Li b’antioxink sa’ li hilob’aal kutan

Ex was wiitz’in raarookex inb’aan sa’ lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan ut li jek’inb’ilex chiru chixjunil li ruchich’och’. Ninb’antioxi re li Awa’b’ej Thomas S. Monson naq xpatz’ we naq tin’aatinak sa’ li ch’utam a’in chiru li hilob’aal kutan. Nintz’aama naq li Santil Musiq’ej tixk’am chaq li waatin toj sa’ lee raam.

Anajwan nawaj aatinak chirix li reek’ahomeb’ li ch’oolej. Li eek’ahom li tin’aatinaq wi’ anajwan, a’an li b’antioxink—li b’antioxink sa’ li hilob’aal kutan.

Nokob’antioxin xb’aan naab’al li k’a’aq re ru: lix chaab’ilal xch’ool anihaq ink’a’ nawb’il ru qab’aan, li tzakemq naq nokotz’okaak, li qamuheb’aal naq neke’chal li kawil iq’, li b’aqelej li nak’ira, ut lix yaab’ jun li k’uula’al toje’ yo’lajenaq. Naab’alo najultiko’ qe li eek’ahom re b’antioxink sa’eb’ li hoonal jo’eb’ a’an.

Choq’ reheb’ laj Santil Paab’anel, li hilob’aal kutan a’an a’an jun reheb’ li hoonal a’in, jun kutan b’an, re b’antioxink ut rahok. Li Qaawa’ kixtzoleb’ laj Santil Paab’anel sa’ li Condado Jackson, Missouri, sa’ 1831 naq tento te’tijoq ut te’b’antioxinq chi k’eeb’ileb’ rilob’aal sa’ choxa. Kik’ehe’ reheb’ laj Santil Paab’anel jun li k’utb’esinb’il na’leb’ chirix roxloq’inkil li hilob’aal kutan ut chanru te’xkuy xsa’ ut te’tijoq.¹

Li Qaawa’ kixye reheb’ a’an, jo’ ajwi’ qe laa’o, chanru tooloq’oninq ut toob’antioxinq sa’ li hilob’aal kutan. Jo’ nekek’e reetal, li k’a’ru q’axal wi’chik aajel ru, a’an li rahok naqeek’a choq’ reheb’ laj k’ehol maatan. Arin wan li raatin li Qaawa’ chirix chanru toob’antioxinq ut toorahoq sa’ li hilob’aal kutan:

“Joʼkan ut, ninkʼe rehebʼ jun taqlahom, li naxye chi joʼkaʼin: Taara li Qaawaʼ laa Dios chi anchal aachʼool, ut chi anchal aametzʼew, aakʼaʼuxl, ut aakawilal; ut saʼ lix kʼabʼaʼ li Jesukristo tatkʼanjelaq chiru. …

“Tatbʼantioxinq chiru li Qaawaʼ laa Dios saʼ chixjunil li kʼaʼaq re ru.

“Taaqʼaxtesi jun mayej re li Qaawaʼ laa Dios saʼ tiikilal, aʼanaq re jun yotʼbʼil chʼoolej ut jun tuulanil musiqʼej.”²

Chirix a’an li Qaawa’ kixtijeb’ chirix li xuwajel ru too’ok wi’ naq ink’a’ naqab’antioxi re li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo jo’eb’ aj k’ehol maatan: “Ut maakʼaʼ li rahobʼtesinbʼil wiʼ li Dios xbʼaan li winq, malaj maaʼani aj-ikʼin lochlo lix josqʼil, kaʼajwiʼ bʼan rikʼinebʼ li ani inkʼaʼ nekeʼril li ruqʼ aʼan saʼ chixjunil li kʼaʼaq re ru, ut inkʼaʼ nekeʼabʼin chiru lix taqlahom.”³

Naab’al eere li yookex chi ab’ink ak neke’saho’k sa’ li hilob’aal kutan rik’in naq a’an jun kutan re jultikaak ut re b’antioxink chiru li Dios xb’aaneb’ li qosob’tesinkil. Jultik eere li b’ich nawb’il ru a’in:

Nink’uleb’ li taqlanb’il hu reheb’ laj Santil Paab’anel ut ula’aninb’ilin ajwi’ xb’aaneb’ li ani neke’reek’a xnimal li riiqeb’. Wankeb’ li ani li neke’reek’a naq choq’ reheb’, sachb’il chixjunil li yo’onihom. Nawoyb’eni ut nintz’aama naq li k’a’ru tinye chirix li b’antioxink sa’ li hilob’aal kutan taatenq’anq sa’ risinkil li k’a’ru nawiib’an wi’ eech’ool ut tixk’e chi b’ichank lee raam.

Jun li osob’tesink naru toob’antioxinq wi’, a’an naq osob’tesinb’ilo chi wulak sa’ li ch’utam re li loq’laj wa’ak a’an, ch’utch’uuko rik’in wiib’ oxib’ lix tzolom sa’ xk’ab’a’ li Qaawa’. Wankeb’ li ani tz’apb’ileb’ sa’ ochoch li ink’e’ neke’ru chi elk sa’ xch’aateb’. Wankeb’ li ani li neke’raj tz’aqonk a’ut ruuchil a’an yookeb’ chi trab’ajik sa’ li b’anleb’aal, jo’ policia, malaj jo’ aj pleet, xkolb’al qix us ta maare te’kamq sa’ li chaqi ch’och’ malaj li nimla k’iche’. Tootenq’aaq chi b’antioxink xb’aan lix chaab’ilal li Dios rik’in naq wan qahoonal chi ch’utlaak rik’in yal ta jun chik laj Santil Paab’anel re tz’aqonk sa’ li loq’laj wa’ak.

Xb’aan li Profeet aj Jose Smith ut li evangelio k’ojob’anb’il wi’chik, jun chik li osob’tesink naru taqak’e sa’ ajl, a’an naq naru taqak’ul li loq’laj wa’ak rajlal xamaan—kawresinb’il, osob’tesinb’il, ut jek’inb’il xb’aaneb’ lix moos li Dios li k’eeb’ileb’ xwankil. Naru toob’antioxinq rik’in naq li Santil Musiq’ej naxk’ojob’ sa’ qach’ool naq li Dios tixb’aanu chi tz’aqal li k’a’ru naxye li raatinul li tij re li loq’laj wa’ak, chi k’eeb’il xb’aaneb’ li ani k’eeb’il xliceens chi k’amok re li tijonelil.

Sa’ xyanq chixjunileb’ li osob’tesink naqak’e sa’ ajl, li q’axal chaab’il a’an li eek’ahom naq kuyb’il qamaak naq naqak’ul li loq’laj wa’ak. Taanimanq li rahok ut li b’antioxink naqeek’a choq’ re li Kolonel. Lix mayej maak’a’ roso’jik naxk’e chi ruhank lix ch’ajb’ilob’resinkil li qamaak. Naq naqak’ul li kaxlan wa ut li ha’, naqajultika naq a’an kixk’ul rahilal sa’ qak’ab’a’. Ut naq naqab’antioxi re li k’a’ru kixb’aanu choq’ qe, taqeek’a lix rahom choq’ qe ut li qarahom choq’ re a’an.

Li osob’tesink re rahok li naqak’ul tixk’e naq moko ch’a’aj ta xpaab’ankil li taqlahom re “junelik chixjultikankil a’an.”⁵ Maare teereek’a ajwi’ li rahok ut li b’antioxink, jo’ ninb’aanu laa’in, choq’ re li Santil Musiq’ej, li yeechi’inb’il xb’aan li qaChoxahil Yuwa’ naq taawanq qik’in wi toopaab’anq re li sumwank xoo’ok wi’ rik’in. Naru taqak’eheb’ sa’ ajl chixjunil li osob’tesink a’in rajlal domingo ut toob’antioxinq xb’aan.

Li hilob’aal kutan a’an ajwi’ jun chaab’il kutan re xjultikankileb’ li sumwank xoo’ok wi’ sa’ xha’il li kub’iha’ chixraab’aleb’ ut chi k’anjelak chiruheb’ li ralal xk’ajol li qaChoxahil Yuwa’. Re xtz’aqob’resinkileb’ li yeechi’ihom a’an sa’ li hilob’aal kutan, tento tootz’aqonq sa’ jun li tzoleb’aal malaj jun molam re li tijonelil chi anchal qach’ool re xnimob’resinkil li paab’aal ut li rahok sa’ xyanqeb’ li qas qiitz’in li wankeb’ aran qochb’een. Li yeechi’ihom a’an naxpatz’ ajwi’ xtz’aqob’resinkil chi sa sa’ qach’ool yalaq qab’oqb’al.

Toj ninb’antioxink rik’in naq junxil laa’in chaq aj k’utunel sa’ jun li molam reheb’ li diacono sa’ Bountiful, Utah, jo’ ajwi’ naq laa’in chaq aj k’utunel sa’ li Dominkil Tzoleb’aal sa’ Idaho. Ut toj jultik we inhoonal chi k’anjelak wochb’een li wixaqil rik’ineb’ li k’uula’al ut ink’anjel a’an xjek’inkileb’ li b’atz’uul reheb’ ut xxokb’aleb’ wi’chik.

Kinume’ junjunqeb’ chihab’ toj reetal naq kink’e reetal rik’in li Musiq’ej naq aajel ru inch’ina k’anjel choq’ re li Qaawa’ sa’ xyu’ameb’ li ralal xk’ajol li qaChoxahil Yuwa’. Nasach inch’ool naq toj wankeb’ li ani nanaq’ sa’ xch’ooleb’ ut neke’xb’antioxi we lix yalb’al inq’e chi k’anjelak chiruheb’ sa’ xk’ab’a’ li Qaawa’ sa’ li hilob’aal kutan.

Wan naq ink’a’ naqanaw li ruuchinihom li qak’anjel k’eeb’il sa’ li hilob’aal kutan. Wankeb’ ajwi’ hoonal naq ink’a’ naqak’e reetal lix k’anjeleb’ li jun ch’ol chik lix moos li Qaawa’. A’ut chi timil timil ut chi ink’a’ yaab’asinb’il chi kaw, li Qaawa’ yoo chixkab’lankil lix awa’b’ejihom chi uub’ej rik’ineb’ lix moos tuulaneb’ ut tiikeb’ chi paab’ank toj reetal naq tixk’ul lix na’aj sa’ loq’alil chiru li Jun Mil Chihab’. Na’ajman ru li Santil Musiq’ej re rilb’al li loq’alil li yoo chi nimank.

Laa’in kink’iik ut kinwulak sa’eb’ li ch’utam re li loq’laj wa’ak sa’ jun ch’ina ruq’ li Iglees sa’ Nueva Jersey rik’in yal junjunqeb’ li komon ut jun li junkab’al, a’ li we laa’in. Ro’laju xkaak’aal chihab’ chaq anajwan kikub’e inha’ sa’ li tenamit Philadelphia sa’ li junaj chi ch’utleb’aal kab’l re li Iglees kooru chi wulak wi’ sa’ xweent Pennsylvania malaj Nueva Jersey. Sa’ li kutan a’an, yal jun ch’ina ruq’ li Iglees wan sa’ Princeton, Nueva Jersey ut anajwan wankeb’ wiib’ li ninqi teep. Yal junjunqeb’ li kutan chaq anajwan, k’iila mil li saaj xe’xb’aanu jun ninq’e chi rub’elaj naq taak’ojob’aaq li Santil Ochoch re Philadelphia Pennsylvania.

Jo’ jun saaj winq, kinb’oqe’ choq’ jun li misioneer re distrito sa’ li na’ajej kookultik wi’ chiru domingo sa’ li junaj chi ch’utleb’aal kab’l sa’ xweent Albuquerque, Nueva Mexico. Anajwan wan jun li santil ochoch ut kaahib’eb’ li oqech.

Kin’el chaq Albuquerque re tinxik sa’ tzoleb’aal sa’ Cambridge, Massachusetts. Aran kiwan jun li ch’utleb’aal kab’l ut jun li distrito li jwal nim xmaaril chiru li estado Massachusetts toj li estado Rhode Island. Kinb’eek sa’ lin b’eleb’aal ch’iich’ chiru li chaq’al ru na’ajej a’an re tinwulaq sa’ li ch’utam re li loq’laj wa’ak sa’eb’ li ch’ina uq’ej, li ke’ch’utla sa’eb’ li to’oninb’il kab’l malaj jalaneb’ chik li kab’l. Anajwan wan jun lix loq’laj santil ochoch li Dios sa’ Belmont, Massachusetts ut wankeb’ oqech jek’inb’ileb’ chiru li ch’och’ a’an.

Li k’a’ru ink’a’ kinru chirilb’al sa’ li kutan a’an, a’an naq li Qaawa’ yoo chixhoyb’al lix Musiq’ sa’ xb’eeneb’ li tenamit sa’eb’ li ch’utam re li loq’laj wa’ak. Kinru chireek’ankil, a’ut ink’a’ kinru chirilb’al lix teram ut lix hoonalil li rajom li Qaawa’ chixkab’lankil ut chixnimankil ru lix awa’b’ejihom. Jun li profeet, rik’in li k’utb’esinb’il na’leb’, kiril ut kixtz’iib’a resil li naru naqil anajwan. Laj Nefi kixye naq ink’a’ taak’ihanq chi numtajenaq li rajlankileb’ li komon, a’ut q’axal nimaq lix saqenkileb’ sa’ komonil:

“Ut kikʼulman naq kinkʼe reetal lix iglees lix Karneer li Dios, ut moko kʼi ta rajlankilebʼ. …

“Ut kikʼulman naq laaʼin, aj Nefi, kinkʼe reetal lix wankilal lix Karneer li Dios, naq kikubʼe saʼ xbʼeenebʼ laj santil paabʼanel saʼ lix iglees li Karneer, ut saʼ xbʼeen lix tenamit li Qaawaʼ re li sumwank, li jekʼinbʼilebʼ chaq chiru chixjunil lix bʼeen li ruchichʼochʼ; ut ebʼ aʼan keʼwan chi kawresinbʼil rikʼin tiikilal, ut rikʼin lix wankil li Dios sa’ nimla loq’alil.”⁶

Sa’ li k’ojlajik a’in, juntaq’eet li profeetil na’leb’ li tz’iib’anb’il sa’ li Tzol’leb’ ut Sumwank chirix li k’a’ru wanko wi’ sa’ li qakutan ut k’a’ruheb’ li osob’tesink chalqeb’ re:

“Toj majiʼ xetaw ru chanru xnimal li osobʼtesink li wan saʼ ruqʼ li Yuwaʼbʼej ut kixkawresi aʼan choqʼ eere;

“Ut inkʼaʼ nekexru chixkuybʼal chixjunil li kʼaʼaq re ru anajwan; aʼbʼanan, chiwanq xsahil eechʼool, xbʼaan naq laaʼin tinkʼam eebʼe cheru. Eere laaʼex li awaʼbʼejihom, ut eere li osobʼtesiik li wan chi saʼ, ut eere li bʼihomal re junelik qʼe kutan.

“Ut ani nakʼuluk re chixjunil li kʼaʼaq re ru rikʼin bʼantioxink taakʼeheʼq xnimal xloqʼal, ut li kʼaʼaq re ru re li ruchichʼochʼ aʼin taatiqmanq re, toj jun cient sutaq, relik chi yaal, tixqʼax ajwiʼ aʼan.”⁷

Laa’in naweek’a chi jalaak ut chi nimank li b’antioxink choq’ reheb’ li osob’tesink ut li rahok choq’ re li Dios chiru li Iglees. Chanchan naq yoo chixseeb’ankil rib’ li eek’ahom a’an sa’ xyanqeb’ li komon re li Iglees sa’eb’ li hoonal ut li na’ajej neke’tawman wi’ xyalb’aleb’ rix li paab’aal, b’ar wi’ li komon neke’xtz’aama chiru li Dios naq tixtenq’aheb’ chixkuyb’al li xik chi uub’ej.

Sa’eb’ li kutan toonume’q wi’ te’wanq li ch’a’ajkil yale’x-ix jo’ chanru naq ke’wan re lix tenamit laj Alma naq wankeb’ rub’el xwankil laj Amulon li kixk’e li iiq sa’ xb’eeneb’ xtel li jwal aal riiqankil:

“Ut kikʼulman naq lix yaabʼ xkux li Qaawaʼ kichal rikʼinebʼ saʼ lix chʼaʼajkilalebʼ, ut kixye: Taqsihomaq lee jolom ut kʼojkʼooq chi chaabʼil eechʼool, xbʼaan naq ninnaw li sumwank li xekʼuubʼ chiwu; ut laaʼin tinʼok saʼ sumwank rikʼin lin tenamit, ut tebʼinkol chiru li moosil.

“Ut joʼkan ajwiʼ tinkotz li iiq li kʼeebʼil saʼ xbʼeen lee tel, re naq inkʼaʼ ajwiʼ texruuq chireekʼankil cherix, naq toj wankex chi moosil; ut aʼin tinbʼaanu re naq texruuq chi xaqliik moqon choqʼ aj yehol nawom chiwix, ut re naq teenaw chi chʼolchʼo naq laaʼin, li Qaawaʼ Dios, nawulaʼanihebʼ lin tenamit saʼ lix chʼaʼajkilalebʼ.

“Ut anajwan kik’ulman naq li iiq li keʼkʼeheʼ saʼ xbʼeen laj Alma ut ebʼ lix komon keʼseebʼobʼresiik; relik chi yaal, li Qaawaʼ kixkʼehebʼ xmetzʼew re naq moko chʼaʼaj ta chiruhebʼ xkʼambʼal li riiqebʼ, ut keʼxqʼaxtesi ribʼ chi sahebʼ saʼ xchʼool ut rikʼin kuyuk chiru chixjunil li rajom li Qaawaʼ.”⁸

Laa’in ut laa’ex wanko choq’ aj yehol nawom chirix naq sa’ yalaq hoonal naqapaab’ li qasumwank rik’in li Dios, ut jo’kan ajwi’ naq jwal ch’a’aj xb’aanunkil, a’an narab’iheb’ li qatij re xb’antioxinkil li k’a’ru naxb’aanu choq’ qe ut naxsumeheb’ li qatij re xk’ulb’al li qametz’ew chi kuyuk chi tiik li qach’ool. Ut ink’a’ ka’ajwi’ jun sut naq kixsahob’resi qach’ool jo’ ajwi’ kixkawob’resi qametz’ew.

Maare yookex chi k’oxlak chirix k’a’ru naru teeb’aanu re loq’onink sa’ li hilob’aal kutan a’in re b’antioxink ut re xkawob’resinkil eerib’ ut reheb’ jalaneb’ chik chiru li yale’q-ix li toj te’chalq.

Naru teetikib’ anajwan rik’in li tijok eejunes eerib’ jo’ ajwi’ sa’ lee junkab’al re xb’antioxinkil re li Dios chixjunil li xb’aanuhom choq’ eere. Naru teetijoq re xnawb’al k’a’ru naraj li Qaawa’ naq teeb’aanu re k’anjelak chiru ut chiruheb’ li jun ch’ol chik. Naru teetijoq re naq li Santil Musiq’ej tixye eere resil anihaq li wan sa’ junatalil malaj anihaq wan sa’ rajb’al ru li naraj li Qaawa’ naq teewulaq rik’in.

Naru ninye eere naq te’sumeeq lee tij, ut wi teek’anjela lix sumenkil li teek’ul, teetaw li sahil ch’oolejil sa’ li hilob’aal kutan ut te’nujob’resiiq eech’ool rik’in b’antioxink.

Ninch’olob’ xyaalal naq li Dios li Yuwa’b’ej naxnaw eeru ut nekexxra. Li Kolonel, li Qaawa’ Jesukristo, kixtoj rix lee maak xb’aan naq nekexxra. Eb’ a’an, li Yuwa’b’ej ut li K’ajolb’ej, neke’xnaw eek’ab’a’ jo’ chanru naq ke’xnaw xk’ab’a’ li Profeet aj Jose Smith naq kole’xk’ut rib’ chiru. Ninch’olob’ xyaalal naq a’an a‘in lix Iglees li Jesukristo ut naq a’an tixk’e xloq’alileb’ li sumwank nekex’ok wi’ ut nekerak’ob’resi rik’in li Dios. Texjalmanq re texwanq b’ayaq chik jo’ li Kolonel. Texkawob’resiiq chiru li aaleek ut li wiib’ank ch’oolej chirix li yaal. Teetaw sahil ch’oolejil sa’ li hilob’aal kutan. Jo’kan ninyeechi’i eere sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.