E mana tō roto i te buka

I te 14 nō tiunu 1989, nā roto i te tahi mau ha’amāramaramara’a tano ’ore nō ni’a i te ’Ēkālesia, ’ua ’ōpani te fa’aterera’a hau nō Ghana i te mau ’ohipa ato’a a te ’Ēkālesia a Iesu Mesia i te Feiā Mo’a i te mau Mahana Hope’a nei i roto i taua fenua ’Āfirita ra. ’Ua haru te fa’aterera’a hau i te mau fenua ato’a o te ’Ēkālesia, ’e ’ua mau roa te ’ohipa misiōnare. ’Ua parau te mau melo o te ’Ēkālesia i taua pu’e tau ra, « te ’ōpanira’a », ’e ’ua ’imi rātou i te mau rāve’a ato’a nō te ora i te ’evanelia noa atu ’aita e purera’a ’āma’a ’e ’aita te tauturu a te mau misiōnare. E rave rahi mau ’ā’amu fa’auru nō ni’a i te huru o tō te mau melo tāpe’ara’a i te māramarama o te ’evanelia ’ia ’ana’ana noa nā roto i te ha’amorira’a i roto i tō rātou fare ’e te ha’apa’ora’a i te tahi ’e te tahi ’ei mau taea’e hāhaere e ’ei mau tuahine hāhaere.

I te pae hope’a ’ua fa’atītī’aifarohia taua fifi ra, ’e i te 30 nō novema 1990, ’ua hope te ’ōpanira’a ’e ’ua fa’atere-fa’ahou-hia te mau ’ohipa a te ’Ēkālesia.¹ Mai taua taime ra, ’ua tupu te aura’a maita’i roa i rotopū i te ’Ēkālesia ’e te fa’aterera’a hau nō Ghana.

Te mau melo tei ora i roto i taua taime ’ōpanira’a ra, e mea ’oi’oi roa rātou i te fa’a’ite i te mau ha’amaita’ira’a nō roto mai i taua pu’e tau ta’a ’ē ra. ’Ua ha’apūaihia te fa’aro’o ’o te mau ta’ata e rave rahi nā roto i te ’ati tā rātou i fa’aruru. Terā rā, hō’ē ha’amaita’ira’a tei tae mai nā roto i te tahi ravera’a ta’a ’ē roa.

E muto’i taure’are’a ’o Nicholas Ofosu-Hene tei fa’auehia ’ia tīa’i i te hō’ē fare purera’a nā te ’Ēkālesia i roto i taua taime ’ōpanira’a ra. Tāna ’ohipa ’o te tīa’ira’a ïa i te fare i te pō. I te taera’a mai ’o Nicholas i te fare purera’a, ’ua ’ite a’era ’oia ē, ’ua hue haere noa te mau mea nā te mau vāhi ato’a, te mau ’api parau, te mau buka ’e te tauiha’a. I rotopū i teie huananera’a, ’ua ’ite a’era ’oia i te hō’ē Buka a Moromona. ’Ua tāmata ’oia ’eiaha e tāu’a i te buka nō te mea ’ua parauhia iāna ē, e buka ’ino. ’Āre’a rā, mai te huru ra ē, tē ’ume ra teie buka iāna. I te pae hope’a, ’aita tā Nicholas e nehenehe fa’ahou e tāu’a ’ore i te reira buka. ’Ua rave maira ’oia i te reira. ’Ua tūra’ihia ’oia ’ia tai’o i te reira. ’Ua tai’o ’oia i taua pō tā’āto’a ra, ma te roimata i te tahe i ni’a i tōna pāpāri’a a tai’o ai ’oia.

I te taime mātāmua ’a rave ai ’oia i te reira buka, ’ua tai’o ’oia i te buka 1 Nephi tā’āto’a. I te piti o te taime, ’ua tai’o ’oia i te 2 Nephi tā’āto’a. I te taera’a ’oia i ni’a i te 2 Nephi pene 25, teie tāna i tai’o : « Tē paraparau nei tātou i te Mesia, ’e tē ’oa’oa nei tātou i te Mesia, ’e tē a’o nei tātou i te parau a te Mesia, ’e tē tohu nei ho’i tātou i te Mesia, ’e tē pāpa’i nei ho’i tātou i tā tātou mau tohu, ’ia ’ite tā tātou mau tamari’i i te tumu e hi’ohia atu e rātou nō te matarara’a i tā rātou mau hara. »²

I taua taime ra, ’ua ’ite ā’era ’o Nicholas i te Vārua ma te pūai, ha’amata ā’era ’oia i te ta’i. ’Ua ’ite a’era ’oia ē, i roto i tāna tai’ora’a ’ua fāri’i ’oia e rave rahi muhumuhu a te vārua ē, e pāpa’ira’a mo’a teie buka, te mea ti’a roa a’e ’aore ā ’oia i tai’o a’enei. ’Ua ’ite ā’era ’oia ē, te Feiā Mo’a i te Mau Mahana Hope’a Nei, ta’a ’ē atu i tāna i fa’aro’o, tē ti’aturi pūai nei rātou ia Iesu Mesia. ’Ia hope a’era te pu’e tau ’ōpanira’a ’e ’ia ho’i fa’ahou te mau misiōnare i Ghana, ’ua tomo mai ’o Nicholas, tāna vāhine ’e te mau tamari’i i roto i te ’Ēkālesia. I tō’u ’itera’a iāna i te matahiti i ma’iri a’enei, e tōmānā ’oia nō te muto’i ’e tē tāvini ra ’oia ’ei peresideni nō te mata’eina’a nō Tamale Ghana, nō te ’Ēkālesia. ’Ua parau ’oia : « ’Ua taui te ’Ēkālesia i tō’u orara’a… Tē ha’amāuruuru nei au i te Atua Manahope nō te arata’ira’a mai iā’u i roto i teie ’evanelia. »³

’Ua ’āpe’e mai ’o Alibert Davies, te tahi atu ta’ata nō Ghana, i te hō’ē hoa i te hō’ē o tā tātou mau fare purera’a, inaha, e ’āpo’ora’a peresidenira’a tā te hoa. ’A tīa’i noa ai ’oia i tōna hoa, ’ua tai’o ’o Alibert i te hō’ē buka tei ’itehia mai e ana nā reira. ’Ia hope a’era te ’āpo’ora’a, ’ua hina’aro ’o Alibert e ta’ita’i i te reira buka i te fare. ’Ua fa’ati’ahia iāna ’ia rave ’eiaha i te reira noa buka, ’ia rave ato’a rā i te hō’ē Buka a Moromona. I tōna taera’a i te fare, ’ua ha’amata ’oia i te tai’o i te Buka a Moromona. ’Aita tāna e nehenehe e vaiiho i te buka. ’Ua tai’o ’oia i raro ā’e i te mori hinu ē tae roa atu i te hora 3:00 i te ’ā’ahiata. ’Ua nā reira ’oia e rave rahi ’āru’i, ma te māere i te mau mea tāna i tai’o ’e i putapū. E melo ’o Alibert nō te ’Ēkālesia i teienei.

’Ua ha’amata ’o Angelo Scarpulla i tāna tuatāpapara’a ’evanelia i roto i tōna fenua ’āi’a ’o Italia i te 10ra’a tōna matahiti. I te pae hope’a ’ua riro ’oia ’ei tahu’a ’e ’ua tāvini i tāna ’ekalesia ma te ha’apa’o. I te hō’ē taime ’ua ha’amata tōna fa’aro’o i te tūtāperepere, ’e ’ua ’imi ’oia ’e ’ua ’iteahia iāna te mau rāve’a nō te tahi atu ā mau tuatāpapara’a. Terā rā, rahi noa atu tāna tuatāpapara’a, rahi noa ato’a atu tōna māna’ona’ora’a. Tē mea tāna i tai’o ’ua ha’apāpū te reira iāna ē, ’ua tupu mau te hō’ē tāivara’a rahi o te ha’api’ira’a tumu i ha’api’ihia e Iesu ’e te mau ’āpōsetolo i tahito ra. ’Ua ’imi ’o Angelo i te ha’apa’ora’a mau a te Atua i roto i te mau fa’aro’o e rave rahi, terā rā, ’ua vai noa te māuruuru ’ore i roto iāna e rave rahi matahiti.

I te hō’ē mahana ’ua fārerei ’oia e piti melo nō te ’Ēkālesia tē tauturu ra i te mau misiōnare ’ia ’imi e rave rahi atu ā ta’ata e ha’api’i. ’Ua ’ite ā’era ’oia ē, tē hutihia ra ’oia ia rātou ra, ’e ’ua fa’aro’o i tā rātou parau poro’i ma te ’oa’oa. ’Ua fāri’i māita’i ’o Angelo i te hō’ē Buka a Moromona.

I taua pō ra ’ua ha’amata ’oia i te tai’o i te Buka a Moromona. ’Ua putapū roa ’oia i te ’oa’oa. Nā roto i te Vārua, ’ua hōro’a te Atua ia Angelo i te hō’ē ha’apāpūra’a ē, e ’itehia iāna i roto i te Buka a Moromona te parau mau ’o tāna i ’imi noa nā e rave rahi matahiti. ’Ua ō maira te mau mana’o au māite i roto iāna. Tē mau mea tāna i tai’o ’e tāna i ’apo mai nā roto mai i te mau misiōnare ’ua ha’apāpū te reira i tāna fa’aotira’a ē, i vai mau na te hō’ē tāivara’a rahi, ’ua ha’api’i ato’a mai rā ’oia ē, ’ua fa’aho’i-fa’ahou- hia mai te ’Ēkālesia mau a te Atua i ni’a i te fenua nei. ’Aita i maoro i muri iho, ’ua bāpetizohia ’o Angelo i roto i te ’Ēkālesia.⁴ I te taime mātāmua ’a fārerei ai au iāna, e peresideni ’oia nō te ’āma’a nō Rimini, nō tā tātou ’Ēkālesia, i Italia.

Te ’ohipa tā Nicholas, Alibert ’e ’o Angelo i fāri’i nō ni’a i te Buka a Moromona, ’ua ’aifāito noa ïa i te ’ohipa i tupu i ni’a ia Parley P. Pratt :

« ’Ua here au i te Buka a Moromona… ’Ua tai’o vau i taua mahana tā’āto’a ra ; ’ua riro te ’amura’a i te mā’a ’ei ’ohipa teimaha, ’aita vau i hina’aro i te mā’a ; ’ua riro te ta’otora’a ’ei ’ohipa teimaha ’ia tae mai te pō, i te mea ē, ’ua rahi a’e tō’u au i te tai’o i te ta’oto.

« I tō’u tai’ora’a, ’ua tae mai ra te vārua o te Fatu i ni’a iho iā’u, ’e ’ua ’ite ’e ’ua hāro’aro’a a’era vau ē, e parau mau teie buka, ma te māramarama ’e te pāpū mai te hō’ē ta’ata e hāro’aro’a ’e e ’ite ē, tē vai nei ’oia ». E nehenehe e parau ē, ’ua hope roa tō’u ’oa’oa i teienei, inaha, ’ua ho’ona maita’i tō’u mau taime ’oto’otora’a, te fa’atusiara’a ’e te rohirohira’a o tō’u orara’a. »⁵

’Ua fāri’i ato’a te tahi mau ta’ata i teie huru ’itera’a pūai nō ni’a i te Buka a Moromona i te taime mātāmua ’a ’iriti ai rātou i te reira, nō te tahi pae rā, ’ua tae marū noa mai ïa te ’itera’a i te parau mau nā roto i tō rātou tai’ora’a ’e te purera’a nō te reira. Mai te reira ato’a tō’u. ’Ua tai’o vau i te Buka a Moromona nō te taime mātāmua i te tau e piahi ’āpī au nō te ha’api’ira’a ’evanelia (séminaire). Teie te Buka a Moromona tā’u i tai’o. E’ita tā’u ’e nehenehe e fa’a’ite atu ia oūtou i te taime ’e i te vāhi ti’a ’a tupu ai te reira, terā rā, i te hō’ē vāhi i roto i taua tai’ora’a ra, ’ua ha’amata vau i te ’ite i te hō’ē mea. ’Ua tae mai te ahu ’e te vārua i te mau taime ato’a e ’īriti au i te buka. E haere noa te reira mana’o i te rahira’a ’a tāmau noa ai au i te tai’o. Tē tāmau noa nei ā te reira mana’o i teie mahana. I te mau taime ato’a ’e ’īriti au i te Buka a Moromona, e au mai te patara’a i te hō’ē pitopito—e mani’i mai te Vārua i roto i tō’u ’ā’au ’e tō’u vārua.

Nō te tahi atu mau ta’ata, e mea tāere ri’i te taera’a mai te ’itera’a pāpū nō ni’a i te Buka a Moromona, i muri a’e e rave rahi tuatāpapara’a ’e te purera’a. Tē vai ra tō’u hō’ē hoa tei tai’o i te Buka a Moromona nō te ’ite ē, e parau mau ānei te reira. ’Ua fa’a’ohipa ’oia i te anira’a manihini i roto ia Moroni ’ia ani i te Atua ma te ’ā’au hina’aro mau, ma te mana’o papū, ’e ma te fa’aro’o i te Mesia ē, e parau mau ānei te Buka a Moromona.⁶ ’Aita rā ’oia i fāri’i ’oi’oi i te pāhonora’a vārua i fafauhia mai. ’Āre’a rā, i te hō’ē mahana, ’a tere noa ai ’oia nā ni’a i te pereo’o ma te feruri hōhonu, ’ua fa’a’ite pāpū maira te Vārua iāna i te parau mau o te Buka a Moromona. Nō tōna ’oa’oa rahi, ’ua tāviri ’oia i te hi’o pereo’o i raro ’e ’ua tuō, ’eiaha rā i te hō’ē ta’ata ta’a ’ē mau, mai te huru ra ē, i tō te ao tā’āto’a ē, « E parau mau !

Noa atu ē, ’ua tae mai tō tātou ’itera’a pāpū nō te Buka a Moromona i te taime mātāmua mau ’a ’iriti ai tātou iāna ’e ’aore rā, i roto i te hō’ē roara’a tau, e ha’aputapū te reira ia tātou i te mau mahana ato’a mai te mea ē, e tāmau noa tātou i te tai’o i te reira ’e i te fa’a’ohipa i tāna mau ha’api’ira’a. ’Ua ha’api’i mai te peresideni Ezra Taft Benson ē : « Tē vai ra te hō’ē mana i roto i te reira buka ’o te ha’amata i te tahe mai i roto i tō ’outou orara’a i te taime ’a ha’amata ai ’outou i te tuatāpapa māite i te reira buka. E ’iteahia ia ’outou te mana rahi a’e nō te pāto’i i te fa’ahemara’a. E ’itehia ia ’outou te mana nō te ’ape i te ’ino’ino. E ’iteahia ia ’outou te mana nō te haere tāmau noa nā ni’a i te ’ē’a tītī’aifaro ’e te piriha’o ».⁷

Tē fa’aitoito atu nei au i te mau ta’ata ato’a e fāri’i i teie parau poro’i, tae noa atu i te mau melo e mau nei i te Autahu’ara’a a Aarona tei tītauhia ’ia haere mai i teie purera’a i teie pō, ’ia ’itehia ia ’outou te mana o te Buka a Moromona. Mai tā te peresideni Thomas S. Monson i fa’aitoito mai : « ’A tai’o i te Buka a Moromona. ’A feruri hōhonu i tāna mau ha’api’ira’a. ’A ani i te Metua i te Ao ra e parau mau ānei te reira ».⁸ E nehenehe ānei tā ’outou e ’ite i te rima o te Atua i roto i tō ’outou iho orara’a ? I roto i te reira huru ravera’a, e ’ite ’outou i te Vārua o te Atua i roto i tō ’outou orara’a. E riro te reira Vārua ’ei tuha’a nō tō ’outou ’itera’a pāpū ē, e parau mau te Buka a Moromona, e peropheta Iosepha Semita nā te Atua, ’e te ’Ēkālesia a Iesu Mesia i te Feiā Mo’a i te Mau Mahana Hope’a Nei, ’o te ’Ēkālesia mau ïa a te Atua i ni’a i te fenua nei i teie mahana. E tauturu te reira ’itera’a pāpū ia ’outou ’ia pāto’i i te fa’ahemara’a.⁹ E fa’aineine te reira ia ’outou nō « te pi’ira’a teitei ’ia rave itoito… i te ’ohipa i te ’ō vine o te Fatu. »¹⁰ E riro te reira ’ei tūtau pāpū ’ia fa’a’ohipa-ana’e-hia te mau parira’a ’e te mau parau fa’ahapa ’ī’ino nō te pato’i i tō ’outou fa’aro’o, ’e e riro ho’i ’ei niu papa pa’ari ’ia pāto’ito’i-ana’e-hia ’outou i roto i te mau uiuira’a ’aita e ti’a ia ’outou ’ia pāhono, i te ha’amatara’a. E ti’a ia ’outou ’ia ’ite i te parau mau i roto i te parau tano ’ore, ’e e ’ite ’outou ’i te ha’apāpūra’a a te Vārua Maita’i nō te ha’apāpū fa’ahou i tō ’outou ’itera’a pāpū nā ni’a iho fa’ahou, ’a tāmau noa ai ’outou i te tai’o i te Buka a Moromona i roto i tō ’outou ’orara’a tā’āto’a.

Tē fa’aitoito ato’a nei au i te mau metua ato’a e fa’aro’o mai nei ’e ’aore rā, e tai’o i teie parau poro’i ’ia fa’ariro i te Buka a Moromona ’ei tuha’a faufa’a nō tō ’outou ’utuāfare. ’A pa’ari noa ai tā maua mau tamari’i, ’ua tai’o mātou i te Buka a Moromona ’a tāmā’a noa ai i te po’ipo’i. Teie te tāpa’o ’api tā mātou i fa’a’ohipa. I te pae i mua tē vai ra te hō’ē fa’ahitira’a parau nā te peresideni Benson tei fafau mai ē, e nīni’i mai te Atua i te hō’ē ha’amaita’ira’a i ni’a iho ia tātou ’ia tai’o ana’e tātou i te Buka a Moromona.¹¹ I te pae i muri te fafaura’a ïa a te peresideni Marion G. Romney, e tauturu i roto i te Peresidenira’a Mātāmua i tahito ra : « ’Ua pāpū ia’u ē, mai te mea, i roto i tō tātou mau ’utuāfare, e tai’o te mau metua i te Buka a Moromona ma te pure ’e te tāmau, ’o rātou iho ’e tā rātou mau tamari’i, e tomo mai ïa te vārua o taua buka fa’ahiahia nei i roto i tō tātou mau ’utuāfare ’e i roto i te feiā ato’a e fa’aea ra i roto. E haere ’ē ïa te vārua nō te mārōra’a. E a’o ïa te mau metua i tā rātou mau tamari’i ma te here ’e te pa’ari rahi a’e. E riro ïa te mau tamari’i i te fa’aro’o ’e i te auraro i te a’o a tō rātou mau metua. E rahi ïa te parau ti’a. E rahi ïa te fa’aro’o, te ti’aturira’a, ’e te aroha, te hina’aro mau o te Mesia i roto i tō tātou mau ’utuāfare ’e te orara’a, ma te hōpoi mai ia rātou ra te hau, te ’oa’oa ’e te poupou ».¹²

I teienei, e rave rahi matahiti i muri a’e i te fa’aru’era’a mai tā māua mau tamari’i i te ’utuāfare, ’e tē ha’apa’o nei i tō rātou iho ’utuāfare, tē ’ite pāpū nei māua i te tupura’a te fafaura’a a te peresideni Romney. E ’ere tō māua ’utuāfare i te ’utuāfare maita’i hope roa, e nehenehe rā tā māua e fa’a’ite pāpū i te mana o te Buka a Moromona ’e i te mau ha’amaita’ira’a tā te reira i hōpoi mai ’e ’o tē tāmau noa nei ā i te hōpoi mai nā roto i te tai’ora’a i te reira.

Te mana rahi a’e o te Buka a Moromona, [’o] tāna ïa ha’afātatara’a ia tātou ia Iesu Mesia. ’O te hō’ē ïa ’ite pūai nōna ’e nō tāna misiōni fa’aora.¹³ Nā roto iāna e ’ite ai tātou i te hanahana ’e te mana o tōna tāra’ehara.¹⁴ Tē ha’api’i nei te reira i tāna ha’api’ira’a tumu ma te pāpū.¹⁵ ’E nō te nehenehe o te mau pene i te fa’a’itera’a i te fāra’a mai te Mesia i tō te ’āti Nephi, ’ua ’ite ’e ’ua fāri’i tātou iāna i te herera’a, te ha’amaita’ira’a ’e te ha’api’ira’a i te reira mau ta’ata, ’e ’ua ’ite tātou ē, e nā reira ato’a ’oia nō tātou mai te mea ē, e haere mai tātou iāna ra nā roto i te orara’a i tāna ’evanelia.¹⁶

E te mau taea’e, tē fa’a’ite pāpū nei au i te mana i roto i te Buka a Moromona. Noa atu e tai’o vau i te reira nā roto i te reo peretāne, te reo ’ītalia ’e ’aore rā, te reo farāni, i ni’a ānei i te ’api parau ’e ’aore rā, i ni’a i te hō’ē mātini rorouira, ’ua fāri’i ā vau i taua vārua nehenehe ra ā mai roto mai i te mau pene ’e te mau ’īrava i roto i tō’u orara’a. Tē fa’a’ite pāpū nei au i tōna ti’ara’a ’ia ha’afātata i pīha’i iho i te Mesia. Tē pure nei au ’ia rave tātou tāta’itahi i te maita’i hope roa o te mana e vai ra i roto i teie buka pāpa’ira’a mo’a nehenehe roa. Nā roto i te i’oa o Iesu Mesia ra, ’āmene.