Chichalq ta laa nimajwal awa’b’ejihom
Xb’aan laj Elder Neil L. Andersen
Re lix Molameb’ li Kab’laju chi Apostol
Rilb’al ut xpaab’ankil li sachb’a-ch’oolej sa’ xk’ojob’ankil lix awa’b’ejihom li Qaawa’ naru toxtenq’a chirilb’al ut chixpaab’ankil naq yoo chi k’anjelak sa’ qayu’am ajwi’ laa’o.
Naq yooko chi b’ichank, x’eek’asiik inch’ool rik’in xk’oxklankil naq sa’ li hoonal a’in k’iila mil, mare milion tana’, aj Santil Paab’anel sa’ 150 li tenamit ut 75 li aatinob’aal,1, sa’ komonil yooko chitaqsinkil xyaab’ qakux chiru li Dios, xb’ichankil:
“Chalqat, xReyeb’ li Rey.”3
Xqak’ul sa’ qab’een lix k’ab’a’, ut rajlal xamaan sa’ xk’ulb’al li loq’laj wa’ak, naqaye naq taqak’oxla li Jesus rajlal ut taqapaab’ lix chaq’rab’. Toj wan li qamajelal, a’b’anan kaw nokok’anjelak sa’ qapaab’aal. Naqpaab’ li Jesus. Naqaloq’oni. Naqataaqe. Cham li rahok li naqara wi’. Lix k’anjel, a’an li q’axal nim sa’ li ruchich’och’.
Ex was wiitz’in, wanko sa’ li kutankil naq chal re Xkab’ Xk’ulunik li Qaawa’, li ke’royb’eni chaq laj paab’anel toj chalen chalen. Wanko sa’ xkutankil li pleet ut resileb’ li pleet, li nimla hiik ut iq’, ut xkutankil li wechb’il na’leb’ ut li choqink.
A’ut wanko ajwi’ sa’ xnimal ru xkutankil lix k’ojlajik wi’chik li evangelio sa’ chixjunil li ruchich’och’—jun kutankil naq li Qaawa’ kixyeechi’i naq “ [tixwaklesi] … jun tenamit saq ru”4 ut tixtiqib’eb “rik’in tiikilal, ut rik’in lix wankil li Dios.”5
Nokosaho’ sa’ li kutankil a’in, ut nintijok nintijok naq tooruuq chixk’ulb’al qach’a’ajkilal rik’in kawil ch’oolejil. Jwal nim chik junjunq xch’a’ajkilal junaq chiru li jun chik, a’ut chiqajunilo taqak’ul li qe. Li Elder Neal A. Maxwell kixye we junxil, “Wi junes li us yookat chixk’ulb’al anajwan, oyb’eni wan.”
Us ta li Qaawa’ naxye qe naq “moko na’ajman ta naq [tooxuwaq],”6 wan naq ch’a’aj xk’eeb’al reetal li k’a’ru toj wan chirix li ruchich’och’ a’in naq toj wanko sa’ xyi li ch’a’ajkilal.
Li Awa’b’ej Thomas S. Monson kixk’ut chiwu jun chaab’il na’leb’ chirix xk’eeb’al reetal li junelik q’e kutan.
Waqxaqlaju chihab’ chaq sa’ jun li tren sa’ Suiza wochb’een li Awa’b’ej Monson, kinpatz’ re chirix li nimla k’anjel sa’ xb’een. Li k’a’ru kixye kixkawresi lin paab’aal. “Sa’ li Xb’eenil Awa’b’ejil,” chan, “naqab’aanu li jo’ k’ihal nokoru chixtenq’ankil li k’anjel a’in. A’b’an a’in lix k’anjel li Qaawa’. A’an naxb’eresi. A’an wan chiru. Nasach qach’ool rilb’al A’an chixteeb’al li b’e tz’aptz’o chiqu, ut xb’aanunkil li nimla sachb’a ch’oolej.”7
Ex was wiitz’in, rilb’al ut xpaab’ankil li sachb’a-ch’oolej sa’ xk’ojob’ankil lix awa’b’ejihom li Qaawa’ naru toxtenq’a chirilb’al ut chixpaab’ankil naq yoo chi k’anjelak sa’ qayu’am ajwi’ laa’o.
Li Qaawa’ kixye, “Laa’in ninru chixb’aanunkil tz’aqal lin k’anjel.”8 Laa’o nokotz’aqon, li Qaawa’ b’an naxjolomi. Chi b’eresinb’il xb’aan xYuwa’, kixyiib’ li ruchich’och’. “Chixjunil li k’a’aq re ru kiyiib’aak xb’aan a’an; ut chi maak’a’ ta a’an maak’a’ k’a’ru yiib’anb’il kiyiib’aman.”9 Wi aj’aj qu sa’ musiq’ejil, naqil lix k’anjel sa’ ruchich’och’ ut sa’ qayu’am ajwi’ laa’o.
Tinye jun esilal chirix a’in.
Sa’ 1831, us ta yal 600 xkomon li Iglees wan, li Qaawa’ kixye, “Q’axtesinb’il chik lix lawil lix awa’b’ejihom li Dios reheb’ li winq sa’ ruchich’och’, ut aran taa’elq chaq li evangelio toj sa’ xmaaril li ruchich’och’, jo’ chanru nab’eek li pek isinb’il sa’ tzuul chi maak’a’ li uq’ej, toj reetal tixnujob’resi li ruchich’och’ chixjunil.”10
Li profeet aj Nefi kiril chi rub’elaj li qakutan naq “moko k’i ta rajlankileb’ ” lix komon li Iglees chiru li ani te’wanq sa’ li ruchich’och’, a’b’an te’wanq chiru “chixjunil lix b’een li ch’och’.”11
Oxib’ chi chaab’il reetalil li ruq’ li Qaawa’ sa’ xk’ojob’ankil lix awa’b’ejihom, a’an li santil ochoch yeeb’ileb’ resil anajwan xb’aan li Awa’b’ej Monson. Ka’ajwi’ junjunq chihab’ chaq anajwan, ani tixk’ola ta b’i’ naq te’kab’lamanq li santil ochoch sa’ Haiti, Tailandia, ut li Costa De Marfil?
Li na’ajej nak’ablaman wi’ jun santil ochoch moko k’ulub’anb’il ta xb’aan naq moko ch’a’aj ta aran. K’ulub’anb’il b’an xb’aan li Qaawa’ sa’ xtz’uumal re lix profeet, ut chi jo’kan xk’utb’esinkil jun chaq’al ru k’anjel li taab’aanumanq ut xk’eeb’al reetal lix tiikilal aj Santil Paab’anel li te’xk’uula li rochoch li Qaawa’ chiru li tasal tenamit te’chalq.12
Laa’in ut li wixaqil, li xKathy, xoowulak Haiti wiib’ chihab’ chaq anajwan. Najt sa’ xb’een li tzuul li naril Port-au-Prince, xootz’aqon rik’in laj Santil Paab’anel aran chixninq’ehinkil li rosob’tesinkil li tenamit xb’aan li Elder, sa’ kutan a’an, Thomas S. Monson 30 chihab’ chaq junxil. Maajo’q’e taasachq sa’ qach’ool li nimla hiik re 2010 sa’ Haiti. B’antiox reheb’ li komon ut jun ch’uuteb’ li chaab’il misioneer laj Haiti lix k’ihaleb’, li Iglees sa’ li tenamit a’in toj naniman ut naxk’ul xkawresinkil. Nawaklesin inpaab’aal xk’oxlankileb’ aj Santil Paab’anel tiqib’anb’il sa’ li saqi aq’ej, wan rik’ineb’ lix wankil li santil tijonelil re xb’eresinkil ut xb’aanunkil li loq’laj k’anjel sa’ rochoch li Qaawa’.
Ani ta b’i’ taaril sa’ xk’a’uxl jun li rochoch li Qaawa’ sa’ li chaq’al ru tenamit Bangkok? Yal jun por ciento li ani wankeb’ sa’ li tenamit Tailandia neke’xpaab’ li Kristo. Chanchan li Haiti, li Qaawa’ ak xch’utub’ sa’ Bangkok lix paab’anel. Naq xoowan aran wiib’ oxib’ po chaq, xqanaw ru laj Sathit ut li xJuthamas Kaivaivatana ut li ralal xk’ajoleb’. Laj Sathit ki’ok sa’ li Iglees naq 17 chihab’ wan re, ut xb’aanu xmision. Moqon kixnaw ru li xJuthamas sa’ li instituto, ut ke’tz’ape’ jo’ sumal sa’ li santil ochoch re Manila, Filipinas. Sa’ 1993 eb’ laj Kaivalvatana ke’xtoch’ rib’ rik’in jun li camion. Laj Sathit ink’a’ chik naru chi b’eek. Lix paab’aal maajo’q’e na’eek’asiik. Laj Sathit natrab’ajik jo’ aj k’utunel, ut raaro chi us. Nak’anjelak choq’ li awa’b’ej re li roqech li Iglees sa’ Bangkok Tailandia. Naqil li sachb’a-ch’oolej re li Dios wan sa’ xchaq’al ru k’anjel ut sa’ qayu’am laa’o.
Ink’a’ naru xyeeb’al resil li sachb’a-ch’oolej sa’ li Costa de Marfil wi ink’a’ nayeeman resil wiib’eb’ li sumal: laj Philippe ut li xAnnelies Assard, ut laj Lucien ut li xAgathe Affoue. Saaj sumaleb’ chaq naq ke’ok jo’ komon sa’ Alemania ut sa’ Francia. Sa’eb’ li 1980, laj Philippe ut laj Lucien ke’reek’a xb’oqb’al chi q’ajk sa’ Africa re naq te’xwaklesi lix awa’b’ejihom li Dios. Choq’ re lix qana’ Assard, li xyo’la Alemania, xkanab’ankil xjunkab’al re naq lix b’eelom tixkanab’ xtrab’aaj jo’ ingeniero mecánico kiraj nimla paab’aal. Li wiib’eb’ chi sumal ke’xk’uleb’ rib’ sa’ li Costa de Marfil ut ke’xtikib’ jun li Dominkil Tzoleb’aal. 30 chihab’ chaq a’an. Anajwan wankeb’ 8 roqech li Iglees ut 27,000 li komon aran. Eb’ laj Affoue toj neke’k’anjelak chi kaw, jo’ wi’ eb’ laj Assard, li tojo’ ke’xchoy jun mision sa’ li santil ochoch re Accra, Ghana.
Ma ink’a’ nakawil li ruq’ li Dios chixtiikisinkil lix k’anjel? Ma ink’a’ nakawil li ruq’ li Dios sa’ xyu’ameb’ li misioneer sa’ Haiti malaj li junkab’al Kaivaivatana sa’ Tailandia? Ma ink’a’ nakawil li ruq’ Dios sa’ xyu’ameb’ laj Assard ut laj Affoue? Ma ink’a’ nakawil li ruq’ li Dios sa’ laa yu’am laa’at?
“Ut maak’a’ li rahob’tesinb’il wi’ li Dios xb’aan li winq ... ka’ajwi’ b’an rik’ineb’ li ani ink’a’ neke’ril li ruq’ a’an sa’ chixjunil li k’a’aq re ru.”13
Li sachb’a-ch’oolej re li Dios ink’a’ nak’ulman ka’ajwi’ sa’eb’ li tenamit a’an. Chawil chasutam.14 “Li Dios naxk’oxla li junjunq chi tenamit, ... relik chi yaal, naxk’eheb’ sa’ ajl lix tenamit, ut lix sa’ xch’ool aj uxtaan wan sa’ xb’een chixjunil li ruchich’och’.”15
Wan naq naqil li ruq’ li Dios sa’ xyu’ameb’ jalan, a’ut naqapatz’, “Chan ru tinwil li ruq’ chi saqenk wi’chik sa’ lin yu’am laa’in?”
Li Qaawa’ kixye:
“Ink’a’ taawiib’anq lee ch’ool.”16
“Matxiwak.”17
“Maajun reheb’ [li kok’ xul] taat’ane’q sa’ ch’och’ chi ink’a’ ta [tixnaw] lee Yuwa’. …
“Mexxiwak b’i’, q’axal terto eetz’aq chiru naab’aleb’ li kok’ xul.”18
K’e reetal li saaj winq li kixjap re chixyeeb’al re li profeet aj Eliseo naq sutsuukeb’ xb’aan li xik’ neke’ilok reheb’: “Wa’chin, k’a’ru taqab’aanu?”19
Laj Eliseo kichaqok:
“Matxiwak: Jwal naab’aleb’ li wankeb’ qik’in laa’o chiruheb’ a’an.
“[Toja’ naq] laj Eliseo kitijok, ... Qaawa’, ... chate xsa’ li ru re naq taa-iloq. Ut li Qaawa’ kixte xsa’ ru li chajom; ut kiril li tzuul nujenaq chi kawaay ut eb’ li b’eleb’aal ch’iich’.”20
Naq nakapaab’eb’ li chaq’rab’ ut nakatz’aama rik’in paab’aal naq taawil ruq’ li Dios sa’ laa yu’am, ninyeechi’i aawe naq tixte xsa’ laa wu sa’ musiq’ejil, ut jwal saqenk wi’chik taawil naq moko wankat ta aajunes.
Li loq’laj hu naxk’ut naq taqaxaqab’ qib’ “chi kaw sa’ xpaab’ankil li k’a’ru toj chalel chaq.”21 K’a’ru li toj taachalq? Li Kolonel kitijok chi jo’ka’in:
“At qaYuwa’ li wankat sa’ choxa, santob’resinb’il taxaq laa k’ab’a’.
“Chichalq ta laa nimajwal awa’b’ejihom, chi-uxq ta laa wajom arin sa’ ruchich’och’ jo’ sa’ choxa.”22
Toje’ xqab’icha “Chalqat, at xReyeb’ li Rey”.
Naniman li qapaab’aal naq naqoyb’eni li chaq’al ru kutan re xq’ajik li Kolonel sa’ ruchich’och’. Xk’oxlankil lix k’ulunik nareek’asi li waam. Chaqalaq ru chi us! Lix nimalil ru, lix najtil li ru ut lix nimajwalil tixq’ax chixjunil li k’a’ru ak ilb’il chaq xb’aan xnaq’eb’ ru li winq.
Sa’ li kutan a’an, ink’a’ taak’ulunq chi b’atb’o sa’ t’ikr sa’ xwa’leb’aal xul, taak’utunq b’an “sa’eb’ li choql re choxa”23, [tiqto] rik’in wankilal ut nimla loq’alil; [rochb’eenaqeb’] chixjunil li santil anjel.”24 Taqab’i “xyaab’ xkux li arkanjel, ut ... lix trompeet li Dios.” 25 Li saq’e ut li po te’jaltesiiq ru, ut “eb’ li chahim te’kutmanq chaq sa’ xna’ajeb’.”26 Laa’ex ut laa’in, malaj li nokohe’xtaaqe, “eb’ laj santil paab’anel ... sa’ xkaajachalil chaq li ruchich’och’,”27 “te’k’ehe’q xyu’am ut te’xoke’q chixk’ulb’al [li Qaawa’].”28 Ut eb’ li ani xe’kam sa’ tiikilal, “te’xoke’q ajwi’ ... sa’ xyi li choxa.”29
Toja’ naq taa’uxq li k’a’ru ch’a’aj choq’ qe xk’oxlankil: “Chixjunil li tz’ejwalej,” chan li Qaawa’, “tine’ril sa’ komonil.”30 Chan ru taa’uxq? Ink’a’ naqanaw. A’b’an ninch’olob’ xyaalal naq taa’uxq—tz’aqal jo’ yeeb’il. Toowiqlaaq sa’ oxloq’ink. “Ut li Qaawa’ tixk’e chi aatinak lix yaab’ xkux, ut chixjunil lix maril li ruchich’och’ te’ab’inq re.”31 “Ut a’anaq ... jo’ xyaab’ li k’iila ha’, ut jo’ xyaab’ jun nimla kaaq.”32 “Ut li Qaawa’, li Kolonel ajwi’, taaxaqliiq sa’ xyiheb’ lix tenamit.”33
Taachalq li sahil xk’ulb’aleb’ wi’chik rib’ li anjel sa’ choxa ut laj paab’anel sa’ ruchich’och’.34 A’b’an li q’axal aajel ru, jo’ naxye laj Isaias, “Yalaq b’ar toj sa’ xmaril li ruchich’och’ taa’ilmanq li kolb’a-ib’ nachal rik’in li qaDios,”35 ut “taa’awa’b’ejinq sa’ xb’een chixjunil li tz’ejwalej.”36
Sa’ li kutan a’an, eb’ laj hob’onel te’ch’anaaq, “xb’aan naq li junjunq xikej taa’ab’inq … , li junjunq xb’een aqej taab’asmanq, ut li junjunq ru’uj aq’ej tixch’olob’ xyaalal” 37 naq li Jesus a’an li Kristo, li Ralal li Dios, laj Kolol re ut laj Tojol rix li ruchich’och’.
Anajwan wanko sa’ Pascua. Nasaho’ qach’ool qochb’een chixjunileb’ aj paab’anel chiru li ruchich’och’ sa’ lix waklijik chi yo’yo ut sa’ li qawaklijik laa’o, jo’ yeechi’inb’il. Chiqakawresi qib’ choq’ re lix q’ajik, rik’in xnumsinkil resil li k’a’ru chal re sa’ li qak’a’uxl ut sa’ xyanqeb’ qakomon, ut chiwanq lix tz’aam a’an jo’ qatz’aam laa’o: “chichalq ta laa nimajwal awa’b’ejihom, chi-uxq ta laa wajom arin sa’ ruchich’och’ jo’ sa’ choxa.”38 Ninch’olob’ xyaalal naq yo’yo A’an. “Chalqat, at xReyeb’ li Rey.” Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.