Vāhi ha’apūra’a i te vero
E’ita teie pu’e tau e ha’apāpū i tō rātou huru mau, tā tātou rā pāhonora’a, e tauturu ïa te reira i te ha’apāpūra’a i tō tātou huru.
« I po’ia na ho’i au, ’e ’ua hōro’a mai ‘outou i te mā’a na’u ; i po’ihā na vau ’e ’ua fa’ainu mai ‘outou iā’u ; e ta’ata ‘ē au, e ’ua ‘ite mai ‘outou iā’u :
« I veve na vau, ’e ’ua fa’aahu mai ‘outou iā’u…
« ’Oia mau tā’u e parau atu ia ‘outou nei, o ‘outou i na reira i te hō’ē taea’e iti ha’iha’i roa i roto i tā’u mau taea’e nei, ’ua na reira mai ïa ‘outou iā’u ».1
Te mana’ohia nei ē, e 60 mirioni rahira’a ta’ata tei fa’aru’e i tō rātou ’āi’a i te ao nei i teie mahana, te aura’a ra, « 1 i ni’a i te 122 ta’ata … ’ua fa’ahepohia ’ia horo ‘ē i tō rātou nohora’a »2 e te ’āfara’a o te reira, e mau tamari’i ïa.3 E mea ri’ari’a ’ia hi’o ana’ehia te mau numera ’e ’ia feruri ē, e’aha te aura’a nō te reira i roto i te orara’a o te ta’ata tāta’itahi. ’Ua pi’ihia vau ’ia ‘ohipa i Europa, i reira ho’i i te taera’a teie rahira’a ta’ata tei fa’aru’e i tō rātou ’āi’a, hau atu i te mirioni, i te matahiti i ma’iri a’e nei, na te mau fenua hitia o te râ e o Afirita mai, tei ‘ino roa i roto i te tama’i.4 ’Ua ‘ite maua e rave rahi o rātou i te haerera’a mai e te ’ahu ana’e tā rātou e o’omo ra, ’e te tahi mea iti tā rātou e ta’ita’i i roto i te hō’ē pute na’ina’i. E tuha’a rahi o rātou e mea rava’i te ‘ite ha’api’ira’a, ’e ’ua tītauhia ia rātou ’ia fa’aru’e i tō rātou nohora’a, te ha’api’ira’a ’e te ‘ohipa.
I raro a’e i te arata’ira’a a te Peresidenira’a Mātāmua, te ha’a nei te ’Ēkālesia i piha’i iho e 75 rahira’a pupu i roto e 17 fenua i Europa. Te vai ra te tahi mau pupu, e mau pupu rarahi, te ha’a nei rātou na te ao ato’a nei, ’e te vai ra te mau pupu na’ina’i nō te fenua iho, na te hau te tahi, ’e e mau pupu tauturu na te mau fa’aro’o te tahi. Te fana’o nei tātou ’ia ’āpiti atu i teie mau pupu, ’e ’ia ha’api’i mai na roto mai ia vetahi ‘ē e rave rahi matahiti i teie nei te ha’ara’a i piha’i iho i te mau ta’ata tei fa’aru’e i tō rātou ’āi’a.
’Ei melo nō te ’Ēkālesia, ’ei nuna’a ta’ata, ’aita e tītauhia ia tātou ’ia hi’o ātea roa i muri i roto i tō tātou ‘ā’amu nō te feruri i te mau taime a riro ai tātou ’ei feiā tei horo ‘ē i tō tātou ai’a, ma te ti’avaru-ri’ari’a-hia i rāpae i te mau fare ’e i te mau fa’a’apu i tera e tera taime. I te hōpe’a hepetoma i ma’iri a’e nei, nō ni’a i te mau ta’ata tei horo ‘ē i tō rātou ’āi’a, ’ua ani te tuahine Burton i te mau tuahine o te ’Ēkālesia ’ia feruri ē, « ’āhiri tō rātou ‘ā’amu ē, o tō’u ïa ‘ā’amu ».5 Tō rātou ‘ā’amu o tō tātou ïa ‘ā’amu, e ’ere i te mea maoro roa a’e nei.
Te vai ra te mau mana’o putapū i roto i te mau fa’aterera’a hau ’e i roto i te sōtaiete nō ni’a i te tātarara’a o te parau ra e ta’ata horo ‘ē i tōna ’āi’a, ’e e aha te ‘ohipa e rave nō te tauturu i te mau ta’ata horo ’ē i tō rātou ’āi’a. ’Aita tō’u mau mana’o i ‘ōpuahia nō te fa’atupu i te hō’ē tuha’a o taua ’āparaura’a ’eta’eta ra, ’aore rā nō te tuatāpapa te ture nō te rātere, nō te fa’atumura’a rā i ni’a i te mau ta’ata tei ti’avaruhia i rāpae i tō rātou mau nohora’a ’e i tō rātou mau fenua na roto i te mau tama’i, e ’aita tā rātou hō’ē rāve’a nō te ha’amata fa’ahou.
’Ua ‘ite te Fa’aora e’aha te huru ’ia riro ’ei ta’ata horo ‘ē i tōna ai’a—I riro na ’Oia mai te reira. I Tōna tamari’i-ri’iri’i-ra’a, ’ua horo ‘ē atu o Iesu ’e Tōna ‘utuāfare i Aiphiti, ’ia ora i te o’e pohe a Heroda. ’E i te mau taime rau i roto i Tāna tau ‘ohipara’a, ’ua ha’ape’ape’ahia Iesu ’e ’ua ha’afifihia Tōna ora, e i te pae hōpe’a, ’ua tu’u Iāna i roto i te hina’aro ‘ino o te feiā tei ‘ōpua i Tōna pohe. Nō reira paha, te mea fa’ahiahia roa atu maori rā, Tōna ïa ha’api’i-tāmau-ra’a mai ia tātou ’ia aroha te tahi i te tahi, ’ia aroha mai Iāna i aroha rā, ’ia aroha i tō tātou ta’ata tupu mai tō tātou aroha ia tātou iho. ’Oia mau, « o te paieti mau ’e te ‘ino ore i mua i te aro o te Atua, o tō tātou Metua ra, o teie ïa, o te hāmani maita’i i te ’ōtare ’e te mau vāhine ’ivi i tō rātou ra ati »6 ’e « e hi’o atu ho’i rātou i te feiā veve ’e tei ’ere ho’i, ’e e hōro’a atu i te tauturura’a ia rātou ’ia ’ore rātou ’ia ’ati noa ».7
E ‘ohipa fa’auru mau ia ‘ite i te mau mea tā te mau melo o te ’Ēkālesia na te ao ato’a nei i hōro’a nō te tauturu i teie mau ta’ata ’e teie mau ‘utuāfare tei ’ere roa. I Europa ’ua ‘ite au e rave rahi mau melo nō te ’Ēkālesia tei fāri’i i te ‘oa’oa ’e te fa’aurura’a na roto i tō rātou pāhonora’a i teie hina’aro nō roto roa mai i te ’ā’au ’ia fa’atoro i te rima ’e ’ia tāvini i te feiā tei ’ere roa ’ati a’e ia rātou. ’Ua hōro’a te ’Ēkālesia i te pūhapara’a ’e i te utu’utura’a i te ea. ’Ua ha’apūtu te mau titi e te mau misiōni e rave rahi tauatini pute rā’au tāmâ. Te tahi atu mau titi, ’ua hōro’a rātou i te mā’a ’e te pape, te ’ahu, te pereue fa’arari, te pereo’o ta’ata’ahi, te buka, te mau pute tua, te mau titia mata tai’o, ’e e rave rahi atu ā.
Te mau ta’ata mai Etotia e tae atu i Sicile, ’ua rau te mau ‘ohipa i ravehia e rātou. ’Ua hōro’a te mau taote ’e te mau tuati ma’i i tā rātou mau tāvinira’a i te vāhi i reira te tāpaera’a mai te feiā tei fa’aru’e i tō rātou ’āi’a, ’ua puru roa i te miti, ’ua to’eto’e, ’e e mea pinepine ’ua ri’ari’a i tō rātou fanora’a na ni’a i te moana. A ha’amata ai te feiā tītīhoria i te ha’amau i tō rātou fa’aeara’a, e tauturu te mau melo ia rātou ’ia ha’api’i i te reo o tō rātou fenua ‘āpī, te tahi pae ra, te fa’aitoito ra ïa i te mau tamari’i ’e te mau metua na roto i te hōro’ara’a i te mau tauha’a ha’uti, te mau rāve’a rohi ano’ite, te upaupa, ’e te ha’utira’a. Te tahi pae te rave ra i te taura, te nira e te nirara’a e te ha’api’i ra i te reira mau ‘ite i te feiā fa’aru’e ’āi’a, te mea pa’ari e te mea ‘āpī.
Te mau melo ’aravihi o te ’Ēkālesia tei hōro’a e rave rahi matahiti tāvinira’a ’e te fa’aterera’a, ’ua fa’a’ite pāpū rātou ē, ’ua hōro’a mai te utu’utu-’oi’oi-ra’a i teie mau ta’ata tei ’ere, i te mau ‘itera’a faufa’a rahi ’e te mahorahora i roto i ta rātou tāvinira’a.
E ti’a i te mata ’ia ‘ite roa nō te ti’aturi i te ti’ara’a mau o teie ‘ohipa. I te pu’e tau to’eto’e, ’ua farerei au i te hō’ē vahine hapū i rotopū e rave rahi atu, nō Siria mai i roto i te hō’ē pūhapara’a taime poto nō te feiā tītīhoria, o te tītau ra uia ‘ite ē, e fanau ānei ’oia i tāna aiū i ni’a i te tahua to’eto’e o te tāmaru rahi tei reira ’oia i te fa’aeara’a. I te fenua Siria, e ’orometua ha’api’i tuatoru tōna tōro’a. E i te fenua Heleni, ’ua paraparau vau i te hō’ē ‘utuāfare tei roto noa ā i te rari, i te ruru, e te ri’ari’a i tō rātou fanora’a mai na ni’a i te hō’ē poti uaua na’ina’i na Turkey mai. I muri a’e i tō’u hi’ora’a i roto i tō rātou mata ’e te fa’aro’ora’a i tō rātou ‘ā’amu, ’oia ato’a te ri’ari’a i te horo-’ē-ra’a ’e tō rātou tere fifi nō te ’imi i te hō’ē vahi ha’apūra’a, e’ita roa atu vau e riro fa’ahou mai muta’a ra.
E nahoa rahi ta’ata tauturu pāpū te vai nei nō te hōro’a i te utu’utura’a e te tauturu, e rave rahi o rātou e mea hōro’a noa i tō rātou taime. ’Ua ‘ite au i te hō’ē melo nō te ’Ēkālesia, tei rave i te ‘ohipa e ao noa a’e te pô, e rave rahi ava’e, nō te hōro’a i te mau tauturu rū nō te mau ta’ata e tae mai ra i te fenua Heleni, na Turkey mai. I rotopū e rave rahi atu mau ‘ohipa, tāna o te hōro’ara’a ïa i te mau tauturu rū mātāmua i te feiā ’ati rahi, e ’ara ’oia ’ia ha’apa’ohia te mau vahine ’e te mau tamari’i o rātou ana’e i roto i te tere, e ha’apa’o ’oia i te feiā tei ’oto nō te ’ati pohe o te hō’ē o rātou i roto i te tere, ’e e ’imi ’oia i te mau rāve’a ato’a nō te ’ōpere mā’ite i te mau tauturu e au nō te mau hina’aro rarahi. Mai te mau ta’ata e rave rahi mai iāna te huru, ’ua riro ’oia ’ei melahi utu’utu, e’ita roa tā rātou ‘ohipa i rave e mo’ehia i te feiā tā rātou i aupuru, e’ita ato’a e mo’ehia i te Fatu, o tāna e tāvini ra.
Te feiā ato’a tei hōro’a ia rātou iho nō te tamarū i te māuiui e ha’ati ra ia rātou, e au ïa rātou mai te nuna’a ta’ata o Alama : « E te vai maita’i noa ra rātou, ’aita rātou i tu’u ‘ē atu i tei taha’a, e tei po’ia, e tei po’ihā, e tei pohe i te ma’i, e tei ’ore i ha’amaita’ihia ra… e te hōro’a noa ra rātou i te ta’ata ato’a rā, i te ta’ata pa’ari ’e te ta’ata ‘āpī ato’a ho’i, i te titi ’e te ti’amā, i te tāne ’e te vahine, i te feiā i rāpae i te ’ēkālesia e tei roto ho’i i te ’ēkālesia, ’aore a rātou e ha’apa’ora’a i te huru o te ta’ata i ’ere i te maita’i ra ».8
Tītauhia ia tātou ’ia ha’apa’o maita’i ’eiaha te mau parau ‘āpī nō te ’ati o te feiā fa’aru’e ’āi’a ’ia riro mai ’ei parau mātarohia, ’ia ha’amata te mana’o maere i te topatopa, inaha ho’i, te tāmau noa ra ā te tāma’i, e te tāmau noa ra ā te mau ‘utuāfare i te haere mai. E rave rahi mirioni feiā fa’aru’e ’āi’a na te ao nei, ’aita tō rātou parau e riro fa’ahou nei ’ei parau ‘āpī, terā rā, tei roto noa ā rātou i te hina’aro rahi i te tauturu.
Mai te mea ē, te uira ‘outou e, « e aha te ti’a iā’u ’ia rave ? » na mua roa, a ha’amana’o tātou ē, ’eiaha tātou e tāvini ma te vaiiho i tō tātou ‘utuāfare ’e tā tātou mau hōpoi’a i roto i te fifi,9 ’eiaha ato’a tātou e mana’o ē, na tō tātou mau ti’a fa’atere e fa’anaho i te ‘ohipa na tātou. Terā rā, ’ei feiā ’āpī, ’ei mau tāne, ’ei mau vahine ’e ’ei ‘utuāfare, e nehenehe tā tātou e ‘āmui atu i roto i teie ‘ohipa rahi o te tauturura’a i te mau ta’ata.
’Ei pāhonora’a i te anira’a manihini a te Peresidenira’a Mātāmua ’ia ’āmui atu i te ‘ohipa tāvinira’a huru Mesia nō te feiā tei horo ‘ē i tō rātou ’āi’a na te ao ato’a nei,10 ’ua fa’anahonaho te mau peresidenira’a rahi o te Sotaiete Tauturu, o te Feiā ‘Āpī Tamahine ’e o te Paraimere i te hō’ē ‘ohipa tauturu tei parauhia « E ta’ata ‘ē au ». ’Ua vauvau atu te tuahine Burton i te reira i mua i te mau tuahine o te ’Ēkalesia i te hepetoma i ma’iri a’e nei, i roto i te tuha’a purera’a rahi a te mau tuahine. E rave rahi mau mana’o, mau rāve’a ’e te mau mana’o tauturu nō te tāvinira’a e ‘itehia i ni’a i te tahua ‘itenati IWasAStranger.lds.org.
Ha’amata na roto i te pure tūturi. I muri iho a feruri ’ia rave i te hō’ē ‘ohipa fātata mai i tō ‘outou fa’aeara’a, i roto i tō ‘outou iho ’oire, i reira ho’i ‘outou e ‘ite ai i te ta’ata e hina’aro ra i te tauturu nō te fa’aau ia rātou i tō rātou orara’a ‘āpī. Te tītaura’a hōpe’a, o te fa’aho’i-fa’ahou-ra’a ïa ia rātou i roto i te hō’ē orara’a ‘ohipa ’e te ti’aturi i ni’a ia rātou iho.
Aita e nehenehe e tai’o i te mau rāve’a e ti’a ai ia tātou ’ia tauturu ’e ’ia riro ’ei hoa. E nehenehe tā ‘outou e tauturu i te feiā tei horo ‘ē i tō rātou ’āi’a ’ia ha’api’i i te reo o tō rātou āi’a ‘āpī, ’ia fa’a’āpī i tō rātou mau ‘ite nō te ‘ohipa, ’e ’aore rā, ’ia ha’api’i i te uiuira’a nō te ’imira’a ‘ohipa. E nehenehe tā ‘outou e ani ’ia riro ’ei ta’ata ha’api’ipi’i nō te hō’ē ‘utuāfare ’e ’aore rā, nō te hō’ē metua vāhine ’ōtahi i roto i tō rātou tauira’a i roto i te hō’ē ta’ere mātaro-’ore-hia e rātou, mai te ’āpe’era’a ia rātou nō te haere i te fare toa ’e te fare ha’api’ira’a. I roto i te tahi mau paroisa ’e te tahi mau titi, te vai ra tā rātou mau pupu maita’i roa e nehenehe ‘outou e ’āpiti atu i roto. ’E, ’ia au i tō ‘outou huru orara’a, e nehenehe tā ‘outou e hōro’a i te ’Ēkālesia i te ‘ohipa tauturura’a fa’ahiahia i te ta’ata.
Hau atu, e nehenehe tā tātou tāta’itahi e fa’arahi i tō tātou ‘itera’a i te mau ‘ohipa e tupu nei i te ao nei o te tura’i nei i te mau ‘utuāfare ’ia fa’aru’e i tō rātou mau nohora’a. Tītauhia ia tātou ’ia ’aro i te huru fāri’i ’ore ’e ’ia a’o i te parau nō te fa’atura ’e nō te haroaroa i rotopū i te mau ta’ere ’e te mau peu tumu. E taui tō ‘outou huru na roto i te farereira’a i te feiā tītīhoria ’e te fa’aro’o-tino-roa-ra’a i tō rātou ‘ā’amu, ’eiaha rā na roto noa i te ’āfata teata ’e ’aore rā, te ve’a. E tupu te mau auhoara’a mau, ’e e ha’amaita’i te reira i te aroha ’e te manuiara’a i te fa’aō mai ia rātou.
’Ua ha’api’i mai te Fatu ia tātou ē, e riro te mau titi nō Ziona « ’ei pārurura’a » ’e « ’ei vāhi ha’apūra’a nō te vero ».11 ’Ua ‘itehia ia tātou te vāhi ha’apūra’a. E haere ana’e tātou i rāpae i tō tātou mau vāhi hau ’e i roto i tō tātou ’auhune, e fa’a’ite ana’e ia rātou i te ti’aturira’a i te hō’ē ananahi māramarama a’e, i te fa’aro’o i te Atua ’e i tō tātou ta’ata tupu, ’e i te here o te hi’o i ’ō atu i te mau ta’a-’ē-ra’a i te pae hiro’a tumu ’e i te pae ferurira’a i roto i te parau mau hanahana e e mau tamari’i ana’e tātou na tō tātou Metua i te ao ra.
« E ere ho’i i te ’ā’au taiā tā te Atua i hōro’a mai nō tātou ; i te ’ā’au itoito rā, ’e te aroha ».12
E nehenehe te rirora’a ’ei ta’ata horo ‘ē i te ’āi’a e riro ’ei taime faufa’a rahi i roto i te orara’a o te feiā horo ‘ē i te āi’a, terā rā, e’ita te rirora’a ’ei ta’ata horo ‘ē i te āi’a e ha’apāpū i tō rātou huru. Mai te mau ta’ata e rave rahi tauatini na mua atu ia rātou, e riro teie ’ei hō’ē pu’e tau—tā tātou e ti’aturi nei ē, hō’ē pu’e tau poto—i roto i tō rātou orara’a. E tāmau ā te tahi pae o rātou i riro ’ei feiā fetia Nobel, ’ei feiā ‘ohipa na te hau, ’ei feiā rohi ’ihitumu, ’ei feiā ’imi ’ihi, ’ei feiā ’upa, ’ei feiā rohiano ‘ite, ’ei feiā fa’atere fa’aro’o, ’e ’ei feiā ‘ohipa i roto i te tahi atu mau tuha’a. E rave rahi o rātou teie tō rātou huru hou a ’ere ai rātou i te mau mea atoa. E’ita teie pu’e tau e ha’apāpū i tō rātou huru mau, tā tātou rā pāhonora’a, e tauturu ïa te reira i te ha’apāpūra’a i tō tātou huru.
« Oia mau tā’u e parau atu ia ‘outou nei, o ‘outou i na reira i te hō’ē taea’e iti ha’iha’i roa i roto i tā’u mau taea’e nei, ’ua na reira mai ïa ‘outou iā’u ».13 Na roto i te i’oa o Iesu Mesia ra, ‘āmene.
Nō te tahi atu fa’ahorora’a, a hi’o IWasAStranger.lds.org ’e mormonchannel.org/blog/post/40-ways-to-help-refuge’es-in-your-community.