2010–2019
Li maatan li naxk’am xb’e jun li k’ach’in
April 2016


Li maatan li naxk’am xb’e jun li k’ach’in

Chan ru naqak’ut chiruheb’ li qalal qak’ajol chanru xtz’eqtaanankil li ruchich’och’il na’leb’ ut xkanab’ankileb’ rib’ chiru li Musiq’ej?

Jun saaj yuwa’b’ej yoo chi sub’e’k rub’el li ha’. A’an, lix wiib’ chi kok’al, ut lix yuwa’ li rixaqil xkoheb’ chi b’eek sa’ xsutam jun kaq’nab’. Sutsukeeb’ rik’in chaq’al ru tzuul nujenaqeb’ chi chaj, ut li rax choxa nujenaq rik’in q’un choql li nekexk’ut xchaq’alil ru ut xtuqtuukilal. Naq xe’chal xtiqwal ut xe’ok chi lub’k li kok’al, li wiib’ chi winq xe’xxaqab’ naq te’xpaqo li kok’al sa’ xaal riteb’ ut te’qaxoq chi numxik toj chixjunpak’al li kaq’nab’.

Moko ch’a’aj ta sa’ xtiklajik—toj reetal naq li yuwa’b’ej x’ok reek’ankil naq yoo chi kelook chirub’el ut chixjunil x’aalo’ chiru. Li ha’ x’ok chixtiikisinkil toj sa’ xchamal li kaq’nab’, ut xchal li xiw chirix. Chan ru naq taab’ikiq’naq—ut chi wan lix raarookil ch’ina rab’in sa’ xb’een xaal li rit?

Lix yaab’ xkux xsach naq xjap re; lix yuwa’ li rixaqil jwal najt wan re taaruuq raj chixtenq’ankil naq yoo chixpatz’b’al xtenq’. Xjunes xreek’a rib’ ut maak’a’ naru xb’aanunkil.

Ma naru teek’oxla junpaataq reek’ankil eerib’ eejunes jo’ xreek’a a’an, chi moko texruuq ta xtawb’al junaq k’a’aq re ru re xchapb’al eerib’ ut xyalb’al eeq’e sa’ jun nimla ch’a’ajkilal b’ar wi’ teeraj raj xkolb’al lee yu’am ut li re lee rab’in? Ink’a’ raj, a’ut chiqajunilo qeek’ahom jun sutaq naq wanko sa’ xninqal ch’a’ajkilal ut naqaj raj tenq’ sa’ junpaat re xkolb’al qayu’am ut xkolb’al xyu’ameb’ li raab’ileb’ qab’aan.

Chi numtajenaq xxuwajel, xk’e reetal naq yoo chi sub’e’k xb’aan lix xaab’ numtajenaq xt’aqt’aqil xb’aan li ha’. Yoo chixyalb’al xq’e re naq ink’a’ taasub’e’q, xyal risinkil lix xaab’. A’b’an chanchan jo’ chapchookeb’ sa’ roq. Lix k’amal xsiipoo xb’aan li ha’, li xb’aanu naq kaw wi’chik xe’xchap li roq.

Sa’ li hoonal raqe’q raj wi’ ru lix yu’am, xru chixb’otz’b’al lix xaab’, ut toja’ naq xe’rachab’ li roq, yookeb’ chi sub’e’q toj sa’ xchamal li kaq’nab’. Chi achab’anb’il xb’aan li riiq q’axal aal li yoo chaq chi sub’uk re, sa’ junpaat xkut rib’ taqe’k ut xtaqsi ajwi’ lix ch’ina rab’in. Anajwan xru chi numxik chi ub’ej, x’ok chi xik chixjunpak’al li kaq’nab’ sa’ xyaalalil.

Wan ta na’ naq naqeek’a qib’ kama’ li yooko chi sub’e’k rub’el ha’. Li yu’amej wan naq ch’a’aj ru. Wanko sa’ “jun li ruchich’och’ jwal choqink ut junelik laatz’ ru. … Wi ink’a naqak’e reetal, li k’a’aq re ru re li ruchich’och’ a’in naru [te’muquq re] li k’a’a qre ru re li Musiq’ej.”1

Chan raj ru taqataaqe xna’leb’ li yuwa’b’ej a’in ut taqisi raj b’ayaq li riiqil li ruchich’och’ a’in li yooko chixk’amb’al, re naq lix jolomeb’ li qalal qak’ajol ut li qalaatz’anb’il k’a’uxl te’ wanq raj sa’ xb’een li ha’? Chan raj ru tooruuq, jo’ kixye laj Pablo “[chirisinkil] chiqix chixjunil li iiq”?2 Chan raj ru tooruuq chixkawresinkileb’ li qalal qak’ajol re li kutan b’ar wi’ ink’a’ chik te’ruuq chixchapb’aleb’ rib’ qik’in ut rik’in qanawom—naq a’aneb’ chik li neke’numxik?

Nachal qasumenkil naq naqak’e reetal li choxahil xxe’il li kawilal a’in. A’an jun xe’ li rajlal nakub’siman ru, a’ut naru taa’oksiiq wulaj wulaj re xk’osb’al li qiiq ut re xk’amb’al xb’eheb’ li qaraarookil qalal qak’ajol. Li xe’ a’an li maatan aj k’amole b’e re li Santil Musiq’ej.

Chiru xwaqxaqib’ chihab’, li kok’al naru te’kub’eeq xha’. Neke’tzolok chirix li Dios ut neke’xb’aanu jun sumwank rik’in. Li ani neke’rahok reheb’ neke’xsutiheb’ rix naq neke’sub’e’ ut neke’el chaq sa’ li ha’ rik’in jun nimla sahilal. Neke’xk’ul lix chaq’al ru maatan li Santil Musiq’ej, jun maatan li naru tixk’am xb’eheb’ rajlal wi neke’xyu’ami xyu’ameb’ chi tiikaqeb’ xch’ool.

Lai Elder David A. Bednard kixye: “Maare xb’aan naq moko nim ta ru li k’anjel re li [k’ojob’aak], nanume’ chiqu xnimal ru. Li kaahib’ chi aatin a’in—”K’ul li Santil Musiq’ej”—maawa’ yal aatin chi maak’a’ rajb’al; neke’ok b’an jo’ jun xtaqlahom li tijonelil, jun tijb’al chi k’anjelak ut maawa’ ka’ajwi’ chi k’anjelanb’ilaq ta.”3

Eb’ li kok’al junelik neke’raj xb’aanunkil li chaab’ilal ut te’raj ajwi’ naq chaab’ileb’. Naru naqeek’a xsaqileb’, lix tiikaleb’ru. Jo’kan ajwi’ q’es xxikeb’ re rab’inkil li xyaab’ kuxej chancho ut ka’ch’in ru.

Jalam-uuch
K’anjelak chiru li kok’aleb’ aj Nefita

Sa’ 3 Nefi 26, li Kolonel kixk’ut chiqu chanru naq li kok’al musiq’anb’ileb’:

“Kirachʼabʼ ruʼujebʼ li raqʼ, ut ebʼ aʼan keʼxye rehebʼ lix xyuwaʼebʼ xnimal ru ut sachbʼa-chʼoolejil naʼlebʼ, li naxqʼax ajwiʼ xnimal ru li kixkʼutbʼesi chaq aʼan chiru li tenamit. …

“… Keʼril ut keʼrabʼi ajwiʼ li kokʼal aʼin; relik chi yaal, ebʼ li kʼuulaʼal keʼxte ajwiʼ xtzʼuumalebʼ re ut keʼxye sachbʼa-chʼoolejil aatin.”4

Jo’ na’n’ej yuwa’b’ej, chan ru naqatamb’resi xseeb’al li qalal qak’ajol chixk’ulb’al li musiq’anb’il na’leb’? Chan ru naqak’ut chiruheb’ chanru xtz’eqtaanankil li ruchich’och’il na’leb’ ut xkanab’ankileb’ rib’ chiru li Musiq’ej naq maa’anihaqo rik’ineb’ ut naq xjunes wankeb’ sa’ xchamal xha’il lix yu’ameb’?

Chinwotzaq eerik’in junjunqaq li na’leb’.

Xb’een, naru taqak’ut chiruheb’ li qalal qak’ajol naq yooke’ chirab’inkil ut chireek’ankil li Musiq’ej. Choosutq’iiq sa’ xhoonal li Najter Chaq’rab’ re rilb’al chanru naq laj Eli kixb’aanu a’in rik’in laj Samuel.

Li chajom aj Samuel kirab’i wiib’ sut jun xyaab’ kuxej ut tikto xko’o rik’in laj Eli ut kixye, “We’kin.”

“Ink’a’ xatinb’oq,” chan laj Eli.

A’b’an “Laj Samuel toj maji’ naxnaw ru li Qaawa’, xb’aan naq maji’ k’utb’il chiru li raatin li Qaawa’.”

Sa’ rox sut, laj Eli kixk’e reetal naq li Qaawa’ yoo chixb’oqb’al laj Samuel, ut kixye re laj Samuel naq tixye, “Aatinan, at Qaawa’, laj k’anjel chawu yoo chawab’inkil.”5

Laj Samuel ki’ok chireek’ankil, chixk’eeb’al reetal, ut chirab’inkil xyaab’ xkux li Qaawa’. A’b’an li saaj winq a’in ki’ok chixtawb’al ru toj reetal naq laj Eli ki’tenq’anq re. Chirix naq kitzole’, laj Samuel kiwuulak chixnawb’al chi us li xyaab’ kuxej chancho ut ka’ch’in ru.

Xkab’, tooruuq chixkawresinkileb’ li qajunkab’aal ut eb’ li qalal qak’ajol re te’reek’a li xyaab’ kuxej chancho ut ka’ch’in ru. “Naab’aleb’ aj k’utunel reheb’ jalan jalanq chi aatinob’aal neke’xpaab’ naq eb’ li kok’al nekextzol junaq chik chi aatinob’aal chaab’il wi’chik naq ‘sutsuukeb’ xb’aan li aatinob’aal,’ sa’ wi’ sustuukeb’ xb’aaneb’ li neke’aatinak sa’ li jalanil aatinob’aal ut sa’ wi’ b’oqb’ileb’ chi aatinak. Moko ka’aj ta wi’ neke’xtzol xyeeb’al junjunq chi aatin, neke’xtzol b’an aatinak chi us ut k’oxlak sa’ li ak’ aatinob’aal. Li na’ajej [jwal chaab’il] re tzolok sa’ musiq’ej, a’an li junkab’al, b’ar wi’ li xb’eenileb’ musiq’ejil na’leb’ naru te’xyiib’ xk’ojleb’aal li yu’am wulaj wulaj.”6

“Ch’ik [li raatin li Qaawa’] sa’ xk’a’uxleb’ laa walal aak’ajol, seraq’i reheb’ sa’ laa wochoch jo’ ajwi’ naq wanqat chiru aab’e, naq yokyooqat malaj naq tatwakliiq.”7 Xnujob’resinkil li qajunkab’al rik’in li Musiq’ej tixkanab’ chi teeto xch’ooleb’ li qalal qak’jol rik’in lix wankil a’an.

Rox, naru taqatenq’aheb’ li qalal qak’ajol chixtawb’al ru chanru naq na’aatinak li Musiq’ej rik’ineb’ Laj Jose Smith kixk’ut, “Wi A’an nachal rik’in jun ch’ina’al, tixjal li raatin a’ yaal jo’ chanry naru xtawb’al jun li ch’ina’al.”8 Jun na’b’ej kixk’e reetal naq eb’ li kok’al naab’al paay ru na’leb’ neke’tzolok wi’—wan neke’tzolok rik’in ilok, rik’in ab’ink, rik’in ch’e’ok, malaj rik’in eek’ank—naq jwal kirileb’ lix kok’al, jwal wi’chik kixk’e reetal naq li Santil Musiq’ej natzolok reheb’ lix kok’al a’ yaal jo’ chanru neke’tzolok chi chaab’il.9

Jun chik li na’b’ej kixwotz chanru naq kixtenq’aheb’ lix kok’al chixk’eeb’al reetal li Musiq’ej. “Wan naq,” kixtz’iib’a a’an, “[eb’ li kok’al] moko nekexk’e ta reetal naq jun k’a’uxl li nachal rajlal, jun ch’oolej k’ojob’anb’il chirix naq neke’yaab’ak, malaj xjultikankil jun chaab’il na’leb’ sa’ tz’aqal xhoonalil, a’aneb’ chanru li Santil Musiq’ej na’ aatinak [rik’ineb’].” Kixtz’iib’a ajwi’, “Yookin chixk’utb’al chiru [lin kok’al] naq te’xk’oxla li k’a’ru neke’reek’a [ut te’k’anjelaq xb’aan a’an].”10

Reek’ankil ut xk’eeb’al reetal li Musiq’ej tixk’e musiq’ejil xseeb’al sa’ xyu’ameb’ li qalal qak’ajol, ut li xyaab’ kuxej li neke’ok chixnawb’al ru jwal saqaq ri chiruheb’. Taak’ulmanq jo’ kixye li Elder Richard G. Scott: “Naq nakataw aana’leb’ ut chaab’ilal rik’in xb’eresihom li Musiq’ej, xkawilal aach’ool rik’in li nakaweek’a naru chaab’ilaq wi’chik chiru li nakawil malaj nakawab’i.”11

Mooxuwak naq taqil li qalal qak’ajol chi ok sa’ xha’il li yu’am, xb’aan naq xqatenq’aheb’ chirisinkil sa’ xb’eeneb’ li riiq li ruchich’och’. Xqak’ut chiruheb’ xyu’aminkil lix yu’am a’ yaal jo’ chanru xb’eresihom li Musiq’ej. Li maatan a’an junelik tixseeb’ob’resi li riiqeb’ ut tixb’eresiheb’ chi sutq’iik sa’ lix choxahil ochoch wi neke’xyu’ami ut wi neke’xtaaqe lix eek’asihom A’an. Sa’ xk’ab’a li Jesucristo, amen.

Eb’ li raqalil

  1. Joseph B. Wirthlin, “El inefable don, ” Liahona, Mayo 2003, 27.

  2. Hebreos 12:1.

  3. David A. Bednar, “Recibe el Espíritu Santo,” Liahona, Nov. 2010, 95.

  4. 3 Nefi 26:14, 16.

  5. Chi’ilmanq 1 Samuel 3:4–10.

  6. C. Terry ut Susan L. Warner, “Helping Children Hear the Still, Small Voice,” Tambuli, Ago. 1994, 27.

  7. Deuteronomio 6:7.

  8. Jose Smith, sa’ Historia de la Iglesia, 3:392.

  9. Chi’ilmanq Merrilee Browne Boyack, “Helping Children Recognize the Holy Ghost,” Liahona, Dec. 2013, 10–12.

  10. Irinna Danielson, “How to Answer the Toughest ‘Whys’ of Life,” Oct. 30, 2015, lds.org/blog.

  11. Richard G. Scott, “Cómo obtener guía espiritual,” Liahona, Nov. 2009, 7.