2010–2019
Ndwom a Wɔatow na Dza Wɔnntowee
Ebɔbira 2017


Ndwom a Wɔatow na Dza Wɔnntowee

Mototɔ serɛ hɛn mu kor biara dɛ ontsim adwontokuw no mu wɔ nokwar mu.

Eliza Hewitt kyerɛwee dɛ, “Ewia ne kan wɔ me kra mu ndɛ, a ɔyɛ enyimnyam na ɔhyerɛn kyɛn dza wɔasɔ kɔɔ wɔ asaase wimu biara, osiandɛ Jesus nye me kan.”1 Dɛm tsetse Christian ndwom dze enyimtsew wɔ ndze ngyegyee biara mu a, ɔma nntum nntow a nnkɛyerɛw w’ano. Naaso ndɛ mepɛ mekyerɛ nsensaneeba kor ase a ɔbɔboa wɔ nda binom a ɔ bɛyɛ hɛn dzen anaa anoyerɛw na “asomdwee na enyigye mber” nntum “nnkɔ do tromm” no. Sɛ odur ber bi a nntum nntow enyigye ndwom a hom tse fi binom hɔ no a, meserɛ wo ma esuo nsensaneeba a ɔwɔ ndwom yi mu a ɔma awerɛhyɛmu no mu dzen, “Jesus ayɛ aso dze retsie ndwom a [hom] nnkotum atow no.”2

Nokwar a yehyia dɛ yɛyɛ Nyame mba a yɛtse wiadze a ɔahwe ase no bi nye dɛ, nda binom bɛyɛ dzen, nda a wɔbɔsɔ hɛn gyedzi na hɛn akokodur ahwɛ. Dɛm taferbanyimbɔmu yi botum edua hɛnara hɛn sintɔ do aba, binom hɔn sintɔ, anaa mpo ɔbra mu sintɔ, naaso siantsir biara no, yenhu dɛ wobotum agye ndwom a nkyɛ yɛpɛ dodow dɛ yɛtow na woebir anohoba no dɛ “fefɛw ber wɔ ɔkra [no] mu”3 a Eliza Hewitt kã ho asɛm wɔ ne nyiyimu kor mu no.

Ntsi ebɛnadze na ɔwɔ dɛ yɛyɛ no dɛm mber mu no? Adze kor mu no, yefuwa Ɔsomafo Paul n’afotusɛm na “hɛn enyi da dza yennhu do a … [na] yɛdze abotar tweɔn.”4 Dɛm mber no a ndwom ho enyigye bɔkɔ famu koraa no, yebotum ayɛ komm dze egyina na yeetsie binom ara, dze atwe ahoɔdzen efi ndwom dɛɛdɛw a woetwa hɛn ho ehyia no. Hɛn mu pii a yɛwɔ “ adwontow mu esintɔ” no hɛn awerɛhyɛmu akɔ sor na hɛn adwontow etu mpon ara yie ber a yɛtwee pinn obi a ne ndze mu yɛ dzen na onyim tow no. Ampaara, ɔkyerɛ dɛ onnyiewiei ndwom no ntowee no, ɔsɛ dɛ yɛyɛ dza hɛn ahom botum aye biara dze gyina bɛn Agyenkwa na wiadze Pomfo no, Ɔno a ɔwɔ ndze abɔso mapã no. Afei yefa akokodur efi No tum a Ɔma ɔtse dza yɛnnkãa na yɛdze enya enyidado wɔ Ne messiah ntotɔserɛ wɔ Egya no wɔ hɛn afã. Nokwar “aber a Ewuradze bɛn no” na “asomdwee ebubur no tow ndwom wɔ m’akoma mu [na] adom nhyiren no pue.”5

Dɛm nda no mu a yɛtse dɛ yenntum nntow ndwom yie no, dɛ ma yɛtse nkorɔfo na yɛdwen ho no, mebɛserɛ hɛn, nkaanka Asɔr mu mbabun no, dɛ hom nkaa onnyiewei nhyehyɛɛ no dɛ Nyankopɔn N’adwontokuw no ndze no nyina nnyɛ pɛr. Ɔgye—sopranofo na altofo, baritonefo na bassfo—nsonsonoe do na ɔma ndwom yɛ dɛw. Meserɛ mekã asɛm wɔ Latter-day Saintfo mbaa beenu bi hɔn enyigyesɛm akyerɛw nkitahodzi ho, “Nyankopɔn N’abɔdze biara wɔ kwan wɔ adwontokuw no mu.”6 Sɛ yebu hɛn soronkoyɛ ho enyimtsia anaa yɛper dɛ yɛbɛfa nhwɛdofo adaadaafo—nhwɛdofo a ɔnam egyapadze ne mperee ho na social media suban huhuw a wonnkotum enya a, yɛyew ndzepa a ɔwɔ ndze na ndwom a Nyankopɔn hyehyɛɛ ber a Ɔbɔɔ wiadze a ndzɛmba ahorow wɔ mu no.

Afei, iyi nnkyerɛ dɛ obiara a ɔkã Ɔdomankoma adwontow yi ho no botum ahyɛ ase atsẽatsẽa mu atow ɔnoara ne nyame ndwom. Nsonsonee nnkyerɛ begyabegyayɛ, na adwontokuw hia ma nhyehyɛɛ pa—hɛn botae ndɛ no, Elder Hales, mebɛkã no dɛ, osuanyiyɛ—mbom ber a yɛagye nyikyerɛ krɔkrɔn ho awensɛm na mbɛnkuw nhyehyɛɛ a wɔwenee ansaana wɔrobɔ wiadze ato mu no, nna afei hɛn Ɔsor Egya enyi gye dɛ yɛdze hɛnankasa hɛn ndze bɔtow, a ɔnnyɛ obi dze. Gye woho dzi, na gye No dzi. Mma mbrɛ wo bo esom no ase, anaa nntõtõ wo ntoboa ase. Ne kɛse mu no, mma nngyaa w’asɛdze wɔ ndwom tow no mu. Dɛn ntsi a? Osiandɛ eyɛ soronko; nnyi nhyɛananmu. Ndze kor po yew a ɔtsew ɔdwontownyi biara ɔkã hɛn dɛm ɔnnkyebo asetsena adwontokuw kɛse yi ho, a hɔn a wɔkã ho yɛ hɔn ɔyɛ hɔn dɛ wogyina nkyɛn wɔ kuw yi mu ana nkyɛn wɔ Asɔr mu.

Mpo ber a merehyɛ hom nyina nkuran dɛ hom benya gyedzi wɔ ndwom a no tow bɛyɛ dzen ho no, Medze kradoyɛ gye to mu dɛ wɔ siantsir ahorow mu medzi aper wɔ ndwom ahorow bi a nkyɛ ɔsɛ dɛ wɔtow—naaso wonnyaa—nntowee ho.

Sɛ mohwɛ aman sikasɛm a ɔnnyɛ kor wɔ wiadze no mu a, minya afɔdzi kakra dɛ menye Eliza Hewitt botow no ndwom “nhyira a [Nyame] dze ma me sesei [na] enyigye a wɔahyehyɛ no wɔ sor”7 Dɛm ndwom no yennkotum atow no nokwar mu, ma ɔahyɛ mã, gyedɛ yɛdze enyidze ahwɛ ehiafo. Aman mu sikasɛm ayɛ yɛ mpaa a ɔkɔ do dze mpaa ba “ afe to afe, na mbasantsen dze kɔ mbasantsen do. Ɔsɛɛ honam, ɔdwedwe sunsum, opira ebusua ebusua, na ɔsɛɛ adaaso. Sɛ yebotum dze enyimia etu ohia ase, dɛ mbrɛ Jesus hyɛ hɛn ntaataado no a, annhwɛ a hɔn a hɔn asetsena mu nnyɛ a wɔwɔ wiadze no botum dze hɔn men mu agyegye do kakra wɔ “Ewia ne Kan wɔ Me Kra mu Ndɛ”, annhwɛ a ɔyɛ hɔn ber a odzi kan wɔ hɔn asetsena mu.

Afei so ɔyɛ me dzen dɛ mobɔtow ɔhyewbɔ, ehurusi ndwom ber a nkorɔfo bebree etwa hɛn ho a wɔwɔ adwen mu na honandua mu yarba, adzesoadze a n’ase nntu. Ɔyɛ yaw dɛ ma adatserfo na ahwɛfo mbɔdzembɔ nyina ekyir no, a ebusuafo kã ho no, adzesoa no nnkɔ. Mobɔ mpaa dɛ yɛnnkɛma Nyankopɔn mba yinom edzi yaw dzinn na dɛ yebenya No tum no dze atse ndwom no a wonntum nntow no.

Na mowɔ enyidado dɛ dabi wiadze adwontow kɛse bi bɛhyehyɛ nyimpakuw na kasahorow nyina abɔ mu, apaa mu akã dɛ etur na asabokwa ndze, emumuyɛ na kasafĩ nnyɛ kwan a wɔdze siesie nyimpa ntamu wentwiwentwi. Ɔsor mpaamukã kyerɛ hɛn dɛ kwan kortsee a yebotum dze asɔw hɛn aman mu nsɛmsɛm pii yie nye dɛ yɛbɔdɔ Nyankopɔn na yesie Ne mbrasɛm, ama oebuei abow dze nkwagye anamɔn dze adodɔ hɛnho dɛ anyɛnkofo. Nkɔnhyɛnyi Ether kyerɛɛ dɛ yɛwɔ “enyidado a osi pi dɛ wiadze papa bi wɔ hɔ.” Ɔrekenkan dɛm adwen no mfe apem n’ekyir no, Moroni a akõ- na begyabegyayɛ ahaw no no, paa mu kãa dɛ “kwan a oye kyɛn biribiara” a wɔdze kɔ dɛm wiadze mu no, ber nyina ɔbɛyɛ Jesus Christ asɛmpa no.8

Mbrɛ osi yɛ hɛn enyisɔ dɛ yɛwɔ ɔhaw horow mu yi, ofi ber to ber no, ɔba no dɛ, yehu dɛ ndwom fofor bi ba a ɔnam siantsir fofor bi do no, yenntum nntow. Iyi yɛ ber a hɛn atsenkã dɔ kɔ bun ara yie na ɔyɛ dza ɔfa hɛnho ankorankor na ɔyɛ krɔnkrɔn mpo, ma dɛ yɛnntum nkã anaa onyi dɛ yɛkã—tse dɛ Cordelia no dɔ a ɔwɔ ma n’egya a, ɔkasaa faa ho dɛ: “Modɔ no  … krɔn soronko kyɛn me tɛkyɛrɛma. … Monnkotum epegya m’akoma wɔ m’anomu.”9 Atsenkã yinom ba hɛn do dɛ adze krɔnkrɔn a yennkotum akasa ho—sunsum mu adze a yenntum nkã—tse dɛ mpaabɔ no a Jesus bɔe maa Nephifo mbofra no. Hɔn a wɔyɛ ho adasefo no kyerɛwee faa dza osii no ho dɛ:

“Enyiwa nnhun, nna asowa so nntsee dɛm anwanwadze akɛse a ɔtse dɛm a yehunii na yɛtsee dɛ Jesus rekã kyerɛ Egya no bi da; 

“… Na tɛkyerɛma biara runntum nnkã, anaadɛ ɔdasanyi biara runntum nnkyerɛw, nna adasamba hɔn akoma runntum mmfa anwanwadze akɛse a ɔtse dɛm a yehunii na yɛtsee dɛ Jesus rekã .10

Mber krɔnkrɔn yinom no yenntum nnkã ho hwee osiandɛ sɛ yetum mpo kã ho asɛm a, ɔbɛyɛ dɛ ma yɛregu ho fĩ.

Enuanom na nkyerɛbaa, yɛtse wiadze a ɔnnkyebo mu a no mu ndwom pii yennkotum atow, anaa yɛnnyãa ho ntowee. Naaso mototɔ serɛ hɛn mu kor biara ma wɔatsena adwontokuw no mu na oenyã no mu dɛw a ɔyɛ ndwom a ɔsom bo sen adze nyina—ndwom a ɔfa ɔdɔ a ɔpon ho.”11 Enyigye mu ara, tsenabew wɔ hɔ ma hɔn a wɔda ho bisa. Tsenabew wɔ hɔ ma hɔn a ɔson hɔn kasae, na wobu amandze a ɔyɛ amanfra, na wofifi amanaman pii mu. Kwan wɔ hɔ ma ahokwafo, ma awarfo, ma ebusua ebusua akɛse; na nyia onnyi ba. Tsenabew wɔ hɔ ma hɔn a nkyɛ wɔwɔ nsɛmbisa wɔ hɔn gyedzi ho na tsenabew wɔ hɔ ma hɔn a wɔda ho bisa. Tsenabew wɔ hɔ ma hɔn a ɔson hɔn honandua mu atsenkã. Ne sin ara, kwan wɔ hɔ ma obiara a ɔdɔ Nyame na odzi Ne mbrasɛm no nyi dɛ esusudze a wɔnnsesã a wɔdze to ankorankor suban ho, osiandɛ Nyame ho dɔ nye ndwom a hɛn nyina wɔ mu kyɛfa, nokwar hɛn ahwehwɛdze kor dɛ yɛbɛyɛ setsie ama No no, wonnkotum eyi efi ndwom no mu. Nyamesom mu nyɛe a ohia a ɔyɛ ɔdɔ na gyedzi, nnuho na ayamuyie kã ho yi, tsenabew wɔ dɛm adwontokuw ma obiara ɔbɛpɛ dɛ ɔwɔ hɔ, osiandɛ hɛn nyina yɛ Nyankopɔn Ne mba na yɛyɛ kor wɔ N’enyim.12 Egya dɔfo kã kyerɛ hɛn mu kor biara, “mbrɛ etse biara bra” na Ɔdze kã ho, “Mma nnhyehyɛ dɛ ebɛtsena wo ndadaw mu.” Yɛyerɛw hɛn ano na yɛkaa Nyankopɔn esi pi dɛ Ɔbɛyɛ hɛn akyɛn yɛdwen ho dɛ yebotum abɛyɛ koraa.

Dɛm adwontow kɛse yi a ɔyɛ Ne nhyehyɛɛ ma hɛn nkwagye ntowdo yi, wɔma yɛmfa ahobrɛase nhwɛ Ne nsa totow abae na yɛnkɔ do nsũa ndwom a yenntum nntow anaa yennyaa ntowee no, kesi ber a yebotum dze dɛm “ndwom dɛw horow ama [hɛn] Hen.”13 Afei da kor, dɛ ma asɔr ndwom a yɛpɛ no se no:

Yɛbɔtow na yɛatsẽatsẽa mu yɛnye heaven nsordaafo,

Hosanna…nka Nyame na ɔnye Eguamba no! …

… Dɛ Jesus tse ne gya tseaseanam mu risian!14

Megye dase dɛ dɛ dɔ no reba a, Nyankopɔn hɛn Onnyiewiei Egya no bɔsoma Ne Ba a Wɔwoo no Kortoo no aba asaase, dɛm aber yi Obedzi adze dɛ ahemfo Hen afebɔɔ. Megye dase dɛ iyi nye N’Asɔr wɔdze asan ananmu aba na kwan a wɔdze N’asɛmpa ho nkyerɛkyerɛ na nkwagye ayɛdze rebrɛ adasamba nyina. Sɛ Ne nsɛm “ahɛn asaasetɔw biara [na] wɔasera mantaw biara no,”15 Jesus [beyi] n’enyim a Ɔayerɛw n’ano.”16 Onnyiewiei ewia behyerɛn mbordo ama ɔkra do dɛm da no. Ama dɔn yi wɔahye ho anohoba aba no, mobɔ ho mpaa ntotosɛrɛ mu wɔ Jesus Christ dzin mu, amen.

Nsɛnsin

  1. “There Is Sunshine in My Soul Today,” Hymns, no. 227.

  2. Hymns, no. 227.

  3. Hymns, no. 227.

  4. Romefo 8:25.

  5. Hymns, no. 227.

  6. Bill Staines, “All God’s Critters Got a Place in the Choir,” in Laurel Thatcher Ulrich and Emma Lou Thayne, All God’s Critters Got a Place in the Choir (1995), 4.

  7. Hymns, no. 227.

  8. Hwɛ Ether 12:4, 11.

  9. William Shakespeare, King Lear, nyɛɛ 1, ahwɛe 1, nsensanee 79–80, 93–94.

  10. 3 Nephi 17:16–17; woetsĩ mu akã ho.

  11. Alma 5:26; hwɛ Alma 26:13 so.

  12. Hwɛ 2 Nephi 26:33.

  13. Hymns, no. 227.

  14. “Nyame no Sunsum Tse dɛ Ogya,” Asɔr Ndwom, nkanee 28

  15. Teachings of Presidents of the Church: Joseph Smith (2007), 142.

  16. Hymns, no. 227.