2010–2019
Li sahil ch’oolejil ut kole’k sa’ musiq’ejil
Octubre 2016


Li sahil ch’oolejil ut kole’k sa’ musiq’ejil

Naq naqajayali li qayu’am rik’in li Jesukristo ut lix evangelio, naru naqeek’a xsahil qach’ool a’ yaal k’a’ru li nak’ulman—malaj li ink’a’ nak’ulman—sa’ li qayu’am.

Ex raarokil was wiitz’in, anajwan nawulak raj chiwu aatinak chirix jun li k’utum li jwal aajel ru choq’ re li qakolb’al sa’ musiq’ej. A’an jun k’utum li ka’ajwi’ taanimaaq x’aajelil ru sa’ xhoonal naq eb’ li k’a’ru ra ut yib’ ru yookeb’ ajwi’ chi ninqank.

A’in roso’jikeb’ li kutan ut maajun raj qe taasachq xch’ool naq li profeetil aatin yoo chi tz’aqob’resiik ru. Naab’aleb’ li profeet, jo’ laj Isaias, laj Pablo, laj Nefi, ut laj Mormon, ke’xye resil li hoonal xiwxiw li taachalq,1 naq sa’ li qakutankil chixjunil li ruchich’och’ taawanq sa’ poqlenk-ib’,2 naq eb’ li winq “junes reheb’ te’raj, …ink’a’ chik te’rahatq rib’, … a’ chik lix sahilal li ruuchich’och’ te’rataw chiru li xraab’al li Dios,”3 ut naq naab’aleb’ te’ok jo’ xmoos laj tza ut te’xkol rix lix k’anjel li xik’ na’ilok.4 Relik chi yaal naq laa’ex ut laa’in “yooko chixyalb’al qametz’ew … rik’ineb’ li wankeb’ xwankil, eb’ li neke’taqlank ut neke’awa’b’ejink sa’ xb’een li ruchich’och’ a’in li wank sa’ aak’ab’.”5

Naq yoo chi wulak li pleetik sa’ k’iila tenamit, eb’ laj pleet neke’xrahob’tesi li maak’a’eb’ xmaak, ut li yib’ ru aj na’leb’ yoo chi k’iik sa’ chixjunil, sa’ li k’ayib’aal jo’ ajwi’ sa’ lix jolominkil li tenamit. K’a’ru naru chi tenq’ank qe? K’a’ru naru chi tenq’ank qe chiqajunjunqal rik’in li yalok-ix nokonume’ wi’ ut rik’in lix ch’a’ajkilal xnumsinkileb’ li roso’jikeb’ li kutan a’in.

Li profeet aj Lehi kixk’ut jun li na’leb’ re kole’k sa’ musiq’ej. Xb’een, k’oxlahomaq lix yu’am: a’an kixkuy li rahob’tesiik aran Jerusalen xb’aan xjultikankil li yaal, ut li Qaawa’ kixtaqla chixkanab’ankil li k’a’ru wan re ut chi eelelik chiru li yamyookil ch’och’ rochb’een lix junkab’al. Kiwan sa’ jun li muheb’aal t’ikr ut kikole’ rik’in li tzakemq li kixtaw chiru lix b’e moko nawb’il ta xraqik, ut kiril wiib’eb’ re li ralal, laj Laman ut laj Lemuel, xpo’resinkileb’ xch’ool chiru lix k’utum li Qaawa’ ut xrahob’tesinkil li riitz’ineb’, laj Nefi ut laj Sam.

Chi ch’olch’o, laj Lehi naxnaw ru li junpak’alil, li lub’k, li rahil ch’oolej, li rahilal, li tz’eqtaanaak, ut li yot’e’k. A’ut toj chi jo’kan kixye chi kaw ut chi maak’a’ xxiw jun li xb’eenil na’leb’ li kik’ute’ chiru xb’aan li Qaawa’: “Neke’wan li winq re naq te’wanq xsahileb’ xch’ool.”6 K’oxlahomaq! Re chixjunil li aatin li kiru raj roksinkil re xch’olob’ankil lix yaalal ut li rajom li qayu’am sa’ ruchich’och’, a’an kixsik’ ru li aatin sahil ch’oolej!

Li yu’am nujenaq rik’ineb’ li b’e b’achb’ookeb’ ut maak’a’ relikeb’, li yale’k ut k’iila paay chi ch’a’ajkilal. Li junjunq qe laa’o naqanumsi li hoonal re ch’a’ajkilal, li rahil ch’oolejil, ut li luktaak ch’oolej li haye’ nokoxt’an. Ut toj wanko arin re xtawb’al sahil ch’oolejil?

Hehe’! Li sumenkil a’an jun li hehe’! A’b’an, chanru naq nak’ulman a’an? Ut k’a’ru naru taqab’aanu re xk’ulb’al li sahil ch’oolejil li k’uulanb’il choq’ qe xb’aan li qaChoxahil Yuwa’?

Li xEliza R. Snow, xkab’ Awa’b’ej re li Komonil re Tenq’ank, kixk’e jun sumenk chaq’al ru. Xb’aan li taqlahom re xkamsinkileb’ laj Santil Paab’anel sa’ li tenamit Misuri, k’eeb’il sa’ xtiklajik li hab’al q’e re 1838,7 a’an ut wankeb’ chik xkomon laj Santil Paab’anel ke’mine’ ru chi elk sa’ li na’ajej a’an sa’ li hoonal ajwi’ a’an. Sa’ jun li q’ojyin, lix junkab’al li xEliza ke’xk’ojob’ rib’ sa’ jun li ochoch li ke’roksi laj Santil Paab’anel re xkolab’aleb’ rib’. Eb’ li kristiaan li ke’wan aran ke’risi naab’al li melb’ sa’ xtoon li che’ re xlochb’al li xam, jo’kan naq kiwan naab’al li k’ob’olal li naru na’ok wi’ jun li mes. Li ke jwal kaw, ut li tzakemq wosb’il xb’aan li ke.

Sa’ li q’ojyin a’an, b’ab’ay chik ma 80 li kok’al ke’xch’utub’ rib’ sa’ li ochoch a’an li waqib’ metro ajwi’ xnimal sa’ xkaaxukuut. Lix k’ihaleb’ ke’xnumsi li q’ojyin chi chunchu malaj chi xaqxo rik’in xyalb’al wank chi tiq. Chirix, jun ch’uut li winq ke’xnumsi li q’ojyin chiru jun raq’ li xam; junjunq ke’b’ichan ut junjunqeb’ chik ke’xpom li kehil paaps. Li xEliza kixtz’iib’a: “Ink’a’ xwab’i b’ayaq li wech’ink—chixjunileb’ saheb’ lix ch’ool, ut rik’in li qilb’al, wi xoohe’ril raj, ke’xk’oxla raj naq laa’o aj b’eenel ut ink’a’ jun ch’uut alinanb’ileb’ xb’aan lix jolomil tenamit.”

Li esil kixtz’iib’a li xEliza chirix li kawil ut kehil q’ojyin a’an, k’a’jo’ li kawil ch’oolej chi sa’. A’an kixye: “A’an jun li q’ojyin jwal chaab’il. Maajun, a’aneb’ b’an laj Santil Paab’anel, neke’ru chi wank chi sa sa’ xch’ooleb’ a’ yaal chanru lix wanjikeb’.”8

Wan aran! Eb’ laj Santil Paab’anel naru te’wanq chi sa sa’ xch’ooleb’ a’ yaal chanru lix wanjikeb’. Naru naqeek’a li sahil ch’oolejil us ta wanq junaq li qakutan ink’a’ us, junaq li qaxamaan ink’a’ us, malaj junaq li qachihab’ ink’a’ us!

Ex raarokil was wiitz’in, li sahil ch’oolejil naqeek’a mas b’ab’ay rilom rik’in li naqanumsi sa’ li qayu’am, ut wan naab’al rilom rik’in chanru naqil li qayu’am.

Naq naqajayali li qayu’am rik’in lix k’uub’anb’il na’leb’ li kolb’a-ib’ re li Dios, li toje’ xk’ute’ chiqu xb’aan li Awa’b’ej Thomas S. Monson, jo’ ajwi’ li Jesukristo ut lix evangelio, naru naqeek’a xsahil qach’ool a’ yaal k’a’ru li nak’ulman—malaj li ink’a’ nak’ulman—sa’ li qayu’am. Li sahil ch’oolejil nachal rik’in ut b’antiox re a’an. A’an lix yo’leb’aal chixjunil li sahil ch’oolejil. Naqeek’a sa’ li Ralankil naq naqab’icha, “Sahaq eech’ool, li Qaawa’ xchal.”9 Naru naqeek’a chiru chixjunil li chihab’. Choq’ reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan, li Jesukristo a’an li sahil ch’oolejil!

A’an lix yaalal naq eb’ li misioneer neke’xkanab’ li rochocheb’ re xjultikankil lix evangelio. Li rajomeb’ moko a’an ta xk’iiresinkil li rajleb’ li komon sa’ li Iglees. A’an b’an li k’utuk ut li kub’sink ha’10 re xk’amb’al sahil ch’oolejil reheb’ li kristiaan sa’ chixjunil li ruchich’och’!11

Jo’ chanru naq li Kolonel naxyeechi’i qe li tuqtuukilal li “naxq’ax ru chixjunil li na’leb’,”12 jo’kan ajwi’ naxyeechi’i qe jun xkawil ru, jun xchamal ru ut jun xk’ihal ru li sahil ch’oolejil li naxq’ax ru lix k’a’uxleb’aal ut lix tawom ru li winqilal. Qayehaq, chanchan naq ink’a’ naru naqeek’a li sahil ch’oolejil naq jun li alalb’ej wan lix yajel maak’a’ xb’an malaj naq naqatz’eq li qatrab’aaj malaj li qasum aatin nokoxb’alaq’i. A’b’anan, a’an tz’aqal li sahil ch’oolejil naxyeechi’i li Kolonel. Li sahil ch’oolejil naxk’e a’an wan chi junelik, xyeeb’al qe naq li “[qatawasinkil] yal chiru jun ch’ina k’amok taawanq”13 ut taaq’axtesiiq choq’ re qatenq’ankil.14

Jo’kan ut, chanru naru taqak’ul li sahil ch’oolejil a’an? Naru naqatikib’ rik’in “[xk’eeb’al] li qilob’aal rik’in li Jesus, li nakawresin re li paab’aal”15 “sa’ chixjunil li k’a’uxleb’aal.”16 Naru nokob’antioxin xb’aan a’an sa’eb’ li qatij ut sa’ roxloq’inkil li sumwank ak xqab’aanu rik’in a’an ut rik’in li qaChoxahil Yuwa’. Lix sahil qach’ool taak’iiq naq taqeek’a’ tz’aqal lix wanjik aj Kolol qe ut taqatz’aama re naq tixk’e lix sahil xch’ool qe.

Li sahil ch’oolejil jwal nim xwankil ut xk’eeb’al qib’ sa’ xyi a’an naxb’aanu naq lix wankil li Dios taawulaq sa’ li qayu’am. Jo’ sa’ chixjunil, li Jesukristo a’an xnimal ru aj k’amol qab’e, “li ani, xb’aan li sahil ch’oolej wan chiru, kixk’ul rahilal sa’ li krus.”17 K’oxlahomaq a’an! Re xkuyb’al li k’a’ru jwal ra ink’a’ kuyb’il sa’ li ruchich’och’, laj Kolol qe kixk’e rib’ sa’ xyi li sahil ch’oolejil!

Ut k’a’ru li sahil ch’oolejil kik’ehe’ chiru a’an? Chi yaal naq a’an li sahil ch’oolejil re qasaqob’resinkil, qak’irtesinkil, ut qakawob’resinkil; li sahil ch’oolejil re xtojb’al rix lix maak chixjunil li te’xjal raj xk’a’uxl; li sahil ch’oolejil re xb’aanunkil naq laa’ex ut laa’in naru tooq’ajq sa’ li qochochnal—chi saq qu ut chi k’ulub’ejo—re wank rik’in li qaChoxahil Na’ Yuwa’ ut li qajunkab’al.

Wi naqak’e qib’ sa’ xyi li sahil ch’oolejil li taqak’ul laa’o malaj li ani naqaraheb’, k’a’ru naru taqakuy li naqak’oxla naq jwal ra, xiwxiw, ink’a’ tiik ru, malaj li k’a’ru yal ink’a’ naru taab’aanumanq?

Jun li yuwa’b’ej sa’ jun li hoonal toqob’ ru sa’ musiq’ej kixk’e rib’ sa’ xyi li sahil ch’oolejil re wank chi ch’ajb’il ut tiik xch’ool chiru li Qaawa’—li sahil ch’oolej li wank chi ach’ab’anb’il chiru li maak ut li xutaan—ut li sahil ch’oolejil re reek’akil li tuqtuukilal sa’ k’a’uxlej. Li rilob’aal a’an kixk’e xkawilal chixyeeb’al re li rixaqil ut lix obiisp lix ch’a’ajkilal rik’in li tz’aj aj na’leb’ ut lix paaltil xtiikilal chiru li rixaqil. Anajwan yoo chixb’aanunkil chixjunil li k’a’ru kiyehe’ re xb’aan lix obiisp, ut naxyal xq’e rik’in chixjunil li raam naq li rixaqil tixpaab’ wi’chik.

Jun li saaj ixq kixk’e rib’ sa’ xyi li sahil ch’oolejil naq kixk’uula rib’ chi saq ru re xtenq’ankil rib’ chiru li reetz’uhomeb’ li ramiiw naq na’el chiru junaq na’leb’ jwal nawb’il ru a’b’an xiwxiw sa’ musiq’ej.

Jun li winq li naxmajewa li rixaqil ut naxyal xsahil risinkil lix josq’il rik’ineb’ lix kok’al, a’an kixk’e rib’ sa’ xyi li sahil ch’oolejil re naq k’ulub’ejaq choq’ re li Santil Musiq’ej jo li rochb’een rajlal. Li rilom a’an kixk’e xch’ool xtz’eqtaanankil li ruchich’och’il winq,18 li kixkanab’ wi’ rib’ rajlal, ut kixjal lix yu’am.

Jun li wamiiw toje’ xye we resil lix ch’a’ajkilal chiru jun may chihab’. A’an kixye, “Xintzol xnumsinkil li rahilal rik’in sahil ch’oolejil. Lin rahilal sub’b’il rib’ rik’in li sahil ch’oolejil re li Kristo.”19

K’a’ru naru naqakuy laa’o wi naqak’e qib’ sa’ xyi li sahil ch’oolej li wan chiqu?20 K’a’ru paay chi jalb’a-k’a’uxlej naru chi uxmank chi jo’kan? K’a’ru li qaq’unal naru chi kawuuk?21 K’a’ru li qatijb’al taa’ok jo’ qosob’tesinkil?22 K’a’ru li rahilal malaj ajwi’ li ch’a’ajkilal toxtenq’a chi usaak?23 Ut k’a’ru li k’anjel jwal ch’a’aj tooruuq chixb’aanunkil choq’ re li Qaawa’?24

Naq naqajayali qib’ chi yalb’il qaq’e rik’in li Kolonel ut naqataaqe lix k’utum re xkeeb’al qib’ sa’ xyi li sahil ch’oolejil, tento taqatz’eqtaana li k’a’ru naru xramb’al lix sahil qach’ool. Ma jultik eere laj Korihor, aj q’etol re li Kristo? Laj Korihor xko’o sa’ naab’al li na’ajej xyeeb’al naab’al li b’alaq’ chirix li Kolonel, toja’ ut naq kik’ame’ chiru jun li taqenaqil aj tij li kixpatz’ re: “K’a’ut naq yookat xpo’b’al lix b’e li Qaawa’? K’a’ut naq nakatb’eek chixpo’b’al ru lix b’e li Qaawa’? K’a’ut naq nakak’ut chiru li tenamit a’in naq maajun Kristo taawanq, re xramb’al li saho’k sa’ xch’ooleb’?”25

Yalaq k’a’ru naxka’pak’alin li Kristo malaj lix k’utum tixram lix sahil qach’ool. A’an ajwi’ lix na’leb’eb’ li winq li jwal naab’al sa’ li qasutam anajwan, li naxb’aanu li k’a’ru kixb’aanu laj Korihor.26

Wi naqak’e li qilob’aal sa’ li ruchich’och’ ut naqataaqe lix k’utum chirix li sahil ch’oolejil,27 maajun wa taqanaw ru li sahil ch’oolejil. Eb’ laj maak naru neke’reek’a a’ yaal jarub’ li sahilal eek’ahom, a’b’an maajun wa te’reek’a’ li sahil ch’oolejil!28 Li sahil ch’oolejil a’an jun mataan reheb’ li tiikeb’ chi paab’ank.29 A’an jun li maatan li nachal qik’in rik’in xyalb’al wank chi tiik jo’ kixk’ut li Jesukristo.30

A’an kixk’ut chiqu chanru taawanq xsahil qach’ool. Naq naqasik’ ru li qaChoxahil Yuwa’ jo’ li qaDios31 ut naq naqeek’a naq lix tojb’al rix li maak xb’aan li Kolonel yoo chi k’anjelak sa’ li qayu’am, toonujaq rik’in sahil ch’oolejil.32 Rajlal sut naqach’olani li qasum aatin ut naqab’eresiheb’ li qakok’al, rajlal sut naqakuy xmaak anihaq malaj naqapatz’ xkuyb’al qamaak, naqru naqeek’a li sahil ch’oolejil.

Rajlal kutan laa’ex ut laa’in naqasik’ ru xyu’aminkil li choxahil chaq’rab’, rajlal kutan naqoxloq’i li qasumwank ut naqatenq’aheb’ li jun ch’ol chik chijb’aanunkil ajwi’a’an, li sahil ch’oolejil taawanq qe.

K’ehomaq eexik ch rab’inkil li raatin laj Salmiist: “Xink’e li Jehova chiwu junelik; xb’aan naq wan chink’atq ut ink’a’ tintoch’e’q. … Sa’ [li] wan wi’ wan xtz’aqalil li sahil ch’oolejil.”33 Naq li xb’eenil k’utum a’in k’uulanb’ilaq sa’ li qaam, rajlal kutan naru naq jwal sahaq qach’ool.34 Ninch’olob’ xyaalal a’an sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.

Eb’ li Raqalil

  1. Chi’ilmanq 2 Timoteo 3:1–5.

  2. Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 45:26; 88:91.

  3. 2 Timoteo 3:2–4.

  4. Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 10:5.

  5. Efesios 6:12.

  6. 2 Nefi 2:25.

  7. Li gobernador aj Lilburn W. Boggs re Misuri kixtaqla xkamsinkileb’ li Mormon sa li 27 xb’e li po octubre, 1838 (chi’ilmanq Enseñanzas de los Presidentes de la Iglesia: Jose Smith [2007], 349).

  8. Chi’ilmanq Eliza R. Snow, sa’ Edward W. Tullidge, The Women of Mormondom (1877), 145–46.

  9. “Sahaq eechʼool, li Qaawaʼ xchal,” Eb’ li b’ich, ajl 123.

  10. Eb’ li misioneer neke’xb’aanu li taqlanb’ileb’ wi’ xb’aan li Qaawa’: neke’jultikank aatin, neke’k’utuk, ut neke’kub’sink ha’ sa xk’ab’a’ (chi’ilmanq Mateo 28:19; Markos 16:15; Mormon 9:22; Tzol’leb’ ut Sumwank 68:8; 84:62; 112:28). Sa’ li xnimal ru tij, li Jesus kixyaab’asi li rilom rik’in lix sahileb’ xch’ool lix tzolom. A’an kixye, “Ninye a’in naq toj wankin sa’ ruchich’och’ re naq chiwanq rik’ineb’ lix sahilal inch’ool chi tz’aqal re ru” (Jwan 17:13; tiqb’il xkawil li aatin).

  11. Chi’ilmanq Alma 13:22.

  12. Filipenses 4:7.

  13. Tzol’leb’ ut Sumwank 121:7.

  14. Chi’ilmanq 2 Nefi 2:2.

  15. Hebreos 12:2.

  16. Tzol’leb’ ut Sumwank 6:36.

  17. Hebreos 12:2.

  18. Chi’ilmanq Mosiah 3:19. Kok’ esil: li “ruchich’och’il winq” moko yal ta xik’ na’ilok re li Dios; a’an b’an ajwi’ xik’ na’ilok re li rixaqil ut reheb’ li ralal xk’ajol.

  19. Chi’ilmanq Alma 31:38.

  20. Hebreos 12:2.

  21. Chi’ilmanq Ether 12:27.

  22. Chi’ilmanq Hebreos 12:6.

  23. Chi’ilmanq Tzol’leb’ ut Sumwank 122:7.

  24. Chi’ilmanq Mateo 19:26; Markos 10:27.

  25. Alma 30:22. Lix Hu laj Mormon nujenaq rik’in reetalileb’ li winq ut ixq li ke’xyal li sahil ch’oolejil rik’in naq ke’xsik’ xtaaqenkil li Kristo. Li junjunq chik li na’leb’ ke’sik’e’ ru, jo’ kixb’aanu laj Korihor, a’aneb’ neke’k’amok sa’ li sachok.

  26. Yoob’ank aatin, a’an ajwi’ li b’alaq’ink, a’an jun li aatin moko yaal ta ut aj rahob’tesinel li na’oksiman re xsachb’al lix chaab’il k’ab’a’ jalan chik li kristiaan malaj na’leb’. Li yoob’ank aatin yoo chaq chi k’ulmank sa’ xkutankil laj Korihor, ut yoo ajwi’ chi k’ulmank anajwan. Li profeet aj Jose Smith kixye naq tz’aqal k’olb’il rix li Iglees, us ta nawan li yoob’ank aatin. A’an kixye: “Li Eetalil re li Yaal ak taqsinb’il; maajun chi uq’ej tz’aj ru naru taaramoq re li k’anjel; taawanq li rahob’tesink, te’ch’utla li ch’uut chi aj rahob’tesinel, te’xjunaji rib’ li teep chi aj pleet, li yoob’ank aatin tixyal sachok, a’ut li yaal re li Dios taaxik chi uub’ej rik’in kawilal, chaab’ilal, ut chi maajun wankil sa’ xb’een, toj reetal naq puktesinb’ilaq sa’ chixjunil li ch’och’, wulajenaq sa’ chixjunil li tzuul, numsinb’ilaq sa’ chixjunil li tenamit, ut ab’inb’ilaq sa’ chixjunil li xikej, toj reetal naq li rajom li Dios taatz’aqob’resiiq ru, ut li Nimla Jehova tixye naq choyb’il li k’anjel” ( Enseñanzas: Jose Smith, 444).

  27. Li ruchich’och’ naxk’ut naq xloq’b’al li k’a’aq re ru naxk’am li sahil ch’oolejil. Ut wi ink’a’, loq’on xkomon chik! Naxk’ut ajwi’ naq naru toomaakob’q re xtawb’al li sahil ch’oolejil. Ut wi ink’a’, b’aanu junjunqeb’ chik li maak! Li yeechi’ink li wan sa’ xraqik li junjunq xna’leb’il li ruchich’och’, a’an li sahil ch’oolejil. A’ut moko yaal ta!

  28. Ink’a’ sa’ li ruchich’och’ a’in malaj sa’ li yu’amej chalel.

  29. Eb’ laj Santil Paab’anel tiikeb’ xch’ool “li ke’kuyuk re xk’amb’aleb’ li krus re li ruchich’och’ … te’reechani li rawa’b’ejihom li Dios, … ut te’numtaaq xsahileb’ xch’ool chi junelik” (2 Nefi 9:18).

  30. Choq’ eetalil, chi’ilmanq 2 Nefi 27:30; Alma 27:16–18.

  31. Chi’ilmanq 1 Nefi 17:40.

  32. Chi’ilmanq Mosiah 4:2–3.

  33. Salmos 16:8, 11.

  34. Chi’ilmanq Isaias 35:10; 2 Nefi 8:3.