suc kahing som nuh ke lohm alu simacn lasr in karihngihnyuck.

Na nga liye pisap ac prestuhn luhn Rilif Sosaiti fahsr yohrohlos, ac sang mwe ahkkweyeyuck, kahot, mongo, ac kof in nihmnihm. Nga kuh in petsacelah tuhlihk uh tuhnifonglac kahsrweni nuh sie.

Elos loeslac liki lohm sac ma nga tuh riti ripohrt ah, tuhsruhktuh nga etuh ma Leum El fah oruh yurin mwet kuhlwacnsap Lal. Nga etuh ma lwelah elos in kahsruh tuhlihk nuhtin Pahpah lucng ingen ma ke mwe sang luhn lalo, utuckuh ke ohiyac sukohsohk sin mwet tuhma lutlut luhn Leum suc muhta acn loes tuhsruhktuh fototo nuh sin Leum.

Na nga tiac sano nuh ke Sacnri. Nga us mwe sang luhn lalo luhk nuh ke pisap luhk ke lotutacng se ingen. Nga etuh sahp mwe sang luhn lalo fah orekmakihnyuck sin pisap ac prestuhn luhn Rilif Sosaiti in kahsruh mwet se ke acn luhk uh. Tuhsruhktuh nga arlac etwaclos. Nga etuh elos ac fah mokleyuck in ahkkweye mwet suc elos luhngse sin Leum. Mwe sang srihsrihk luhk sahp tiac enenweyuck ke acn nga ac sucu luhk muhta kac, ac mwe sang yolyak luhk ke acn luhk sahp ac tiac sun acn Vanuatu.

Tuh pahkah ac ongaiyac sahyac fah tuhkuh nuh ke facluh nuh sin mwet suc Leum El luhngse ac mwe ahsor lalos El puhlakihn. Ip ke mwe sang luhn lalo lom ac luhk ke mahlwem se inge fah orekmakihnyuck in kahsruh mwet, ke kuhtuh acn, suc Leum El ac puhlakihn muh oacna in muh enenuh inge ma Lal sifacna.

Mwe sang luhn lalo lowos fah oruh yohk likina kahsruh ke mongo ac nuknuk nuh sin mwet uh. Ma inge fah ahkkweye ac ekuhllah insiyacn mwet. Fahkon ke mwe sang-sukohsohk inge sahp ac fah sang finsrak se nuhke insiyacn mwet se suc eis in som kahsruh mwet sahyac. Ma ingacn sikyak fin facluh nohfohn.

Sikyak ke moul lal Sister Abie Turay, suc muhta ke Sierra Leone. Mweun ke muhtuhnfacl lal ke yac 1991. Mweun sac suhkwelah muhtuhnfacl sac ke yac puhspuhs. Sierra Leone pa sie sin muhtuhnfacl suhkahsruhp emet ke facluh. “Ke mweun ah, arulacna upac in kahlwem lah suc kol muhtuhnfacl sac—bank an …  kauli, ohfohs luhn kafucrmacn kauli, mwet police [tiac kuh in kahsruh lain mwet lokoalok], … ac oasr ma na fohsokahrkahr, acnwucki uniyac, ac ahsor. Mwet na puhs ngucul tausin misac ac ahlukwelah million luo mwet som liki lohm selos in som sensenkihn ahkmas inge.”6

Finne ke pacl ohinge, Alu luhn Jisus Kraist luhn Mwet Luhlahlfongi ke Lwen-sahflah kap na.

Sie sin pracns emet oakiyyucki ke siti se ma Sister Turay el muhta we uh. Mukul tuhmwacl pa prestuhn se met luhn pracns. El kuhlwacnsap ke prestuhn luhn tistrik ke mweun luhn muhtuhnfacl se ingen.

“Ke mwet uh som liyacl Sister Turay ke lohm sel [inge], el luhngse ahkkahlwemye [ma sacohk] luo ma tuhkuh ke mweun ac; wes folfol ac fasrfasr [el tuh eis] ke kuhpan nuknuk [ma utuckuh sin mempucr ke Alu] ac kahot se, ma ingena mahi patpat uh.”7

El fahk, “Wes se inge pa ma se met ke … nuknuk nga [eis]. … Nga orekmakihn met in som orekma—ma na wo se. [Oruh nga in arulacna kahto.] Wacngihn nuknuk sahyac luhk.

“Ke pacl luhn mweun, kahot se inge karihngihn kuht in fuhsrfuhsr, nga ac tuhlihk nuhtihk. Ke mwet lokoalok [tuh] tuhkuh in ahkkolukye kuht, pa inge ma sefanna nga [kuh in] us yohrohsr [ke kuht kahinglac nuh ke acn sahyac in wihklac.] Na kuht [tuh] us kahot yohrohsr. El karihngihn kuht in fuhsrfuhsr ac tiac lwelah emsac in ngalis kuht.”8

“Tahmtahel Turay el sramsram ke kulohkihn prestuhn luhn misin se suc forfor ke muhtuhnfacl ke mweun ac us [mani] ke pakiht lal.” Mani se inge, tuhkuh ke mwe sang luhn lalo oacna kom sang nuh kac, lwelah Mwet Luhlahlfongi in moli mongo ma inkaiyacn mwet Sierra Leonean tiac kuh in moli. “Wacngihn mempucr ke Alu … misac ke wacngihn mongo” inmahsrlon ma elyah uh.9

Tahmtahel Turay, in sramsram nuh sin elos suc wi sang nuh ke kahsruh lalos in tiac misac, fahkwack, “Ke nga nuhnkuh [ke] mwet suc oruh ohinge … nga puhla oacna [elos tuh] suhpwacma sin God, ke srihpen mwet oacna sie oruh ma kuhlwacng nuh [sesr.]”10

Sie mwet ke United States muhta yohrohl Abie tuhfahna tari ah. Ke pacl lal yohrohl, el porongo “nuh ke sie puk in ma suhmuhslah oasr ke tepuh.” El kuh in liye lah el pa ma sacohk an, “orekmakihnyuck ke mwe kahsruh ke kahs. Sra puk [orekmakihnyuck;] kuhtuh korkor. Sifac puk an apkuhran eslah likina.”

El sruok ma suhmuhslah ke “pahol ac liye kais kuhtuh sra puk. Ke [el oruh, el konwacack sie] pwepuh rangrang kapi ke pwepuh in moli sie tahfuh singucul. [El] kuh in liye tuh, ke muhtuhnfacl ma [tala oacna] kol, Abie Turay el sang tala se ke sie tahfuh singucul lal, tala se nuh ke mwe kahsruh luhn misineri, ac tala se nuh ke mwe sang luhn lalo suc el pahng, ke kahs lal, pa ‘suhkahsruhp na pwacye.’”

Mwet muhtwacta sacn kaliyac ma suhmuhslah lal Tahmtahel Turay ac nuhnkuh, ke el tu yurin ninac African luhlahlfongi se inge, lah el oasr ke acn muhtahl.11

Oacna ke mwet se eis mwe insewowo luhn mwe sang luhn lalo lom ac luhk kuh in eklac insiyacn mwet, oacyacpac lalo ke srihpen mwet sahyac. Finne tuhlihk kuh in puhla.

Tuhlihk puhspuhs, ac kuhtuh mwet mahtuh, ke srihpac sifacna konwacack upaclac in lalo ke oa 24. Kuh in, oacna kahs Isaiah, puhla oacna lalo “ahkkolukye nguhnalos.” Pahpah ac ninac lahlmwetmwet akihlen ohiyac se inge ac ukwi mwe luti luhn Prestuhn Joseph F. Smith: “Wo likina in lotwelos ke ip yohk, ac lwelah elos in ukwe ke elos mahtuhlah fal in sulwaclah sifacna.”12

Nga liye mwe insewowo ke mwe luti se inge. Sie sin tuhlihk nuhtin tuhlihk nuhtihk tuh konwacack ah lalo ke oa 24 upaclac liki kuh lal. Tuhsruhktuh pahpah ac ninac lahlmwetmwet kiyacl srackna fihliyac ip yohk ke insiyacl. Kawuck se lal ke lutlut oasr cousin se lal misac ke ongaiyac. Tuhlihk fuhsr nuhtihk siyuck ninac kiyacl ke lwen in lalo, ke pacl el puhla lalo upaclac in muhtweng, fin lalo kuh in kahsruh kawuck se lal in puhla wo likina el fin kalweni lalo lal.

Kihsen siyuck lal ahkkweyeyuck ke mwe kahsruh sel Prestuhn Joseph F. Smith. Tuhlihk mukul nuhtin nuhtihk el sun ohiyac ke el tiac kahlwem ip yohk luhn lalo muhkwena, tuhsruhk fihliyucki nuh insiyacl. El sun puhlakihn lah lalo ac pruhe lal kuh in kohllah mwe insewowo sin God nuh sin mwet suc enenuh. El fin moulkihn ip yohk ke mwe luti inkaiyen pacl uh, ac fah use ma wolacna nuh ke moul lal sifacna oacna uliyuck tari sin Leum. El ac eis mwe insewowo luhn nguhn ke kuh in eis mokleyuck ac kuh na yohk in liki mwe sruhf.

Kuht tiac etuh srihpac nuh kwewa ma sis Jisus Kraist El som nuh ke acn mwesis in lalo ac pruhe. Tuhsruhktuh kuht etuh ke sie ma sikyak ah: Mwet Lahngo El tiac sruhflah ke kuhtwena mwe sruhf luhn Setuhn in orekmakihn kuh Lal lucng me nuh ke ma koluk.

Kihtin pacl fototo kuht lalo ke kais sie mahlwem ac kihtin mani kuht sang nuh sin mwet kwacoh sahp e oruh eklac kuhtuh moul lasr in tiac kena in oruh ma koluk. Tuhsruhktuh oasr olwelah yohk kac, finne ke kuht oruh ma nuh kwewa kuht kuh in pruhe, lalo, ac sang nuh selos suc enenuh:

“Na kalwem lowos fah kahlmwelihk oacna kalmen faht in lotutacng, ac kihnet keiwos fah sa in mahla. Ac suwohwohs fah wi kowos. tuh Leum fah loangekowos yen nuhkwewa.

“Na ke pacl kowos pruhe, ac Leum El tuhfah topuk. Kowos fah pahng h, El fah lohng kowos.”13

Nga pruhe tuh kuht in eis mwe insewowo wolacna inge nuh sesr sifacna ac nuh in sucu lasr uh.

Nga fahk ahklohye lah Jisus El pa Kraist, tuh ke Alu Lal kuht suliyuck in Kahsrwel ke El karihngihn mwet suhkahsruhp ke innek Lal, ac El olwelah mwe insewowo ma pahtpaht fah tuhkuh ke kahsruh lasr nuh Sel. Ke inen Jisus Kraist, amen.

Notes

  1. Matthew 25:34–40.

  2. Isaiah 58:6–11.

  3. Spencer W. Kimball, The Miracle of Forgiveness (1969), 98.

  4. Liye Steve Almasy, Ben Brumfield, and Laura Smith-Spark, “Cleanup Begins in Vanuatu after Cyclone Batters Islands,” Mar. 14, 2015, edition.cnn.com.

  5. Liye Sean Morris, Steve Almasy, and Laura Smith-Spark, “‘Unbelievable Destruction’ Reported in Tropical Cyclone Pam’s Wake,” Mar. 14, 2015, edition.cnn.com.

  6. Peter F. Evans, “Sister Abie Turay’s Story,” unpublished manuscript.

  7. Peter F. Evans, “Sister Abie Turay’s Story.”

  8. Abie Turay, quoted in Peter F. Evans, “Sister Abie Turay’s Story.”

  9. Peter F. Evans, “Sister Abie Turay’s Story.”

  10. Abie Turay, quoted in Peter F. Evans, “Sister Abie Turay’s Story.”

  11. Peter F. Evans, “Sister Abie Turay’s Story”; a video about Sister Turay, “We Did Not Stand Alone,” is available at lds.org/media-library.

  12. Joseph F. Smith, “Editor’s Table,” Improvement Era, Dec. 1903, 149.

  13. Isaiah 58:8–9.