2010–2019
E Pahn Ketkihdang Kumwail Pohn Pwopwe oh Waikumwailla ni Imwetailo Nanleng
April 2016


E Pahn Ketkihdang Kumwail Pohn Pwopwe oh Waikumwailla ni Imwetailo Nanleng

Ma kumwail pahn ritingada amwail mongiong kan ong Sounkomouro, E pahn diar kumwail, duwehte Silepen Sihpw me diar Sapwellime sihpw me salongalau.

Ehu ei ketemen kamasepwehk ni ei seri wiawi ni ahnsou me ngil katairong en sairen kan kauwehla ai meir. Sohte pwand, se pil rong ehu ngil tikitik, ekisekis ngilaudida lao e mwomwen karrerrehda nan wehwe. A duwen me aht nohno kaiahnehkin kiht, emenemen kiht serikan koledi nait ruksaku kan oh tangdahla ni ukadahu ni pwohkungo. Ni aht pwurur nan rotorot en nihpwong, mehn ser pwetepwet oh pohndihpw peipei kohkohdi nan wehwe pwehn kilelehdi mehn akinen kan ong sompihr kan me pahn kesehdi pokudang. Ehu soang aht kin nda me mehn ser ko duwehte tuhken Krismas.

I sounpahr pahieu, oh I kilangdi mahwen ieu me kipehdi sampah.

Dresden

Wasa se kin kousoaniehu sohte nohn dohsang kahnihmw en Dresden. Me kin kousoan wasao me kilangada me laudsang dahme I kilang. Lapalahn kisiniei, pwehki kiden pokudang kan me kaposepeseng wasa koaros nan pwungen Dresden, kauwehla palilaud en kanihmwo oh ihte me luhwehdi koasokoasok en kihd oh pehs.

Kilel
Dresden olahr

Mwurin kisin ahnsou mwotomwot, kanihmwo kahdaniki “Kakon en Takai Kesempwal” sohrala. Erik Kastner, emen soun inting sang Semen, intingih, “Kanihmw lingan wet me koukoukidar sounpar kid, kamwomwomwala douluhl pwohngtepwong.”1 Ni ei seri I sohte kak lemehda ia mwomwen se kak powehdi ohlahn mahweno me pein aht wehio tapiada. Sohte aht koapworopwor pwehki wasa koaros mesen sohte kak mwahula.

Nan pahr nekiero, I ahneki ahnsou mwahu en pwurala Dreseden. Sounpar isihsek mwurin mahweno, kanihmwo pwurehng wiahla “Kakon en Takai Kesempwal.” Wasa ohla kan kamwakeldahr, oh kanihmwo onohn sapahldahr oh pil mwahusang mwoweo.

Kilel
Frauenkirche olahr

Ni ei pwuralahu I kilahngada ihmw sarawi en Proahs lingano, kadaniki Frauenkirche, wehwehki the Church of Our Lady. E tepin kokouda nan pahr 1700 samwa, oh mahs ih ehu en Dresden tehnpas kaselel mehlel ieu, ahpw mahweno kauwehla. Erein sounpahr tohto e duhduhwete, lao re koasoanehdi me Frauenkirche-o pahn kokouda sapahl.

Kilel
Frauenkirche onohnsapahlda

Re nekidala takai kan me sang ni ihmw sarawi ohlahu me mwamwahuhte oh, ma kak, re doadoahngki ong ar pwurehng kauwada. Rahn wet ke kak kilangseli maslikin ihmwo takai toantoal me kasalehda lipwen ohla. “Lipwilipw” pwukat katamanki poadoapoad en tehnpas wet oh pil kasalepen koapworopwor—Kilelepen aramas ar kak wiahda mehkot kapw sang ni mehkot ohla.

Kilel
Frauenkirche iei kilel en koapwoaroapwoar.

Ni ei kin mengimengloalki poadoapoad en Dresden oh kin pwuriamweikihla uwen koahiek oh ngoang en irail akan me onehda sapahl mehkot me inenen ohlahr, I kehn kamwekid en Ngehn Sarawi. I medewe, mehlel, ma aramas kak koukihda sapahl tehnpas kaselel ieu sang koasokoasok en takai kan me rengkpeseng nan kanihmw ohla, ia uwen mengei ong Samatail Wasa Lapalahpie en onehda sapahlih Sapwellime seri kan me pwupwidier, luhluwet de me salongalahr?

Sohte lipilipil ia uwen ohlahn mour atail kan. Sohte lipilipil ia uwen laud en dipatail kan, ia uwen atail loalsuwed, sangasangat, manokonokala, de ahneki mongiong ohla. Irail akan me sohte ar koapwoaroapwoar, me kin mih nan pwunod, me wialahr aramas seulikilik, me solahr nankapehd mehlel, de sohpeisang Koht. Re kak kawada sapahl. Aramas koaros, likin me kin wiahla sounpapah sehdan, kak pwurehng mwahula.

Rohng kaperen en rongamwahu-o iei: pwehki koasoandi poatopoat en peren me Samatail Sahm limpoak ketkihda oh sang ni tohnmetei unsek en Sises Krais, kitail kak doarehla sang atail irair en pwupwulahu oh kasapahldohng mwakelekel, kitail kak pil deila mehlel sang dahme aramas kak lemehda oh sohsohki mour soutuk oh iang Sapwellimen Koht lingano.

Karasaras en Sihpw salongalahu

Nan ahnsou en Sounkomouro padapadahk, kaun en mwomwohdiso kan en Sapwellime mwehi sapwungki en Sises eh kin ketiketseli rehn irail akan me re kin kahdaneki aramas “dipan ekei.”

Mwein ong irail e duwehte me E kin itarki de pwungki mwekid en me dipan akan. Ele mwein re kamehlele me wiakau, kapailoke oh kasarowehiraildi me wiepen sewese me dipan akan en koluhkihla diparail kan.

Ni ahnsou me Sounkomouro mwahngih dahme Parisi ko oh sounkawehwehn Kosonned ko mengimengloalki E ketin mahsanihong irail soai pwoatet:

“Ma emen kumwail mie nah sihpw epwiki, ah emen ahpw Salongala—dahme e pahn wia? E soh pahn pwilikihdi me duwehk duwemeno nan eh kehl, oh kohwei rapahkiseli me salongalahro, e lao diar?

“Ni eh diarada, e pwokadahng pohn pwopwe ko, pereperen.”2

Sangete mahs, kawehwehn karasaras pwoatet dene me e poarone kitail en kapwurehdo sihpw salongala kan oh sewese irail me salongalahr. Met me uhdahn mwahu, ahpw kaidehkin ihte.

E sou sansal me sapwellimen Sises pwukoah me keiou kesempwal iei en padahkihong kitail duwen doadoahk en silepen sihpw mwahuwo?

E sou kadkadehdehda duwen Sapwellimen Koht limpoak ong Sapwellime seri salongala kan?

Sounkomouro sou padahngki me Koht mwahngih mehlel irail kan me salongala—oh me E pahn rapahkinirailda, sewesei irail, oh kapitirailla?

Ma ehng, a dahme sihpw kan pahn anahne wia pwehn warohng sawas en Koht?

Sihpw kan re pahn anahne ese doadoahngki dipwsou me kasawehwe pwe irail en kak ese wasahu? Re anahne ese doadoahngki dihpwisouhn wadek usu kan; re anahne GPS pwehn kasalehda ia wasa re mih ie ; re anahne ese wiahda neirail cell phone en kak lukweri sawas? Sihpw ko anahne aramas ndand men en utung mwohn Silepen Sihpw Mwahu o en kapitirailla?

Soh. Udahn soh! Sihpwo warohng kapitipitla pwehki Silepen Sihpw mwahuo poakohng.

Ohng ie, nan pwungen iren pwuhk sarawi kan koaros, karasaras en sihpw salongalahu me keieu kihong kitail koapworopwor.

Atail Sounkomouro, Silepen Sihpw Mwahu, mwahngih oh poakohng kumwail.

E ketin mwahngih ni ahnsou me ke salongala, oh ia wasa ke mih ie. E wehwehki ahmw pahtou kan. Ahmw pekpek ngidingid kan, dahme ke masak oh ahmw mwahiei.

E sohte katepe dahme karehda amw salongala—menda ma pein ahmw pilipil sapwung kan me karehda de ehu kahrepe tohrohr.

Ihte me kesempwal me kowe Sapwellime seri. Oh me E poakohng uhk. E ketin poakoahng Sapwellime serihkan.

Kilel
Kapitala sihpw salongalahr

Pwehki E poakohng uhk, E pahn rapahkinukada. E pahn ketkihdang pohn pwopwe ni e pereperen. Oh ni E pahn kapwureiukala, E pahn ketin mahsanih aramas koaros, “Kumwail iang ie perenda, pwe I diarehr nei sihpw me salongalahro.”3

Dahme Kitail Anahne Wia?

Ahpw mwein kumwail medemedewe, a ia mwomwe? Uhdahno I sohte pahn mwomwohd awiawihete lao kapitipitla.

Mehlel me Samatailo kupwuriki Sapwellime serikan koaros en pwurala Reh, ahpw sohte mehmen me E pahn itonehng nanleng.4 Koht sohte pahn kapitkitailla ma e uhwong nsenatail.

Eri dahme kitail anahne wia?

Sapwellime luhko me mengei:

“Pwurodo… rehi.”5

“Kumwail kohdo rehi.”6

“Kumwail en keido rehi oh I ahpw pahn keihong mpomwail.”7

Ih mwomwen atail pahn kasalehiong Ih me kitail mwahuki kitail en kapitipitla.

Mie anahnepen pwoson. Ahpw dehr pwunod. Ma sohte ahmw pwoson ahnsou kiset, tepkihda mahs koapworopwor.

Ma ke sohte kak nda me ke ese me mie Koht, ke kak koapworopworiki me E mie. Ke kak inangih pwoson.8 Ihte me ke anahne pwehn tepda.

Eri, mwekimwekidki koapworopworo, sohpeiong Semomw me Ketiket Nanleng. Koht ahpw pahn ketkihwei Sapwellime limpoak, oh Sapwellime doadoahk en kapitipitla oh kawiliakapw pahn tepda.

Mwurin ahnsou kis, komw pahn kasawihada wiepen nin limen Koht nan ahmw mour. Ke pahn pehm Sapwellime limpoak. Oh ineng en weweidki Sapwellime marain oh idawehn Sapwellime ahl pahn keirkihda ahnsou koaros me komw pahn mwekidki pwoson.

Mwekid en pwoson pwukat kadaniki “peik.”

Tohn mwehiet sohte kin men rong lepin lokaia peik. Ahpw peik inenen kesempwal nan rongamwahu en Sises Krais, a kitail eseier me “pwehki Tohmw en Sises Krais, aramas koaros kak komourla, sang ni ar peikiong kosonned oh tiahk sarawi kan en Rongamwahu.”9

Ni atail pwoson wie lalaudla, atail loalopwoat pil anahne laudla. Nin kapwan I wadek dahme souninting en Semeno koasoia duwen kamwomwomwlahn Dresden. Dene: Es gibt nichts Gutes, ausser man tut es.” Ohng kumwail me sohte mwahngih mahsen en wehin Selestial, iet ih wehwehn, “Sohte mehkot mwahu lao ke wiahda.”10

Elemwein kitail kin kadek lokaia duwen me sarawi kan. Mwein aramas pahn kapinga kitail pwehki atail mai en kawehwehda oaralap sarawi. Mwein kitail kin koasokoasoia pelien lamalam oh “mehn ketingpatail nanleng.”11 Ahpw ma atail pwoson sohte pahn wekidala mwomwen atail mour—ma atail lamalam kan sohte pahn kamwakid atail pilipil kan—atail pelien lamalam sohte katepe, oh atail pwoson, ma e saik mehla, e inenen luwet oh e kereniongehr pahn sohrala.12

Peik me kin kakehlada pwoson. Ngenetail kan kin marainkihla atail peik.

I lemeleme me ekei pak kitail sohte wehwehki peik. Elemwein kitail kin imwikihla peik, ahpw kaidehn pwe ihme elen kapwaiada imwio. De kitail kin nannanti en idingehng aramas me kitail kin poakpoake en peikiong kosonned akan oh kapwkapwureiong irail pwe ren wiahla aramas poadidi kei.

Mehlel pwoat me mie ahnsou me kitail anahne lipwoar pwe kitail en koluhkihla dipatail kan. Mehlel, ohng ekei aramas, ihte me pahn karehiong irail en koluhla.

Ahpw mwein mie ehu karasaras tohrohr me kak kawehwehda dahme kitail kin peikikiong kosonned en Koht. Mwein kawekidseli palingenatail en wiahla mehkot me sohte kisehn loalatail me kaidehkin doahk en peik. Ahpw peik kin sowese kitail en diarada dahme uhdahn audepen loalatail.

Koht Wasa Lapalahpie me ketin kapikpik kitailda. Ih me Samatail me ketiket Nanleng. Kitail me uhdahn Sapwellime seri ngehn kei. Mehkan me kin wia kitailda kohsang nanleng oh inenen mwakelekel, oh audepen loaletail me kisehn Koht.

Ahpw nin sampah, atail madamadau kan oh wiewia kan kin luwetkihla mwekid samin, dipan oh suwed. Mwekid suwed en sampah kin kasaminehla ngenatail kan, oh e kin kahpwaliala atail en kak kasawihada oh tamataman atail sohso oh kahrepatail.

Ahpw koaros me pwukat sohte kak kawekala mehlel en kitail. Poahsoan en kisehtail me sarawi pahn duhduwehte. Oh ahnsowohte me kitail pilada en kasohpeilahng mongiongatail kan rehn Sounkomouro oh tepda weidki elen tounpadahk, mehkot kapwuriamwei kin wiawi. Kitail kin direkihla limpoak en Koht; loaletail kin direkihla marain; atail ineng en wia dihp kin wie tikitikla; oh kitail solahr ingangih weweid nan rotorot.13

Kitail pahn wehwehki me peik kaidehn mehn kalokolok ehu ahpw e pahn elehieng imwilahu me Koht koasoanehdi ong kitail. Ekis ekis, mwekid suwed, samin oh mehn kerempwa kan me kisehn sampah pahn tepda sohrala. Lao, ngehn poatoapoat sang nanleng me mih loaletail pahn sansalda, oh kitail tepda wah mwahu.

Ke Warohng Kapitipitla

Riei ko, I kadehdehki me Koht ketin mwahngih kitail mehlel—oh E ketin kupwurehda kitail en warohng kapitipitla.

Mwein ke pehm me ahmw mour ohla. Mwein ke wiadahr dihp. Mwein ke masopwehk, lingeringer, nsensuwed, de pwunodiki peikasal. Ahpw duwen me Silepen Sihpw Mwahu-o kin diar Sapwellime sihpw salongala kan, ma komw pahn kidahng omw mongiongo ong Sounkomourpen sampah, E pahn ketin diarukada.

E pahn ketin kapituhkala.

E pahn ketkidahng uhk pohn pwopwehko.

E pahn kapwureiukala.

Ma pehn aramas kak wiakihda koasoakoasoak en takai ihmwen kaudok lingan ehu, eri kitail kak en koapworopworiki me Samatail Koht limpoak kak oh pahn ketin pwurehng kamwahuwihkitialda. Sapwellime koasoandio iei pwehn wiakitailda en mwahu sang mwoweo—mwahusang uwen me kitail kak lemehda. Ni atail kin weweidki atail pwoson nan elen tounpadahk, kitail kin kesepwildahng aramas poatopoat oh peren unsek duwen me kitail koasoansoandier en wiahla.

Ih ai kadehde oh kapakap ni karakarahk oh direki pwoson ni lengileng sarawi en Sises Krais, ahmen.