Ma tz’aqal chaab’ilin? Ma tinruuq chixb’aanunkil?

Ex raarookil was wiitz’in, k’a’jo’ xnimal li osob’tesink re wank chi ch’utch’uuko ut chixk’ulb’al lix k’utumeb’ lix moos li Qaawa’. Ma ink’a’ ta b’i’ chaq’al ru lix jar paay ru chanru naq li qaraarookil Choxahil Yuwa’ nokoxb’eresi ut nokorosob’tesi? A’an tz’aqal naraj naq tooq’ajq sa’ li qochochnal.

Chiru junjunq li q’unil uxtaan naq laa’in chaq jun saaj aj b’anonel, toje’ kinraqe’ chi tzolok, kine’xk’ul sa’ jun li na’ajej re xb’anb’aleb’ li kok’al li jwal chaab’il. Naq kinnaweb’ ru lin komon, kiweek’a naq laa’in ink’a’ jwal seeb’ inch’ool ut ink’a’ jwal kawresinb’ilin chiru chixjunileb’. Kink’oxla naq ink’a’ tinruuq chi wulak jo’eb’ a’an.

Sa’ xtiklajik roxil li qapo, chunchuukin sa’ lix na’ajeb’ li enfermeras jun q’ojyin sa’ li b’anleb’aal, ut rik’in b’ayaq inyaab’ ut inwara yookin chixtz’iibankil li resil li rokik jun li ch’ina’al li yaj xpospo’y. Maajun wa week’ahom li luktaak ch’oolej sa’ lin yu’am jo’ a’in. Ink’a’ ninnaw chanru tinb’aanu rik’in lix yajel li ch’ina’al aj lajeeb’ chihab’ ut kinpatz’ wib’ k’a’ru yookin aran.

Sa’ li hoonal a’an, jun reheb’ laj b’anonel ak wan xhoonal aran kixk’e li ruq’ sa’ xb’een lin tel. A’an kixpatz’ we chanru wankin ut kinseeraq’i re lin k’a’uxl ut lin xiw. Lix sumehom kixjal lin yu’am. Kixye we naq jwal saheb’ sa’ xch’ool wik’in, a’an ut eb’ li jun siir ak junxileb’, ut naq neke’xk’oxla naq tinwulaq jo’ jun chaab’il aj b’anonel. Kixk’e reetal lin chaab’ilal sa’ jun li hoonal b’ar wi’ laa’in ink’a’ xinpaab’ a’an.

Jo’ chanru li xink’ul laa’in, naqab’iheb’ li komon xpatz’b’al: “Ma tz’aqal chaab’ilin jo’ kristiaan?” malaj “Ma tz’aqal tinwulaq sa’ li choxahil awa’b’ejihom?” Kama’an tz’aqal, maak’a’ li k’a’aq re ru a’an jo’ li “tz’aqal chaab’ilal.” Maajun qe laa’o tooruuq chixtawb’al qajunes qib’ malaj chi wulak jo’ k’ulub’ej re xk’ulb’al li qakolb’al, a’b’an ak re naq naqapatz’ qib’ ma k’ulub’ejo chiru li Qaawa’, kama’an naq nintaw ruheb’ li patz’om a’an.

Wan naq, naq nokoxik sa’ li Iglees, nawiib’an qach’ool naq nokob’oqe’ chixchaab’ilob’resinkil qib’. Naqak’oxla chi ch’anch’o, “Moko tinruuq ta chixb’aanunkil chixjunil a’an” malaj “Maajun wa chaab’ilaqin jo’eb’ li kristiaan a’an.” Maare taqeek’a li kiweek’a sa’ li q’ojyin sa’ li b’anleb’aal.

B’aanuhomaq usilal, ex was wiitz’in, tento taqakanab’ xjuntaq’eetinkil qib’ rik’ineb’ li jun siir. Naqasach qib’ chi maak’a’ rajb’al naq naqayal qu ut naqajuntaq’eeta qib’. Moko chaab’il ta naq naqaraq aatin chiqix xb’aan li k’a’ru wan qe malaj li maak’a’ wan qe ut rik’in lix k’a’uxleb’ li jun siir. Wi naqaj juntaq’eetank, qajuntaq’eetaaq chanru wanko chaq junxil ut chanru wanko anajwan, ut chanru naqaj naq wanqo chalel. Li k’a’ru aajel ru choq’ qe a’an li naxk’oxla li qaChoxahil Yuwa’ chiqix. B’aanuhomaq usilal, patz’omaq re a’an k’a’ru naxk’oxla cherix. A’an nokoxra ut nokoxq’us a’b’an ink’a’ naxlukta li qach’ool; a’an li naxb’aanu laj tza.

Tinye chi tiik ut chi saqen eere. Lix sumenkileb’ li patz’om “Ma tz’aqal chaab’ilin?” ut “Ma tinruuq chixb’aanunkil?” a’aneb’ “Hehe’! Tz’aqal chaab’ilaqex” ut “Hehe’, texruuq chixb’aanunkil wi yooqex chixjalb’al eek’a’uxl ut ink’a’ chixk’eeb’al eerib’ chi tiik eech’ool chi moko chixpo’resinkil lee ch’ool.” Lix Diosil li choxa moko a’an ta aj k’aak’alenel b’atz’unk li naxsik’ chanru xyaalal qisinkil sa’ li b’atz’unk. A’an b’an li qaChoxahil Yuwa’ tz’aqal aj rahonel, li ani na’ajok re jo’ maajun chik naq chixjunileb’ li ralal xk’ajol te’q’ajq sa’ rochoch ut te’wanq rik’in a’an chi junelik sa’ junkab’al. Tz’aqal yaal naq kixk’e li Ralal Junaj Yo’lajenaq, re naq ink’a’ toosachq, re b’an naq taawanq qayu’am chi junelik!¹ B’aanuhomaq usilal paab’anqex, ut tawomaq eeroyb’enihom ut xk’ojob’ankil eech’ool sa’ li junelikil yaal a’in. Li rajom li qaChoxahil Yuwa’ a’an naq tooq’ajq! A’an lix k’anjel ut lix loq’alil.²

Jwal nawulak chiwu chanru naq li Awa’b’ej Gordon B. Hinckley kixk’ut li na’leb’ a’in. Naab’al sut kiwab’i xyeeb’al, “Ex was wiitz’in, chixjunil li k’a’ru naroyb’eni li Qaawa’ qik’in a’an naq taqak’e qach’ool, a’b’an chiqk’e chi tz’aqal!”³

“Xk’eeb’al qach’ool chi yaal” naraj naxye naq taqab’aanu li jwal chaab’il nokoru, xk’eeb’al reetal k’a’ru tento taqachaab’ilob’resi ut xyalb’al wi’chik. Naq naqab’aanu a’an naab’al sut, nokonach’o chi us rik’in li Qaawa’, naqeek’a chi us lix Musiq’,⁴ ut naqak’ul chi naab’al li rusilal, malaj lix tenq’ankil.⁵

Wan naq nink’oxla naq ink’a’ naqak’e reetal xnimal rajom li Qaawa’ re qatenq’ankil. Jwal nawulak chiwu li raatin li Elder David A. Bednar li kixye:

“Lix k’ihaleb’ qe laa’o naqataw ru chi saqen naq lix tojb’al rix li maak a’an choq’ reheb’ laj maak. A’b’anan, ink’a’ ninnaw ma naqanaw ut naqataw ru naq lix tojb’al rix li maak a’an choq’ reheb’ ajwi’ laj santil paab’anel. …

“… Lix tojb’al rix li maak naxk’e qe li tenq’ re xq’axb’al ru ut xnumsinkil li ink’a us, ut re xb’aanunkil li us ut toochaab’ilo’q. …

“‘… A’an … rik’in li rusilal li Qaawa’ naq eb’ li kristiaan … neke’xk’ul li kawilal ut li tenq’ re xb’aanunkil li chaab’il k’anjel li ink’a’ naru [chi b’aanumank] yal chi jo’kan. … Li usilal a’in a’an jun wankilal … ’ [K’utul raqal reheb’ li loq’laj hu, “Usilal”; tiqb’il xkawil li aatin] … malaj choxahil tenq’ li jwal naqaj ru chiqajunjunqal re taqataw qak’ulub’ re li choxahil awa’b’ejihom.”⁶

Chixjunil li tento taqab’aanu re xk’ulb’al li choxahil tenq’ a’in, a’an xpatz’b’al ut chirix a’an k’anjelak a’ yaal jo’ chanru li tiikil musiq’anb’il na’leb’ naqak’ul.

Li chaab’il esil a’an naq wi naqajal qak’a’uxl chi maak’a’ qab’alaq’, eb’ li qamaak ink’a’ toxram chiru li taqenaqil loq’al. Laj Moroni naxseeraq’i qe chirixeb’ laj q’etol aatin sa’ lix kutankil: “A’b’anan jo’ k’ihal sut ke’xjal xk’a’uxl ut ke’xsik’ xkuyb’al, chi anchal li rajomeb’, ke’kuye’ xmaak.”⁷

Ut li Qaawa’ ajwi’ kixye chirix laj maak:

“Ut wi naxch’olob’ lix maak chawu ut chiwu laa’in, ut naxjal xk’a’uxl sa’ x’anchalil xch’ool, a’an kuyb’ilaq xmaak eeb’aan, ut laa’in ajwi’ tinkuy xmaak.

“Relik chi yaal, ut jo’ k’ihal sut te’xjal xk’a’uxl lin tenamit laa’in tinkuy li q’etok aatin xe’xb’aanu chiwu.”⁸

Wi taqajal qak’a’uxl chi anchal qach’ool, li Dios tixkuy li qamaak, us ta ak xqab’aanu li maak a’an naab’al sut. Jo’ kixye li Elder Jeffrey R. Holland: “Us ta ak naab’al li hoonal xetz’eq, us ta nekek’oxla naq ak naab’al li sachk xek’ul … , ninch’olob’ xyaalal naq ink’a’ najt wankex chiru li choxahil rahom. Moko naru ta naq texsub’b’e’q toj b’ar ink’a’ naru texxtaw li saqen maak’a’ roso’jik re lix tojb’al rix li maak xb’aan li Kristo.”⁹

A’an moko naraj ta naxye naq k’ulub’ej li maak. Li maak junelik naxk’am chaq li rahilal ut naxrahob’tesi laj maak jo’ ajwi’ eb’ li ani neke’tz’aqon rik’in xtoch’om lix maak a’an. Ut li jalb’a-k’a’uxlej chi anchal ch’oolej ch’a’aj.¹⁰ Jo’kan ajwi’, b’aanuhomaq usilal tawomaq ru naq, us ta li Dios narisi lix yot’b’al li qach’ool ut lix tz’ajnil li qamaak naq naqajal qak’a’uxl chi anchal qach’ool, maare ink’a’ taarisi sa’ junpaat li ink’a’ us naxk’am chaq li maak. Wan naq nakana qik’in chiru chixjunil li qayu’am. Ut jun lix yib’al ru li maak, a’an li maakob’k chi ak k’oxlanb’il, b’ar nayeeman: “Naru tinmaakob’q anajwan ut tinjal ink’a’uxl chirix a’an.” Nink’oxla naq a’an jun reetz’unkil lix mayej ut li rahilal kixk’ul li Jesukristo.

Li Qaawa’ ajwi’ kixye, “Xb’aan naq laa’in li Qaawa’ ink’a’ naru nawil li maak rik’in yal ta jun miin raqal inkuyum.”¹¹

Ut laj Alma kixye, “Li maa’usilal maajun wa kiwan choq’ sahil ch’oolejil.”¹²

Jun xyaalal naq li k’a’ru kixye laj Alma tz’aqal yaal a’an naq wi nokomaakob’k chi kok’ aj xsa’, nokonajto’ chiru li Musiq’ej, naka’ch’ino’ qach’ool, ut naqakanab’ xjalb’al qak’a’uxl. A’b’an ninye wi’chik, xb’aan lix tojb’al rix li maak xb’aan li Kolonel, naru naqajal qak’a’uxl ut kuyb’ilaq qamaak chi tz’aqal, wi naqajal qak’a’uxl chi anchal qach’ool.

Li ink’a’ naru naqab’aanu a’an xk’eeb’al qib’ chi tiik li qach’ool ut ink’a’ xjalb’al qak’a’uxl. Moko taak’anjelaq ta naq ka’ajwi’ taqak’e qib’ chi tiik sa’ li qamaak rik’in xyeeb’al, “Li Dios naxnaw naq jwal ch’a’aj choq’ we, jo’kan naq nikinxk’ulub’a jo’ chanru wankin.” “Xk’eeb’al qach’ool chi yaal” naraj naxye naq yooko chixyalb’al qaq’e re wulak chi tz’aqal re ru sa’ li naraj wi’ li Qaawa’, li nach’olob’aman xyaalal sa’eb’ li patz’om neke’k’eeman qe re xk’ulb’al lix huhil re ok sa’ li santil ochoch.

Li jun chik li k’a’aq re ru li taaramoq raj qe re wulak sa’ choxa ut nokoxnajtob’resi chiru li tenq’ aajel ru, a’an li po’resink ch’oolej. Sa’ lix hu laj Moises naqatzol naq laj tza ki’isiik chaq sa’ li choxa xb’aan li po’resink ch’oolej.¹³ Naqapo’resi qach’ool naq naqaye sa’ li qaam, “Moko aajel ta ru li Dios ut ink’a’ tento tinjal lin k’a’uxl.”

Jo’ aj b’anonel reheb’ li kok’al jwal ra wankeb’, ninnaw naq wi ani naxtz’eqtaana li b’ane’k jwal aajel ru, naru nak’amok sa’ li kamk. Jo’kan ajwi’, naq naqapo’resi qach’ool chiru li Dios, naqatz’eqtaana li junaj chi tenq’ ut li junaj chi oyb’enihom, a’an li Jesukristo, li nak’amok qe sa’ li kamk sa’ musiq’ej. Maajun qe laa’o naru xb’aanunkil xjunes rib’. Maajun qe laa’o nokowulak chi “tz’aqal chaab’il,” ka’ajwi’ rik’in lix k’ulub’ejil ut li ruxtaan li Jesukristo,¹⁴ a’ut xb’aan naq li Dios naroxloq’i lix taql li qach’ool, ink’a’ ajwi’ naru tookole’q wi ink’a’ naqak’e qach’ool. Chi jo’kan nak’anjelak li usilal ut li qab’aanuhom. Naru too’oyb’eninq rik’in li Kristo xb’aan naq A’an naraj qatenq’ankil ut qajalb’al. Relik chi yaal, anajwan ak yoo chetenq’ankil. Yal xaqlinqex b’ayaq ut k’oxlahomaq ut k’ehomaq reetal lix tenq’ sa’ lee yu’am.

Ninch’olob’ xyaalal naq wi tz’aqal nekeyal eeq’e ut ink’a’ nekek’e eerib’ chi tiik eech’ool chi moko nekepo’resi ta lee ch’ool—xjalb’al b’an eek’a’uxl rajlal ut xtz’aamankil li rusilal, malaj xtenq’ankil li Qaawa’—relik chi yaal naq “chaab’ilaqex chi tz’aqal.” A’an naraj naxye naq k’ulub’ejaqex chiru li Qaawa’; texwulaq sa’ li choxahil awa’b’ejihom chi tz’aqal eere eeru sa’ li Kristo; ut teek’ul li osob’tesink, li loq’alil, ut li sahil ch’oolej naraj li Dios choq’ reheb’ li ralal xk’ajol raarookeb’ xb’aan—jo’ laa’ex ut laa’in. Ninch’olob’ xyaalal naq li Dios yo’yo’ ut naraj naq tooq’ajq rik’in. Ninch’olob’ xyaalal naq yo’yo li Jesus. Sa’ lix santil k’ab’a’ li Jesukristo, amen.