« ʼA haere mai, ʼa peʼe mai Iāʼu » na roto i te faʼaʼohiparaʼa i te here ʼe te tāviniraʼa keresetiano

Tei roto ʼo Elie Wiesel, te taʼata tei noaʼa iāna te Re Nobel, i te fare maʼi, i muri aʼe i te tāpūraʼahia tōna māfatu ʼa haere mai ai tāna moʼotua tamāroa e pae matahiti te paʼari e fārerei iāna. I tōna hiʼoraʼa atu i te mata ʼo tōna pāpā rūʼau, ’ua ʼite teie tamaiti iti i te māuiui ’o tōna pāpā rūʼau. ’Ua ani ʼoia, « ʼe pāpā rūʼau, mai te mea e rahi atu ā tōʼu here ia ʼoe, e iti mai ïa tō ʼoe māuiui ? »¹ I teie mahana e ui au i teie ā uira’a ia tātou tāta’itahi : « Mai te mea e rahi atu ā tō tātou here i te Faʼaora, e iti mai ïa tō tātou māuiui ? »

ʼA piʼi ai te Faʼaora i Tāna mau pipi ’ia peʼe atu Iāna, tē ora ra rātou i te ture ʼa Mose, mai te ʼimiraʼa « i te mata ra ʼei mata ïa, ʼe niho ra, ʼei niho ïa »,² ’ua haere mai rā te Faʼaora nō te faʼatupu i taua ture na roto i Tāna Tāraʼehara. ’Ua haʼapiʼi ʼOia i te hōʼē haʼapiʼiraʼa tumu ʼāpī: « Aroha atu i i tō ’outou mau enemi ; e fa’aora atu i tei tuhi mai ia ’outou, e hāmani maita’i atu i te feiā tei riri mai ia ’outou ; e pure ho’i nō te feiā i parau ’ino mai ’e tei hāmani ’ino mai ia outou ».³

’Ua haʼapiʼihia te mau pipi ’ia huri ē atu i te mau raveraʼa a te taʼata tino nei ʼe ’ia fāriu atu i te mau raveraʼa here ʼe te utuutu ʼa te Faʼaora ʼe ’ia faʼaʼorehia te mārōraʼa na roto i te faʼaʼoreraʼa hapa, te hāmani maitaʼi, ʼe te aroha. ʼE ʼere te « faʼaueraʼa ʼāpī » ’ia « aroha ʼoutou ia ʼoutou iho »⁴ i te mea ʼōhie ’ia haʼapaʼo i te mau taime atoʼa. I tō te mau pipi faʼa’iteraʼa i tō rātou manaʼo peʼapeʼa ’ia ’āmui atu i te feiā hara ʼe i te tahi mau pupu taʼata, ’ua haʼapiʼi te Faʼaora ma te faʼaʼoromaʼi, « ’o ʼoutou i na reira i te hōʼē taeaʼe iti haʼihaʼi roa i roto i tāʼu mau taeaʼe nei, ’ua na reira mai ïa ʼoutou iāʼu ».⁵ ʼAore rā, mai tā te hōʼē peropheta nō te Buka ʼa Moromona i tātara, « ʼa tāvini ai ʼoutou i te taʼata nei, tē tāvini ra ïa ʼoutou i tō ʼoutou Atua ra ».⁶

ʼEi mau pipi nō te mau mahana hopeʼa nei na te Faʼaora, te haere nei tātou Iāna ra na roto i te here ʼe te tāviniraʼa i te mau tamariʼi ʼa te Atua. ʼA na reira ai tātou, e’ita paha e nehenehe ia tātou ’ia ʼāpe i te peʼapeʼa, te ʼati, ʼe te māuiui i te tino nei, e iti rā tō tātou māuiui i te pae vārua. E nehenehe tā tātou e ʼite i te ʼoaʼoa ʼe te hau i roto atoʼa i tō tātou mau tamataraʼa.

E haʼamata ihoa ïa tō tātou here ʼe tā tātou tāviniraʼa Keresetiano i roto i te ’utuāfare. ʼE te mau metua ē, ’ua piʼihia ʼoutou ʼei mau ʼorometua haʼapiʼi ʼe ʼei mau misiōnare here nō tā ʼoutou mau tamariʼi ʼe feiā ʼāpī. ʼO rātou tā ʼoutou mau taʼata e faʼafāriu mai. Tē amo nei ʼoutou i te hōpoiʼa nō te tauturu ia rātou ’ia faʼafāriu mai. ’Oia mau, tē tūtava pāʼātoʼa nei tātou ’ia faʼafāriuhia---’oia hoʼi ’ia faʼa’īhia i te aroha ʼo tō tātou Faʼaora.

ʼEi mau pipi na Iesu Mesia, e tūraʼi Tōna here ia tātou ’ia pāturu i te tahi ʼe te tahi i roto i tō tātou tere i te tāhuti nei. E’ita e nehenehe ia tātou ’ia rave o tātou anaʼe.⁷ ’Ua faʼaroʼo aʼena ʼoutou iāʼu i te faʼaʼiteraʼa i teie maseli Quaker : « E fa’ateitei mai ʼoe iāʼu, ʼe e fa’ateitei atu vau ia ʼoe, ’ei reira taua e ta’uma ’āmui ai ».⁸ ʼEi mau pipi, e haʼamata tātou i te rave i te reira ʼa bāpetizohia ai tātou, ma te faʼaʼiteraʼa i tō tātou hinaʼaro i te « tauturu te tahi i te tahi i te hōpoi i tā ʼoutou mau hōpoiʼa, ia māmā te reira ».⁹

« Te haʼapiʼiraʼa atu te tahi i te tahi i te haʼapiʼiraʼa ʼevānelia nō te bāsileia »¹⁰ o te hōʼē ïa rāveʼa nō te here ʼe te tāvini te tahi i te tahi. E te mau metua ʼe te mau metua tupuna, tē ʼoto nei tātou nō te huru o te ao nei---ʼaita te mau fare haʼapiʼiraʼa e haʼapiʼi nei i te ture morare. ʼE rave rahi rā te mea tā tātou e nehenehe e rave. E nehenehe tā tātou e faʼaʼohipa i te mau taime haʼapiʼiraʼa i roto i tō tātou iho mau ʼutuāfare---teie ihoa taime. ʼEiaha e vaiiho i teie mau taime maitaʼi. ’Ia tae anaʼe mai te hōʼē taime au nō te faʼaʼite i tō ʼoutou mau manaʼo nō niʼa i te ʼevanelia ʼe te mau haʼapiʼiraʼa nō te oraraʼa nei, ʼa faʼaea i te mau mea atoʼa ʼe ʼa parahi ʼe ʼa paraparau i tā ʼoutou mau tamariʼi ʼe te mau moʼotua.

ʼEiaha ʼoutou e haʼapeʼapeʼa e ʼere ʼoutou i te mau ʼorometua haʼapiʼi ʼevanelia ʼaravihi tei ha’api’ipi’ihia. ʼAita e piha haʼapiʼipiʼiraʼa ʼaore rā e buka o te tauturu maitaʼi maori rā te tuatāpaparaʼa tātou iho i tā tātou mau pāpaʼiraʼa moʼa, te pureraʼa, te feruri-hōhonu-raʼa, ʼe te tītauraʼa i te ʼarataʼiraʼa ʼa te Vārua. E ʼarataʼi te Vārua ia ʼoutou. Tē fafau atu nei au ia ʼoutou : Tei roto i te piʼiraʼa ia riro ʼei metua te hōroʼaraʼa ’ia haʼapiʼi na roto i te mau rāveʼa tei tiʼa nō ʼoutou ʼe tā ʼoutou mau tamariʼi. ʼA haʼamanaʼo, te mana ʼo te Atua nō te arataʼi-parau-tiʼa ia tātou o Tōna ïa here. « ’Ua here tātou iāna, nō te mea ’ua here na mua roa ’oia ia tātou ».¹¹

ʼE te feiā ’Āpī ē, o ʼoutou te tahi o tā tātou mau ʼorometua haʼapiʼi ʼevanelia manuia roa aʼe. E haere mai ʼoutou i te fare pureraʼa nō te haʼapiʼi mai ’ia nehenehe ia ʼoutou ’ia hoʼi atu i te fare nō te haʼapiʼi atu ʼe nō te tāvini i tō ʼoutou ʼutuāfare, te mau taʼata tupu, ʼe te mau hoa. ʼEiaha e māta’u. ʼIa vai tō ʼoutou faʼaroʼo nō te faʼaʼite pāpū i te mea tā ʼoutou i ʼite ʼe mea mau. ʼA feruri e nāhea te mau misiōnare rave tāmau e tupu ai nō te mea ïa te ora maitaʼi nei rātou i te hōʼē oraraʼa tei haʼamoʼahia---faʼaʼohiparaʼa i tō rātou taime ʼe tō rātou mau tālēni ʼe te faʼaʼiteraʼa i tō rātou ʼiteraʼa pāpū nō te tāvini ʼe nō te haʼamaitaʼi ia vetahi ’ē. ’A faʼaʼite ai ʼoutou i tō ʼoutou ’iteraʼa pāpū nō niʼa i te ʼevanelia, e tupu ïa tō ʼoutou faʼaroʼo i te rahi ʼe e rahi atu ā ïa tō ʼoutou tiʼaturiraʼa ia ʼoutou iho.

Te tahi o tā tātou tāviniraʼa Keresetiāno pūai roa aʼe ’ua hōroʼahia ïa na roto i te faʼatereraʼa i te tuatāpaparaʼa i te mau pāpaʼiraʼa moʼa i roto i te ʼutuāfare, te pure ʼutuāfare, ʼe te mau ʼāpoʼoraʼa ʼutuāfare. Hau atu i te hānere matahiti, ’ua piʼi te feiā faʼatere nō te ʼEkālesia ia tātou ’ia faʼataʼa i te taime haʼafifi-ʼore-hia i te mau hebedoma atoʼa. Terā rā e rave rahi o tātou o te ʼere noa nei ā i te mau haʼamaitaʼiraʼa. E ʼere te purera’a pō ’utuāfare ʼe hōʼē ’āpo’oraʼa na māmā ʼaore rā na pāpā. O tō tātou taime ʼutuāfare ïa nō te faʼaʼite i te mau haʼapiʼiraʼa ʼe te mau ʼohipa vārua, nō te tauturu i tā tātou mau tamariʼi ’ia haʼapiʼi ’ia ʼatuʼatu ʼe ’ia hōroʼa, ’ia ’ārearea ’āmui, ’ia faʼaʼite i te ’iteraʼa pāpū i te tahi ʼe te tahi, ʼe ’ia tupu ʼe ’ia haere ’āmui i mua. Na roto i te faʼatereraʼa i te purera’a pō ’utuāfare i te mau hebedoma atoʼa, e pūai atu ā ïa tō tātou here nō te tahi ʼe te tahi, ʼe e iti mai ïa tō tātou mau māuiui.

E haʼamanaʼo na tātou, te ʼohipa hau roa atu i te faufaʼa rahi tā tātou e rave i roto i tō tātou mau ʼutuāfare e mea na roto ïa i te mana o te Vārua Maitaʼi. Te mau taime atoʼa e faʼateitei tātou i tō tātou mau reo i roto i te riri, e faʼaruʼe mai ïa te Vārua ia tātou ʼe tō tātou mau ʼutuāfare. ’Ia paraparau anaʼe tātou na roto i te here, e nehenehe te Vārua e pārahi mai ia tātou ra. E haʼamanaʼo atoʼa na tātou ē e fāito tā tātou mau tamariʼi ʼe te mau moʼotua i tō tātou here na roto i te rahiraʼa taime tā tātou e hōroʼa nei nō rātou. Na niʼa atu i te mau mea atoʼa, ’ia rahi ïa te faʼaʼoromaʼi ʼe a tāpeʼa noa !

Tē parau mai nei te mau pāpaʼiraʼa moʼa ia tātou ē i te taime ’ua māʼiti te tahi o te mau tamariʼi vārua ʼa tō Tātou Metua i te Ao ra ’ia ʼore ’ia peʼe i Tāna ʼōpuaraʼa, ’ua heva te raʼi.¹² E heva atoʼa te tahi mau metua tei here ʼe tei haʼapiʼi i tā rātou mau tamariʼi ’ia māʼiti anaʼe tā rātou mau tamariʼi paʼari ’ia ʼore ’ia peʼe i te ʼōpuaraʼa ʼa te Fatu. E aha ïa tā te mau metua e nehenehe e rave ? E’ita e nehenehe ia tātou ’ia pure e ’ia ʼīriti-’ē-hia atu te tiʼamāraʼa o te tahi taʼata. ʼA haʼamanaʼo na i te metua tāne o te tamaiti tei haere i te fenua roa, tei tiaʼi ma te faʼaʼoromaʼi ’ia « iho faʼahou mai i tōna iho huru mau » a hi’o noa ai iāna. ’E « tei te ātea ’ē ā ’oia » horo mai ’oia iāna ra ».¹³ E nehenehe tā tātou e pure ’ia arataʼihia ’ia a’o i te taime tano ’e ’ia parau i te mau parau tano, ’e ’oia ato’a i te tahi taime, ’ia faʼaea māmū noa. ʼA haʼamanaʼo, ’ua māʼiti aʼena tā tātou mau tamariʼi ʼe te mau melo nō te ʼutuāfare i te peʼe i te Faʼaora i roto i tō rātou oraraʼa mātāmua ra. I te tahi mau taime e mea na roto anaʼe i te mau ʼohipa tā rātou e rave i roto i tō rātou iho oraraʼa e ara faʼahou mai ai taua mau manaʼo moʼa ra. I te pae hopeʼa, nā rātou iho e māʼiti ’ia here ʼe ’ia peʼe i te Faʼaora.

Tē vai nei te tahi atu rāveʼa taʼa ʼē e faʼaʼite ai te mau pipi i tō rātou here nō te Faʼaora. Tē faʼahanahana nei au i teie mahana i te feiā atoʼa o tē tāvini nei i te Fatu ʼei feiā utuutu. ’Ua here mau te Fatu ia ʼoutou ! Na roto i tā ʼoutou tāviniraʼa ma te hau, tei ’ore i faʼahanahanahia, tē peʼe nei ʼoutou Iāna tei fafau mai, « e na tō Metua iho, tei ʼore roa i moʼe te hōʼē mea Iāna ra, e faʼaʼutuʼa faʼaʼite mai ia ʼoe ».¹⁴

Tē manaʼo nei au i tōʼu nei taʼata tāpiri mai i tōʼu fare ʼe ’ua roʼohia tāna vahine faʼaipoipo i te maʼi Alzheimer. I te mau sābati atoʼa, e tauturu ʼoia iāna ’ia ʼōʼomo i tōna ʼahu nō te mau pureraʼa a te ʼEkālesia, ’ia pāhere i tōna rouru, ’ia faʼaʼunaʼuna iāna, ’e ’ia tāmau i tōna mau tāpeʼa tariʼa. Na roto i teie tāviniraʼa, ’ua riro ʼoia ʼei hiʼoraʼa nō te mau tāne ʼe te mau vahine atoʼa i roto i tā mātou pāroita---’oia nō te ao ato’a nei. ’Ua parau atu tāna vahine faʼaipoipo iāna i te hōʼē mahana, « ’ua hinaʼaro noa vau ’ia ʼite faʼahou i tāʼu tāne faʼaipoipo ʼe ’ia pārahi i piha’i iho iāna ».

’Ua pāhono atu ʼoia, « o vau tā ʼoe tāne faʼaipoipo ».

’Ua pāhono mārū mai ʼoia, « e, mea maita’i ïa ! ».

E’ita e nehenehe ta’u e paraparau nō ni’a i te utuutura’a ma te ’ore e fa’ahiti i te ta’ata utuutu ta’a ’ē i roto i tō’u nei orara’a---te pipi ta’a ’ē ’a te Fa’aora nō’u---tōʼu hoa mure ʼore, ʼo Mary. ’Ua hōroʼa ʼoia i te mau mea atoʼa i roto i te utuuturaʼa aroha ʼe te here. Tē faʼahōhoʼa nei tōna na rima i Tāna tāpeʼa mārū ʼe te turu. ʼAita ïa vau i’ō nei maoti ʼoia. ’E iāna, e nehenehe iā’u e fa’a’oroma’i e tae roa i te hope’a ’e ’ia vai i piha’i iho iāna e a muri noa atu.

Mai te mea tē māuiui rahi nei ʼoutou, ʼe o vetahi ’ē ʼaore rā o ʼoutou anaʼe, tē ani nei au ia ʼoutou ’ia vaiiho i te Faʼaora ’ia riro ’ei utuutu nō ʼoutou. ’A turu’i atu i ni’a i Tōna rima.¹⁵ ’A fāri’i i Tāna pārurura’a. ’Ua fafau mai ’Oia ē, « E’ita vau e vaiiho ’ōtare noa ia ’outou : E ho’i mai ā vau ia ’outou nei ».¹⁶

Te mau taeaʼe ʼe te mau tuahine, mai te mea ’aita ā tātou i na reira roa, e fāriu rahi atu na tātou i te faʼaʼoreraʼa hara, te hāmani maitaʼi ʼe te here. E faʼaʼore na tātou i te tamaʼi o tē ura pinepine nei i roto i te ʼāʼau o te taʼata tino nei ʼe ’ia poro na tātou i te parau nō te utuuturaʼa, nō te here ʼe nō te hau o te Mesia.¹⁷

Mai te mea « ’ua tae ʼoutou i te ʼite i te hanahana [ʼe te maitaʼi] o te Atua »¹⁸ ʼe ’oia ato’a « te tāraʼehara i haʼapaʼohia mai te haʼamataraʼa mai ā o te ao nei »,¹⁹ « e’ita ïa tō te hōʼē e hinaʼaro ʼinoʼino i te tahi i reira, e hinaʼaro rā i te pārahi hau noa. … ʼE e ʼore ʼoutou e tuʼu noa atu i tā ʼoutou mau tamariʼi … ’ia faʼahapa mai i te mau ture ʼa te Atua ra, ʼe ’ia tamaʼi ’e ia mārō te tahi i te tahi. … E haʼapiʼi rā ʼoutou ia rātou ... ’ia aroha te tahi i te tahi, ʼe ’ia tauturu te tahi i te tahi ».²⁰

Hou noa aʼe i Tōna faʼasatauroraʼahia, ’ua haʼapiʼi te Faʼaora i Tāna mau ’Āpōsetolo : « E tuʼu atu vau i te parau ʼāpī na ʼoutou, e aroha ʼoutou ia ʼoutou iho, mai iāʼu e aroha ia ʼoutou na »²¹ ʼe « ’ua hinaʼaro ʼoutou iāʼu ra, e haʼapaʼo i tāʼu parau ».²²

Tē faʼaʼite pāpū nei au ē te huru mau ʼo te Faʼaora i niʼa ia tātou o te huru ïa tei faʼaʼitehia mai e te tiʼi Christus a Thorvaldsen. Tē tāmau noa ra ʼOia i te toro mai i Tōna na rima,²³ e tāpa’o, « ’a pe’e mai iā’u ». E peʼe tātou Iāna na roto i te hereraʼa ʼe te tāviniraʼa i te tahi ʼe te tahi ʼe te haʼapaʼoraʼa i Tāna mau faʼaueraʼa.

Tē faʼa’ite atu nei au i tōʼu ʼiteraʼa pāpū taʼa ʼē ē tē ora nei ʼOia ʼe tē here nei ʼOia ia tātou ma te here maitaʼi roa. Nāna teie ’Ēkālesia. ʼO Thomas S. Monson Tāna peropheta i niʼa i te fenua nei i teie nei mahana. ’Ia rahi atu ā tō tātou here i tō tātou Metua i te Ao ra ʼe i Tāna Tamaiti, ʼe ’ia iti mai tō tātou māuiui, o tāʼu ïa pure. Na roto i te i‘oa o Iesu Mesia, ’āmene