Raica na iVola, Raica na Turaga
E rawa ni o raica na iVola i Momani me nomu vatuivakadei, tu e lomadonu ni nomu ivakaukauwa vakayalo?
Mary Elizabeth Rollins
Ena noqu vakasama, au raitayaloyalotaki kemuni na itabatamata ko ni tubucake tiko mai oqo ko ni sarava se vakarorogo tiko mai ki na soqoni ni koniferedi oqo ena dua na yasai vuravura. Au vinakata meu wasea vei kemuni e dua na italanoa dina, na italanoa oqo e rawa ni ivakaraitaki ka lesoni talega. E rawa ni vakaraitaka na sala mo toro voleka yani kina vua na Kalou ka rawata na kaukauwa levu cake mo vorata kina na veitemaki.
Oqo na kena italanoa e dua na goneyalewa, ka vakaitikotiko mai New York, ni se bera ni yabaki tolu sa takali na tamana ni luvu nona waqa ena dua na drano vakaitamera. Eratou a toki ki na dua na siti vou ena dua tale na yasana o koya, tinana, ganena qase, kei na tacina gone me ratou laki tiko vata kei rau nona momo kei nei. Ni oti nodratou yaco yani, era a yaco yani ki na nodratou koro na daukaulotu kei na lewe ni dua na lotu tauyavu vou ka kauta yani na itukutuku lagilagi ni kena sa Vakalesui mai na kosipeli. Era tukuna e dua na italanoa vakasakiti ni nona kauta mai e dua na agilosi na itukutuku makawa vua e dua na cauravou na yacana o Josefa Simici, a vakadewataka na itukutuku oqori ena kaukauwa ni Kalou. E rua na vulagi, o Oliver Cowdery kei John Whitmer, erau sa raica na draunipepa kaukamea ceuti oqo ena matadrau, ka vakadinadinataka o Whitmer ni a taura tu e ligana na peleti koula. Se qai tabaki wale toka ena dua na gauna sa oti na ivolatukutuku, ka kauta vata mai kei koya o Baraca Whitmer na ivola. Na yaca ni ivola, na iVola i Momani.
Ni rogoca o Mary yabaki 12 ni ra tukuna tiko na daukaulotu baleta na ivola, a vakila e dua na ka talei e lomana. E dina ni vola vavaku toka na iVola i Momani ena levu ni tabana, a gadreva sara o Mary me wilika. Ni sa lesu o Baraca Whitmer, a solia e dua na ivola oqori vei Baraca Isaac Morley, e dua na itokani nei nona momo o Mary ka iliuliu ni lotu vou e kea.
A qai vola o Mary: “Au lako ki na vale nei [Baraca Morley] … ka kerea meu raica na iVola; a biuta e ligaqu o [koya], [ia] niu raica, au vakila na gagadre kaukauwa meu wilika, au sega kina ni kinoca rawa noqu via kerea meu kauta i vale ka wilika. … A kaya o koya … se bera sara ga ni kunea na gauna me wilika, ka se qai vica walega vei ira na turaga era sa raica, ia au a kerea vagumatua, oti sa qai kaya, ‘goneyalewa, kevaka o na kauta lesu mai vale ni bera na katalau ni mataka na ivola oqo, e rawa ni o kauta.’”
A cici i vale o Mary ka sa rawai sara ena ivola oya ka sega ni moce ena bogi taucoko ni wiliwili tiko. Ena mataka tarava, ni vakasuka mai na ivola, a kaya vaka oqo o Baraca Morley, “Au kila ni o a sega ni wilika vakalevu” ka “au vakabauta ni o na sega ni rawa ni tukuna vei au e dua na vosa o wilika kina.” A tucake vakadodonu o Mary ka cavuqaqataka na imatai ni tikina ena iVola i Momani. Oti qai talanoataka vua na kena italanoa na parofita o Nifai. Qai vola e muri o Mary, “A wadravi au ena kurabui o koya, ka kaya, ‘goneyalewa, kauta i vale na ivola oqo ka vakaotia, au rawa ni wawa.’”
Ena dua na gauna lekaleka, sa wilika oti o Mary na ivola ka imatai kina ni tamata ena nona koro me wilika taucoko na ivola. A kila ni dina ka ni lako mai vei Tamada Vakalomalagi. Ni raica na ivola, sa raica na Turaga o koya.
Ni oti e dua na vula a yaco mai ki nona vale e dua na vulagi dokai. Oqo na ka a vola o Mary me baleta na sota guilecavi dredre ena siga oya: “Ni raici au o [Josefa Simici] a vakaraici au vagumatua. … Ni oti e dua se rua na miniti … a solia vei au o koya e dua na veivakalougatataki cecere … ka lolomataka vei au na ivola oya, ka kaya ni na qai solia vei Baraca Morley e dua tale na [ilavelave]. … Keitou vakila kece ni dua na tamata ni Kalou o koya, ni vosa ena qaqa, me vaka e dua ka tu vua na kena dodonu.”
A raica na goneyalewa lailai oqo, ko Mary Elizabeth Rollins, e vuqa tale na cakacaka mana ena nona bula ka maroroya toka ga na nona ivakadinadina ni iVola i Momani.1 E vakaibalebale bibi vei au na italanoa oqo baleta o koya na buqu vakava. Ena ivakaraitaki nei Mary, kei na veika tale eso au sa sotava ena noqu bula, au sa vulica ni sega ni dua e sa rui gone me vakasaqara ka ciqoma e dua nona ivakadinadina ni iVola i Momani.
Na Vatuidola ni Nomu iVakadinadina
E tiko e dua na lesoni baleti iko ena italanoa nei Mary. E rawa ni ko ni vakila na cauravou, goneyalewa kei na gonelalai yadua na veika vata a vakila o koya. Ni o wilika na iVola i Momani ka masuta ena gagadre mo kila na kena dina, ena rawa talega mo vakila e yalomu na veika vata a vakila o Mary. Ena rawa talega ni o raica ni o tu ka wasea nomu ivakadinadina ni iVola i Momani, o na vakila na yalo vata ni veivakadeitaki. Ena vosa ki yalomu na Yalo Tabu. Ena rawa talega ni o vakila na yalo vata ni veivakadeitaki oqo ni o rogoci ira tale eso ni ra wasea nodra ivakadinadina ni iVola i Momani. Na ivakadinadina vakayalo yadua oqo ena rawa ni vakavuna me vatuidola ni nomu ivakadinadina na iVola i Momani.
Meu vakamacalataka mada. Na Parofita o Josefa Simici, o koya a vakadewataka na iVola i Momani mai na “isolisoli kei na kaukauwa ni Kalou,” e vakamacalataka na iVola i Momani ni “ivola dodonu duadua mai na ivola kecega e vuravura, ka vatuivakadei ni noda lotu.”2
Me tekivu mai na imatai ni kena taba na iVola i Momani ena 1830, sa sivia na 174 na milioni na kena ilavelave sa taba oti ena 110 na vosa duidui, ka vakaraitaka ni se vatuivakadei tikoga ni noda lotu na iVola i Momani. Na cava na kena ibalebale oqo vei kemuni yadua?
Ena vosa vakadaudroini na vatuivakadei sai koya na tiki nuitaki ni dua na matamata rauni na uluna. Sai koya na vatu kala na muana ruarua dabe e lomadonu ena tikina cecere duadua ena matamata rauni na uluna. Sai koya e bibi duadua vei ira kece na vatu baleta ni taura vata tu na rauni, ka tarova me kua ni kasauru. Ka sai koya ena vakadeitaka na kena rawa ni dola se curumi na matamata e ra.
Ena vosa vakosipeli sai koya na isolisoli kei na veivakalougatataki mai vua na Turaga ni vatuivakadei ni noda lotu e dua na ka votuka ka rawa ni da taura me vaka na iVola i Momani ka na rawa ni o taura ka wilika. E rawa ni o raica na iVola i Momani me nomu vatuivakadei, tu e lomadonu ni nomu ivakaukauwa vakayalo?
A vakarabailevutaka o Peresitedi Ezra Taft Benson na ivakavuvuli eso oqori nei Josefa Simici. A kaya kina: “E tolu na sala e vatuivakadei kina ni noda lotu na iVola i Momani. Sai koya na vatuivakadei ni noda ivakadinadina i Karisito. Sai koya na vatuivakadei ni noda ivunau. Sai koya na vatuivakadei ni noda ivakadinadina.”
A vakuria nona ivakavuvuli o Peresitedi Benson: “Na iVola i Momani e vakavuvulitaka vei keda na dina [ka] vakadinadinataki Karisito. … Ia e dua tale na ka. E tiko na kaukauwa ena ivola ka na tekivu me drodro yani ki na nomu bula ena gauna ga o sa tekivu vulica kina vagumatua na ivola. O na kunea na kaukauwa levu cake mo vorata kina na veitemaki. … O na kunea na kaukauwa mo tiko ga kina ena sala qiqo ka rabailailai.”3
Noqu iVakadinadina Bula
Vei au sa yaco me vatuivakadei ni noqu ivakadinadina na iVola i Momani ena loma ni vica na yabaki vakakina ena vica na veika au sotava. E dua na ka mana au sotava ka tarai cake kina noqu ivakadinadina a yaco niu se daukaulotu cauravou ena imatai ni vanua ni noqu veiqaravi: mai Kumamoto e Japani. Keirau a tuki katuba tiko kei noqu itokani. Au sotava e dua na bui ka a sureti keirau yani ena yalovinaka ki na icurucuru ni nona vale, ka vakatokai na genkan ena vosa vaka-Japani. A solia vei keirau e dua na gunu batabata ena siga katakata oya. Se bera ni dede noqu tiko mai Japani, ka se qai oti wale toka noqu wilika na iVola i Momani kau masuta tiko me tudei noqu kila na kena dina.
Baleta niu se vou yani ki Japani, au sega ni rawa ni vosa vaka-Japani vakavinaka. Na ka dina, au sega ni vakabauta ni kila na veika au tukuna tiko na marama oqo. Sa tekivu meu vakavulica vua na iVola i Momani, ka vakamacalataka nona a ciqoma o Josefa Simici mai vua e dua na agilosi na ivolatukutuku makawa ka ceuti tu ena peleti kei na nona vakadewataka ena kaukauwa ni Kalou.
Niu cavuta vua noqu ivakadinadina ni vosa ni Kalou na iVola i Moman ka dua tale na ivakadinadina kei Jisu Karisito, au a ciqoma na veivakauqeti kaukauwa duadua, salavata mai kei na yalo vinaka ni vakacegu kei na lomavinaka e lomaserequ, ka vakamacalataki ena ivolanikalou me “[katakata] mai na lomamu.”4 Na veika au vakila oqori sa vakadeitaka vei au ena sala mana ni vosa dina ni Kalou na iVola i Momani. Ena gauna oqori sa kaukauwa dina na veika au vakila ka drodro na wainimataqu niu vosa vua na bui ni Japani. Au sega vakadua ni se bau guilecava na veika talei au vakila ena siga oya.
Nomu iVakadinadina Bula
O kemuni yadua e rawa ni o ni ciqoma e yadua nomuni ivakadinadina bula ni ivola oqo! O ni sa raica rawa beka ni a volai me baleti kemuni na iVola i Momani—ka baleta na nomuni gauna? Na ivola oqo e dua na veivakalougatataki ni noda bula ena gauna eda vakatoka me itabagauna ni taucoko ni gauna. E dina ni a volai na iVola i Momani mai vei ira na dauvolavola vakauqeti, ni gauna makawa—e vuqa vei ira era parofita—o ira kei ira na tamata ena nodra gauna a sega ni tu vei ira na ivola taucoko. Sa tu vakarawarawa vei kemuni ena gauna oqo na ivolatukutuku tabu era a vakamareqeta, taqomaka, ka maroroya na parofita, bete, kei na tui! Sa tu vei kemuni na kalougata mo ni taura e ligamuni na iVola i Momani taucoko. E taleitaki kina, ni a raica mai na noda gauna—nomuni gauna e dua na parofita ni iVola i Momani, a raica o Moronai, na noda gauna—nomuni gauna. A raici kemuni sara ga, ena raivotu, ena vicavata na drau na yabaki sa oti! A vola o Moronai:
“Raica sa vakatakila vei au na Turaga na veika lelevu ka veivakurabuitaki … sa voleka ni yaco mai,” kena ibalebale na iVola i Momani, “ena yaco ena gauna sa yaco kina vei kemudou na veika kece oqo.
“Ia au sa vosa sara tikoga oqo vei kemudou. Raica sa vakatakilai kemudou vei au ko Jisu Karisito, kau sa kila kina na veika dou sa kitaka.”5
Me rawa kina ni o ni vukea na iVola i Momani me yaco me vatuivakadei ni nomuni ivakadinadina, au solia vei kemuni e dua na bolebole. Au se qai vulica wale toka ni vuqa na itabagone era vakayagataka na ivakatautauvata ni vitu na auwa ena dua na siga ena sara TV, kompiuta, talevoni veikauyaki.6 Ni vakasamataki tiko na veika oqo, o na rawa beka ni cakava e dua na veisau lailai? O na vakaisosomitaka beka eso na gauna ni sarasara ena veisiga oqori—vakauasivi na kena e dau vakayagataki ena tabana ni itukutuku vakaveimaliwai, na Initaneti, na qito, se retioyaloyalo—ena wiliki ni iVola i Momani? Kevaka era donu na vakadidike au cavuta, ena rawarawa nomuni raica na gauna me vulici e veisiga na iVola i Momani kevaka mada ga e 10 walega na miniti ena dua na siga. Ka rawa ni o ni vuli ena ivakarau me rawa kina vei kemuni mo ni marautaka ka kila—ena nomuni iyaya vakalivaliva se ena ivola. A vakasalataka walega oqo o Peresitedi Russell M. Nelson, “Meda kakua sara ni cakava na wilika na iVola i Momani me dua na itavi vakacauoca, me vakataka na tiloqata yani vakatotolo na wai gaga ka me qai vakaoti yani.”7
Vei kemuni na gonelalai sobu, e rawa beka ni o ni wilika vata kei na dua nomuni itubutubu, tubumuni, se dua na daulomani. Kevaka sa mani dredre vakalevu e dua na wase, tikina, se iwasewase lailai ka sa tekivu veivakayalolailaitaki, toso ki liu ka toso tikoga. Au raitayaloyalotaki kemuni ena nomuni vakatotomuri Mary. Au raitayaloyalotaki kemuni ena nomuni raica na gauna kei na dua na vanua vakadigagalu mo ni wilika na iVola i Momani. Au raici kemuni ena nomuni raica na isaunitaro, vakila na veituberi, ka rawata nomuni ivakadinadina ni iVola i Momani kei na ivakadinadina kei Jisu Karisito. Ni o ni raica na ivola, o ni sa raica na Turaga.
O ni na wilika na veimalanivosa ni ivola talei oqo ka sotava na nomuni iVakabula lomani, na Turaga o Jisu Karisito, ena voleka ni veitabana yadua. E ivakatautauvata ni dua na ikacikacivi ni Yacana e vakayagataki ena veiya 1.7 na tikina.8 E vakadinadinataka sara mada ga o Jisu Karisito na kena dina ena veisiga e muri oqo, ena nona kaya, “Me vaka sa bula na Turaga na nomudou Kalou, sa dina sara na itukutuku ko ya.”9
Au vakavinavinaka me baleta na veisureti kei na yalayala sa tukuna na Turaga mai vua na parofita o Moronai vei kemuni yadua—kei ira kece era wilika na iVola i Momani. Au tinia ena noqu wilika na veisureti kei na yalayala oqo ka vakuria kina noqu ivakadinadina: “Ia ni dou sa wilika na itukutuku oqo [na iVola i Momani], mo dou kerea vua na Kalou na Tamada Tawamudu, ena yaca i [Jisu] Karisito, me vakatakila vei kemudou se dina se sega; ia kevaka dou sa kerea ena yalodina ena lomamudou taucoko ka vakabauta na Karisito, ena vakatakila vei kemudou ko Koya ena kaukauwa ni Yalo Tabu ni sa dina.”10
Au wasea na noqu ivakadinadina ena Vakalesui mai ni kosipeli ena veisiga e muri oqo vakakina na iVola i Momani ni votuka ni Veivakalesui mai oya. Me vaka na kena vakauqeta e dua na goneyalewa yabaki 12 na ivola oqo me ciqoma na Lotu vakalesui mai i Jisu Karisito ena voleka ni rua na senijiuri sa oti, na dina o ni na kunea kina ena laveti ka vakauqeti kemuni ena dua na sala tautauvata. Era na vaqaqacotaka na nomu vakabauta, vakasinaita na yalomu ena rarama, ka vakarautaki iko ki na veisiga ni mataka e sega vei iko na kaukauwa mo kila.
Ena loma ni veitabani ivola, o ni na raica kina na loloma tawayalani kei na loloma soliwale ni Kalou. Ni o segata mo muria na ivakavuvuli o raica e kea, ena rabailevu nomu reki, ena levu cake nomu kilaka, ka na tadolavi vei iko na isaunitaro o vakasaqara me baleta na bolebole e kauta mai na bula vakayago oqo. Ni o raica na ivola, o sa raica na Turaga. Na iVola i Momani na vosa vakatakilai mai ni Kalou. Oqori au vakadinadinataka, mai vuni yaloqu taucoko, ena yaca i Jisu Karisito, emeni.