Li junkab’al li junelik taawanq

Nasaho’ inch’ool chi wank eerik’in sa’ li ewu a’in sa’ li ch’utam re li tijonelil re Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan. A’an a’in jun xnimal ru hoonal sa’ resilal li Iglees. 182 chihab’ chaq anajwan sa’ 1834, sa’ Kirtland, Ohio, ke’b’oqe’ chixjunileb’ laj k’amol re li tijonelil chixch’utub’ankil rib’ sa’ jun ch’ina tz’oleb’aal k’ab’l (4.2 metro lix nimal ru ut 4.2 metro lix teram). Yeeb’il resil naq sa’ li ch’utam a’an, li Profeet aj Jose Smith kixye: “Maak’a’ chik nekenaw laa’ex wi’chik chiru jun ch’ina k’uula’al q’alunb’il sa’ ruq’ xna’ chirix li taak’ulmanq sa’ li Iglees ut li awa’b’ejihom a’in. Ink’a’ neketaw ru … Yal junjunq chi winq re li tijonelil nekeril arin sa’ li ewu a’in, a’b’anan li Iglees a’in tixnujob’resi li Norteamerica ut li Sudamerica—tixnujob’resi chixjunil li ruchich’och’.”¹

Sa’ li ch’utam a’in ch’utub’anb’ileb’ rib’ k’iila millon li winq re li tijonelil, chiru junaq 110 li tenamit. Maare li Profeet aj Jose kiril chi rub’elaj li qakutan ut li chaq’alil ru kutan toj te’chalq.

Sa’ li waatin sa’ li ewu a’in, tinyal inq’e chixch’olob’ankil li kutan chalel ut li k’a’ru tento taqab’aanu re tootz’aqonq sa’ lix k’uub’anb’il na’leb’ re li sahil ch’oolejil li kixk’uub’ chaq li qaChoxahil Yuwa’ choq’ qe. Naq maji’ nokoyo’la, koowan sa’ jun junkab’al rik’in qajunelikil Choxahil Yuwa’ taqenaqil xloq’al. Kixk’uub’ jun k’uub’anb’il na’leb’ li naxk’e qawankilal chi chaab’ilo’k ut chi ok jo’ chanru A’an. Kixb’aanu a’in sa’ xk’ab’a’ lix rahom choq’ qe. Li rajb’al li k’uub’anb’il na’leb’, a’an xk’eeb’al qe li osob’tesink re wank jo’ nawan li qaChoxahil Yuwa’ chi junelik q’e kutan. Li k’uub’anb’il na’leb’ a’in re li evangelio naxq’axtesi qe jun yu’amej sa’ li ruchich’och’ b’ar wi’ taayale’q qix. Kik’eeman jun yeechi’ihom rik’in lix Tojb’al rix li Maak kixb’aanu li Jesukristo, wi too’ab’inq chiruheb’ lix taqlahom li evangelio ut li k’ojob’anb’il k’anjel re li tijonelil li wankeb’ chi sa’, taak’eemanq qe li yu’am maak’a’ roso’jik, lix maatan q’axal wi’chik xnimal ru chiru chixjunil li jun ch’ol chik.

Li yu’am maak’a’ roso’jik a’an li yu’am yoo chixyu’aminkil li Dios li qaJunelikil Yuwa’. Li Dios kixye naq li rajb’al a’an “xkʼeebʼal chi uxmank lix kolbʼal chiru li kamk ut lix yuʼam chi junelik li winq”(Moises 1:39). Jo’kan ut, li xnimal ru rajb’al chixjunjunqaleb’ laj k’amol re li tijonelil, a’an li k’anjelak re xtenq’ankil chixjunileb’ li winq chi waklesiik toj sa’ li yu’am maak’a’ roso’jik.

Chixjunjunqaleb’ li b’aanuhom ut li k’ojob’anb’il k’anjel sa’ li tijonelil, nab’aanuman re xtenq’ankil li ralal xk’ajol li qaChoxahil Yuwa’ chi jale’k xb’aan lix Tojb’al rix li Maak kixb’aanu li Jesukristo re naq te’oq choq’ komon sa’eb’ li junkab’al tz’aqalaqeb’ re ru. Jo’kan ut naq “lix xnimal ru k’anjel li junjunq li winq a’an xpaab’ankil li evangelio, ab’ink chiruheb’ li taqlahom, ut xyo’ob’tesinkil jun junelikil junkab’al tz’aqalaq re ru,”² ut xtenq’ankil jalaneb’ chixb’aanunkil ajwi’ a’an.

Rik’in naq yaal a’an, sa’ chixjunil li naqab’aanu, tento taqak’oxla xb’een xb’een li choxahil sumlaak. A’an naraj naxye naq tento taqayal qaq’e chi tootz’ape’q sa’ junajil rik’in li qajunelikil ochb’een sa’ lix santil ochoch li Dios. Tento ajwi’ taqawaklesi xch’ooleb’ jalaneb’ chixb’aanunkil ut chixk’uulankileb’ li sumwank li neke’xlaq’ab’ li b’eelomej rik’in li ixaqilb’ej, rik’in ajwi’ xjunkab’al, sa’ li yu’am a’in ut sa’ li yu’am chalel.

K’a’ut naq aajel ru a’in choq’ re li junjunq qe—li saaj jo’wi’ li tiix, laj tenq’anel jo’wi’ li taqenaqil aj tij, li k’ajolb’ej jo’wi’ li yuwa’b’ej? Xb’aan naq li qateneb’ahom sa’ li tijonelil, a’an xk’eeb’al li qajunkab’al ut xjunkab’aleb’ li wankeb’ chiqasutam choq’ li k’a’ru q’axal wi’chik aajel ru sa’ li qayu’am. Tento naq chixjunil li ninqi qab’aanuhom b’aanunb’ileb’ a’ yaal jo’ chanru te’xk’e xwankil li qajunkab’al chixk’ulb’al xk’ulub’il chi wank rik’in li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo. Maajun chik k’anjel sa’ li tijonelil nimaq xwankil chiru a’in.

Chinyehaq eere k’a’ru naraj naxye a’in choq’ re jun laj tenq’anel sa’ li tijonelil li yoo chirab’inkil li na’leb’ a’in sa’ li ewu a’in jo’ komon sa’ jun li junkab’al ut jo’ ajwi’ jo’ komon sa’ jun li molam re li tijonelil.

Sa’ lix junkab’al, maare neke’tijok rajlal jo’ junkab’al ut li neke’xb’aanu li q’ojyin re junkab’al rajlal xamaan malaj ut ink’a’. Wi lix yuwa’, chixk’eeb’al reetal li teneb’ahom a’in, naxb’oq li junkab’al re tijok malaj rilb’al li loq’laj hu sa’ komonil, laj tenq’anel naru tixseeb’a rib’ chi tz’aqonk chi se’se ru. Naru tixwaklesi xch’ool li ras riitz’in chi tz’aqonk ut naru tixnimaheb’ ru naq neke’tz’aqon chi jo’kan. Naru tixpatz’ re lix yuwa’ jun li osob’tesink naq ok re li tzolok sa’ tzoleb’aal malaj sa’ jalan chik hoonal na’ajman wi’ jun li osob’tesink.

Maare maak’a’ xyuwa’ li tiik chi paab’ank. A’ut yal li rajom xch’ool re xk’ulb’al li k’a’aq re ru a’in tixb’oq chaq lix wankil li choxa rik’in li wankeb’ chixsutam xb’aan lix paab’aal a’an. Te’xsik’ li wank choq’ jun li junkab’al tiik chi paab’ank li naraj laj tenq’anel chi anchal xch’ool.

Laj tzolonel sa’ li Tijonelil re Aaron naru taaril lix k’anjel aj tzolol ochochnal jo’ jun hoonal sa’ wi’ naru tixtenq’a li Qaawa’ chixjalb’al xyu’am jun li junkab’al. Li Qaawa’ kixye a’in sa’ li Tzol’leb’ ut Sumwank:

“Li tenebʼanbʼil saʼ xbʼeen laj tzolonel, aʼan xkʼaakʼalenkil li iglees junelik, ut wank rikʼinebʼ ut xkʼeebʼal xkawilalebʼ;

“Ut rilbʼal naq maakʼaʼaq maaʼusilal saʼ li iglees, chi moko li kawil aatin li jun rikʼin li jun chik, chi moko li tikʼtiʼik, yoobʼank aatin, chi moko maaʼusilank”(Tz. ut S. 20:53–54).

Chi jo’kan ajwi’, laj tij sa’ li Tijonelil re Aaron k’eeb’il re li taqlahom a’in:

“Lix kʼanjel laj tij aʼan jultikank aatin, kʼutuk, chʼolobʼank, waklesink chʼoolej, ut kubʼsink haʼ, ut xkʼanjelankil li loqʼlaj waʼak,

“Ut rulaʼaninkil rochoch li junjunq chi komon, ut relajinkil rehebʼ naq cheʼtijoq rikʼin xyaabʼebʼ xkux ut saʼ muqmu ut naq teʼxbʼaanu chixjunil li tenebʼanbʼil saʼ xbʼeenebʼ saʼ li junkabʼal” (Tz. ut S. 20:46–47).

Taak’oxla tana’, jo’ kinb’aanu naq laa’in chaq jun saaj aj tzolonel ut aj tij, chan ta wi’ ru taab’aanu li k’anjel a’in. Ink’a’ kinnaw chan ta wi’ ru tin’elajinq chiru jun li junkab’al re te’nach’oq rik’in li yu’am maak’a’ roso’jik chi ink’a’ tinb’aanu naq te’ch’a’ajko’q xch’ool. Kintzol naq li junaj chi elajink li najalok re ch’oolej nachal rik’in li Santil Musiq’ej. Na’uxman a’in naq naqach’olob’ xyaalal li Kolonel, a’an li kiwan ut toj wan jo’ komon tz’aqal re ru re li junkab’al. Naq naqak’e reetal li qarahom choq’ re, taanimanq li sahilal ut li tuqtuukilal sa’eb’ li ochoch noko’ula’anin re. Li Santil Musiq’ej taa’ochb’eninq qe sa’ li qak’anjel chiruheb’ li junkab’al.

Jun li saaj winq li wan rik’in li tijonelil naru tixk’am lix wankil ut li reetalil li Kolonel sa’ xk’a’uxleb’ ut xch’ooleb’ xkomon lix junkab’al rik’in chanru natijok, rik’in chanru na’aatinak, ut rik’in chanru naxwaklesi xch’ooleb’.

Jun aj jolominel sa’ li tijonelil chaab’il xn’aleb’ kixk’ut chiwu naq a’an naxtaw ru li na’leb’ a’an. Kixpatz’ re li walal naq tixjolomi li ula’anink yookeb’ chixb’aanunkil. Kixye naq li junkab’al te’xram tana’ li taa’elajinq chiruheb’, a’b’an kixk’oxla naq lix tzol’leb’ ut xnawom xch’ool jun li ch’ajom taawanq xwankil chi ok sa’ xkawil raameb’.

K’a’ru naru tixb’aanu li saaj elder re tenq’ank sa’ xyo’ob’tesinkileb’ li junkab’al maak’a’ roso’jik? Maare xik re chi k’anjelak choq’ misioneer. Naru taatijoq chi anchal xch’ool naq taaruuq tixtaweb’, tixtzoleb’, ut tixkub’siheb’ xha’ li junkab’al. Toj najultiko’ we jun chaab’il saaj winq rochb’een lix ch’ina-usil ixaqil ut lix wiib’ rab’in chunchuukeb’ chink’atq ut li wochb’een sa’ jun kutan. Li Santil Musiq’ej kolxch’olob’ xyaalal chiruheb’ naq k’ojob’anb’il chaq wi’chik lix evangelio li Jesukristo. Ke’paab’an toja’ ut naq ke’xpatz’ qe ma naru taqosob’tesiheb’ lix rab’in jo’ ke’ril chi b’aanunb’il sa’ jun ch’utam re li loq’laj wa’ak. Ak ke’wan rajom naq te’osob’tesiiq lix kok’al, a’ut maji’ ke’xtaw ru naq li taqenaqil osob’tesink te’k’ulmanq ka’ajwi’ sa’eb’ lix santil ochoch li Dios chirix naq ak ke’xb’aanu li sumwank. 

Toj anajwan naweek’a rahilal naq nink’oxla li sumal ut li kok’ ixqa’al a’in, ninqeb’ chik anajwan, chi maak’a’ xyeechi’ihom re li junkab’al maak’a’ roso’jik. A’ut ke’wan xna’leb’ lix na’ xyuwa’ chirix li osob’tesink te’ruuq chixk’ulb’al. Nawoyb’eni naq sa’ jun kutan te’ruuq te’xk’ul xk’ulub’il chi wank choq’ jun junkab’al maak’a’ roso’jik.

Jalaneb’ chik li elder li xikeb’ re chi k’anjelak choq’ missioner te’xk’ul li sahil ch’oolejil jo’ kixk’ul li walal, laj Matthew. A’an ut li rochb’een ke’xtaw jun xmalka’an rik’in junlaju li ralal xk’ajol li wankeb’ sa’ neb’a’il. A’an kiraj, jo’ nekeraj laa’ex—naq te’xk’ul jun junkab’al maak’a’ roso’jik. Li walal, kixk’oxla naq q’axal ch’a’aj malaj moko naru ta a’an sa’ li hoonal a’an.

Kin’ula’anin re li ch’ina tenamit a’an junjunq chihab’ chaq chirix naq li walal kixkub’si xha’ li xmalka’an, ut a’an kinixb’oq chixnawb’al ru xjunkab’al sa’ li ch’utleb’aal kab’l. Teneb’anb’ilin chi oyb’enink junpaat xb’aan naq lix k’ihaleb’ li ralal xk’ajol, ut li rimam maak’a’jo’ rajlankileb’, yookeb’ chi chalk chalen chaq junjunq li ch’utleb’aal kab’l chisutam li na’ajej a’an. Jun reheb’ li ralal yoo chi k’anjelak chi sa sa’ xch’ool sa’ jun obispil, ut osob’tesinb’ileb’ lix k’ihaleb’ li ralal xk’ajol xb’aan li sumwank re li santil ochoch, ut xb’aan a’an tz’apb’il sa’ junajil rik’in lix junkab’al maak’a’ roso’jik. Naq kinchaq’rab’il li ixq a’in, kinixq’alu sa’ inyiitoq (xb’aan naq tupus li roq, ink’a’ kiru chinq’alunkil chi tz’aqal) ut kixye, “B’aanu usilal, ye re laj Mateo naq taak’ulunq chaq Chile rub’elaj naq tinkamq.” K’eeb’il re, xb’aaneb’ li elder tiikeb’ chi paab’ank, li sahil ch’oolejil chixyo’oninkil lix maatan li Dios q’axal wi’chik xnimal ru.

Wankeb’ li k’a’aq re ru li tento tixb’aanu jun li elder naq nasutq’i chaq sa’ rochoch chirix lix mision re naq taakanaaq chi tiik ut chi k’eek’o xch’ool chixsik’b’al li yu’am maak’a’ roso’jik choq’ re xjunes rib’ ut choq’ ajwi’ re li raab’ileb’ xb’aan. Maajun li k’ehok aatin nimaq xwankil sa’ li yu’am a’in malaj sa’ li junelik q’e kutan chiru li sumlaak. Ak xawab’i li chaab’il na’leb’ re xk’eeb’al li sumlaak choq’ jun k’anjel aajel ru sa’ laa yu’am chirix li mision. Li moos tiik chi paab’ank sa’ li tijonelil tixb’aanu chi chaab’il.

Naq naxk’oxla li sumlaak, a’an tixk’e reetal naq yoo chixsik’b’al ru lix na’ li ralaj xk’ajol ut li k’a’ru te’xk’ul rik’in. Tixsik’ ru ani a’an rik’in naq q’axal wi’chik yoo chixsik’b’al ut rik’in tijok yoo chi k’oxlak chirix. Tixtz’il rix naq li ani aj-ik’in taasumlaaq juntaq’eet lix na’leb’ chirix li junkab’al ut chirix lix nawom chirix li rajb’al li sumlaak jo’ yeeb’il xb’aan li Qaawa’ ut naq a’an junaq li chiru naru tixkanab’ raj xsahil xch’ool li ralal xk’ajol.

Li Awa’b’ej N. Eldon Tanner kixk’e li chaab’il na’leb’ a’in: “Eb’ li na’b’ej yuwa’b’ej li q’axal wi’chik taanima ru chiru li jun ch’ol chik, a’aneb’ lix na’ xyuwa’ laa kok’al. Eb’ li kok’al a’in wankeb’ xk’ulub’ chixk’ulb’al li na’b’ej yuwa’b’ej q’axal chaab’il tatruuq chixk’eeb’al reheb’—eb’ li na’b’ej yuwa’b’ej ch’ajch’ookeb’.”³ Li saq ruhil k’a’uxl taakoloq aawe ut taakoloq ajwi’ reheb’ laa walal aak’ajol. Teneb’anb’ilat chixk’eeb’al li osob’tesink a’in reheb’.

Anajwan, wank junjunqeb’ li b’eelomej ut li yuwa’b’ej li yookeb’ chi ab’ink sa’ li ewu a’in. K’a’ru naru teeb’aanu? Nawoyb’eni naq xniman rajom eech’ool chixk’eeb’al chi uxmank li jalok na’ajman choq’ eere ut choq’ re lee junkab’al re texwanq sa’ li choxahil awa’b’ejihom junaq kutan. Jo’ jun yuwa’b’ej wan rik’in li tijonelil, rik’in laa wixaqil chak’atq, naru taatoch’ xch’ooleb’ li junjunqeb’ sa’ laa junkab’al chixwaklesinkileb’ xch’ool chixyo’oninkil li kutan a’an. Tatxik sa’ li ch’utam re li loq’laj wa’ak aawochb’een laa junkab’al, taab’aanu li ch’utam re junkab’al sa’ wi’ b’oqb’il li Santil Musiq’ej, tattijok rik’in laa wixaqil ut laa junkab’al, ut taakawresi aawib’ chixk’amb’al laa junkab’al sa’ li santil ochoch. Taab’eresiheb’ sa’ xb’ehil li ochoch re li junkab’al maak’a’ roso’jik.

Tatk’anjelaq chiru laa wixaqil ut laa walal aak’ajol jo’ naq li qaChoxahil Yuwa’ nak’anjelak chaawu. Taataaqe li reetalil ut lix b’eresinkil li Kolonel re xk’amb’al xb’e laa junkab’al sa’ xb’ehil A’an.

“Maajun wankilal chi moko tenebʼank naru malaj tento taaʼuxmanq saʼ xkʼabʼaʼ li tijonelil, kaʼajwiʼ rikʼin li qʼunbʼesink chʼoolej, rikʼin li najtil oybʼenink, rikʼin li qʼunal chʼoolej ut li tuulanil, ut rikʼin li rahok chi moko pakʼbʼil ta;

“Rikʼin chaabʼil chʼoolej, ut li saq ruhil nawom, li taanimobʼresinq chi naabʼal re li aamej chi maakʼaʼ li kaʼpakʼalil ut chi maakʼaʼ li bʼalaqʼil—

“Rikʼin chʼiilank saʼ xqʼehil rikʼin kawilal, naq eekʼasinbʼilat xbʼaan li Santil Musiqʼej, ut rikʼin xkʼutbʼal moqon xkʼiijik li rahok choqʼ re li ani chʼiilanbʼil aabʼaan, maare anchal tatxkʼoxla joʼ aj xikʼ ilol re” (Tz. ut S. 121:41–43).

Li Qaawa’ kixye reheb’ li yuwa’b’ej sa’ li tijonelil chanru te’wanq jo’ b’eelomej. A’an naxye, “Taara laa wixaqil chi anchal aachʼool, ut tatjiloq rikʼin aʼan ut maajun chik” (Tz. ut S. 42:22). Naq li Qaawa’ na’aatinak rik’in li b’eelomej ut li ixaqilb’ej xkab’ichaleb’, naxtaqla, “Ink’a’ … tatmuxuq sumsu, … chi moko taab’aanu k’a’ruhaq chik xkomon a’an” (Tz. ut S. 59:6).

Choq’ reheb’ li saaj, li Qaawa’ kixk’ut li eetalil. “Ex alalb’ej, chex’ab’inq chiru lee na’ lee yuwa’ rik’in chixjunil, xb’aan naq a’an li nawulak chiru li Qaawa’ ” (Kolosenses 3:20), ut “Chawoxloq’i laa na’ laa yuwa’ re naq najtaq roq laa yu’am sa’ li na’ajej tixk’e aawe li Qaawa’ laa Dios” (Exodo 20:12).

Naq li Qaawa’ na’aatinak rik’in chixjunileb’ sa’ li junkab’al, lix na’leb’ a’an naq tex’ra rib’ ut te’xxaqab’ rib’ chirib’il rib’.

A’an naxpatz’ qe naq “naqyal qaq’e chixtz’aqob’resinkil ru xyu’am li junjunq [komon re li junkab’al]; [naq] naqakawob’resi li maak’a’eb’ xmetz’ew; naqak’ul [li ani] raab’il ut sachenaq, ut nasaho’k sa’ qach’ool sa’ lix ak’ob’resinb’il metz’ew sa’ musiq’ej.”⁴

Li Qaawa’ naxpatz’ ajwi’ naq taqab’aanu chixjunil li naru chiqu re xtenq’ankileb’ li qakomon kamenaq re naq te’wanq qik’in sa’ li qajunelikil ochoch.

Jun laj jolominel reheb’ li taqenaqil aj tij li yoo chi k’anjelak re xtenq’ankil li kristiaan chixtawb’al lix xe’toonil ut chixk’amb’al xk’ab’a’eb’ sa’ li santil ochoch, a’an yoo chixkolb’al rix li ani xikenaqeb’ chaq chiqu. Taab’antioxiiq re li taqenaqil tij a’in sa’ li yu’am chalel, ut reheb’ ajwi’ li ani yookeb’ chixq’axtesinkil li k’ojob’anb’il k’anjel, xb’aan naq ink’a’ ke’sach sa’ xch’ooleb’ lix junkab’al li yookeb’ chi oyb’enink sa’ li ruchich’och’ reheb’ li musiq’ej.

Yeeb’il chaq xb’aaneb’ li profeet: “Lix k’anjel li Qaawa’ q’axal nim xwankil li taab’aanu, a’an li k’anjel nakab’aanu chi sa’ xtz’akil laa wochoch. Nim xwankil lix k’anjel aj tzolol ochochnal, li obisipil, ut xkomon chik li k’anjel sa’ li Iglees, a’b’anan li k’anjel q’axal wi’chik nim xwankil wan chi sa’ xtz’akil laa wochoch.”⁵

Sa’ li qochoch, ut sa’ li qak’anjel sa’ li tijonelil, li q’axal nim taak’ulmanq rik’in li kok’ b’aanuhom li nokohe’xtenq’a ut naxtenq’aheb’ li ani naqara chi nach’ok rik’in li yu’am maak’a’ roso’jik. Maare kok’eb’ li b’aanuhom a’in sa’ li yu’am a’in, a’ut te’ruuq chixk’amb’al li junelikil osob’tesink sa’ li junelik q’e kutan.

Naq tiikaqo chi paab’aank sa’ li qak’anjel chixtenq’ankil li ralal xk’ajol li qaChoxahil Yuwa’ chi sutq’iik rik’in A’an, taqak’ul qak’ulub’il chirab’inkil li aatin li taqaj rab’inkil naq choyb’il li qak’anjel sa’ ruchich’och’. A’aneb’ a’in li aatin: “Us, chaab’il aj k’anjelat ut tiik aach’ool! Tiik aach’ool naq xatwank rik’in li b’ab’ay, tink’e aawankil sa’ xb’een naab’al chik. Tattz’aqonq sa’ xsahilal xch’ool laj eechal aawe” (Matteo 25:21).

Sa’ xyanqeb’ li “naab’al chik” wan li yeechi’ihom re li qalal qak’ajol maak’a’ roso’jik. Lin tz’aam, a’an naq chiqajunilo taqak’ul qak’ulub’il ut taqatenq’aheb’ jalan chixk’ulb’al xk’ulub’il re xk’ulb’al li xnimal ru osob’tesink a’an sa’ rochoch li qaYuwa’ ut li Ralal raaroo xb’aan, Jesukristo. Sa’ xloq’laj k’ab’a’ li Jesukristo, amen.