2010–2019
Te mau niu nō te faʼaroʼo
’Ēperēra 2017


Te mau niu nō te Faʼaroʼo

Taʼu aniraʼa ’ia rave tātou i te mau faʼatusiaraʼa ʼe ’ia fāriʼi i te haehaʼa tei tītauhia nō te haʼapaʼari i te mau niu nō tō tātou faʼaroʼo i te Fatu ra ia Iesu Mesia.

’Ua riro teie ei ʼāmuiraʼa faʼahiahia mau. ’Ua faʼaitoito-maitaʼi-hia tātou. Mai te mea tē vai ra te hōʼē fā faufaʼa rahi roa nō te ʼāmuiraʼa rahi, ʼo te paturaʼa ïa i te faʼaroʼo i te Atua, te Metua, ʼe i tō tātou Faʼaora, te Fatu ra ia Iesu Mesia.

E paraparau atu vau nō niʼa i te mau niu o taua faʼaroʼo ra.

E haʼamau-marū-noa-hia te mau niu nō te taʼata tātaʼitahi, mai te au i te mau fā faufaʼa rahi e rave rahi--- te hōʼē ʼāpaparaʼa, te hōʼē ʼohipa, te hōʼē tamataraʼa, te hōʼē manuia-ʼore-raʼa, ʼe te hōʼē manuiaraʼa i te taime hōʼē. Te hōʼē ʼohipa pae tino here-roa-aʼe-hia ʼo te mau taʼahiraʼa ʼāvae mātāmua ïa a te hōʼē ʼaiū. E mea faʼahiahia ’ia mātaʼitaʼi. ’Ua riro mau te hiʼoraʼa faufaʼa rahi i niʼa i te hōhoʼa mata—te hōʼē faʼaauraʼa nō te faʼaotiraʼa, te ʼoaʼoa, te māere, ʼe te manuiaraʼa—ʼei ʼōroʼa faufaʼa rahi.

I roto i tō mātou ʼutuāfare, tē vai nei te hōʼē ʼōroʼa mai te reira atoʼa te huru tei tupu. I te maharaʼa ʼo tōna matahiti ’ua tomo mai tā māua tamaiti hopeʼa i roto i te fare ʼe ’ua faʼaʼite i tō te ʼutuāfare ma te teʼoteʼo rahi : « E nehenehe tāʼu e rave i te mau mea atoʼa i teie nei. E nehenehe tāʼu e tāʼamu, ʼe e nehenehe tāʼu e taʼahi ʼe e nehenehe tāʼu e huti ». ’Ua taʼa ia mātou ē tē parau nei ʼoia e ’ua nehenehe iāna ’ia tāʼamu i tōna tīaʼa, ʼe ’ua nehenehe iāna ’ia taʼahi i tōna pereoʼo tātaʼahi e toru huira rahi, ʼe ’ua nehenehe iāna ’ia huti i tōna pereue mahanahana. ’Ua ʼata pāʼātoʼa mātou e ’ua ʼite rā mātou ē e mau ʼohipa rarahi mau teie mau mea nōna. ’Ua manaʼo ʼoia ē ’ua manuia mau ʼoia ʼe ’ua paʼari ʼoia.

Tē vai ra te hōʼē ā ʼohipa i roto i te tupuraʼa i te pae tino, i te pae feruriraʼa ʼe i te pae vārua. E mea ʼōhie roa ’ia ʼite i te tupuraʼa i te pae tino. E haʼamata tātou nā te mau taʼahiraʼa ʼāvae a te ʼaiū ʼe te haereraʼa i mua i te mau mahana atoʼa, i te mau matahiti atoʼa, te tupuraʼa ʼe te paʼariraʼa e tae atu i tō tātou fāito tino hopeʼa. E mea taʼa ʼē nō te taʼata tātaʼitahi.

’Ia mātaʼitaʼi anaʼe tātou i te hōʼē tātaʼuraʼa rahi tūʼaro ʼaore rā hīmene, e parau pinepine tātou ē e mea ʼaravihi roa teie taʼata, e parau mau te reira i te rahiraʼa o te taime. ’Ua haʼamauhia rā te manuiaraʼa i niʼa i te mau matahiti faʼaineineraʼa ʼe te haʼapiʼipiʼiraʼa. ’Ua piʼi o Malcom Gladwell, te hōʼē taʼata pāpaʼi veʼa matau-maitaʼi-hia, i teie faʼanahoraʼa, te ture nō te 10.000 hora. ’Ua faʼaoti te feiā ʼaivānaʼa i teie rahiraʼa hora haʼapiʼipiʼiraʼa o te tītauhia i roto i te ʼohipa tūʼaro, te tātaʼuraʼa hīmene, te ’aravihi i te pae haʼapiʼiraʼa, te mau ʼite i roto i te mau ʼohipa taʼa ʼē, te ʼaravihi i te pae rapaʼauraʼa maʼi ʼaore rā i te pae ture, e te tahi atu ā. Tē parau nei te hōʼē o teie mau ʼaivānaʼa ē « e tītauhia ’ahuru tauatini hora haʼapiʼipiʼiraʼa nō te noaʼa te fāito ʼaravihi o te hōʼē ʼaivānaʼa nō te ao nei—i roto i te mau huru ʼohipa atoʼa ».1

Tē ʼite nei te rahiraʼa o te mau taʼata ē e mea faufaʼa rahi taua huru faʼaineineraʼa ʼe haʼapiʼipiʼiraʼa ra nō te tītauraʼa i te rē maitaʼi roa aʼe i te pae tino ʼe te pae feruriraʼa.

Tera rā, i roto i te hōʼē ao e rahi noa atu ra te mau mea i te pae tino, ’ua faʼaitihia mai te faufaʼa rahi nō te tupuraʼa i te pae vārua tei tītauhia nō te riro atu ā mai te Mesia ʼe nō te haʼamau i te mau niu o te arataʼi atu i te faʼaroʼo o te vai maoro mai. E au ra ē tē haʼataere nei tātou i niʼa i te mau taime faʼahiahia ʼe te māramarama i te pae vārua. E mau taime faufaʼa rahi teie ’ia ʼite tātou ē ’ua faʼaʼite mai te Vārua Maitaʼi i te mau faʼaʼiteraʼa vārua taʼa ʼē i roto i tō tātou mau ʼāʼau ʼe mau feruriraʼa. Tē ʼoaʼoa nei tātou i teie mau mea tei tupu ; e’ita roa e tiʼa ’ia faʼaitihia mai te reira. Nō te faʼaroʼo ra o te vai maoro mai ʼe ’ia parahi tāmau noa mai te Vārua, ʼaita ïa e monoraʼa nō te haʼapaʼoraʼa i te faʼaroʼo a te taʼata tātaʼitahi mai te au i te tupuraʼa i te pae tino ʼe te pae feruriraʼa. E tiʼa ia tātou ’ia patu i niʼa i teie mau mea tei tupu tei riro i te tahi mau taime mai te mau taʼahiraʼa ʼāvae mātāmua a te ʼaiū. E nā reira tātou nā roto i te haereraʼa i te mau pureraʼa ʼōroʼa, te taiʼoraʼa i te pāpaʼiraʼa moʼa, te pure, ʼe te tāviniraʼa ’ia piʼihia. I roto i te hōʼē iho nei parau poheraʼa o te faʼahanahana ra i te metua tāne e 13 tamari’i, ’ua faʼaʼitehia ē « ’ua haʼamaitaʼi rahi tōna haʼapaʼoraʼa i te pure ʼe te taiʼoraʼa i te pāpaʼiraʼa moʼa i te mau mahana atoʼa i tāna mau tamariʼi, ma te hāroʼaraʼa ia rātou i te hōʼē niu aueue ʼore nō te faʼaroʼo i te Fatu ia Iesu Mesia ».2

’Ua riro te hōʼē ʼohipa tei tupu i te 15raʼa o tōʼu matahiti ʼei niu papū nōʼu. ’Ua tamata itoito tōʼu metua vahine faʼaroʼo rahi i te tauturu iāʼu ’ia haʼamau i te mau niu nō te faʼaroʼo i roto i tōʼu nei oraraʼa. ’Ua haere au i te pureraʼa ʼōroʼa, te Paraimere, te Feia ʼĀpī Tamāroa ʼe te haʼapiʼiraʼa ʼevānelia. ’Ua taiʼo vau i te buka a Moromona ʼe ’ua pure noa vau i tōʼu iho mau pure. ’Ua tupu te hōʼē ʼohipa fifi i taua taime ra i roto i tō mātou ʼutuāfare ʼa feruri ai tōʼu tuaʼana here ’ia tāvini i te hōʼē misiōni. ’Ua hinaʼaro tōʼu metua tāne, te hōʼē melo paruparu nō te ʼĒkālesia, e ’ia tāmau ʼoia i te haere i tāna haʼapiʼiraʼa ʼeiaha rā ’ia tāvini i te hōʼē misiōni. ’Ua riro te reira ʼei tumu nō te mārōraʼa.

I roto i te hōʼē ’āparauraʼa faʼahiahia ʼe tōʼu nei tuaʼana e pae matahiti paʼari aʼe iāʼu ʼe o te arataʼi ra i te ’āparauraʼa, ’ua faʼaoti māua ē tāna faʼaotiraʼa ’ia tāvini i te hōʼē misiōni tei niʼa ïa i nā tumu parau e toru : (1) E mea hanahana ānei Iesu Mesia ? (2) E parau mau ānei te buka a Moromona ? (3) E peropheta mau ānei ʼo Iosepha Semita nō te Faʼahoʼiraʼa mai ?

’A pure ai au ma te ʼāʼau tae i taua ʼāruʼi ra, ’ua haʼapāpū mai te Vārua iāʼu i te parau mau nō teie mau uiraʼa e toru. ’Ua ʼite atoʼa vau ē e haʼamauhia fātata te mau faʼaotiraʼa atoʼa tāʼu e rave nō te toeʼa o tōʼu oraraʼa i niʼa i te mau pāhonoraʼa i taua nā uiraʼa e toru ra. ’Ua ʼite pāpū vau ē e mea faufaʼa rahi te faʼaroʼo i te Fatu ra ia Iesu Mesia. ’Ia hiʼo vau i muri, ’ua ʼite au, e maori tōʼu metua vahine, i haʼamauhia ai te mau niu nōʼu nō te fāriʼi i te haʼapāpūraʼa vārua i taua ʼāruʼi ra. ’Ua rave tōʼu tuaʼana, tei fāriʼi aʼena i te hōʼē ʼiteraʼa pāpū, i te faʼaotiraʼa ’ia tāvini i te hōʼē misiōni ʼe ’ua noaʼa iāna i te pae hopeʼa te pātururaʼa a tō mātou metua tāne.

E fāriʼihia te arataʼiraʼa vārua ’ia hinaʼarohia, mai te au i te taime a te Fatu ʼe mai te au i Tōna ra hinaʼaro.3 Te Buka a Moromona : Te Tahi Faʼahou ʼIte nō Iesu Mesia o te hōʼē ïa hiʼoraʼa maitaʼi. ’Ua mātaʼitaʼi iho nei au i te hōʼē nene’iraʼa mātāmua o te Buka ʼa Moromona. ’Ua faʼaoti Iosepha Semita i te ʼīritiraʼa i te 23raʼa o tōna matahiti. ’Ua ʼite tātou i te tahi mea nō niʼa i te raveraʼa ʼe te mau mauhaʼa tāna i faʼaʼohipa i roto i taua ʼīritiraʼa ra. I roto i taua neneʼiraʼa mātāmua ra i te matahiti 1830, ’ua tuʼu Iosepha i te hōʼē ʼomuaraʼa parau poto ma te parau pāpū noa ē ’ua ʼīritihia te reira « nā roto i te hōroʼa ʼe te mana o te Atua ».4 E aha ïa te parau nō niʼa i te mau tauturu nō te ʼīritiraʼa—te Urima ʼe te Tumima, te mau ʼōfaʼi hiʼo ? E mea faufaʼa rahi ānei te reira mau tauturu, ʼaore ra mai te mau huira pereoʼo ānei te reira i niʼa i te hōʼē pereoʼo tātaʼahi e tae noa atu ’ua nehenehe ia Iosepha ’ia faʼaʼohipa i te faʼaroʼo e tītauhia nō te fāriʼi tiʼa mai i te tahi atu ā heheuraʼa ?5

Hōho’a
’Api mua o te Buka a Moromona 1830
Hōho’a
’Omuara’a o te Buka a Moromona 1830

Mai te tāpiti-noa-raʼa ʼe te tūtavaraʼa tāmau e tītauhia ’ia noaʼa te pūai i te pae tino ʼaore rā i te pae feruriraʼa, hōʼē ā atoʼa ïa i roto i te mau ’ohipa vārua. ʼA haʼamanaʼo ē ’ua fāriʼi te peropheta Iosepha i te hōʼē ā taʼata rātere, ʼo Moroni, ʼe te hōʼē ā parau poroʼi e maha taime ʼei faʼaineineraʼa nō te fāriʼi i te mau pāpaʼa parau. Tē tiʼaturi nei au ē tē vai nei i roto i te haereraʼa i te mau pureraʼa ʼōroʼa i te mau hepetoma atoʼa te mau haʼamaitaʼiraʼa vārua e’ita e noaʼa ia tātou ’ia māramarama maitaʼi. E nehenehe te feruri-hōhonu-tāmau-raʼa i te mau pāpaʼiraʼa moʼa—ʼeiaha rā te taiʼoraʼa i te reira i te tahi noa mau taime—e mono i te hōʼē ʼiteraʼa pāpaʼu nō niʼa i te hōʼē haʼamaitaʼiraʼa faʼahiahia o te taui i te oraraʼa o tō tātou faʼaroʼo.

Te faʼaroʼo e ture ïa nō te mana. E faʼahōhoʼa atu vau : ’Ei misiōnare ʼāpī, nā roto i te hōʼē rāveʼa hōhonu, ’ua faʼaʼite mai te hōʼē peresideni misiōni faʼahiahia6 iā’u i te ʼāʼamu i roto ia Luka 8 nō te vahine o tei roʼohia i te maʼi tapahi e 12 matahiti te maoro ʼe ’ua pau roa āna puʼe taoʼa nō te rapaʼau, ʼe ʼaore roa ’oia i ora. ’Ua vai noa te reira e tae noa mai i teie nei te hōʼē o te mau pāpaʼiraʼa au-roa-hia e au.

Tē haʼamanaʼo ra ʼoutou ē e faʼaroʼo tōna e mai te mea e noaʼa iāna i te tāpeʼa noa i te hiti o te ʼahu ʼo te Faʼaora, e ora ïa ʼoia. I tōna nā-reira-raʼa, ’ua ora aʼera ʼoia i te reira ihoa taime. ’Ua parau aʼera te Faʼaora, tei haere ʼe Tāna mau pīpī, « ʼO vai tei faʼatiaia mai iā’u nei ? »

Te pāhonoraʼa ʼa Petero, ’ua haere ʼe ’ua neneʼi pāʼātoʼa te mau taʼata Iāna.

« ’Ua nā ō maira Iesu, ’ua faʼatiaia mai te hōʼē iā’u, ’ua ʼite hoʼi au, ē e mana tei reva atu nā nō ō nei atu iā’u nei ».

E nehenehe te ʼaʼa o te taʼo viretu e ʼīritihia mai te « mana ». I roto i te reo Pāniora ʼe Potiti, e ʼīritihia te reira ʼei « mana ». Noa atu rā te reira, ’aita te Faʼaora i hiʼo atu iāna ; ʼAita ʼOia i tauʼa i tōna hinaʼaro. Nō te pūai rā o tōna faʼaroʼo i huti ai te tāpeʼaraʼa i te hiti o tōna ’ahu i te mana faʼaora ’o te Tamaiti a te Atua.

’Ua parau atu ra te Faʼaora iāna, « e faʼaitoito, e tāʼu tamāhine, ’ua ora ʼoe i tō ʼoe faʼaroʼo ; ’ia ora na i te haereʼa ».7

’Ua feruri au i teie ʼāʼamu i te tāʼātoʼaraʼa o tōʼu nei oraraʼa taʼata paʼari. Tē ʼite nei au ē e nehenehe tā tātou iho mau pure ’e mau tāparuraʼa tātaʼitahi i te hōʼē Metua here i te Ao ra nā roto i te iʼoa ʼo Iesu Mesia e faʼahaere mai i te mau haʼamaitaʼiraʼa i roto i tō tātou nei oraraʼa o te ʼore e noaʼa ia tātou i te ʼite. E tiʼa i te mau niu nō te faʼaroʼo, te huru faʼaroʼo tā teie nei vahine i faʼaʼite mai ’ia riro ʼei hiaʼairaʼa rahi roa nō tō tātou ʼāʼau.

Tera rā, eʼita te mau niu mātāmua nō te faʼaroʼo, tae noa atu i te haʼapāpūraʼa vārua, e parau mai ē eʼita tātou e faʼaruru i te mau tamataraʼa. Eʼita te faʼafāriuraʼa i te ʼevānelia e tātara i te tāʼātoʼaraʼa o tō tātou mau fifi.

Tē vai nei i roto i te ʼāʼamu nō te ʼĒkālesia i te haʼamataraʼa ʼe te mau heheuraʼa tei pāpaʼihia i roto i te Parau Ha’api’ira’a ’e te mau Parau Fafau te mau hōhoʼa maitaʼi nō niʼa i te haʼamauraʼa i te mau niu nō te faʼaroʼo ʼe te ʼaroraʼa i te mau peʼapeʼa ʼe te mau tamataraʼa tā te mau taʼata atoʼa e faʼaruru nei.

’Ua riro te otiraʼa ʼo te hiero nō Ketelani ʼei ʼōroʼa faufaʼa rahi roa nō te tāʼātoʼaraʼa o te ʼĒkālesia. ’Ua ’āpeʼehia te reira ʼe te mau niniʼiraʼa vārua, te mau heheuraʼa nō niʼa i te haʼapiʼiraʼa tumu, ʼe te faʼahoʼiraʼahia mai te mau tāviri faufaʼa rahi nō te haʼamau-tāmau-noa-raʼa i te ʼĒkālesia. Mai te mau ʼāpōsetolo i mutaʼa ihora i te mahana nō te Penekote, e rave rahi mau melo tei ʼite i te mau faʼaʼiteraʼa vārua faʼahiahia ʼei tūʼatiraʼa i te haʼamoʼaraʼa nō te hiero nō Ketelani.8 I roto rā i tō tātou iho oraraʼa, e’ita ïa te reira e parau mai ē e’ita tātou e faʼaruru i te mau tamataraʼa ʼaore rā te mau fifi nō te haereraʼa i mua. ʼAita teie mau melo mātāmua i ʼiteriʼi noa aʼe ē e faʼaruru rātou i te hōʼē ati i te pae faufaʼa i te fenua Marite—te topatariraʼa nō te matahiti 1837— o te tamata mau i tō rātou ʼāʼau.9

ʼEi hōʼē hōhoʼa nō te mau tamataraʼa nō niʼa i teie nei ’ati i te pae faufaʼa, o te mea ïa tei tupu ia Elder Parley P. Pratt, te hōʼē o te feiā faʼatere rahi nō te faʼahoʼiraʼahia mai. E melo mātāmua ʼOia nō te pupu nō te Tino ʼAhuru Ma Piti ʼāpōsetolo. I te tufaʼa mātāmua nō te matahiti 1837, ’ua pohe tāna vahine faʼaipoipo here, ʼo Thankful, i muri aʼe i te fānauraʼa mai i tā rāua tamariʼi mātāmua. ’Ua faʼaipoipohia ʼo Parley ʼe ’o Thankful fātata e 10 matahiti, ʼe ’ua riro tōna pohe ʼei ʼati rahi nōna.

Te tahi nau ʼāvaʼe i muri mai, tei roto Elder Pratt i te hōʼē o te mau tau fifi roa aʼe tā te ʼĒkālesia i ʼite. I rōpū i te ʼati o te fenua, ’ua faʼatupu te mau fifi nō te tereraʼa faufaʼa—mai te hoʼoraʼa fenua ʼe te mau fifi nō te hōʼē tāiete moni tei haʼamauhia e Iosepha Semita ʼe te tahi atu mau melo—i te ʼāmahamaharaʼa ʼe te mārōraʼa i Ketelani. ʼAita te feiā faʼatere nō te ʼĒkālesia i rave tāmau noa i te mau faʼaotiraʼa maitaʼi i te pae tino i roto i tō rātou iho oraraʼa. E pau rahi tā Parley i faʼaruru ʼe ’ua ʼinoʼino ʼoia i te hōʼē taime i te peropheta Iosepha.10 ’Ua pāpaʼi ʼoia i te parau faʼahapa ʼūʼana ia Iosepha ʼe ’ua aʼo nō te pātoʼi atu iāna i roto i te fare pureraʼa. I te hōʼē ā taime, ’ua parau Parley ē ’ua tāmau noa ʼoia i te tiʼaturi i te Buka ʼa Moromona ʼe te Parau Haʼapiʼiraʼa ʼe te mau Parau Fafau.11

’Ua ʼere Elder Pratt i tāna vahine, tōna fenua ʼe tōna ʼutuāfare. Ma te faʼaʼite ʼore ia Iosepha, ’ua tere atu Parley i Missouri. I niʼa i te poromu, ’ua fārerei ʼoia ma te manaʼo-ʼore-hia i te mau hoa ʼāpōsetolo ia Thomas B. Marsh ʼe ia David Patten te hoʼi ra i Ketelani. ’Ua ʼite rāua i te hinaʼaro rahi ē ’ia faʼahoʼihia mai te hōʼēraʼa i roto i te pupu nō te Tino ʼAhuru mā Piti ʼāpōsetolo ʼe ’ua tāparu ia Parley ’ia hoʼi nā muri ia rāua. ’Ua ʼite ʼoia ē ʼaita atu e taʼata tei ʼere rahi roa aʼe māoti o Iosepha Semita ʼe tōna ʼutuāfare.

’Ua ʼimi Parley i te peropheta, ’ua taʼi, ʼe ’ua faʼaʼite ē e mea hape te mea tāna i rave. I roto i te mau ʼāvaʼe i muri mai i te poheraʼa tāna vahine faʼaipoipo, Thankful, tei raro aʼe noa Parley « i te hōʼē ata pouri » ʼe ’ua maʼiri ʼoia i raro aʼe i te mau manaʼo riʼariʼa ʼe te māuruuru ʼore.12 Nō tōna ʼite i te huru nō te aro atu i te pātoʼiraʼa ʼe te faʼahemaraʼa, ’ua « faʼaʼore mau » Iosepha i te hape ʼa Parley, ma te pure nōna ʼe te haʼamaitaʼiraʼa iāna.13 ’Ua maitaʼihia ʼo Parley ʼe te tahi atu mau taʼata tei faʼaea haʼapaʼo noa nā roto i te mau tamataraʼa i Ketelani. ’Ua rahi tō rātou paʼari ʼe ’ua riro mai rātou ʼei mau taʼata hau atu i te hanahana ʼe te maitaʼi. ’Ua riro te reira ʼei tufaʼa nō tō rātou niu nō te faʼaroʼo.

ʼEiaha te tamataraʼa ’ia hiʼohia ʼei manaʼo au ʼore ʼo te Fatu ʼaore rā te hōʼē tāpeʼaraʼa i Tāna mau haʼamaitaʼiraʼa. Te pātoʼiraʼa i roto i te mau mea atoʼa e tufaʼa ïa nō te auahi ʼa te taʼata tamā moni nō te faʼaineine ia tātou nō te hōʼē fā mure ʼore ʼe te tiretiera.14 I te taime ʼa tāpeʼahia ai te peropheta Iosepha i roto i te fare tāpeʼaraʼa nō Liberty, ’ua fa’ata’a mai te mau parau ʼa te Fatu iāna i te mau huru tamataraʼa atoʼa—mai te mau ʼati, te mau faʼahaparaʼa hape—ʼe ’ua faʼahope :

« Mai te mea e hāmama mai ai nā taʼa nō hade iho i te vaha i hāmama-roa-hia i te tītaura’a ia ’oe nā, ’a ʼite mai ʼoe, ʼe tā’u tamaiti nei ē, e noaʼa ia ʼoe te ʼite i te ’ohipa nā roto i teie mau mea ato’a nei, ʼe e riro ho’i ʼei maitaʼi nō ’oe nā.

« ’Ua haere roa atu te Tamaiti ʼa te Taʼata i raro aʼe i teie mau mea ato’a ra. ’Ua hau ānei ʼoe iāna ra ? »15

I roto i teie nei faʼaueraʼa ia Iosepha Semita, ’ua haʼapāpū atoʼa mai te Fatu ʼe ’ua ʼiteahia tōna puʼe mahana ʼe e ʼore roa te reira e haʼapotohia. ’Ua faʼahope te Fatu, « ʼeiaha e mata’u i tā te taʼata nei e rave, nō te mea e vai noa te Atua i piha’i iho ia ʼoe nā e ʼa muri ʼe ʼa muri noa atu ».16

E aha ïa te mau ha’amaita’ira’a nō te faʼaroʼo ? E aha tā te faʼaroʼo e faʼatupu ? ʼAita e hopeʼaraʼa tō te tābula :

E nehenehe tā tātou mau hara e faʼaʼorehia nō te faʼaroʼo i te Mesia.17

Nō te mea e faʼaroʼo tō te mau taʼata e rave rahi e paraparau ïa rātou e te Vārua Moʼa.18

E tae mai te faʼaoraraʼa nā roto i te faʼaroʼo i te iʼoa ʼo te Mesia.19

E fāriʼi tātou i te pūai mai te au i tō tātou faʼaroʼo i te Mesia.20

ʼAore roa e taʼata e tomo atu i roto i te faʼafaearaʼa ʼo te Fatu māoti te feiā tei tamā i tō rātou ’ahu i roto i te toto ʼo te Mesia nō tō rātou faʼaroʼo.21

E pāhonohia mai te mau pure mai te au i te faʼaroʼo.22

Mai te mea ē ʼaita e faʼaroʼo i rotopū i te mau taʼata, e’ita e nehenehe i te Atua ’ia rave i te semeio i rotopū ia rātou.23

I te pae hopeʼa, ’ua riro tō tātou faʼaroʼo ia Iesu Mesia ʼei niu faufaʼa rahi nō tō tātou faʼaoraraʼa mure ʼore ʼe te faʼateiteiraʼa. Mai tā Helamana i haʼapiʼi i tāna mau tamāroa, « ʼA haʼamana‘o, ʼa haʼamana‘o, e ’ia haʼamau i tō ʼoutou niu i ni’a i te papa ra ʼo tō tātou Ora, ʼo te Mesia ïa, te Tamaiti ʼa te Atua hoʻi… ʼo te tumu ’ia patuhia i ni’a i te ta’ata, ʼe ore ʼe ti’a ’ia ma’iri rātou i raro ».24

Tē māuruuru nei au nō te paʼariraʼa o te mau niu nō te faʼaroʼo nā roto mai i teie nei ʼāmuiraʼa. Tāʼu aniraʼa e ’ia rave tātou i te mau faʼatusiaraʼa ʼe ’ia fāriʼi i te haehaʼa tei tītauhia nō te haʼapaʼari i te mau niu nō tō tātou faʼaroʼo i te Fatu ra ia Iesu Mesia. Tē faʼaʼite atu nei au i tōʼu ʼitera’a pāpū Nōna i te i‘oa ʼo Iesu Mesia, ʼāmene.

Te mau Nota

  1. Hi’o Malcolm Gladwell, Outliers: The Story of Success (2008), 40. He is quoting neurologist Daniel Levitin.

  2. Obituary of Bryant Hinckley Wadsworth, Deseret News, 15 nō novema 2017, legacy.com/obituaries/deseretnews.

  3. Hi’o 2 Nephi 28:30. Eʼita tātou e fāriʼi i te tāʼātoʼaraʼa o te ʼite nō niʼa i te materia ʼaore rā te mau ture atoʼa nō niʼa i te materia. E tae mai te reira i te taime e hinaʼarohia ai te reira : ’Ua aʼo ʼe ’ua nā niʼa iho i te aʼo ʼe ’ua faʼaue ʼe ’ua nā niʼa iho i te faʼaue.

  4. I roto i te hāmanira’a mātāmua ʼo te Buka ʼa Moromona, tei nene’ihia i te matahiti 1830, ’ua pāpa’i Iosepha Semita, « te fa’aara atu nei au ia ’outou ē ’ua ’īriti au nā roto i te hōro’ara’a e te mana o te Atua » (hi’o upo’o parau o te Buka a Moromona [1830]). Te mau hāmanira’a i muri mai o te Buka a Moromona tei roto te hō’ē ha’apāpūra’a mai te reira: « ’Ua hōro’ahia te mau pāpa’a parau ia Iosepha Semita, tei ’īriti te reira nā roto i te hōro’ara’a ’e te mana o te Atua » (hi’o ’omuara’a o te Buka a Moromona [2013]).

  5. ’Ua haʼamanaʼo Orson Pratt ē tei reira ʼoia e rave rahi mau taime ʼa ʼīriti ai Iosepha Semita i te Faufaʼa ʼĀpī ʼe ’ua ʼite ʼoia ʼe ʼaita ʼoia i faʼaʼohipa i te hōʼē mauhaʼa i roto i taua ʼīritiraʼa ra. ’Ua parau Elder Pratt : « ’Ua hi’o maira Iosepha, mai te huru e, ’ua tai’o ’oia i tōna mau mana’o, ʼe ’ua haʼapāpū maira ē, ’ua hōro’a mai te Fatu iāna i te Urima ʼe te Tumima i te taime ’aita ʼoia i mātau roa i te Vārua ʼo te fa’aurura’a. Teie nei rā nō tōna ʼaravihi ’ua taʼa iāna te mau raveraʼa ʼa taua Vārua ra, ʼe ’aita ʼoia i hinaʼaro i te tauturu ʼa taua mauhaʼa ra » (« Two Days’ Meeting at Brigham City, 27 ’e 28 nō tīunu 1874 », Millennial Star, 11 nō ātete 1874, 499; hi’o ato’a Richard E. Turley Jr., Robin S. Jensen, ’e Mark Ashurst-McGee, « Joseph the Seer », Liahona, Atopa 2015, 10–17).

  6. ʼO Elder Marion D. Hanks te peresideni misioni ʼe e Hui Mana Faʼatere atoʼa.

  7. Hi’o Luka 8:43-48.

  8. Hi’o Acts 2.

  9. Hi’o Mosia 2:36-37; hi’o ato’a Henry B. Eyring, « ’Ia ineine noa i te pae vārua : ʼA ha’amata vave ʼe ’ia haere itoito noa i mua ». Liahona, Novema 2005, 38 : « Nō reira, te tamatara’a rahi ʼo te oraraʼa o te ʼiteraʼa ïa ē, e faʼaroʼo ʼe e haʼapa’o ānei tātou i te mau faʼaue ʼa te Atua i roto i te mau vero ʼo te oraraʼa nei. ʼEiaha noa nō te faʼaoroma’i i te mau vero, nō te mā’iti rā i te mea maitaʼi i roto i tō rātou riri. Te mea ri’ari’a ʼo te orara’a nei ʼo te oreraʼa ïa e upoʼoti‘a i taua tāta’ura’a ra, ’ia ’ore e faʼataʼahia nō te ho’i ma te hanahana i tō tātou ’āi’a tumu.

  10. Hiʼo Terryl L. Givens and Matthew J. Grow, Parley P. Pratt : The Apostle Paul of Mormonism(2011), 91–98; volume introduction and Introduction to Part 5, The Joseph Smith Papers, Documents, Volume 5: October 1835–January 1838, ed. Brent M. Rogers and others (2017), xxviii-xxxi, 285–93.

  11. Hiʼo « Rata nā P. Pratt, 23 nō me 1837 », i rotoTe mau parau ʼa Iosepha Semita, Documents, Buka 5: ’Ātopa 1835 -- 1838,389. -91

  12. Hiʼo « History of John Taylor by Himself », 15, i roto Histories of the Twelve, 1856–1858, 1861, Church History Library; Givens and Grow, Parley P. Pratt, 101–2.

  13. Hi‘o Autobiography of Parley P. Pratt, nene’ihia e P. Pratt Jr. (1874), 183–84.

  14. Hi‘o 2 Nephi 2:11.

  15. Te Parau Haʼapi’iraʼa ʼe te Mau Parau Fafau 122:7-8.

  16. Te Parau Haʼapi’iraʼa ʼe te Mau Parau Fafau 122:9.

  17. Hi‘o Enosa 1:5-8.

  18. Hiʼo Iaroma 1:4.

  19. Hi’o Moroni 7:26, 38.

  20. Hi’o Alama 14:26.

  21. Hiʼo 3 Nephi 27:19.

  22. Hiʼo Moroni 7:26.

  23. Hi’o Etera 12:12.

  24. Helamana 5:12.