2010–2019
Pelian Kahpwal en Sampah Rahnwet
October 2015


Pelian Kahpwal en Sampah Rahnwet

Pilipil me kumwail wiahda—misin, skuhl, pwopwoud, doadoahk, oh papah nan Mwomwohdiso—pahn koasoanehdi dewemwail nan mour soutuk. Met wehwehki me kumwail pahn nantihong kilang mwomwail.

Soang tohto me intingdier de kosoia duwen dih en mwehi et en me pwulopwul kan. E dierekier me me tohto soikala mwomwodiso mwahu. Palilaud pwungki duwen pwopwoud, ahpw tohto me masak doula nan pwopwoud. Me tohtohlahr sohte men nainiki seri. Mweipeseng wie kohkohda. Dirlahr aramas me kin nankapehd peikasal oh nsensuwed. Pwehki sohte rongamwahu oh kaweid kamarain, me tohto kin weweid nan ehu soahngen ahl oh wie sansalongala.

Paiamwahute, me pwulopwul kan en tohn mwomwodiso wet sohte nohn tohto pwehki atail kapahiki plahn en rongamwahu o. Plahno me iangahkieng tengetengediong kolokol mahsen en Koht oh mahsen en Sapwellime soukohp akan. Kitail anahne koledi teng mahsen en Koht me pahn kahluwaikitail en pwurala Reh. Met me “rahn en pilada”1 ong kitail koaros.

Ni ahi pwutak o, ni ahi pahn ahpwtehn wiahda pilipil pweipwei, ekeipak ahi pahpau pahn inda, “Robert, inenla oh wia me pwung! Nin duwen eh lokaia eimah, I men lokaiahng kumwail, neitail pwulopwul wadawad kan, pwe “pwe ngehniet kin pereniki eimah… pwe kitail en kak wehwehki.”2

Kumwail momour nan ahnsou kesempwal nan amwail mour. Amwail pilipil kan duwen—misin, skuhl, pwopwoud, doadoahk oh papah nan Mwomwohdiso pahn —pahn mie lipwe nan mour kokohdo. Met wehwehki me ahnsou koaros kumwail anahne wie kilikilahngwei mwowe—kilikilahng ahnsou kokohdo.

Ni ei kin pilot nan Air Force, I esehla padahk wet: dehpa men pihrlongala nan melmel. Ahpw, pidekla apali, pihrla wasa torohr, de awih melmelo lao e mwahudi mwohn ahmw pahn sok.

Riei kempoakepahi me pwulopwul ko, I men sowesei kumwail, “pihr ni pwung” nan pwungen kahpwal kan en imwin rahn akan. Kowe me soun katanga. Ahmw pwukoah en medewe duwen ketingpen ahmw pilipil en rahn koaros. Medewe: “Ma I wia pilipil wet, dahme pahn keiou kahpwal me e pahn wiahda? Ahmw pilipil pwung pahn kawetsang uhk ahl me sapwung.

Na medewe. Ma ke pilada en deh nim sakau, ke sohte pahn wiahla soun kamam sakau! Ma ke pilada en deh pweipwand, ke pahn pereiiuksang nan lohdiong nan ahdsuwed!

Kahrepe keiou en pwuhk sarawih kan pwe en padahkiong kitail mwomwen en aramas poadedihkan ar kin powehdi songosong oh tepel o. Re kin kawuhdi! Joseph tangasang en Potipahr pwoud.3 Lihai wahda ah peneinei oh tangasang Serusalem.4 Mary oh Joseph tangala Isip pwehn tangasang en Ehrod kosondi suwed o.5 Ahnsou koaros Sahm Nanleng kin kekehlikiong me pwoson kan. Pil duwehte, E pahn ketin sowesei kitail en ese ma kitail en pei de tang, de pwungki dahme koasoandi kapw kan. E pahn mahsendohng kitail sang ni kapakap, wadek pwuhk sarawi kan, padahk en Soukohp ieias akan, kapahi kan en patriarch, padahk mwahu en nohno oh pahpa oh kaun en prihstuhd, oh pwihn en utuht kan oh me keiou kesemwpwal, ngihl tikitik en Ngehn Sarawi.

Kauno pahn ahnsou koaros kolokolete sapwellime inou kan: I pahn kahluwai iuk.”6 Peidek ehute, ma kitail pahn mweidkitail pahn Kauno. Ma kitail pahn karonge Koht oh karonge Sapwellime sounpapah kan?

I kadehde me ma kumwail pahn wia ong Kauno, E pah ketin ieiang kumwail.7 Ma kumwail poakpoake oh kolokol Sapwellime kosened akan, Sapwellime Ngehn Sarawi pahn kin ieiang uhk oh kahluwai iuk. “Kin ahniki koapworopwor nan Ngehn o me pahn kahluwa iuk en wia mwahu. … Mepwukat ke pahn esehki, mehkoaros … pid duwen mehkan en wiewia pwung kan.8

Iangahkiong padahk kan en wia poasoan, I kak kihwei ekei peneu inen?

Totohn amwail dih milahr pahn lapalahn pweipwand. Ni ahi pwulopwulo, ahi stake preseden kin doadoahk en investment ni bank ieu pohn Wall Street. E padahkiengie, “Ke kopwehpwe ma ke mour insenemwahuki uwen sent me mie. Ia mwomwen ahmw pahn wia? Pwain ahmw meirong oh apw nekidala! Ma ke koledi laudsang eri nekidala laud. Dehr siaieng mehteikan en ahniki dipwsou pweilaud kan. Dehr pwainda mehkot me ke sohte kakehng pwain.

Tohto me pwulopwul nan Sampah milahr nan pweipwand en skuhl, ar diarada pweinen skuhl inenen laudsang uwen me re kak kapwungala. Kilangada scholarship kan, grant kan, alehdi doadoahk ma kak ken kak pwain ahmw mour. E sohte pahn mengei ahpw e pahn sowesei iuk ken pweida.

Skuhl pahn kaunop uhk ken kak diar doadoahk mwahu. E pahn kihong uhk nan pelien doadoahk mwahu ken kak en papah oh kapaiada mehn impomw kan. E pahn kihong uhl nan ahl en doudoulahte nan kaskuhl mwahu erein ahmw mour. E pahn kakehlailih iuk ken deh lohdi pahn sawehwe oh sapwung. Duwehte en Joseph Smith padahngki: “Marain kin kasohrla rotorot, pwunod oh peikasal; pwe mepwukat sohte kak mie wasa me loaloakong mih ie. …Nan marain mie manaman.”9 En marainla e mwahu ma re kin karonge padahk kan en Koht”10 Skuhl pahn kaunop uhk dahme pahn kohdo mwohmw iangahkiong pwopwoud.

Ien kapwurehieng ni inen? Ahl me kaluwalahng kapwopwoud kin tepkihda mahs mwomweit en esepene mahs me kadanki date. Date de mwomweitpene iei ahnsou mwahu en kosokosoi werei. Ni ahnsou me ke date, esehla mehkoaros me ke kak duwen emenemen. Esehla mwadang duwen en emen peneinei. Amwa koasondihkan kak soanamwahupene? Amwa lamalam duwepene duwen kosened akan, Sounkomouro, prihstuhd, tehnpas sarawi, pwukoahn nohno pahpa, malipilip akan en nan Mwomwodiso, oh papah mehteikan? Ke kasawiadahr mehteio eh kin pwunod, mwomwehieng ah kin pweida oh sohte pweida, ah kin peieng mwehl, oh mwomwehieng ma sohte pweila dahme e kaskasik? Ma aramas me ke date ki io kin kaluwetiala aramas de e kin kakehlailihada aramas? Ma mwomwen ah kin kosoi, de dahme e kin inda, soangen aramas me ke men momourieng rahn koaros?

Sohte emen kitail pwoudki me unsek; kitail pwoudki me kitail koapwoaropworki. Pwopwoud pwung kaidehnte duwen dahme I mwahuki; e pil pid duwen dahme e mwahuki oh dahme e anahne ien wia.

Pwe ien kosoi inen, menlau dehr date tohr nan erein ahmw sounpar riesek lel silihsek ihte pwe ken “wie pereperen mahs,” amw soikala pwopwoud pwehki dahme ke inengiengkan oh mehn kaperenkan. Pwehda? Pwehki dating oh pwopwoud kaidehn ih wasa kitail pahn leliehn mwo. Iei elen wenihmw en kolahng udahn wasa ke pahn men kohla ie. “Iei kahrepe wet me ohl emen pahn kin mweikihsang seme oh ine oh ehukihong eh pwoud.”11

Ahmw pwukoah met iei ne warohng aramas o me ke pahn pwodiki. Ma ke men pwoudiki aramas me mwahu, masamwahu, mehlel, peren, pwersek, kehlail ni pali ngehn, wia soangen aramaso. Ama kowe me soangen aramaso oh ke saikinte pwopwoud, kin kanangamah. I kadehde me Kauno ketin mwahngih dahme kumwail inengieng oh poakohng kumwail pwehki amwail loaloapwotieng. Mie Sapwellime koasondi ong kumwail. Rong Sapwllime Ngehn. “Dehr uhwong padahk en Kauno ahpw alehda sapwellime padahk limpoak.”12 Nan mour wet de mwuri, Sapwellime Inou pahn pweida. “Ma kumwail pahn kakaunop kumwail sohte pahn masepwehkda.”13

Ma ke sohte ahniki diren kopwe ke dehr insenohki. Mie tohn mwomwodiso mwahu men me indahiengie, “I sohte kaikeirada nei serihkat ni mwohni; I kakeirirailda nan pwoson.” Tepkihda kaiahnekin uhk pwoson nan ahmw mour unsek. Ma ke sohte wia, ke pahn lokolok duwen me I kahdanki “panginda ahmw pwoson.” Eri kin ahniki pwoson rahn koaros, oh ke pahn wie kekehlailla oh kekehlailla… oh tengedi oh tengedi nan pwoson en Krais.”14

Pwehn kaunop ong pwopwoud, udahn ke anahne en warohng tungoale kamadipw sarawi oh kolokol kisinlikou en mweimwei en nan tehnpas sarawi. Kin kalapw pwarala nan tehnpas sarawi. Pil kapatahieng ahmw pwukoah nan Mwomwodiso, idawehn karasaras en Sounkomour o, me kin “ketselier wiaier me mwahu.”15

Eri, mwein ke pahn ahniki peidek kei duwen pilipil kan. Nan ahi sounpar en pwulopwulo, I kin rapahki peneu sang ahi pahpa oh nohno oh sang aramas me I likih me kin loalopwot. Emen iei kaun en prihstuhd; a mehteio sounpadahk emen me kin likih ie. Koaros kin inda, “Ma ke men alle kaweid sangie, onopada ken alle ai kaweid.” Kapakapki aramas me ke kak pilada likih pwehn kak sowese iuk ni pali ngehn. Kanaiong ahmw ale peneu sang iengomw kan. Ma ke anahne te peneu, alle sang rehn me mah kan kaidehn sang rehn iengomw kan!16

Tamataman, sohte me kak wiaieng uhk ahmw pilipil. Ihte pein ahmw pwoson oh kapakap kan me pahn pwokuhkda oh weliakapwala mehlel. Ihte uwen ahmw ngoang kelehpw me pahn weliakapw ahmw mour. Pwehki sapwellimen Sounkomour tohnmetei ong uhk, manaman o mihmi loalomw.17

Me keren, ohl pwulopwul men soun wia kasdo inda me e kehn me iang “dih en aramas salongala”—dih me “reprepen koapworopwor oh peren oh insenemwahu, ahpw kilekilenglahng wasa sapwung oh ni ahl sapwung kan.”18

Sapwellimen Sounkomouro soi karasaras o duwen pwutak salongalahu, diren kapahi awiawih ih, ahpw mwohn eh pahn alehdi kapahi io, e pahn pein koadoahke, e anahne kilang mwahu ah mour, ah pilipil kan, oh irair en ah mour. Kapai me wiawi me ntindi, koasoia: “E wehwehkih pein ih.”19 I kak en koangoangehkin kumwail en menlau pein koadoahke? Nan mwomwodiso, ma pilipil kesemwpwal anahne wiawi, se kin mihtingki. Mihting en peneinei pil duwehte. Mwein ke pahn wia pein ahmw me I kahdanki “padahkih pein uhk.” Kelehpwla mahs kisin ahnsou. Medewe dahme pahn mwohmw. Pein idek: “Dahme nan ahi mour me I anahne kakehlahda pwe ien kak kakehlahda mehteikan? Iawasa me I men mih ie sounpar ehu mwurin met. Soangen pilipil dah me I anahne wia pwe ien kak lella wasao. Sounpar riahu sang met? Soangen pilipil dah me I anahne wia pwe ien kak lella wasao? Tamataman, kowe me soun Katanga. I kadehde me ni ahmw pahn pein wia, Sahm Nanleng pahn sowesei iuk. Sang ni koaloalomwahu en lime en Sapwellime Ngehn Sarawi, e pahn ketin kahluwa iuk.

I wia ahi kadehde me Koht ketin ieias. I kadehde me Sounkomour poakpoakei kumwail.“ Kitail en sou doulahte nan sapwellime doadoahk? Wenla mwowe oh dehr pwurla mwuri.”20 Ni amwail pahn idawehn Ih, E pahn kakehlailei kumwail oh utunguhkumwailda. E pahn kapwureikumwailla Reh. Ni mwaren Sises Krais, ahmen.