Jun aj yehol nawom chirix li Dios
Ninye eere naq teekanab’ chireek’ankil naq wan lee maak xb’aan xmajelal eekawilal li nekek’oxla naq wan eerik’in sa’ xwotzb’al li evangelio. Chextijoq b’an re “xaqliik jo’ aj yehol nawom chirix li Dios.” A’an a’in jwal nim chik xkawilal chiru li maak.
Li ruchich’och’ ink’a’ naril jun nimla raqal xnimal ru xk’anjel li Dios. Us ta sa’ li waqib’ cient chihab’ ma nayo’la li Kristo ke’wan li winq chaab’ileb’ xna’leb’ jo’ laj Confucio aran China ut laj Buda aran India oriental, li wankilal re lix tijonelil li Dios kiwan rik’in laj Daniel, li profeet li kiwan chi preexil sa’ li kutan naq ki’awa’b’ejin laj Nabuconodosor, li rey re Babilonia.
Chi k’a’jo’ yoo xk’a’uxl xb’aan jun li matk’ kixmatk’I, li rey aj Nabucodonosor ki’elajink chiruheb’ laj q’e ut eb’ laj tz’ilol rixeb’ li chahim naq te’xye re li k’a’ru kixmatk’i jo’ ajwi’ li k’a’ru naraj naxye lix matk’. Relik chi yaal, a’an ink’a’ ke’ru chixyeeb’al re li rey li k’a’ru kixmatk’i a’an, ut ke’wech’ink. “Maajun junaq sa’ ruchich’och’ taaruuq chixyeeb’al li k’a’ru naraj xnawb’al. Chi moko wank junaq awa’b’ej, tixpatz’ a’an.”1 Li rey aj Nabucodonosor k’a’jo’ naq kichal xjosq’il naq ink’a’ ke’ru chixb’aanunkil ut kixye naq te’kamsiiq chixjunileb’ laj k’ehol na’leb’ re.
Laj Daniel, jun aj q’e chiru li rey, kitijok re xpatz’b’al li “xnimal ruxtaan lix Dios … chirix li tz’aptz’ookil na’leb’ a’in.”2
Kik’ulman jun sachb’a-ch’oolej. Li tz’aptz’ookil na’leb’ li kixmatk’i li rey kik’utb’esiman chiru laj Daniel.
Laj Daniel kik’ame’ chiru li rey. “Ma tatruhanq chixyeeb’al we lin matk’ ut xch’olob’ankil lix yaalal?”
Laj Daniel kixsume:
“Maajun junaq aj q’e, aj nawal, aj k’ehol na’leb’ ut aj tz’ilol rixeb’ li chahim [te’ruhanq chixch’olob’ankil chawu li k’a’ru xamatk’i]. …
“A’b’anan wank jun Dios sa’ choxa li [naru chixk’utb’esinkil li k’a’aq re ru a’an], ut a’an xk’e chanaw at rey Nabucodonosor li k’a’ru taak’ulmanq sa’ roso’jikeb’ li kutan. …
“Lix Dios li choxa,” kixye laj Daniel, “tixwaklesi chaq jun awa’b’ejihom, [jun li pek k’okb’il, ink’a’ rik’in uq’, li tixjaltesi rib’ sa’ jun nimla tzuul ut tixnujob’resi chixjunil li ruchich’och’ ut] maajun wa taasache’q … [a’an b’an] wanq xwankil chi junelik.
“… Ut tz’aqal yaal li matk’ a’an,” kixye laj Daniel, “ut tiik lix yaalalil.”3
Chirix naq kich’olob’aman ut kiyeeman k’a’ru naraj naxye lix matk’, li rey kixye rik’in xkawilal, relik chi yaal: “Lee Dios laa’ex, a’an tz’aqal li Dios nim xloq’al, li awa’b’ej q’axal nim xwankil sa’ xb’een chixjunileb’ li awa’b’ej.”4
Rik’in li sachb’a-ch’oolejil xtenq’ li Dios choq’ re laj Daniel kichal ajwi’ li profeetil aatin chirix lix k’ojob’ankil wi’chik lix evangelio li Jesukristo sa’ ruchich’och’, jun awa’b’ejihom li tixnujob’resi chixjunil li ruchich’och’ ut “maajun wa taasache’q … [a’an b’an] wanq xwankil chi junelik.”
Li rajlil li komon re li Iglees sa’ roso’jikeb’ li kutan ink’a te’k’ihanq chi naab’al, jo’ kixye rik’in profeetil aatin laj Nefi, a’ut a’aneb’ te’wanq sa’ xb’een chixjunil li ruchich’och’, ut li wankilal ut eb’ li k’ojob’anb’il k’anjel re li tijonelil te’wanq choq’ re chixjunileb’ li te’ajmanq re, xnujob’resinkil li ruchich’och’ jo’ kixye laj Daniel chi rub’elaj.5
Sa’ 1831 li profeet aj Jose Smith kixk’ul li k’utb’esinb’il na’leb’ a’in: “Eb’ lix lawil li rawa’b’ejihom li Dios [ut re xch’utub’ankil Israel chalen chaq sa’ xkaajachalil li ruchich’och’] q’axtesinb’ileb’ re li winq sa’ li ruchich’och’, ut chalen chaq a’an taatololnaq li evangelio chi uub’ej toj sa’ xmaril li ruchich’och’, chanchan naq li pek li k’okb’il chaq sa’ li tzuul moko xb’aan ta uq’ej taatololnaq chi uub’ej, toj reetal naq xnujob’resi chixjunil li ruchich’och’.”6
Jun teneb’ank li naqawotz
Lix ch’utub’ankil li Israel a’an jun sachb’a-ch’oolej. A’an chanchan jun nimla rompecabezas b’ar wi’ eb’ li raqal te’k’eheq sa’ xna’ajeb’ naq toj maji’ te’k’ulmanq eb’ li xnimal ru na’leb’ re li xkab’ k’ulunik. Jo’ chanchan naq nachal qak’a’uxl rik’in naab’al raqal re li rompecabezas, eb’ li xb’eenil aj Santil Paab’anel ke’ril naq li taqlahom re xk’amb’al li evangelio k’ojob’anb’il wi’chik chiru chixjunil li ruchich’och’ ink’a’ taaruuq taab’aanumanq. A’ut, ke’xtikib’ jun rik’in jun chik, raqal chi raqal, chixsikb’al xb’een wa chanru xkawresinkil li loq’laj k’anjel a’in. Timil timil, li pek li k’okb’il moko xb’aan ta uq’ej ki’ok chi tolonaq; rik’ineb’ li cient toj li mileb’, toj li lajetq chi mil, ut anajwan toj li millon aj Santil Paab’anel re li sumwank sa’ chixjunil li tenamit, xjunajinkileb’ li raqal re li rompecabezas re li sachb’a-ch’oolejil k’anjel ut eetalil a’in.
Li junjunq qe raqalo sa’ li rompecabezas, ut li junjunq qe natenq’an xk’eeb’al jalan chik li raqal sa’ xna’ajeb’. Na’ajman eeru sa’ li nimla k’anjel a’in. Saqen ru li k’a’ru wan chiqu. Nokoru chirilb’al chanru li sachb’a-ch’oolej yoo chi xik chi uub’ej ut naq li ruq’ li Qaawa’ nokoxb’eresi naq yooko chixtz’aqob’resinkil li toj tento xb’aanunkil. Toja’ naq, “li nimla Jehova [tixye] naq li k’anjel kitz’aqloq ru,”7 ut a’an taasutqiiq rik’in xnimal ru ut xloq’al.
Li Awa’b’ej Thomas S. Monson kixye: “Anajwan wan xq’ehil naq eb’ li komon ut eb’ li misioneer te’xjunaji rib’ ut te’k’anjelaq sa’ junajil … re xk’amb’aleb’ li raam chiru a’an. … A’an toxtenq’a sa’ xyalb’al qe’ wi nokok’anjelak rik’in paab’aal re xb’aanunkil lix kanjel.”8
Li choxahil eetanb’il teneb’ank li junxil teneb’anb’ileb’ wi’ ka’ajwi’ li misioneer re tz’aqal hoonal, anajwan teneb’anb’il sa’ qab’een chiqajunil. Chiqajunilo naqaj xwotzb’al li evangelio k’ojob’anb’il wi’chik, ut naab’al chi mil neke’kub’e xha’ rajlal xamaan. A’b’an us ta li sachb’a-ch’oolejil osob’tesink a’an, li qak’a’uxl choq’ reheb’ li qas qiitz’in ut li rajom qach’ool chixsahob’resinkil xch’ool li Dios naxk’am chaq jun aajelil re xwotzb’al ut xkawresinkil lix awa’b’ejihom li Dios sa’ chixjunil li ruchich’och’.
Eb’ lix maaril li maak
Us ta wan lix kawil rajom eech’ool re xwotzb’al li evangelio, maare ink’a’ sa lee ch’ool rik’in li ak xeru chixb’aanunkil. Maare nekereek’a jo’ jun wamiiw li kixye, “Xwaatina lin junkab’al ut eb’ li wamiiw chirix li Iglees, a’b’an b’ayaq ajwi’ neke’raj ab’ink, ut rik’in li junjunq tz’eqtaanaak nink’ul, nakub’siman lin ch’ool chixb’aanunkil. Ninnaw naq toj wank li k’a’ru tento tinb’aanu raj, a’b’an wankin chi t’ilt’o ut chixjunil li naweek’a, a’an li nimla maak.”
Wilaq wi tinruuq chetenq’ankil.
Reek’ankil li maak wan jun xnimal wankil, xb’aan naq narajsi qu rik’in li k’a’ru tento taqajal, a’b’an ink’a’ tz’aqal naru toxtenq’a.
Reek’ankil li maak chanchan jun batería re li b’eleb’aal ch’iich’ li nab’eek rik’in gasoline. Naru naxloch lix motor ut naxloch lix kaxlan xam, a’ut ink’a’ naxk’e lix metz’ew choq’ re xnajtil ru li b’e toj wan chiru. Li batería, yal junes, moko tz’aqal ta ru. Ut moko kama’an ta ajwi’ li maak.
Ninye eere naq teekanab’ chireek’ankil naq wan lee maak xb’aan xmajelal eekawilal li nekek’oxla naq wan eerik’in sa’ xwotzb’al li evangelio. Chextijoq b’an re naq teetaw lee hoonal, jo’ kixye laj Alma, re “xaqliik jo’ aj yehol nawom chirix li Dios sa’ chixjunil hoonal, ut sa’ chixjunil li k’a’aq re ru, ut sa’ chixjunil li na’ajej texwanq wi’… re naq [li jun ch’ol chik te’ruuq te’toje’q rix] xb’aan li Dios, ut [te’k’ehe’q] sa’ ajl [rochb’eeneb’] li te’tz’aqonq sa’ li xb’een wakliik chi yo’yo, re taaruuq [te’wanq xyu’am] chi junelik.”9 A’an a’in jwal nim chik xkawilal chiru li maak.
Li wank jo’ aj yehol nawom chirix li Dios sa’ chixjunil hoonal ut sa’ chixjunil li na’ajej naxk’ut xyaalal chanru naqab’eresi qib’ ut chanru noko’aatinak.
Wanq eech’ool chixk’eeb’al eerib’ chi aatinak chirix lee paab’aal chirix li Kristo. Naq nachal lee hoonal, aatinankex chirix lix yu’am, lix k’utum, ut lix maatan maak’a’ xjuntaq’eetankil choq’ re chixjunil. Wotzomaq li xnimal ru xyaalalil li wankeb’ sa’ lix Hu laj Mormon. A’an kixyeechiʼi qe: “Yalaq ani … taayehoq chiruheb’ li tenamit naq naxnaw wu, tinye ajwi’ laa’in naq ninnaw ru chiru lin choxahil Yuwa’.”10 Ninyeechi’i eere naq wi nekextijok rajlal ut chi anchal eech’oolej re naq wanq lee hoonal chi “wank jo’ aj yehol nawom chirix li Dios,” eb’ li hoonal te’chalq, ut eb’ li ani neke’xsik’ li xnimal ru saqen ut nawom, te’k’eheq cheru. Naq nekesume li musiq’anb’il na’leb’, li Santil Musiq’ej tixk’am lee raatin sa’ li raam jalan chik, ut sa’ jun kutan li Kolonel tixye eeresil chiru lix Yuwa’.
Jun yalok q’e sa’ komonil
Li musiq’ejil k’anjel re xtenq’ankil anihaq chi chalk sa’ li rawa’b’ejihom li Dios, a’an jun k’anjel sa’ komonil. Sik’omaqeb’ li misioneer sa’ junpaat ut tijonqex re xpatz’b’al lee choxahil tenq’. A’ut chijultiko’q eere naq li hoonal re xjalajik xch’ool anihaq chik, ink’a’ naru xb’eresinkil eeb’aan.11
Li xKamla Persand xyo’la sa’eb’ li ch’och’ sa’ xyi li palaw Mauricio, ut yoo chi tzolok jo’ aj b’anonel sa’ li tenamit Burdeos, Francia, naq xqanaw ru sa’ li po febrero re 1991. Xootijok jo’ junkab’al re tooruuq chixwotzb’al li evangelio rik’in anihaq li yoo chixsik’b’al li yaal, ut xqatzol sa’ li qochoch. Kanab’anb’ilin chixb’aanunkil lix kub’iha’, a’b’an maawa’o li junaj chi tenq’ choq’ re li xKamla sa’ xjunajinkil rib’ rik’in li Iglees. Eb’ li ramiiw, li misioneer, ut jo’kan ajwi’ lix junkab’al xe’wan jo’ “aj yehol nawom chirix li Dios” sa’ lix tenamit, ut sa’ jun kutan aran Francia, naq xwulak lix tz’aqal hoonal, li xKamla xreek’a naq a’an lix hoonal naq taakub’eeq xha’. Anajwan, numenaq oob’ xkak’aal chihab’, sutinb’il xb’aaneb’ li osob’tesink li xe’chal rik’in li xb’aanu, ut li ralal wan choq’ misioneer aran Madagascar.
Meeril lix yalb’al eeq’e chixwotzb’al lix rahom li Kolonel rik’in anihaq jo’ jun tz’ilok-ix b’isb’ooqex wi’ a’ yaal jo’ chanru lee ramiiw neke’xsume lee eek’ahom malaj lee b’oqb’al re xnawb’aleb’ ru li misioneer.12 Rik’in xnaq’ qu ink’a’ naru taqanaw k’a’ru taak’ulmanq rik’in lix yalb’al qaq’e chi moko jo’q’e taak’ulmanq. Naq nekewotz lix rahom li Kolonel rik’in anihaq chik, junelik tz’aqal chaab’il lee k’anjel.
Junjunqeb’ li jolomil tenamit neke’xram li xk’anjel li misioneer, li naxk’e li qakomon tiikeb’ xch’ool chixk’utb’al xkomon chik xkawilal xch’ooleb’ sa’ li wank jo’ “aj yehol nawom sa’ chixjunil hoonal … ut sa’ chixjunil li na’ajej.”
Li xNadezhda, aran Moscu, rajlal naxk’e lix Hu laj Mormon sa’ jun kaxon jo’ maatan rik’in naab’al li kok’ kab’ sa’ xsutam. A’an naxye: “Ninye reheb’ naq a’in li maatan jwal k’i ninru chixk’eeb’al reheb’.”
Chirix naq kukub’e xha’ aran Ucrania, li xSvetlana kireek’a sa’ xch’ool naq tixwotz li evangelio rik’in jun winq li naril rajlal sa’ li kamion. Naq li winq kikub’e chaq b’ar wi’ naxaqli li kamion, a’an kixpatz’ re, “Ma taawaj raj xnawb’al b’ayaq chik chirix li Dios?” Li winq kixchaq’b’e, “Hehe’.” Eb’ li misioneer ke’xtzol laj Viktor, ut kikub’e xha’. Moqon, a’an ut li xSvetlana ke’sumla ut ke’tz’ape’ sa’ junajil sa’ li Santil Ochoch re Freiberg, Alemania.
K’ehomaq reetal; lee osob’tesink naru taachalq b’ar wi’ ink’a’ yooqex chixsik’b’al.
Wuqub’ chihab’ chaq anajwan, li xKathy ut laa’in xqanaw ru laj Diego Gomez ut lix chaq’al ru junkab’al sa’ li tenamit Lago Salado. Ke’wulak qik’in sa’ rilb’aal xsa’ li santil ochoch rub’elaj lix k’ojob’ankil, a’b’an ink’a’ ke’raj xnawb’al xkomon chik chirix li Iglees. Sa’ li po mayo xnume’, kisach inch’ool naq laj Diego kinxb’oq. Rik’in li k’a’ru kixk’ul sa’ xyu’am, kik’ame’ chaq chi wiq’laak. A’an kixsik’eb’ li misioneer, kixk’ul lix tzol’leb’, ut yo’on wan re taakub’eeq xha’. Sa’ li junlaju xb’e li po junio xnume’, kin’ok sa’ li ha’ re xkub’sinkil xha’ li wamiiw laj Diego Gomez. Lix jalajik xch’ool wan xtz’aqal xhoonal ut kik’ulun rik’in lix tenq’ankil ut xxaqab’ankil naab’aleb’ li ke’xye’ li ruq’ re jo’ “aj yehol nawom chirix li Dios.”
Jun b’oqb’al reheb’ li saaj
Choq’ reheb’ li qachaab’il saaj ut li saaj maji’ neke’sumla chiru chixjunil li ruchich’och’, nink’e eeb’oqb’al ut li sik’b’il k’anjel re texwanq jo’ “aj yehol nawom chirix li Dios.” Eb’ li wankeb’ sa’ lee sutam wankeb’ xch’ool chi aatinak chirix li musiq’anb’il aatin. Ma najultiko’ eere li rompecabezas? Laa’ex ink’a’ nekexchal sa’ li meex chi maak’a’ sa’ lee ruq’, rik’in b’an lee celular ut li internet. Naqaj eeru; li Qaawa’ naraj ru naq tex’okenq b’ayaq chik sa’ li xnimal ru k’anjel a’in.
Li Kolonel kixye: “Ayuqex b’i’, ut k’ehomaqeb’ choq’ intzolom chixjunileb’ li tenamit. Teekub’siheb’ xha’ sa’ xk’ab’a’ li Yuwa’b’ej, li K’ajolb’ej ut li Santil Musiq’ej.”13
Wan xyaalalil k’a’ut naq xexyo’la aran Africa; Asia; Europa; Norteamerica, Centroamerica, malaj Sudamerica; li Pacifico; malaj sa’ jalan chik na’ajej sa’ lix ruchich’och’ li Dios, xb’aan naq li evangelio tento naq taak’ame’q “chiru li junjunq chi tenamit, junkab’al, aatinob’aal ut teepal.”14
“Lix Dios li choxa [kixwaklesi] chaq jun awa’b’ejihom, [jun li pek k’okb’il, ink’a’ rik’in uq’ej, li tixjaltesi rib’ sa’ jun nimla tzuul ut tixnujob’resi chixjunil li ruchich’och’ ut] maajun wa taasache’q … [a’an b’an] wanq xwankil chi junelik.”
“… Ut tz’aqal yaal li matk’ a’an, ut tiik li xyaalalil.”15
Ninraqe’ rik’in li aatin re li Tzol’leb’ ut Sumwank: “Patz’omaq xk’ab’a’ li Qaawa’, re tol-elq li rawa’b’ejihom a’an chiru li ruchich’och’, re naq eb’ li ani wankeb’ chi sa’ te’ruuq chi k’uluk re, ut te’kawresimanq choq’ re li kutan chalel, sa’ li taakub’eeq wi’ sa’ choxa li Ralal li Winq, tiqto rik’in xlemtz’unkil ru lix loq’al, re xk’ulb’al li rawa’b’ejihom li Dios … sa’ xb’een li ruchich’och’.”16 Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.