Lix wankilal li choxahilal

Wiib’ oxib’ po chik ma xkamik li Profeet aj Jose Smith, kixch’utub’ rib’ rik’ineb’ li Kab’laju chi Apostol re aatinak chirix li jwal aajel ru sa’ li Iglees sa’ li hoonal a’an jwal ch’a’aj. A’an kixye reheb’, “Jwal aajel ru choq’ qe li santil ochoch chiru yalaq chik k’a’aq re ru.”¹ Relik chi yaal, sa’eb’ li kutan ch’a’aj a’in, laa’o ut li qajunkab’al naqaj ru li santil ochoch q’axal wi’chik chiru yalaq chik li k’a’aq re ru.

Toje’ sa’ xk’ojob’ankil jun li santil ochoch, kiweek’a xsahil inch’ool rik’in chixjunil a’an. Jwal kiwulak chiwu li k’anjel re rilb’al xsa’ li santil ochoch, xk’eeb’al xsahileb’ xch’ool naab’aleb’ li ula’ li ke’chal sa’ li santil ochoch; li ninq’e rik’ineb’ xkawil ut xsahil xch’ooleb’ li saaj; chirix a’an li xninqaleb’ ru ch’utam re k’ojob’ank. Ki’ chaq li Musiq’ej. Naab’aleb’ li kristiaan ke’osob’tesiik. Ut wulajaq chik, li wixaqil ut laa’in ko’ok sa’ xna’aj li kub’iha re tz’aqonk sa’ li kub’iha’ choq’ reheb’ li qaxe’ qatoon. Naq kintaqsi li wuq’ re xtikib’ankil li k’ojob’anb’il k’anjel, jwal kaw kiweek’a lix wankil li Santil Musiq’ej. Kintaw wi’chik ru naq lix tz’aqal wankil li santil ochoch wan sa’eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel.

Jo’ chanru k’utb’esnb’il xb’aan li Qaawa’, lix tz’aqalil li Tijonelil re Melkisedek natawman sa’ li santil ochoch ut sa’eb’ lix k’ojob’anb’il k’anjel, “xb’aan naq chi sa’ a’an k’ojob’anb’il lix lawil li santil tijonelil, re texruuq chixk’ulb’al li nimank-u ut li loq’alil.”² “Jo’kan naq sa’ li k’ojob’anb’il k’anjel re a’an, nak’utman li wankilal re choxahilal.”³ Li yeechi’ihom a’in, a’an choq’ eere ut choq’ re lee junkab’al.

Li qateneb’ahom a’an naq “taqak’ul” li k’a’ru naxyeechi’i qe li qaYuwa’.⁴ “Xb’aan naq re li ani nak’uluk taak’eemanq chi q’axal wi’chik xnaab’alil, a’ li wankilal ajwi’ “:⁵ wankilal re xk’ulb’al chixjunil li k’a’ru naru xk’eeb’al qe A’an—anajwan ut chi junelik q’e kutan;⁶ wankilal re wulak jo’ ralal ut xrab’in li Dios,⁷ re xnawb’al ru “lix wankilal li choxa,”⁸ re aatinak sa’ xk’ab’a’ A’an,⁹ ut re xk’ulb’al lix “wankilal [lix] Musiq’.”¹⁰ Eb’ li wankilal a’in wan choq’ qe chi qajunjunqal rik’ineb’ li k’ojob’anb’il k’anjel ut li sumwank re li santil ochoch.

Laj Nefi kiril li qakutankil sa’ lix nimla k’utb’esinb’il matk’: “Ut kik’ulman naq laa’in, aj Nefi, kink’e reetal lix wankilal lix Karneer li Dios, naq kikub’e sa’ xb’eeneb’ laj santil paab’anel sa’ lix iglees li Karneer, ut sa’ xb’een lix tenamit li Qaawa’ re li sumwank li jek’inb’ileb’ chaq chiru chixjunil lix b’een li ruchich’och’; ut eb’ a’an ke’wan chi kawresinb’il rik’in tiikilal, ut rik’in lix wankil li Dios sa’ nimla loq’alil.”¹¹

Toje’ chaq, kiwan li wosob’tesinkil re wank sa’ jun li k’anjel re rilb’al xsa’ li santil ochoch wochb’een li Awa’b’ej Russell M. Nelson ut lix junkab’al naq kixch’utub’eb’ chiru li artal re li tz’ape’k sa’ junajil ut kixch’olob’ chiruheb’ naq chixjunil li naqab’aanu sa’ li Iglees—chixjunil li ch’utam, kok’ k’anjel, tzolok, ut chixjunil li tenq’ank—wan li rajom re qakawresinkil chiqajunjunqal re chalk sa’ li santil ochoch ut xwiq’ib’ankil qib’ chixk’atq li artal re xk’ulb’al chixjunileb’ li osob’tesink yeechi’inb’il xb’aan li Yuwa’b’ej re li junelik q’e kutan.¹²

Naq naqeek’a li rosob’tesihom li santil ochoch sa’ li qayu’am, li qaam naxsutq’isi rib’ rik’in li qajunkab’al, xkab’ichaleb’ li yo’yookeb’ ut li kamenaqeb’.

Toje’ chaq, kiwil chanru naq jun li junkab’al re oxib’ tasal kixb’aanu li kub’iha’ choq’ reheb’ lix xe’toon. Li ixa’anb’ej kitz’aqon ajwi’—us ta sa’ xtiklajik toj kixk’oxla ma taatz’aqonq rik’in xsub’b’al rib’ sa’ li ha’. Naq ki’el chaq sa’ li ha’ ut kixq’alu lix b’eelom, wan xyaab’ ru re sahil ch’oolejil. Toja’ naq li mama’b’ej ut li yuwa’b’ej ke’xkub’si xha’eb’ chirib’ileb’ rib’ ut naab’aleb’ re li imamb’ej. K’a’ raj chik ru xnimal li sahil ch’oolejil te’ruuq te’xnumsi jun li junkab’al sa’ komonil? Li junjunq chi santil ochoch wan jun lix hoonal choq’ reheb’ li junkab’al re naq laa’ex jo’ junkab’al naru textz’aqonq sa’ komonil sa’ xb’aanunkil li kub’iha’.

B’ab’ay chi ma nakam, li Awa’b’ej Joseph F. Smith kixk’ul li k’utb’esinb’il matk’ re xkolb’aleb’ li kamenaq. A’an kixk’ut naq li ani wankeb’ sa’ li xna’ajeb’ li musiq’ej chapchookeb’ rik’in li k’ojob’anb’il k’anjel li naqab’aanu choq’ reheb’ a’an. Li k’utb’esinb’il na’leb’ naxye, “Eb’ li kamenaq li te’xjal xk’a’uxl te’toje’q rix, rik’in ab’ink chiruheb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li rochoch li Dios.”¹³ Naqanaw naq laa’o nokok’uluk re li k’ojob’anb’il k’anjel choq’ reheb’ a’an, a’ut eb’ a’an neke’b’aanunk re chixjunil li sumwank li wan rilom rik’in li k’ojob’anb’il k’anjel, ut neke’raqe’ aatin chirixeb’ xb’aan a’an. Yaal naq sa’ li santil ochoch li tz’apleb’ t’ikr natehe’ choq’ qe ut choq’ reheb’.

Chi jo’kan, k’a’ru li qateneb’ankil rik’in li k’anjel a’in, xkab’ichal sa’ tz’aqonk ut jo’ aj k’anjel? Li Profeet aj Jose Smith kixk’ut chiruheb’ laj Santil Paab’anel sa’ li chihab’ 1840 naq “aajelaq ru jun yalok q’e chi nim, ut taa’ajmanq li k’anjeleb’aal—ut xb’aan naq aajel ru naq li k’anjel [re xwaklesinkil li santil ochoch] taa’uxmanq chi junpaat rik’in tiikilal, na’ajman ru naq eb’ laj Santil Paab’anel te’xk’e reetal lix aajel ru li k’a’aq re ru a’in, … ut chirix a’an te’ ril chi us chanru roksinkil chi k’anjelak; che’wanq xkawil xch’ooleb’, ut te’xyiib’ li k’a’ru naru chiruheb’ ut te’reek’a lix aajelileb’ ru chanchan ta wi’ naq li k’anjel taaruuq chi uxmank rik’in lix k’anjeleb’ sa’ junjunqal.”¹⁴

Sa’ li hu Apokalipsis, naqil:

“Eb’ li tiqtookeb’ rik’in saqi aq’, aniheb’ ut b’ar xlaje’chalk chaq?

“…A’aneb’ a’in li xe’chalk chaq sa’ li xnimal rahilal; xe’xpuch’ li raq’eb’ ut xe’xsaqob’resi sa’ li xkik’el li Karneer.

“Jo’kan naq wankeb’ chiru lix nimajwal k’ojarib’aal li Dios ut neke’k’anjelak chiru chi q’eq ut chi kutan sa’ lix santil ochoch; ut li k’ojk’o sa’ li nimajwal k’ojarib’aal taamuheelanq reheb.”¹⁵

Ma ink’a’ naru nekek’oxlaheb’ li ani neke’k’anjelak sa’ li santil ochoch anajwan?

Numenaq 120.000 aj k’anjel re li k’ojob’anb’il k’anjel sa’ li 150 chi santil ochoch chiru li ruchich’och’. A’ut wan naab’aleb’ chik li ani naru te’xk’ul li ki’il osob’tesink a’in. Naq li Awa’b’ej Gordon B. Hinckley kixyaab’asi resil naq te’kab’lamanq naab’al li kok’ santil ochoch chiru li ruchich’och’, kixk’ut naq “chixjunleb’ laj k’anjel re li k’ojob’anb’il k’anjel a’anaqeb’ ajwi’ li kristiaan aj aran li ak wanqeb’ xk’anjel sa’eb’ lix teep ut oqech.”¹⁶ B’oqb’ileb’ laj k’anjel chi tenq’ank chiru wiib’ chihab’ malaj oxib’, ut naru naq xkomon chik li chihab’ te’k’anjelaq. Moko na’ajman ta naq ak b’oqb’ilat chik, tatk’anjelaq aran toja’ ut naq ink’a’ raj chik tatruuq. Naab’aleb’ laj k’anjel li najt xk’anjeleb’ neke’xk’am lix rahom choq’ re li santil ochoch naq neke’raq xk’anjel ut neke’xkanab’ lix na’aj choq’ reheb’ ak’ aj k’anjel.

Haye’ chaq jun cieent chihab’, li Apostol John A. Widtsoe kixk’ut: “Na’ajman ru xkomoneb’ chik laj k’anjel re xb’aanunkil li k’anjel [a’in] jwal xchaq’al ru. … Na’ajman ru xkomoneb’ chik li ak’ komon choq’ re li k’anjel sa’ li santil ochoch, a’ yaal jarub’ chihab’ wan reheb’. … Ak xwulak li hoonal, … sa’ li ak’il xhoonal li santil ochoch, re xk’amb’aleb’ chaq chi tenq’ank chixjunileb’ li kristiaan, a’ yaal jarub’ lix chihab’eb’. … Li k’anjel re li santil ochoch … narosob’tesiheb’ li saaj ut li kristiaan aj k’anjel, jo’eb’ ajwi’ li tiix, li ak xe’xkanab’ naab’al re li riiqahom li yu’amej. Li saaj winq tento naq taawanq xna’aj sa’ li santil ochoch mas wi’chik chiru lix yuwa’ malaj lix mama’, li ani ak xtawomeb’ ru chanru li wank rik’in chixjunil li ak xnumsihomeb’; li saaj ixq li ak yoo chi nimank, naraj ru li musiq’ej, li toch’om, ut li b’eresihom li nak’ulman rik’in tz’aqonk sa’eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch.”¹⁷

Sa’ naab’aleb’ li santil ochoch, eb’ li awa’b’ej re li santil ochoch neke’xkul li misioneer toje’ b’oqb’ileb’ ut tiqib’anb’ileb’, li saaj winq ut ixq, re k’anjelak sa’eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel chiru b’ab’ay li hoonal naq maji’ neke’xik sa’ li CCM. Eb’ li saaj a’in moko ka’aj ta wi’ osob’tesinb’ileb’ xb’aan lix k’anjel, a’b’an “neke’xtz’aqob’resi ru li chaq’al-u ut li musiq’ej re chixjunileb’ li neke’k’anjelak sa’ li santil ochoch.”¹⁸

Xinpatz’eb’ re junjunq li saaj winq ut ixq li ke’k’anjelak jo’ aj k’anjel sa’ li santil ochoch naq maji’ neke’xik ut naq ak neke’q’aj chaq sa’ lix mision naq te’xwotz li reek’ahomeb’. Re xch’olob’ankil lix wanjikeb’ sa’ li santil ochoch, neke’roksi li aatin jo’ a’in:

Naq nink’anjelak sa’ li santil ochoch

• Naweek’a naq “nach’ chik wankin rik’in lin Choxahil Yuwa’ ut li Kolonel”;

• Naweek’a “li tuqtuukilal ut sahil ch’oolejil tz’aqal re ru”,

• Naweek’a naq “wankin sa’ ochoch”;

• Nink’ul “santilal, wankilal, ut kawilal”;

• Naweek’a “lix aajelil ru lin loq’laj sumwank”;

• “Li santil ochoch nawulak jo’ xkomon lin wanjik”;

• “Sa’eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel, nach’ wankeb’ li ani nokok’anjelak chiru”;

• “Naxk’e we metz’ew re xkuyb’al li aaleek”; ut

• “Li santil ochoch xjal lin yu’am chi junelik.”¹⁹

K’anjelak sa’ li santil ochoch a’an jun sahil osob’tesihom nim xwankil choq’ reheb’ li kristiaan a’ yaal jarub’ lix chihab’. Wankeb’ ajwi’ li sumal toje’ xsumlajikeb’ li neke’k’anjelak aran. Li Awa’b’ej Nelson naxk’ut, “Li k’anjelak sa’ li santil ochoch … a’an jun li chaab’il k’anjel choq’ re li junkab’al.”²⁰. Jo’ aj k’anjel sa’ li santil ochoch, rik’in ajwi’ xk’ulb’al li k’ojob’anb’il k’anjel choq’ reheb’ lee xe’toon, naru ajwi’ teejolominq sa’eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel choq’ reheb’ a’an.

Jo’ kixye li Awa’b’ej Wilford Woodruff:

“K’a’ru chik xnimal b’oqom naru taawanq re li winq [malaj li ixq] sa’ xb’een li ruchich’och’, jo’ li wankil ut wankilal sa’ ruq’ re xb’aanunkil li k’ojob’anb’il k’anjel re li kolb’a-ib’? …

“… Nakatwulak jo’ k’anjeleb’aal sa’ ruq’ li Dios re xkolb’al li aamej a’an. Maak’a’ k’a’ruhaq chik k’eeb’ileb’ re li ralal xk’ajol li winq li taajuntaq’eetamanq rik’in a’in.”²¹

A’an kixye ajwi’:

“Lix ki’il hasb’ li Santil Musiq’ej taak’eemanq [eere] ut chi jo’q’ehaq, taatiqman ru lix maatan li choxa, a’ li sum-ochb’eeniik xb’aaneb’ li anjel.”²²

“K’a’jo’ xnimal xtz’aq xmayejankil chixjunil li naru chawu malaj chiwu [chiru] li ch’ina hoonal wan qe chi wank sa’ li tib’elej a’in.”²³

Li Awa’b’ej Monson toje’ kixjultika qe naq “li rosob’tesihom li santil ochoch maak’a’ xtz’aq.”²⁴. “Maajun li mayej jwal nim ta raj.”²⁵

Chalqex sa’ li santil ochoch. Chalqex rajlal. Chalqex rik’in lee junkab’al ut choq’ re lee junkab’al. Chalqex, ut tenq’ahomaqeb’ jalaneb’ chi chalk ajwi’.

“Eb’ li tiqtookeb’ rik’in saqi aq’, aniheb’…?” Ex was wiitz’in, a’anex laa’ex—laa’ex li ak xek’ul li k’ojob’anb’il k’anjel re li santil ochoch, li nekeroxloq’i lee sumwank rik’in mayej; laa’ex li neketenq’aheb’ lee junkab’al xtawb’al li rosob’tesihom li k’anjelak sa’ li santil ochoch ut li neketenq’aheb’ jalaneb’ sa’ li b’e. B’antiox lee k’anjel! Ninch’olob’ xyaalal eere naq li junjunq chi santil ochoch a’an lix loq’laj ut santil ochoch li Dios, ut aran li junjunq qe naru naqatzol ut naqanaw ru lix wankilal li choxahilal.