Wan wankilal sa’ li hu

Sa’ li 14 xb’e li po junio re 1989, xb’aan li esil sachenaq na’leb’ chirix li Iglees, li neke’jolomin sa’ li tenamit Ghana ke’xram sa’ li tenamit Africa chixjunil li k’anjel re Lix Iglees li Jesukristo Reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan. Li neke’jolomin sa’ li tenamit ke’xmaq’ lix ch’och’eb’ li Iglees, ut lix k’anjeleb’ li misioneer re xjultikankil li aatin kixaqli. Eb’ li komon sa’ li Iglees, li neke’xk’ab’a’i li kutan a’an “li maak’a’ naru xb’aanunkil,” ke’xyal xq’e chixyu’aminkil li evangelio us ta maak’a’eb’ li ch’utam ut li tenq’ rik’ineb’ li misioneer. Wan naab’al chi musiq’anb’il esil chanru eb’ li komon ke’xch’olani chi lochlo lix saqen li evangelio naq neke’loq’onink sa’ li rochoch ut neke’ril rib’ chirib’il rib’ jo’ aj tzolol ochochnal ut ixq aj ula’.

Moqon, li sachenaq na’leb’ kiyiib’aman, ut sa’ li 30 xb’e li po noviembre re 1990 kiraqe’ li ch’a’ajkilal a’an ut ke’ok wi’chik chi k’anjelak chi ch’olch’o li Iglees.¹ Chalen chaq, kiwan jun chaab’il raatinankil rib’ sa’ xyanqeb’ li Iglees ut li neke’jolomin sa’ li tenamit Ghana.

Eb’ li komon li ke’xnumsi xq’ehil li maak’a’ naru xb’aanunkil neke’xnimob’resi li osob’tesink li ke’xk’ul sa’ li jalan q’ehil kutan a’an. Kik’ehe’ xmetz’ew lix paab’aaleb’ xb’aan li ch’a’ajkilal ke’xnumsi. A’ut jun li osob’tesink chirix xq’ehil li maak’a’ naru xb’aanunkil kiwulak jo’ chanru maajun wa ilb’il.

Laj Nicholas Ofosu-Hene a’an jun saaj policiy li ke’xtaqla chixk’aak’alenkil jun li kapiiy reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan naq kiwan xq’ehil li maak’a’ naru xb’aanunkil. Lix k’anjel, a’an xk’aak’alenkil li kapiiy chiru li q’ojyin. Naq laj Nicholas kiwulak xb’een sut sa’ li kapiiy, kiril chi pajinb’il chixjunil: eb’ li hu, li meex, chunleb’, yiib’ ru rilb’al. Sa’ xyi li k’a’aq re ru pajinb’il, kiril jun lix Hu laj Mormon. Kiraj raj naq ink’a’ taaril li hu, xb’aan naq kiyeeman chaq re naq ink’a’ us. A’b’an jalan reek’asihom kixkelo chirilb’al. Toj reetal, laj Nicholas ink’a’ kiru chixkanab’ankil ink’a’ rilb’al li hu. Kixchap chaq. Kireek’a naq tikisinb’il chixtikib’ankil rilb’al ru. Kiril chiru chixjunil li q’ojyin, rik’in xya’al li ru li nat’ane’ sa’ xnaq’ ru naq yoo chixb’aanunkil.

Li xb’een sut naq kixchap chaq, kiril ru chixjunil li hu re1 Nefi. Li xkab’ sut, kiril chixjunil li hu re 2 Nefi. Naq kiwulak sa’ 2 Nefi, ch’ol 25, kiril a’in: “Ut noko’aatinak chirix li Kristo, nasaho’ sa’ qach’ool rik’in li Kristo, nokojultikan chirix li Kristo, naqaye profeetil aatin, re naq eb’ li qalal qak’ajol te’ruuq chixnawb’al b’ar taaruuq te’iloq re te’isiiq lix maakeb’.”²

Naq kiwulak aran, k’a’jo’ xkawil li Musiq’ej nareek’a laj Nicholas ut ki’ok chi yaab’ak. Kixk’e reetal naq sa’ rilb’al ru li hu, naab’al sut kitoch’e’ xch’ool xb’aan li Musiq’ej naq li hu, a’an jun loq’laj hu, q’axal ch’olch’o ru naq maajun sut rilom chaq. Kixk’e reetal naq eb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan, us ta kirab’i jalan chik chirixeb’, a’aneb’ tiikeb’ lix paab’aal chirix li Jesukristo. Naq kiraqe’ xq’ehil li maak’a’ naru xb’aanunkil ut eb’ li misioneer ke’sutqi sa’ li tenamit Ghana, laj Nicholas, li rixaqil, ut eb’ li ralal xk’ajol ke’ok sa’ li Iglees. Naq xwil ru sa’ li chihab’ xnume’, a’an naxjolomi li policiy ut nak’anjelak jo’ awa’b’ej re li Distrito Tamale Ghana re li Iglees. A’an naxye: “Li Iglees kixjal lin yu’am. … Ninb’antioxi re li Nimajwal Dios naq xinixb’eresi chaq sa’ li evangelio a’in.”³

Laj Alibert Davies, jun chik aj Ghana, kixtaaqe chaq jun li ramiiw sa’ jun li qakapiiy, b’ar wi’ wan jun xch’utam re li awa’b’ejil. Naq yoo chiroyb’eninkil li ramiiw, laj Alibert kiril ru jun li hu li kixtaw aran. Naq kiraqe’ li ch’utam, laj Alibert kiraj xk’amb’al li hu sa’ li rochoch. Moko ka’aj ta wi’ ke’xk’e xliceens chixk’amb’al li hu a’an, ke’xk’e ajwi’ re jun lix Hu laj Mormon. Naq kiwulak sa’ li rochoch, ki’ok chirilb’al lix Hu laj Mormon. Ink’a’ kiraj xkanab’ankil rilb’al. Kiril ru li hu rik’in lix xam re jun kandeel toj oxib’ oor re q’ela. Kixb’aanu a’an naab’al sut sa’ q’ojyin, toch’b’il chi tz’aqal xch’ool chirix li k’a’ru yoo chirilb’al ut chireek’ankil. Anajwan laj Alibert a’an jun komon sa’ li Iglees.

Laj Angelo Scarpulla ki’ok chi tzolok chirix lix na’leb’ li Dios aran Italia, li ch’och’ kiyo’la wi’, naq wan re lajeeb’ chihab’. Moqon, kiwan jo’ jun aj tij ut nak’anjelak sa’ lix iglees rik’in x’anchalil xch’ool. Kiwulak li kutan nax lix paab’aal ki’ok chi sachk, jo’kan naq kixsik’ ut kixtaw xna’aj re naq taatzoloq wi’chik. A’b’anan, naq naxk’e xch’ool chi tzolok, k’a’jo’ naq nachal xk’a’uxl. Li k’a’ru naxtzol, naxq’unb’esi xch’ool naq kiwan jun li nimla q’etok paab’ank chirix li tz’aqal tzol’leb’ li kixk’ut chaq li Jesus ut eb’ li xb’eenil apostol. Laj Angelo kixsik’ li tz’aqal paab’aal li Dios sa’ junjunqeb’ li paab’aal, a’b’an chirix naab’al chihab’ moko sa’ ta nareek’a.

Sa’ jun kutan kixtaweb’ wiib’ li komon re li Iglees li yookeb’ chixtenq’ankileb’ li misioneer chixtawb’aleb’ li ani te’xtzol. Kixk’e reetal ut rik’in xsahil xch’ool kirab’i li resileb’. Laj Angelo kiraj rik’in xsahil xch’ool xk’ulb’al jun lix Hu laj Mormon.

Sa’ li q’ojyin a’an, ki’ok chirilb’al li hu. Kinumta xsahil xch’ool. Rik’in li Musiq’ej, li Dios kixk’e chixnawb’al chi ch’olch’o naq chi sa’ lix Hu laj Mormon tixtaw li yaal chirix li k’a’ru kixsik’ chaq chiru naab’al chihab’. Kinujob’resiman rik’in q’unil reek’ahom. Li k’a’ru kiril sa’ li hu ut li kitzole’ xb’aaneb’ li misioneer kixxaqab’ xyaalal li k’a’ru naxk’oxla naq kiwan jun nimla q’etok paab’ank, ut jo’kan ajwi’ kixtzol naq lix tz’aqal Iglees li Dios kik’ojob’aman wi’chik sa’ li ruchich’och’. Moqon, laj Angelo kikub’e xha’ sa’ li Iglees.⁴ Naq xinnaw ru xb’een sut, a’an li awa’b’ej re li uq’ej aran Rimini re li qaIglees sa’ Italia.

Li k’a’ru kixk’ul laj Nicholas, laj Alibert, ut laj Angelo rik’in lix Hu laj Mormon naxjultika qe li k’a’ru kixk’ul laj Parley P. Pratt:

“Kinte rik’in x’anchalil wajom [li hu]. … Kiwil ru chiru chixjunil li kutan; moko nawaj ta wa’ak, xb’aan naq maak’a’ ninwataw wa’ak; li wark a’an jun ch’a’ajkilal chiwu naq nachal chaq li q’ojyin, xb’aan naq us wi’chik chiwu ilok ru hu chiru li wark.

“Naq yookin chirilb’al li hu, lix musiq’ li Dios kiwan sa’ inb’een, ut kinnaw ut kintaw ru naq yaal li hu a’an, chi ch’och’o ut chi saqen ru jo’ li winq naxtaw ru ut naxnaw naq a’an ajwi’ yo’yo. Tz’aqal re ru lix sahil inch’ool, ut kinsaho’k toj reetal naq kinumta chiru chixjunileb’ li ch’a’ajkilal, li mayej, ut li rahilal re lin yu’am.”⁵

Wankeb’ li ani neke’xnumsi xnimal ru xtawb’al ru rik’in lix Hu laj Mormon sa’ xb’een sut naq neke’xte, a’ut choq’ reheb’ li jun ch’ol chik lix ch’olob’ahom naq yaal nak’ulun timil timil naq neke’tzolok ut neke’tijok chirix. Kama’an xink’ul laa’in. Li xb’een sut naq xinwil ru lix Hu laj Mormon, laa’in jun saaj tzolom re seminario. A’an a’in tz’aqal li tasal hu re lix Hu laj Mormon li xwil ru. Us ta ink’a’ ninru chixyeeb’al jo’q’e malaj li tz’aqal na’ajej kik’ulman wi’, a’b’an sa’ jun raqal li hu, xin’ok chireek’ankil k’a’ruhaq. Rajlal sut naq ninte li hu, naweek’a lix tiqwal ut naweek’a jun li musiq’ej. Li reek’ahom inch’ool ki’ok chi numtaak naq yookin chirilb’al ru li hu. Anajwan, toj naweek’a a’an ajwi’. Rajlal sut naq ninte lix Hu laj Mormon, chanchan naq nintoch’ li naxloch malaj naxchup jun li kaxlan xam—li Musiq’ej na’ok chixnujob’resinkil lin ch’ool ut li waam.

Choq’ reheb’ jalaneb’, jun xnawom ch’oolej chirix lix Hu laj Mormon nak’ulun timil timil, chirix naab’al tzolok ut tijok. Wan jun wamiiw li kiril ru lix Hu laj Mormon ut naxk’e xch’ool chixnawb’al ma yaal tab’i’. Naxb’aanu li naxye lix b’oqom laj Moroni re xpatz’bal re li Dios, rik’in x’anchalil xch’ool, chi tiik rajom ut paab’aal chirix li Kristo, ma yaal lix Hu laj Mormon.⁶ Moko sa’ junpat ta kixk’ul li musiq’anb’il sumehom yeechi’inb’il. A’b’anan, sa jun kutan, naq yoo chi k’oxlak naq naxb’eresi lix b’eleb’aal ch’iich’, li Musiq’ej kixch’olob’ xyaalal chiru chirix lix Hu laj Mormon. K’a’jo’ xsahil xch’ool nareek’a, jo’kan naq kixkub’si li rilob’aal lix b’eleb’aal ch’iich’ ut kixjap re, moko re ta junaq winq, re b’an chixjunil li ruchich’och’: “Yaal a’an!”

Ma nawulak xnawom qach’ool chirix lix Hu laj Mormon naq naqate xb’een wa malaj toj hoonal naraj, tixk’e qana’leb’ sa’ li junjunq chi kutan wi ink’a’ naqakanab’ rilb’al ut xb’aanunkil lix k’utum. Li Awa’b’ej Ezra Taft Benson kixk’ut: “Wan jun wankilal sa’ li hu li taa’ok chi moqk sa’ lee yu’am sa’ li hoonal tex’ok wi’ chixtzolb’al chi anchal tiik lee k’a’uxl. Teetaw li xnimal wankil re teekuy li aaleek. Teetaw li wankil re naq ink’a’ texb’alaq’iiq. Teetaw li wankil re naq texwanq sa’ li laatz’ ut ka’ch’in ruhil b’e.”⁷

Ninwaklesi xch’ool chixjunileb’ li li te’xk’ul li esil a’in, jo’kan ajwi’ eb’ li neke’k’amok re li tijonelil re Aaron ch’utch’uukeb’ sa’ li ch’utam a’in sa’ li q’ojyin a’in, chixtawb’al lix wankilal lix Hu laj Mormon. Jo’ kixye li Awa’b’ej Thomas S. Monson: “Ilomaq ru lix Hu laj Mormon. K’oxlahomaq sa’ eech’ool lix k’utum. Patz’omaq re li qaChoxahil Yuwa’ ma yaal li hu.”⁸ Naq yookex chixb’aanunkil a’an, teereek’a lix Musiq’ li Dios sa’ lee yu’am. Li Musiq’ej a’an taawanq jo’ jun xraqal lix nawom eech’ool naq lix Hu laj Mormon a’an yaal, naq laj Jose Smith kiwan jo’ jun profeet li Dios ut naq Lix Iglees li Jesukristo Reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan a’an tz’aqal yaal lix Iglees li Dios sa’ xb’een li ruchich’och’ sa’ li kutan a’in. Li xnawom ch’oolej a’an texxtenq’a chixkuyb’al li aaleek.⁹ Texxkawresi choq’ “li nimla b’oqok re naq te’xyal xq’e … chi k’anjelak sa’eb’ li rawimq li Qaawa’.”¹⁰ Texxtenq’a jo’ jun tz’aqal xaqleb’ naq te’oksimanq li jitok malaj li yoob’ank aatin re naq te’wiib’anq eech’ool chirix lee paab’aal, ut a’anaq jun kawil k’ojleb’aal naq patz’b’ileb’ eere li patz’om ink’a’ texruuq chixsumenkil, maare moko sa’ junpaat ta. Texruuq chixtz’ilb’al rix b’ar wan li us ut li ink’a’ us ut teereek’a li tuqtuukilal tixk’e li Santil Musiq’ej, li tixk’e wi’chik xnawom eech’ool jun sut ut jun sut chik naq ink’a’ nekekanab’ rilb’al lix Hu laj Mormon chiru chixjunil lee wanjik chi yo’yo.

Jo’kan ajwi’ ninwaklesi xch’ooleb’ chixjunil li na’b’ej yuwa’b’ej li yookeb’ chirab’inkil malaj rilb’al li esil a’in naq teek’ulub’a naq lix Hu laj Mormon a’anaq jun raqal jwal nim ru sa’ lee rochoch. Naq toj yooko chixk’iresinkileb’ li qalal qak’ajol, xqil ru lix Hu laj Mormon naq yooko chi wa’ak eq’la. A’an a’in li ch’ina us xqoksi re xtawb’al qana’aj sa’ li hu. Chiru wan jun tz’iib’anb’il esil re li Awa’b’ej Benson li naxyeechi’i naq li Dios tixhoy jun osob’tesink sa’ qab’een naq naqil ru lix Hu laj Mormon.¹¹ Chirix wan li yeechi’ihom re li Awa’b’ej Marion G. Romney, li kiwan jo’ tenq’ aj k’ehol na’leb’ sa’ li Xb’eenil Awa’b’ejil: “Ninye chi yaal naq wi, sa’ li qochoch, eb’ li na’b’ej yuwa’b’ej neke’ril ru lix Hu laj Mormon rajlal ut rik’in jun tij sa’ xch’ooleb’, chi juneseb’ ut rik’in li ralal xk’ajoleb’, lix musiq’ li nimla hu a’an taa’awa’b’ejinq sa’ li qochoch ut rik’ineb’ ajwi’ li wankeb’ aran. … Li musiq’ej re wech’ok-ib’ taa’elq chaq. Eb’ li na’b’ej yuwa’b’ej te’xk’e xna’leb’ li ralal xk’ajoleb’ rik’in rahok ut chaab’il na’leb’. Eb’ li kok’al te’xk’ul chi us lix na’leb’eb’ lix na’ xyuwa’ chi tuulanaqeb’ chik xch’ool. Taanumtaaq li tiikilal. Li paab’aal, li yo’onink, ut li tz’aqal rahok—li saq ruhil rahok narahok wi’ li Kristo—taanumtaaq sa’ li qochoch ut sa’ li qayu’am, tixk’am chaq rik’in li tuqtuukilal, sahilal, ut li sahil ch’oolejil.”¹²

Anajwan, chiru xnumik naab’al chihab’ naq ke’el chaq li qalal qak’ajol sa’ qochoch ut yookeb’ chixk’iresinkileb’ lix junkab’al, naqil chi saqen lix tz’aqlojik ru li xyeechi’ihom li Awa’b’ej Romney. Li qajunkab’al toj najt wan chi wulak chi tz’aqal re ru, a’b’an ninru chixch’olob’ankil xyaalal chirix lix wankil lix Hu laj Mormon ut eb’ li osob’tesink re rilb’al ru li kixk’am chaq ut toj yoo chixk’amb’al chaq sa’ xyu’am chixjunil li qajunkab’al.

Li xnimal ru xwankilal lix Hu laj Mormon a’an naq nokoxjilosi rik’in li Jesukristo. A’an jun xaqxookil xch’olob’ahom xyaalalil a’an ut lix k’anjel aj tojol-ix.¹³ Sa’ xk’ab’a’ a’an, nokowulak chixtawb’al ru lix nimajwal loq’al ut lix wankilal lix tojb’al rix li maak li kixb’aanu.¹⁴ Aran, nak’ute’ lix tzol’leb’ chi saqen ru.¹⁵ Ut xb’aaneb’ li xninqal ru ch’ol li neke’xye resil lix k’ulunik li Kristo waklijenaq chi yo’yo chiruheb’ laj Nefita, naqil ut laa’o aj yehol nawom chirix naq kixraheb’, kirosob’tesiheb’, ut kixtzoleb’ li tenamit a’an, ut nokowulak chixtawb’al ru naq a’an tixb’aanu kama’an ajwi’ qik’in wi nokochal rik’in a’an rik’in xyu’aminkil lix evangelio.¹⁶

Ex was wiitz’in, ninch’olob’ xyaalal lix wankilal lix Hu laj Mormon. Ma naqil ru sa’ ingles, sa’ italiano, malaj sa’ frances, tz’iib’anb’il sa’ hu malaj sa’ ulul ch’iich’, xink’e reetal naq juntaq’eet li xnimal ru musiq’ej li natawman sa’ lix junjunq chi ch’ol ut raqal ut li na’ok sa’ li qayu’am. Ninch’olob’ xyaalal lix wankilal chiqajilosinkil rik’in li Kristo. Nintz’aama naq chiqajunjunqal taqachap chi anchal qach’ool li wankilal li wan rik’in li xnimal ru loq’laj hu a’in. Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.