2010–2019
Aj tiikil raqol aatin
Octubre 2016


Aj tiikil raqol aatin

Wan jun ajwi’ xjayal li raqok aatin chi tiik, jo’ naxb’aanu li Jesukristo, ut a’an li wank jo’ chanru a’an.

Sa’ lix yu’am sa’ ruchich’och’, li Jesukristo kiwan jo’ aj raqol aatin aj rahonel, rik’in xnimal xnawom ut xkuyum. Sa’eb’ li loq’laj hu nanawman ru jo’ “laj tiikil raqonel aatin” (2 Timoteo 4:8; Moises 6:57), ut li na’leb’ li naxk’e qe laa’o a’an naq “tiikaq li raqb’a-aatin nekexraqok wi’ aatin” (chi’ilmanq lix jaltesinkil ru li Santil Hu xb’aan laj Jose Smith, Mateo 7:1–2 [sa’ Mateo 7:1, ch’olob’anel aatin a]) ut “[xkanabʼankil qibʼ] chiru li Musiqʼej aʼan li nakʼamok bʼe chixbʼaanunkil li chaabʼil … [ut] chi raqok aatin rikʼin tiikil chʼoolej” (Tz. ut S. 11:12).

Li na’leb’ kixk’e reheb’ li Kab’laju aj Nefita taatenq’anq qe chi raqok aatin jo’ naxb’aanu li Qaawa’: “Laaʼaqex aj raqol aatin saʼ xbʼeen li tenamit aʼin, joʼ chanru li raqbʼa-aatin li tinkʼe eere, li tiikaq ru. Joʼkan ut, kʼaʼ chi winqil tento naq texwanq laaʼex? Chi yaal ninye eere, joʼ chanru ajwiʼ laaʼin” (3 Nefi 27:27; tiqb’il xkawil li aatin). Wan naq nasach sa’ qach’ool naq kik’ehe’ li na’leb’ re wank jo’ chanru a’an naq yoo chi aatinak chirix li raqok aatin sa’ tiikilal.

Raqok aatin chi ink’a’ tiik

Jalam-uuch
Li Kolonel ri’ineb’ laj Fariseo ut laj tz’iib’

Jun reetalil li raqok aaatin chi ink’a’ tiik nachal sa’ li jaljookil ru aatin re li karneer sachenaq, naq eb’ laj Fariseo ut laj tz’iib’ ke’xraq aatin chi ink’a’ tiik chirix li Kolonel jo’ ajwi’ li neke’wa’ak rochb’een, rik’in xyeeb’al: “A’in naxk’uleb’ laj maak ut natzekank rik’ineb’ ” (Lukas 15:2)—ut ink’a’ ke’xk’e reetal naq a’aneb’ ajwi’ laj maak. Xb’aan naq wankeb’ li raam aj jitonel, eb’ laj tz’iib’ ut laj Fariseo maajun wa ke’xnaw ru li sahil ch’oolejil re xsik’b’aleb’ li karneer sachenaqeb’.

Jalam-uuch
Li Kolonel rik’in li ixq kitaweman chixmuxb’al lix sumlajik

A’aneb’ ajwi’ “laj tz’iib’ ut eb’ laj Fariseo” li ke’xk’am “jun li ixq kitawmank chaq chixmuxb’al lix sumlajik” (Jwan 8:3) chiru li Kolonel re naq te’ril ma tixraq aatin chirix jo’ chanru lix chaq’rab’ laj Moises (chi’ilmanq li raqal 5). Ak nekenaw lix komon li seraq’, chanru naq kixk’ut chiruheb’ naq yookeb’ chi raqok aatin chi ink’a’ tiik ut chanru naq ke’jite’ xb’aan lix k’a’uxleb’aaleb’ ut ke’el chi junjunq (raqal 9; k’eeb’il xkawil li aatin). Jo’kan ut a’an kixye re li ixq: “Chi moko laa’in ta tatink’e chi tojok maak; ayu, ut matmaakob’k chik. Ut li ixq kixloq’oni li Dios chalen sa’ li hoonal a’an, ut kipaab’an sa’ lix k’ab’a’ ” (Lix jaltesinkil ru li Santil Hu xb’aan laj Jose Smith, Jwan 8:11 [sa’ Jwan 8:11, ch’olob’anel aatin c]).

Jalam-uuch
Li Kolonel raatinankil li ixq kitaweman chixmuxb’al lix sumlajik

Li ruchich’och’il winq ut ixq li wan qik’in chiqajunjunqal nokoxk’e chixk’eeb’aleb’ chixjitb’aleb’ li jun ch’ol chik ut chi raqok aatin chi ink’a’ tiik malaj reek’ankil qib’ naq chaab’ilo chiruheb’. Laj Santiago ut laj Jwan, wiib’eb’ re lix apostol li Kolonel ke’xk’ul ajwi’ a’an. Ke’josq’o’ naq eb’ laj Samaria ink’a’ ke’roxloq’i li Kolonel (chi’ilmanq Lukas 9:51–54):

Jalam-uuch
Li Kolonel rik’in aj taaqenel re

“Naq ke’ril a’in [a’aneb’] ke’xye re: Qaawa’, ma taawaj taqaye naq chikub’eeq chaq xam sa’ choxa jo’ kixb’aanu laj Elias, re naq te’sache’q?

“A’b’an li Jesus kixsutq’isi rib’ ut kixq’useb’ chi kaw. Ma ink’a’ nekenaw k’a’ru chi musiq’ej neketaaqe,

“xb’aan li Ralal li Winq moko xchal ta xsachb’aleb’ li raam li winq, kichal b’an xkolb’aleb’ ” ( raqal 54–56).

Eb’ laj “b’eresinel raqol aatin” sa’ li kutan anajwan (Tz. ut S. 107:74), li obiisp ut awa’b’ej re li uq’ej, tento naq ink’a’ te’jitoq sa’ junpaat, jo’ ke’xb’aanu laj Santiago ut laj Jwan sa’ li hoonal a’an. Jun aj raqol aatin tiik tixk’ulub’an li xootonink rik’in rahok ut xtawb’al ru. Jun li saaj namaakob’k, tento naq taa’elq chaq sa’ lix oficina li obiisp reek’ankil lix rahom li Kolonel xb’aan li obiisp ut nujenaqaq rik’in sahil ch’oolejil ut lix wankil lix tojb’al rix li maak chi k’irtesink—maajun wa majewanb’ilaq chi moko tz’eqtaananb’ilaq. Wi ut ink’a’, li obiisp taaralinasi tana’ li kareener sachenaq toj sa’ li yamyookil ch’och’ chi ink’a’ naxnaw (chi’ilmanq Lukas 15:4).

Q’usuk

A’b’anan li toq’ob’ank-u ink’a’ narisi li rajb’al ru li q’usuk. Li aatin q’usuk nachal chaq sa’ li aatin sa’ latin discere, “tzolok,” malaj discipulus, “aj tzolom,” jo’kan naq aj tzolom a’an ajwi’ jun aj tzolonel ut aj taaqenel.1 Li q’usuk jo’ naxb’aanu li Qaawa’, a’an li k’utuk rik’in rahok ut kuyuk. Sa’eb’ li loq’laj hu, li Qaawa’ junelik naroksi li aatin q’usuk naq na’aatinak chirix xtijb’al anihaq (chi’ilmanq, jo’ eetalilMosiah 23:21; Tz. ut S. 95:1). Li aatin q’usuk nachal chaq sa’ latin castus, li naraj naxye “saq ru ch’oolej malaj saq ru,” ut q’usuk naraj naxye “saqob’resink-u.”2

Sa’ li ruchich’och’, jun laj ruchich’och’il raqol aatin naxjit junaq li winq ut naxtz’ap sa’ li tz’alam. A’ut, sa’ lix Hu laj Mormon naqatzol naq rik’in naq nokomaakob’k rik’in qanawom, noko’ok jo’ “aj raqol aatin qajunes qib’ ” (Alma 41:7) ut naqataqla qib’ sa’ li musiq’ejil tz’alam. Laj b’eresinel raqol aatin sa’ li na’leb’ a’an wan li laaw rik’in li natehok re li rokeb’aal li tz’alam; “xb’aan naq rik’in li q’usuk ninkawresi jun b’e choq’ re xkolb’aleb’ sa’ chixjunil li k’a’aq re ru chiru li aaleek” (Tz. ut S. 95:1; k’eeb’il xkawil li aatin). Li tz’ilok-ix naxb’aanu jun aj tiikil raqol aatin a’an li na’leb’ aj uxtaan, aj rahonel, ut tojol-ix, ut moko aj jitonel ta.

Li saaj aj Jose Smith kiq’use’ chiru kaahib’ chihab’ rub’elaj naq kixk’ul li perel ch’iich’ oor, “xb’aan naq ink’a’ ki’ab’in chiru lix taqlahom li Qaawa’.”3 Moqon, naq kisach chiru li 116 chi perel re li tz’iib’, kiq’use’ wi’chik. Us ta naq ak kixjal xk’a’uxl chi tz’aqal yaal laj Jose, li Qaawa’ kixmaq’ chiru li rosob’tesinkil chiru b’ab’ay li hoonal, xb’aan naq “li ani nekeb’inra tinq’us ajwi’ re naq kuyb’ilaq lix maakeb’ ” (Tz. ut S. 95:1).

Laj Jose kixye, “Li anjel kisaho’ sa’ xch’ool naq kixq’axtesi we li Urim ut li Tumin ut kixye we naq li Dios kisaho’ sa xch’ool rik’in lin tiikilal ut lix q’unal inch’ool, ut naq nikinxra xb’aan lix jalb’al ink’a’uxl ut lix yalb’al inq’e sa’ li tij.”4 Xb’aan naq li Qaawa’ kiraj xk’utb’al chiru laj Jose jun li na’leb’ li tixjal raj, ki’ajman chiru jun li rahil mayej—rik’in naq li mayejak a’an jun raqal aajel ru re li q’use’k.

Mayejak

“Sa’ najter kutan, li aatin mayej naraj naxye santob’resink junaq k’a’aq re ru malaj anihaq,”5 li naxjunaji rib’ rik’in li naraj naxye li aatin q’usuk—“saqob’resink–u.” Jo’kan ajwi’, sa’ li najter Israel, nak’ulman li kuyuk maak rik’in jun li mayej xb’aan li maak malaj li q’etok aatin.6 Li mayej moko ka’aj ta wi’ “[naxk’utb’esi] li xnimal ru li mayej a’an” (Alma 34:14) a’b’an naxb’aanu naq taqeek’a xnimal ru b’antioxink xb’aan lix tojb’al rix li maak xb’aan li Kolonel. Naq ink’a’ naqaj xk’eeb’al li qamayej jo’ xkomon li xtojb’al qamaak, a’an naxk’e sa’ xutaan malaj naxk’os ru li xnimal ru lix mayej li Jesus xb’aan li maak ut narisi x’aajelil ru lix rahilal—jun yib’ ru eetalil re xmajelal li b’antioxink.

A’b’an, rik’in lix ki’il li mayej, chi yaal naq naqak’ul jun raqal re li k’a’ru nim xwankil chi junelik—li ruxtaan ut lix kuyb’al qamaak, ut sa’ xraqik, “chixjunil li k’a’ru wan re li Yuwa’b’ej” (Tz. ut S. 84:38). Jo’ xkomon li jalb’a-k’a’uxlej, li mayejak nak’anjelak ajwi’ jo’ jun li yulb’il b’an re k’irtesink ut risinkil li “xyot’ik li reek’ob’aal xch’ool li winq” (Alma 42:18) rik’in “[tuqtuukilal sa’ reek’ob’aal ch’oolej]” (Mosiah 4:3). Wi maak’a’ li mayejak, maare ch’a’ajaq chiru junaq li xkuyb’al rib’ xjunes, xb’aan k’a’ruhaq li muqmu xb’aan.7

Li na’b’ej yuwa’b’ej jo’ jun aj tiikil raqol aatin

Maare moko naab’alo ta qe toob’oqe’q choq’ aj b’eresinel raqol aatin, a’b’an li xb’eenileb’ na’leb’ re li tiikil raqok aatin nak’anjelak choq’ qe chiqajunilo, ut mas wi’chik choq’ reheb’ li na’b’ej yuwa’b’ej li naru neke’roksi li na’leb’ a’an rik’ineb’ li ralal xk’ajol wulaj wulaj. Li xb’eresinkil chi chaab’il junaq li ch’ina al, a’an tz’aqal lix sahil ru li na’b’ejil yuwa’b’ejil, ut lix q’usb’aleb’ rik’in rahok, a’an tz’aqal lix sahil ru jun aj tiikil raqol aatin.

Li Awa’b’ej Joseph F. Smith kixk’ut, “Wi eb’ li kok’al neke’xpo’resi xch’ool ut ch’a’aj xjolominkileb’, wanq eekuyum rik’ineb’ tojo’ re naq naru texnumtaaq rik’in li rahok, … ut jo’kan naru [teeb’eresiheb’] jo’ chanru nekeraj.”8

Chaab’il rilb’al naq sa’ xk’utb’al chanru q’usuk, eb’ li profeet junelik ke’ilok sa’ lix chaab’ilal li Kristo. Sa’ li Tzol’leb’ ut Sumwank nak’eeman qe li na’leb’ a’in chirix li q’usuk:

“Maajun wankilal chi moko teneb’ank naru malaj tento taa’uxmanq sa’ xk’ab’a’ li tijonelil, ka’ajwi’ rik’in li q’unb’esink ch’oolej, rik’in li najtil oyb’enink, rik’in li q’unal ch’oolej ut li tuulanil, ut rik’in li rahok chi moko pak’b’il ta;

“Rik’in chaab’il ch’oolej, ut li saq ruhil nawom, li taanimob’resinq chi naab’al re li aamej chi maak’a’ li ka’pak’alil ut chi maak’a’ li b’alaq’il;

“Rik’in ch’iilank sa’ xq’ehil rik’in kawilal, naq eek’asinb’ilat xb’aan li Santil Musiq’ej, ut rik’in xk’utb’al moqon xk’iijik li rahok” (Tz. ut S. 121:41–43).

Li raqal a’in naxk’ut chiqu ch’iilank, naq “[eek’asinb’ilo] xb’aan li Santil Musiq’ej”, ink’a’ naq wan li qajosq’il. Li Santil Musiq’ej ut li josq’il moko neke’xk’ul ta rib’, xb’aan naq “ani wan rik’in li musiq’ej re wech’ok-ib’ a’an moko we ta, re b’an laj tza, a’an xyuwa’il chixjunil li wech’ok-ib’, ut a’an nareek’asiheb’ xch’ool li winq re te’wech’oq rik’in josq’il chirib’ileb’ rib’” (3 Nefi 11:29). Li Awa’b’ej George Albert Smith kixk’ut naq “li aatin maak’a’ xrahom moko nayeeman ta rub’el lix musiq’ankil na’leb’ li Qaawa’. Lix Musiq’ li Qaawa’ a’an jun musiq’ej re rahok, re kuyuk, re saq ruhil rahom, re q’unil ut kawil ch’oolej. …

“… A’b’an wi wan li musiq’ej re xtawb’al li paaltil … li narahob’tesink, a’an maajo’q’e nachal rik’in li Musiq’ej re li qaChoxahil Yuwa’ ut junelik narahob’tesin.

“… Li rahok a’an li wankilal li kixk’e qe li Dios re xtoch’b’aleb’ li kawil aamej ut re xtawb’aleb’ li aamej kawob’resinb’ileb’.”9

Li tz’aqal xwanjikeb’ li qakok’al

Naq li Kolonel kirula’aniheb’ laj Nefita, kixb’aanu jun nimla sachb’a-ch’oolej rik’ineb’ li kok’al:

Jalam-uuch
Li Kolonel rik’ineb’ li kok’al aj Nefita

“Ut kik’ulman naq a’an kixtzoleb’ ut kik’anjelak chiruheb’ lix kok’aleb’ li ch’utch’uukil tenamit …, ut kirach’ab’ ru’ujeb’ li raq’, ut eb’ a’an ke’xye reheb’ lix yuwa’eb’ xnimal ru ut sachb’a-ch’oolejil na’leb’. …

“… Ut ke’ril ut ke’rab’i ajwi’ li kok’al a’in; relik chi yaal, eb’ li k’uula’al ke’xte ajwi’ xtz’uumaleb’ re ut ke’xye sachb’a-ch’oolejil aatin” (3 Nefi 26:14, 16).

Maare ink’a’ ka’ajwi’ kixte li reheb’ li kok’al, li Qaawa’ kixte aj b’an wi’ li ruheb’ ut lix xikeb’ li na’b’ej yuwa’b’ej sachsookeb’ xch’ool. Kik’eeman reheb’ li na’b’ej yuwa’b’ej a’an jun xnimal maatan re li ilob’aal sa’ li junelik q’e kutan ut xk’eeb’al reetal b’ar tz’aqal neke’chal lix kok’aleb’ jo’ ajwi’ li xninqaleb’ ru. Ma ink’a’ tab’i taajale’q raj li rilob’aaleb’ li na’b’ej yuwa’b’ej chanru te’rileb’ ut te’xk’aak’ale li ralal xk’ajol? Nawulak chiwu jun li aatin re laj Goethe: “Jo’ chanru nakawil junaq li [al] a’an ajwi’ jo’ chanru nakak’aak’ale, ut chanru nakak’aak’ale a’an li [ani] te’wulaq wi’.”10 Lix jultikankil b’ar tz’aqal nachal junaq li ch’ina al, a’an jun li maatan li nokoxmusiq’a re naq laa’aqo aj tiikil raqol aatin.

Xraqb’al

Li Awa’b’ej Thomas S. Monson kixk’ut chiqu: “Meekanab’ naq junaq li ch’a’ajkilal li tento taayiib’amanq taawulaq chi jwal aajel ru chiru xraab’al junaq li kristiaan.”11 K’a’jo’ x’aajelil ru li na’leb’ a’an choq’ re li wank jo’ aj tiikil raqol aatin, tz’aqal wi’chik rik’ineb’ li qalal qak’ajol.

Wan jun ajwi’ xjayal li raqok aatin chi tiik, jo’ naxb’aanu li Jesukristo, ut a’an li wank jo’ chanru a’an. Jo’kan ut, “kʼaʼ chi winqil [ut ixqil] tento naq texwanq laaʼex? Chi yaal ninye eere, joʼ chanru ajwiʼ laaʼin” (3 Nefi 27:27). Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.

Eb’ li Raqalil

  1. Chi’ilmanq “disciple,” etymonline.com.

  2. Chi’ilmanq Merriam-Webster’s Collegiate Dictionary, 11th ed. (2003), “chasten.”

  3. Karen Lynn Davidson and others, eds., Histories, Volume 1: Joseph Smith Histories, 1832–1844, vol. 1 of the Histories series of The Joseph Smith Papers (2012), 83.

  4. Enseñanzas de los Presidentes de la Iglesia: Jose Smith (2007), 71; k’eeb’il xkawil li aatin.

  5. K’utul raqal reheb’ li loq’laj hu, “Mayejak,” scriptures.lds.org.

  6. Chi’ilmanq K’utul raqal reheb’ li loq’laj hu, “Mayej.”

  7. Li mayej naqamayeja rajlal xamaan chiru lix artal li loq’laj wa’ak a’an jun yot’b’il ch’oolej ut jun tuulanil musiq’ej (chi’ilmanq 2 Nefi 2:7; 3 Nefi 9:20; Tzol’leb’ ut Sumwank 59:8). Jun yot’b’il ch’oolej a’an li najalok ch’oolej; jun li tuulanil musi’qej a’an li napaab’an (chi’ilmanq D. Todd Christofferson, “Cuando te hayas convertido,” Liahona, Mayo 2004, 12).

  8. Enseñanzas de los Presidentes de la Iglesia: Jose F. Smith (1998), 299.

  9. Enseñanzas de los Presidentes de la Iglesia: George Albert Smith (2011), 225, 226, 228; k’eeb’il xkawil li aatin.

  10. Aatin re laj Johann Wolfgang von Goethe, brainyquote.com.

  11. Thomas S. Monson, “Encontrar gozo en el trayecto,” Liahona, Nov. 2008, 86.