Li Santil Musiq’ej

Ex was wiitz’in raarookex inb’aan, nin’aatinak anajwan jo’ jun xmoos li Qaawa’ ut jo’ ajwi’ jun xikin’ixa’anb’ej. Cheru ut chiruheb’ ajwi’ li walal ink’ajol raarookeb’ inb’aan, nink’ut ut ninch’olob’ xyaalal li chaq’al ru maatan re li Santil Musiq’ej.

Nintikib’ li waatin rik’in xk’eeb’al reetal lix Saqen li Kristo, li k’eeb’il re “li junjunq chi winq [ut ixq] li nachal sa’ li ruchich’och’.”¹ Chiqajunilo noko’usaak xb’aan li santil saqen a’in. A’an wan “sa’ chixjunil ut chiru chixjunil li k’a’aq re ru,”² ut naxk’e qawankil chixnawb’al xjalanil li us rik’in li ink’a’ us.³

A’b’anan jalan wi’ li Santil Musiq’ej rik’in lix Saqen li Kristo. A’an li roxil komon re li Roxichal li Dios, jun musiq’ejil winq rik’in junjunq li loq’laj k’anjel teneb’anb’il sa’ xb’een, ut junajinb’il li rajom rik’in li Yuwa’b’ej ut li K’ajolb’ej.⁴

Jo’ komoneb’ sa’ li Iglees, naru too’ochb’eeniiq rajlal xb’aan li Santil Musiq’ej. Rik’in lix tijonelil li Dios li k’ojob’anb’il wi’chik, nakub’e qaha’ chi sub’b’il choq’ re risinkil li maak toja’ naq nokok’ojob’aak choq’ komon sa’ Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan. Sa’ li k’ojob’anb’il k’anjel a’in, nak’eeman qe li maatan re li Santil Musiq’ej rik’in naq xk’eeman li ruq’ aj k’amol re li tijonelil sa’ xb’een qajolom.⁵ Chirix a’an, naru naqak’ul ut naqak’uula naq too’ochb’eeniiq rajlal xb’aan li Santil Musiq’ej rik’in naq junelik yooko chixjultikankil li Kolonel, chi ab’ink chiru lix taqlahom, chixjalb’al qak’a’uxl chirix li qamaak, ut chi tz’aqonk chi k’ulub’ejo sa’ li santil wa’ak sa’ li hilob’aal kutan.

Li Santil Musiq’ej naxk’e re li junjunq qe li musiq’anb’il na’leb’ re qatenq’ankil chixb’aanunkil li ninqi k’anjel sa’ li qayu’am jo’ li tzolok, li mision, li trab’ajik, li sumlaak, li kok’al, b’ar toowanq rik’in li qajunkab’al, ut xkomon chik li na’leb’. Sa’eb’ li k’anjel a’in, li qaChoxahil Yuwa’ naraj naq taqoksi xtaql li qach’ool, naq taqatz’il rix li wanko wi’ sa’ qak’a’uxl a’ yaal jo’ chanru lix xb’eenileb’ na’leb’ li evangelio, ut naq taqak’am li k’a’ru taqab’aanu chiru A’an sa’ tijok.

Aajel ru li musiq’anb’il na’leb’ k’eeb’il re li junjunq, a’b’an a’an yal jun xraqal lix k’anjel li Santil Musiq’ej. Jo’ yeeb’il resil sa’ li loq’laj hu, li Santil Musiq’ej naxch’olob’ ajwi’ xyaalal li Kolonel ut li qaChoxahil Yuwa’.⁶ A’an naxk’ut chiqu “li tuqtuukil kʼaʼaq re ru re li awaʼbʼejihom”⁷ ut naxk’e naq “numtajenaqaq li [qoyb’enihom] .”⁸ A’an “[naxk’am qab’e] chixb’aanunkil li chaab’il … [ut] chi raqok aatin rik’in tiikil ch’oolej.”⁹ A’an naxk’e “re li junjunq chi winq [ut ixq] … jun [musiq’ejil] maatan … re naq chixjunileb’ te’chaab’ilob’resiiq rik’in.”¹⁰ A’an “nak’ehok [qe qanawom] ”¹¹ ut “[naxjultika qe] chixjunil li [xye qe] .”¹² Rik’in li Santil Musiq’ej, “[tooruuq] chi santob’resiik”¹³ ut taqak’ul “jun risinkil [li qamaak] .”¹⁴ A’an “aj K’ojob’anel Ch’oolej,” juntaq’eet rik’in li “[yeechi’inb’il] reheb’ [lix] tzolom [li Kolonel] .”¹⁵

Ninjultika qe chiqajunilo naq moko k’eeb’il ta li Santil Musiq’ej re xminb’al qu. Wankeb’ sa’ qayank li neke’xsik’ sa’ memil naq te’b’eresiiq xb’aan li Santil Musiq’ej sa’ chixjunileb’ li kok’ xb’aanuhom lix yu’am. A’an a’in naxsach xwankil lix loq’laj k’anjel. Li Santil Musiq’ej naxk’e xloq’al li xb’eenil na’leb’ chirix lix taql li qach’ool. A’an na’aatinak chi q’un re li qak’a’uxl ut li qach’ool chirix li k’a’ru aajel ru.¹⁶

Jalan jalanq tana’ chanru naq li junjunq qe taqeek’a lix wankil li Santil Musiq’ej. Jalan jalanq xkawilal lix musiq’ejil na’leb’ taqeek’a a’ yaal jo’ chanru li na’ajman ut li wanko wi’ sa’ li qayu’am.

Sa’eb’ li roso’jik li kutan a’in, naqayaab’asi naq ka’ajwi’ li profeet naru tixk’ul li musiq’anb’il na’leb’ rik’in li Santil Musiq’ej choq’ re chixjunil li Iglees. Wankeb’ li neke’sach sa’ xch’ool li na’leb’ a’in, jo’ sa’ li hoonal naq laj Aaron ut li xMiriam ke’xyal xq’unb’esinkil xch’ool laj Moises chi k’amchi’ink rik’ineb’. A’ut li Qaawa’ kixk’ut chiruheb’ ut chiqu laa’o. A’an kixye:

“Wi wank sa’ eeyanq junaq profeet, laa’in tink’ut wib’ chiru. …

“Rik’in a’an nin’aatinak chi naqaka’ya qib’.” ¹⁷

Wan naq laj tza nokoraale rik’in b’alaq’il na’leb’ ut naqak’oxla naq a’an nachal rik’in li Santil Musiq’ej. Ninch’olob’ xyaalal naq wi noko’ab’in sa’ tiikilal chiru li taqlahom ut naqak’uula li qasumwank, taakole’q qix chiru li b’alaq’iik. Rik’in li Santil Musiq’ej, tooruuq chixk’eeb’al reetaleb’ li profeet aj b’alaq’ li neke’xk’ut lix chaq’rab’ li winq choq’ xtzol’leb’.¹⁸

Naq naqak’ul lix musiq’anb’il na’leb’ li Santil Musiq’ej, chijultiko’q qe naq ink’a’ naru taqak’ul li musiq’anb’il na’leb’ choq’ re jalaneb’. Ninnaw ru jun li saaj winq li kixye re jun saaj ixq, “Xinmatk’i naq laa’at tatsumlaaq wik’in.” Li saaj ixq kixk’oxla li xye toja’ naq kixsume, “Naq ninmatk’i ajwi’ li matk’ a’an, tolinye aawe.”

Chiqajunilo naru too’aaleeq chixk’eeb’al naq li rajom qach’ool taanumtaaq sa’ xb’een lix b’eresinkil li Santil Musiq’ej. Li profeet aj Jose Smith kixtz’aama chiru li qaChoxahil Yuwa’ xleseens chixto’ninkileb’ 116 perel hu sa’ lix Hu laj Mormon re laj Martin Harris. Laj Jose kixk’oxla naq chaab’il li na’leb’ a’an. Sa’ xtiklajik li Santil Musiq’ej ink’a’ kixxaqab’ xyaalal li kireek’a. A’ut chirix jun hoonal, li Qaawa’ kixkanab’ laj Jose chixto’ninkil li perel hu re. Laj Martin kixsacheb’. Chiru jarub’aq kutan, li Qaawa’ kirisi lix maatan laj Jose chi jaltesink-u, ut laj Jose kixtzol jun rahil na’leb’ aajel ru li kixtenq’a sa’ xkomon chik lix k’anjel.

Aajel ru li Santil Musiq’ej sa’ li K’ojob’ank wi’chik. Re li hoonal sa’ xch’ajomil kiril wi’ li raqal sa’ Santiago 1:5, li Profeet aj Jose kixye, “Maajun sut ki’ok junaq aatin re li loq’laj hu rik’in xnimal li wankilal sa’ xch’ool junaq winq jo’ ki’ok a’in sa’ li kutan a’an sa’ inch’ool laa’in.”¹⁹ Li wankilal li yeeb’il resil xb’aan laj Jose Smith, a’an lix wankilal li Santil Musiq’ej. Xmaak a’an, laj Jose xko’o sa’ jun k’iche’ nach’ rik’in li rochoch ut kiwiq’la chi tz’aamank re li Dios. Relik chi yaal, q’axal nim xwankil ut chaq’al ru li Xb’eenil K’utb’esinb’il Matk’ li kik’ulman chirix a’an. A’ut lix b’ehil chixk’ulb’al li k’utb’esinb’il matk’ rik’in li Yuwa’b’ej ut li K’ajolb’ej kitikla rik’in jun musiq’anb’il xna’leb’ li Santil Musiq’ej chi tijok.

Eb’ li k’utb’esinb’il xyaalalil li evangelio k’ojob’anb’il wi’chik ke’chal sa’ xk’ab’a’ li na’leb’ re sik’ok sa’ tijok, toja’ ut naq nak’ulman ut nataaqeman lix musiq’anb’il na’leb’ li Santil Musiq’ej. Chek’oxlahaq li eetalil a’in: xjaltesinkil ru lix Hu laj Mormon; lix k’ojob’ankil wi’chik li tijonelil ut lix k’ojob’anb’il k’anjel, xb’een rik’in li kub’iha’; ut lix k’uub’lajik li Iglees—yal re xyeeb’al junjunq reheb’. Ninch’olob’ xyaalal naq anajwan, nachal li k’utb’esinb’il na’leb’ chalen chaq li Qaawa’ re li Xb’eenil Awa’b’ejil ut li Kab’laju a’ yaal jo’ chanru li loq’laj na’leb’ a’in. Chanchan ajwi’ a’in naq nokokanab’aak chixk’ulb’al li qamusiqanb’il na’leb’.

Naqanima ru chixjunileb’ li ak xe’taaqen re li Santil Musiq’ej re xk’ulb’al li evangelio k’ojob’anb’il wi’chik, rik’in laj Jose Smith ut xkomon lix junkab’al jo’ li xb’eenileb’. Naq li ch’ajom aj Jose kixye re lix yuwa’ resil lix k’ulunik laj Moroni, lix yuwa’ kixk’ul jun xnawom xch’ool. Sa’ junpaat, laj Jose ki’achab’aak chiru li k’anjel sa’ li awimq li teneb’anb’il sa’ xb’een ut kiwaklesiik xch’ool chixb’aanunkil li k’a’ru kixye li anjel.

Jo’ na’b’ej yuwa’b’ej ut aj jolominel, chiqab’aanu ajwi’ a’an. Chiqawaklesi xch’ooleb’ li qalal qak’ajol ut jalaneb’ chik chixtaaqenkil lix b’eresinkil li Santil Musiq’ej. Rik’in xb’aanunkil a’an, chiqataaqe ajwi’ lix na’leb’ li Santil Musiq’ej sa’ k’amok b’e rik’in li q’unal ch’oolej, li tuulanil, li chaab’il ch’oolej, li najtil oyb’enink, ut li rahok chi moko pak’b’il ta.²⁰

Lix k’anjel li Dios nak’ulman rik’in li Santil Musiq’ej, sa’eb’ li junkab’al ut sa’ li Iglees. Rik’in naq neketaw ru a’an, ma tinruuq chixwotzb’al junjunq li na’leb’ chirix li Santil Musiq’ej sa’ inyu’am ut sa’ li k’anjelak sa’ li Iglees? Ninq’axtesiheb’ choq’ jun xnawom inch’ool naq li Santil Musiq’ej nokorosob’tesi chiqajunilo.

Naab’al chihab’ chaq anajwan, li Herman Hales ut laa’in kiqak’uub’ chixb’oqb’al junjunqeb’ li wech aj k’anjel sa’ intrab’aaj chi wa’ak sa’ qochoch. Naq yookin chi elk chaq intrab’aaj ut sutq’iik sa’ wochoch, kinmusiq’aak chi xaqliik sa’ rochoch jun xmalka’an b’ar ninwulak jo’ aj tzolol ochonal. Naq kintoch’ roqeb’aal li rochoch li hermana, kixye, “Yookin chixtz’aamankil sa’ tijok naq tatchalq.” Toj b’ar chalenaq chaq li musiq’anb’il na’leb’ a’in? Li Santil Musiq’ej.

Jun sut, chirix naq jwal yajin chaq, kin’jolomink sa’ jun ch’utub’aj-ib’ re oqech. Re xk’uulankil inmetz’ew, xink’oxla sa’ inch’ool naq tin’elq sa’ li ch’utleb’aal kab’l tz’aqal naq choyb’il li ch’uut re aj jolominel sa’ li tijonelil. A’b’anan, chirix li roso’jik tij, li Santil Musiq’ej kixye we, “B’ar yookat chi xik?” Kinmusiq’aak chixk’eeb’al li wuq’ re chixjunileb’ naq yookeb’ chi elk chaq. Naq jun saaj aj elder kixaqli chiwu, kinmusiq’aak chixyeeb’al jun esil re. Xulxu xjolom, ut kinwoyb’eni toj reetal naq kinxka’ya sa’ wu, toja’ naq kinru xyeeb’al, “Tijon chiru li qaChoxahil Yuwa’, ab’i li Santil Musiq’ej, taaqe li musiq’anb’il na’leb’ taak’eemanq aawe, ut chixjunil taa’elq chi us sa’ laa yu’am.” Moqon li awa’b’ej re li oqech kixye we naq li saaj winq a’in toje’ kisutq’i chaq sa’ rochoch naq maji’ xtz’aqob’resi ru xhoonal choq’ misioneer. Rik’in jun musiq’anb’il na’leb’ saqen ru, li awa’b’ej re li oqech ak kixyeechi’i re lix yuwa’ li saaj winq a’in naq wi tixk’am li ralal sa’ li ch’utam re li tijonelil, li Elder Hales taa’aatinaq rik’in. K’a’ut naq kinxaqli re xk’eeb’al li wuq’ re chixjunileb’? K’a’ut naq kinxaqli re raatinakil li chaab’il saaj winq a’in? B’ar chalenaq chaq inna’leb’? Moko ch’a’aj ta xsumehom: li Santil Musiq’ej.

Sa’ xtiklajik li chihab’ 2005 kik’ame’ inb’e chixkawresinkil jun esil sa’ li jolomil ch’utub’aj-ib’ chirixeb’ li misioneer li ak sumsuukeb’ ut tiixeb’. Chirix li jolomil ch’utub’aj-ib’ a’an, jun Hermano kixye: “Naq yooko chirab’inkil li jolomil ch’utub’aj-ib’ … sa’ junpaat kitoch’e li waam xb’aan lix Musiq’ li Qaawa’ … Tz’aqal saqen ru li esil choq’ we ut choq’ we lin raarookil wixaqil. Tento took’anjelaq choq’ misioneer, ut tento taqab’aanu anajwan anajwan. Naq laa’in … kinka’ya li wixaqil, kink’e reetal naq juntaq’eet li musiq’anb’il na’leb’ li kixk’ul a’an rik’in li Musiq’ej.”²¹ K’a’ru kixk’am li na’leb’ kaw xmetz’ew reheb’ xkab’ichaleb’? Li Santil Musiq’ej.

Chiruheb’ li walal ink’ajol ut chiruheb’ chixjunil li neke’rab’i xyaab’ inkux, ninq’axtesi xnawom inch’ool chirix li musiq’anb’il na’leb’ k’eeb’il re li junjunq ut chirix li xk’amb’al qab’e, li qatijb’al, lix waklesinkil qach’ool, li qametz’ew, li qach’ajob’resinkil sa’ musiq’ej, lix k’ojob’ankil qach’ool, ut li tuqtuukilal li neke’k’ehe’ rajlal re li qajunkab’al xb’aan li Santil Musiq’ej. Rik’in li Santil Musiq’ej, naqak’ul “xk’ihal lix q’unil uxtaan [li Kristo]”²² ut li sachb’a-ch’oolej li maajo’q’e neke’oso’.²³

Ninch’olob’ xyaalal naq yo’yo li Kolonel. Ninq’axtesi li rahok ut li b’antioxink re li qaChoxahil Yuwa’ choq’ re li maatan re li Santil Musiq’ej, rik’in wi’ a’an naxk’utb’esi li rajom ut nokoxtenq’a sa’ li qayu’am. Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.