2010–2019
“Ko e Hā ʻOku Teʻeki Ai Ke u Faí?”
ʻOkatopa 2015


“Ko e Hā ʻOku Teʻeki Ai Ke u Faí?”

Kapau ʻoku tau loto fakatōkilalo mo akoʻingofua, ʻe ueʻi kitautolu ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ke tau fakalakalaka peá ne tataki kitautolu ki ʻapi, ka ʻe fie maʻu ke tau kole ki he ʻEikí ke Ne fakahinohino mai e halá.

Ne u kamata feinga ke ʻilo lahi ki he Siasí ʻi heʻeku kei talavoú. Ne fuofua takiekina au ki he Siasí ʻe he tā sīpinga ʻa hoku kaungāmeʻa Siasí, ka ne iku pē ʻo tohoakiʻi au ʻe he makehe ʻo e tokāteliné. ʻI heʻeku ako ko ia ʻe lava ʻa e kau tangata mo e kau fefine faivelengá ʻo fakalakalaka pea aʻu pē ʻo nau tatau mo ʻenau mātuʻa fakalangí, naʻe fakaofo ia kiate au. Naʻá ku saiʻia he fakakaukaú; he naʻe ongo moʻoni ia kiate au.

Hili pē hoku papitaisó ne u ako ki he Malanga ʻi he Moʻungá, pea ne u fakatokangaʻi naʻe akoʻi ʻe Sīsū e moʻoni tatau pē ʻo kau ki he fakalakalaka taʻengatá ʻi he Tohi Tapú. Naʻá Ne folofola, “Ko ia ke haohaoa ʻa kimoutolu he ʻoku haohaoa ʻa hoʻomou Tamai ʻoku he langí.”1

Ko e taʻu ʻeni ʻe 40 tupu ʻeku kau ki he Siasí pea ko e taimi kotoa pē ʻoku ou lau ai e potu folofolá ni, ʻoku fakamanatu mai ai kiate au ʻetau taumuʻa ʻi he māmaní. Naʻa tau omi ke ako mo fakalakalaka kae ʻoua kuo fakamāʻoniʻoniʻi pe fakahaohaoaʻi kitautolu ʻia Kalaisi.

ʻOku ʻikai ko ha meʻa faingofua e hala-fononga ʻo e tuʻunga fakaākongá. Kuo ui ia ko e “fakalakalaka maʻu ai pē.”2 ʻI heʻetau fonongaʻia e hala hangatonu mo fāsiʻí, ʻe hokohoko atu hono fakatukupaaʻi kitautolu ʻe he Laumālié ke tau toe lelei ange pea kaka ke māʻolunga ange. ʻOku hoko ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ko ha kaungā-fononga fungani. Kapau ʻoku tau loto fakatōkilalo mo akoʻingofua, te Ne tataki nima kitautolu ki ʻapi.

Ka neongo ia, ʻoku fie maʻu ke tau kole ki he ʻEikí ke Ne fakahinohino hotau halá. Kuo pau ke tau fai ha ngaahi fehuʻi faingataʻa, hangē ko ʻení “Ko e hā ʻoku fie maʻu ke u liliú?” “Te u fakalakalaka fēfē?” “Ko e hā e vaivai ʻoku fie maʻu ke fakamālohiá?”

Tau fakakaukau angé ki he talanoa he Fuakava Foʻoú ki he talavou koloaʻiá. Ko ha tangata angatonu ia naʻá ne ʻosi tauhi e Fekau ʻe Hongofulú ka naʻá ne fie hoko ʻo lelei ange. Ko ʻene taumuʻá e moʻui taʻengatá.

ʻI heʻene fetaulaki mo e Fakamoʻuí, naʻá ne fehuʻi ange, “Ko e ha ʻoku ou kei hala aí?”3

Naʻe tali ange leva ʻe Sīsū, ʻne fai ha faleʻi naʻe fakapatonu pē ki he talavou koloaʻiá. “Pea talaange ʻe Sīsū kiate ia, Kapau ko ho lotó ke ke haohaoa, ʻalu ʻo fakatau ʻa ia ʻoku ʻaʻaú, mo foaki ki he masivá, … pea ke haʻu, ʻo muimui ʻiate au.”4

Naʻe ʻohovale ʻa e talavoú; kuo teʻeki ai ke ne fakakaukauʻi ha feilaulau lahi pehē. Naʻá ne loto fakatōkilalo ke fehuʻi ki he ʻEikí, ka naʻe ʻikai ke ne tui faivelenga feʻunga ke muimui ki he naʻinaʻi fakalangi ne fai angé. Kuo pau ke tau loto fiemālie ke ngāue he taimi ʻoku tau maʻu ai ha talí.

Naʻe akonaki mai ʻa Palesiteni Hāloti B. Lī ʻo pehē, “Ko e tokotaha kotoa pē ʻo kitautolu, kapau te tau aʻusia e haohaoá, kuo pau ke tau fehuʻi loto ʻi ha taimi ʻo pehē, ‘Ko e hā ʻoku teʻeki ai ke u faí?’”5

ʻOku ou ʻiloʻi ha faʻē faivelenga naʻá ne fakavaivaiʻi ia ka ne fehuʻi, “Ko e hā e meʻa ʻokú ne taʻofi ʻeku fakalakalaká?” Naʻe tuai-e-kemo hono tali ange ʻe he Laumālié: “Tuku hoʻo lāungá.” Naʻá ne ofo ʻi he talí ni; kuo teʻeki ai ke ne fakakaukau ko ha tangata faʻa lāunga ia. Ka naʻe mahino ʻaupito e pōpoaki mei he Laumālie Māʻoniʻoní. ʻI he ngaahi ʻaho ne hoko atu aí, naʻá ne fakatokangaʻi leva ʻene tōʻonga moʻui lāungá. Naʻá ne houngaʻia he ueʻi ke ne fakalakalaka aí, ko ia naʻá ne fakapapauʻi leva ke ne fakalau hono ngaahi tāpuakí kae ʻikai ko e faingataʻá. ʻI ha ngaahi ʻaho siʻi mei ai, naʻá ne ongoʻi e hōifua mai ʻa e Laumālié.

Naʻe ʻi ai ha talavou loto fakatōkilalo naʻe hangē kuo ʻikai lava ke ne maʻu e finemui totonú, ko ia naʻá ne kole tokoni ki he ʻEikí: Naʻá ne fehuʻi ange, “Ko e hā ʻokú ne taʻofi au mei heʻeku hoko ko e tangata totonú?” Naʻe ongo mai ki hono lotó mo ʻene fakakaukaú e tali ko ʻení: “Fakaleleiʻi hoʻo leá.” ʻI he momeniti ko iá naʻá ne fakatokangaʻi ha ngaahi kupuʻi lea fakamātatuʻa naʻá ne faʻa fakaʻaongaʻi, pea naʻá ne tukupā ai ke liliu.

Naʻe lototoʻa ha finemui tāutaha ke fehuʻi: “Ko e hā ʻoku fie maʻu ke u liliú?” pea naʻe fanafana ʻa e Laumālié kiate ai, “ʻOua te ke ʻohomuʻa he taimi ʻoku talanoa ai e kakaí.” ʻOku fai moʻoni mai ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ha naʻinaʻi fakapatonu. Ko ha kaungā-fononga faitotonu ia pea te ne talamai e ngaahi meʻa ʻoku ʻikai toe ʻilo ia ʻe ha taha pe lototoʻa feʻunga ke ne leaʻaki.

Naʻe mafasia ha faifekau toki ʻosi mai ko e taulōfuʻu ʻene taimitēpilé. Naʻá ne fefaʻuhi ke kumi taimi ki he ngāué, akó, fāmilí mo e uiuiʻi faka-Siasí. Naʻá ne kumi faleʻi mei he ʻEikí: “Te u ongoʻi fēfē ha nonga ʻi he meʻa kotoa ʻoku fie maʻu ke u faí?” Naʻe ʻikai ko e tali ia naʻá ne ʻamanaki ki aí; naʻá ne ongoʻi naʻe totonu ke ne tauhi lelei ange ʻa e ʻaho Sāpaté ke māʻoniʻoni. Naʻá ne fakapapauʻi ke fakatapui ʻa e Sāpaté ki he ngāue ʻa e ʻOtuá—ke ʻoua naʻa fai ai ʻene ngaahi ngāue fakaakó ka ne ako pē ongoongoleleí he ʻaho ko iá. Naʻe ʻomi ʻe he liliu siʻi ko ʻení ha nonga mo e napangapangamālie naʻá ne fie maʻú.

ʻI he ngaahi taʻu lahi kuohilí, ne u lau ai ʻi ha makasini ʻa e Siasí ha talanoa ki ha finemui naʻe mavahe mei ʻapi ke ako he ʻunivēsití. Naʻe tōmui ʻene ngaahi ngāue fakaakó pea naʻe ʻikai fiemālie heʻene moʻui fakasōsialé pea naʻe faʻa loto mamahi. Faifai peá ne tūʻulutui ʻi he ʻaho ʻe taha ʻo fehuʻi ki he ʻEikí, “Ko e hā te u lava ʻo fai ke fakalakalaka ange ai ʻeku moʻuí?” Naʻe fanafana ange ʻa e Laumālié, “Tuʻu hake ʻo fakamaau ho lokí.” Naʻe fakaʻohovale e ueʻi ko ʻení ka ko e kamataʻanga ia naʻá ne fie maʻú. Hili haʻane tuku taimi ke fakamāʻopoʻopo mo fakamaau hono lokí, naʻá ne ongoʻi naʻe nofoʻia hono lokí ʻe he Laumālié mo langaki hake hono lotó.

ʻOku ʻikai talamai ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ia ke tau fakaleleiʻi fakaʻangataha e meʻa kotoa pē. Kapau naʻe pehē, te tau lotosiʻi pea tau foʻi. ʻOku ngāue e Laumālié mo kitautolu ʻo fakatatau ki heʻetau fiemālié, ʻi he foʻi laka kotoa pē, pe hangē ko ia kuo akoʻi mai ʻe he ʻEikí, ʻi he “ʻotu lea ki he ʻotu lea, ʻa e akonaki ki he akonaki; … pea monūʻia ʻa kinautolu ʻoku fanongo ʻo tokanga ki heʻeku ngaahi akonakí … he ko ia ʻokú ne talí te u foaki ʻo lahi ange kiate ia …”6 Hangē ko ʻení, kapau kuo ueʻi koe ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ke ke faʻa “lea fakamālō,” peá ke tali lelei ʻa e ueʻi ko iá, te Ne ongoʻi leva kuo taimi ke ke hoko atu ki ha meʻa ʻoku faingataʻa angé—hangē ko haʻo ako ke lea ʻaki, “Kātaki fakamolemole ko au naʻe halá.”

ʻĪmisi
Family partaking of the sacrament

Ko ha taimi fungani ke fehuʻi ai, “Ko e hā ʻoku teʻeki ai ke u faí?” ʻa e taimi ko ia ʻoku tau kai ai e sākalamēnití. Naʻe akonaki mai e ʻAposetolo ko Paulá ko ha taimi ʻeni moʻotautolu takitaha ke tau vakavakaiʻi ʻetau moʻuí.7 ʻI he ʻātakai molumalu ko ʻení, ʻi he tafoki ʻetau fakakaukaú ki he langí, ʻe lava ke fakahā mai ʻe he ʻEikí ʻa e meʻa oku fie maʻu ke tau fakaleleiʻi hokó.

Hangē ko kimoutolú, kuo taʻu lahi ʻeku maʻu ha ngaahi pōpoaki mei he Laumālié ʻo fakahaaʻi mai e founga ke u fakalakalaka aí. Tuku ke u vahevahe atu ha ngaahi sīpinga fakatāutaha ʻo ha ngaahi pōpoaki ne u tukulotoʻi. Kuo kau e ngaahi ueʻi ko ʻení:

  • ʻOua ʻe hiki hake ho leʻó ke longoaʻa.

  • Fakamaau hoʻo moʻuí; faʻu ha lisi ngāue fakaʻaho ke fakahoko.

  • Tauhi lelei ho sinó ʻaki hoʻo kai ke lahi e foʻiʻakaú mo vesitapoló.

  • Toe fakalahi hoʻo toutou ʻalu ki he temipalé.

  • Toʻo ha taimi ke fakalaulauloto ai kimuʻa peá ke lotú.

  • Kole ki ho uaifí ke ʻoatu ʻene faleʻí.

  • Loto fakamaʻumaʻu he taimi ʻokú ke fakaʻuli aí; ʻoua ʻe lele ʻo vave ange he fakangatangata kuo fokotuʻú. (ʻOku ou kei fakakaukauʻi e fakamuimuitahá.)

ʻOku malava e fakahaohaoaʻí mo e fakamāʻoniʻoniʻí tuʻunga ʻi he feilaulau fakalelei ʻa e Fakamoʻuí. He ʻikai ke tau teitei lava ʻo fai ia ʻiate kitautolu pē, ka ʻoku feʻunga e ʻaloʻofa ʻa e ʻOtuá ke faitokonia kitautolu. Hangē ko ia ne leaʻaki ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinaá: “ʻOku mahino lelei ki hotau tokolahi ko e Fakaleleí ʻoku maʻa e kau angahalá ia. Neongo ia, ʻoku ʻikai keu fuʻu fakapapauʻi pe ʻoku tau ʻilo pe mahino kiate kitautolu ko e Fakaleleí ʻoku toe ʻaonga pē ia ki he kau māʻoniʻoní- maʻá e kakai tangata mo fafine ʻoku talangofuá, tāú, mo mātuʻaki tokangá pea ʻoku nau feinga ke toe lelei ange mo ngāue faivelenga angé.”8

ʻĪmisi
Woman praying

ʻOku ou fie fokotuʻu atu kemou takitaha fai ha kiʻi polokalama fakalaumālie, mahalo he pooni lolotonga hoʻo fai hoʻo ngaahi lotú. Fehuʻi loto fakatōkilalo ki he ʻEikí ʻo peheni: “Ko e hā e meʻa ʻokú ne taʻofi ʻeku fakalakalaká?” Pe ko hono fakalea ʻe tahá: “Ko e hā ʻoku teʻeki ai ke u faí?” Peá ke tatali leva ki ha tali. Kapau ʻokú ke fakamātoato, ʻe hoko mahino mai ʻa e talí. Ko ha fakahā ia ne fakataumuʻa pē kiate koe.

Mahalo ʻe talaatu ʻe he Laumālié ʻoku fie maʻu ke ke fakamolemoleʻi ha taha. Pe ko haʻo maʻu ha pōpoaki ke ke filifili fakalelei e ngaahi faiva ʻokú ke mamata aí pe ko e hiva ʻokú ke fanongo ki aí. Mahalo te ke ongoʻi ke ke faitotonu ange ʻi hoʻo ngaahi fengāueʻaki fakapisinisí pe foaki ha paʻanga ʻaukai ʻoku lahí. ʻOku ʻikai hano ngataʻanga ʻo e ngaahi faingamālié

ʻE lava ke fakahaaʻi mai ʻe he Laumālié hotau ngaahi vaivaí, ka ʻokú Ne toe lava foki ʻo fakahaaʻi mai hotau mālohingá. Taimi ʻe niʻihi ʻoku fie maʻu ke tau fehuʻi pe ko e hā e meʻa totonu ke tau faí kae lava ʻe he ʻEikí ʻo hiki hake mo fakalotolahiʻi kitautolu. ʻI heʻetau lau hotau tāpuaki fakapēteliaké, ʻoku fakamanatu mai ai ʻoku ʻafioʻi ʻe heʻetau Tamai Hēvaní ʻa hotau ivi fakalangí. ʻOkú Ne fiefia he taimi kotoa pē ʻoku tau laka atu ai kimuʻá. ʻOku mahuʻinga ange kiate Ia hotau huʻungá kae ʻikai ko e vave ʻetau fonongá.

ʻE kāinga, mou loto vilitaki pea ʻoua ʻe loto foʻi. Te tau mate kitautolu ʻoku teʻeki ai pē ke tau haohaoa moʻoni, ka ʻe lava ke tau fakatoka e fakavaʻé heni ʻi he moʻui fakamatelié. “Ko hotau fatongiá ke tau fai lelei ange ʻi he ʻahó ni ʻi he ʻaneafí, pea lelei ange ʻapongipongi ʻi he ʻahó ni.”9

Kapau ʻoku ʻikai ke tau fakamuʻomuʻa e tupulaki fakalaumālié ʻi heʻetau moʻuí, kapau ʻoku ʻikai ke tau fononga he hala ki he fakalakalaka moʻoní, ʻe mole meiate kitautolu ʻa e ngaahi aʻusia mahuʻinga ʻoku finangalo e ʻOtuá ke Ne foaki maí.

ʻI he ngaahi taʻu lahi kuohilí, ne u lau ai e lea ʻa Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo naʻe ongo moʻoni kiate au. Naʻá ne pehē: “Kuó u ako ko e taimi ko ia ʻoku ʻi ai ha loto faʻa lotú, ha fiekaia ki he māʻoniʻoní, ha siʻaki ʻo e angahalá kae talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá, ʻoku lilingi mai ʻe he ʻEikí ha maama lahi ange kae ʻoua kuo hanga ʻe he mālohí ʻo avangi e veili fakalangí. … Ko e tokotaha angamāʻoniʻoni peheé, ʻokú ne maʻu ʻe ia e talaʻofa pelepelengesi ko ia te ne mamata ha ʻaho ki he fofonga ʻo e ʻEikí mo ʻiloʻi Ia.”10

ʻOku ou lotua ʻe ʻi ai ha ʻaho te tau aʻusia ai ʻeni ʻi heʻetau fakaʻatā e Laumālie Māʻoniʻoní ke ne tataki kitautolu ki ʻapí. ʻI he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Mātiu 5:48.

  2. Neal A. Maxwell, “Testifying of the Great and Glorious Atonement,” Liahona, Apr. 2002, 9.

  3. Mātiu 19:20.

  4. Mātiu 19:21.

  5. Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Hāloti B. Lī (2000), 245.

  6. 2 Nīfai 28:30.

  7. Vakai, 1 Kolinitō 11:28.

  8. David A. Bednar, “Ko e Fakaleleí pea mo e Fononga Fakamatelié,” Liahona, ʻEpēleli 2012, 14.

  9. Joseph Fielding Smith, Doctrines of Salvation, comp. Bruce R. McConkie, 3 vols. (1954–56), 2:18.

  10. Spencer W. Kimball, “Give the Lord Your Loyalty,” Tambuli, Feb. 1981, 47.