2010–2019
Li roxichal li Dios ut li k’uub’anb’il na’leb’ re li kolb’a-ib’
Abril 2017


Li roxichal li Dios ut li k’uub’anb’il na’leb’ re li kolb’a-ib’

Rik’in naq wan qe li yaal chirix li roxichal li Dios ut li qajunajil rik’ineb’, wan qe li tz’aqal aj k’amol qab’e choq’ re li qab’eenik chiru li qayu’am sa’ ruchich’och’.

I.

Li xb’een raqal reheb’ lix Raqalil li Paab’aal naxye: “Laa’o naqapaab’ li Dios, li Junelik Yuwa’b’ej, ut li Jesukristo, li Ralal, ut li Santil Musiq’ej.” Naqach’utub’ qib’ rik’in jalaneb’ chik aj Kristiano sa’ xpaab’ankil jun Yuwa’b’ej ut jun K’ajolb’ej ut jun Santil Musiq’ej, a’b’an li k’a’ru naqapaab’ laa’o chirixeb’, jalan wi’ rik’in li neke’xpaab’ jalaneb’. Ink’a’ naqapaab’ li na’leb’ re li Loq’laj Roxichal jo’ nayeeman re xb’aan li jun ch’ol chik aj Kristiano. Sa’ li xb’eenil k’utb’esink, laj Jose Smith kiril wiib’ chi Winq, wiib’eb’, ut chi jo’kan kik’utb’esiman chi saqen ru naq moko yaal ta li paab’ahom chirix li Dios ut li roxichal li Dios sa’ li kutan a’an.

Chixjunpak’al li paab’ahom naq li Dios a’an jun muqmuukil na’leb’ ink’a’ naru nanawman chi moko natawman ru, wan li yaal chirix ani li Dios ut k’a’ru li qajunajil rik’in, naru taanawmanq ru ut a’an lix laawil li jun ch’ol chik li na’leb’ sa’ li qatzol’leb’. Sa’ li Santil Hu, tz’iib’anb’il resil lix xnimal ru tij li Jesus, sa’ wi’ kixye naq “A’an a’in li junelik yu’am: naq te’xnaw aawu laa’at li junat chi tz’aqal Dios ut li xataqla chaq, li Jesus a’ li Kristo” (Jwan 17:3).

Jalam-uuch
Santil Hu

Li yalok q’e re xnawb’al ru li Dios ut lix k’anjel kitikla rub’elaj li yu’am a’in ut arin ink’a’ taaraqe’q. Li Profeet aj Jose Smith kixk’ut, “Taaraj ru jun nimla hoonal chirix naq ak xatnume’ chiru li tz’apleb’ t’ikr toj reetal naq taatzol [chixjunil li xb’eenil na’leb’ chirix li taqenaqil loq’al].”1 Nokokab’lak sa’ xb’een li qanawom xqataw sa’ lix na’ajeb’ li musiq’ej koowan wi’ chi rub’elaj li qayu’am arin. Jo’kan ut, sa’ xyalb’al xq’e chixtzolb’aleb’ laj Israelita chirix ani li Dios ut lix junajil rik’in li ralal xk’ajol, li profeet aj Isaias kixye jo’ tz’iib’anb’il sa’ li Santil Hu:

“Ani teejuntaq’eeta wi’ li Dios malaj k’a’ru teejalamuuchi wi’? …

“Ma ink’a’ tab’i’ nekenaw laa’ex? Ma ink’a’ eerab’ihom resil? Ma toj maji’ naseraq’imank eere chalen chaq junxil? Ma ink’a’ eetawom ru chalen chaq sa’ xk’ojlajik li ruchich’och’?” (Isaias 40:18, 21).

Naqanaw naq li oxib’ komon sa’ li roxichal li Dios jalan wi’ li jun rik’in li jun chik. Naqanaw a’in xb’aan li tzol’leb’ k’eeb’il xb’aan li Profeet aj Jose Smith: “Li Yuwaʼbʼej wan jun xxaqalil li tibʼ ut bʼaq okenaq, li naru nachʼeʼman joʼ chanru li re li winq; joʼkan ajwiʼ li Kʼajolbʼej; aʼbʼan li Santil Musiqʼej maakʼaʼ xxaqalil re tibʼ ut bʼaq; musiqʼejil winq bʼan aʼan. Wi ta inkʼaʼ joʼkan, li Santil Musiqʼej inkʼaʼ raj taaruuq chi hilank qikʼin” (Tz. ut S. 130:22).

Chirix li taqenaqil k’anjel jo’ Dios li Yuwa’b’ej sa’ li roxichal li Dios, jo’ ajwi’ chirix lix k’anjeleb’ li junjunq reheb’, li Profeet aj Jose kixch’olob’:

Jalam-uuch
Li Profeet aj Jose Smith

“Yalaq ani li rilom chaq li choxa chi tehok naxnaw naq oxib’eb’ li wankeb’ sa’ choxa li wankeb’ xlaaweb’ re wankilal, ut wan jun li najolomin sa’ xb’een chixjunil. …

“… Li oxib’ a’in … a’aneb’ Dios li xb’een, aj Yo’ob’tesinel; Dios li xkab’, aj Tojol-ix; ut Dios li rox, aj Yehol Nawom malaj aj Ch’olob’anel.

“[A’an] lix k’ulub’il li Yuwa’b’ej chi jolomink jo’ aj Taqlanel malaj Awa’b’ej, li Jesus jo’ aj Bʼaanunel Uuchil, ut li Santil Musiq’ej jo’ aj Ch’olob’anel malaj aj Yehol Nawom.”2

II. Li k’uub’anb’il na’leb’

Naqataw ru li qajunajil rik’ineb’ li komon sa’ li roxichal li Dios rik’in li k’a’ru k’utb’esinb’il chirix li k’uub’anb’il na’leb’ re li kolb’a-ib’.

Eb’ li patz’om jo’ “B’ar nokochal chaq?” “K’a’ut naq wanko arin?” ut “Bar yooko chi xik?” sumenb’ileb’ sa’ li “k’uub’anb’il na’leb’ re li kolb’a-ib’, li “nimla k’uub’anb’il na’leb’ re sahil ch’oolejil, malaj li “k’uub’anb’il na’leb’ re li tojb’al-ix” jo’ nayeeman re xb’aaneb’ li loq’laj hu” (Alma 42:5, 8, 11). Lix evangelio li Jesukristo wan sa’ xyi li k’uub’anb’il na’leb’ a’in.

Jo’ musiq’ejil rajal xk’ajol li Dios, sa’ jun yu’amej rub’elaj li qayu’am sa’ ruchich’och’, laa’o kiqaj jun li eechanihom re li yu’am maak’a’ roso’jik, a’b’an ink’a’ chik tooruuq chi xik chi uub’ej chi maak’a’ qawanjik sa’ ruchich’och’ rik’in jun li qatib’el. Re xk’eeb’al qe a’an, li qaChoxahil Yuwa’ kijolomin sa’ xb’een lix yo’ob’tesinkil li ruchich’och’ a’in, b’ar, chi maak’a’ chik qajultikahom chirix li k’a’ru kik’ulman naq maji’ nokoyo’la arin, tooruuq raj chixk’utb’al li qajom chi ab’ink chiru lix chaq’rab’ ut chi chaab’ilo’k rik’in xnumsinkil li ch’a’ajkilal ut yalok-ix re li ruchich’och’. A’ut, chiru li qayu’am sa’ ruchich’och’, ut xb’aan li T’ane’q re li xb’eenil qana’ qayuwa’, taqak’ul li musiq’ejil kamk rik’in naq isinb’ilo chiru li rilob’aal li Dios, tz’ajninb’ilo xb’aan li maak, ut toowanq rub’el xwankil li kamk. Nawb’il chaq a’in sa’ lix k’uub’anb’il na’leb’ li Yuwa’b’ej ut kik’eeman chanru taaruuq toonumtaaq sa’ xb’een chixjunil li ramleb’ a’in.

III. Li roxichal li Dios

Rik’in xnawb’al li rajb’al lix nimla k’uub’anb’il na’leb’ li Dios, anajwan taqatz’il rix lix k’anjeleb’ li oxib’ komon sa’ li roxichal li Dios sa’ li k’uub’anb’il na’leb’ a’an.

Qatikib’aq rik’in jun tzol’leb’ sa’ li Santil Hu. Re xchoyb’al lix xkab’il hu reheb’ laj Korintios, li Apostol aj Pablo naxye li aatin a’in chirix li roxichal li Dios re Yuwa’b’ej, K’ajolb’ej, ut Santil Musiq’ej: “Li rusilal li Qaawa’ Jesukristo, lix rahom li Dios ut lix junajihom [malaj lix komonil3] li Santil Musiq’ej chiwanq taxaq eerik’in chejunilex” (2 Korintios 13:13).

Li raqal a’in re li Santil Hu na’aatinak chirix li roxichal li Dios ut naxye resil lix nimajwal rahom li Dios li Yuwa’b’ej, li k’anjel aj uxtaan ut aj kolonel re li Jesukristo, ut xkomonil li Santil Musiq’ej.

Dios li Yuwa’b’ej

Chixjunil natikla rik’in Dios li Yuwa’b’ej. Us ta b’ayaq ajwi’ naqanaw chirix a’an, li k’a’ru naqanaw a’an aajel ru sa’ xtawb’al ru lix taqenaqil k’anjel, li qajunajil rik’in a’an, ut lix k’anjel aj jolominel sa’ lix k’uub’anb’il na’leb’ re li kolb’a-ib’, li Yo’ob’tesink, ut chixjunil chik li kichal chirix a’an.

Jo’ kixtz’iib’a li Elder Bruce R. McConkie naq kamk re: “Relik chi yaal, wan jun ajwi’ li tz’aqal ut yo’yookil Dios. A’an li Yuwa’b’ej, li Nimajwal Elohim, li ani Q’axal Taqenaq Xwankil, aj Yo’ob’tesihom re ut aj Taqlanel re chixjunil.”4 A’an lix Dios ut lix Yuwa’ li Jesukristo, jo’ qe chiqajunilo. Li Awa’b’ej David O. McKay kixk’ut naq “li xb’eenil yaal li kiyehe’ xb’aan li Jesukristo a’an a’in, naq chirix, chi taqe’q, ut sa’ xb’een chixjunil wan li Dios li Yuwa’b’ej, Qaawa’ re li choxa ut li ch’och’.”5

Li k’a’ru naqanaw chirix ani li Dios li Yuwa’b’ej nachal sa’ lix k’anjel ut lix k’utum li Ralal Junaj Chirib’il chiru, li Jesukristo. Jo’ kixk’ut li Elder Jeffrey R. Holland, jun rajb’al lix k’anjel li Jesukristo li q’axal aajel ru, a’an xk’utb’esinkil chiruheb’ li winq “chanru li Dios li qaJunelikil Yuwa’, … xk’utb’esinkil chiru li junjunq qe ani tz’aqal lix Yuwa’, li qaYuwa’ sa’ Choxa.”6 Sa’ li Santil Hu wan xnawom xch’ool li apostol naq li Jesus a’an “xjalam [ru]” lix junxaqalil lix Yuwa’ (Hebreos 1:3), li yal naxch’olob’ xyaalal lix k’utum li Jesukristo naq “li x’ilok wu, xril ru li Yuwa’b’ej” (Jwan 14:9).

Li Dios li Yuwa’b’ej a’an lix Yuwa’ li qamusiq’. Laa’o li ralal xk’ajol. A’an nokoxra, ut chixjunil li naxb’aanu, a’an choq’ re li qajunelikil chaab’ilal. A’an li kiyiib’ank re li k’uub’anb’il na’leb’ re li kolb’a-ib’, ut xb’aan lix wankilal lix k’uub’anb’il na’leb’ naq naxtz’aqob’resi ru li rajb’al choq’ re li xnimal ru xloq’al li ralal xk’ajol.

Li K’ajolb’ej

Choq’ reheb’ li winq, li komon sa’ li roxichal li Dios li mas ilb’il, a’an li Jesukristo. Jun chaab’il tzol’leb’ xb’aan li Xb’eenil Awa’b’ejil sa’ 1909 naxye naq a’an “li xb’een yo’lajenaq sa’ xyanqeb’ chixjunil li ralal xk’ajol li Dios—li xb’een chirib’il sa’ musiq’ej, ut li junaj ajwi’ li chirib’il sa’ tib’elej.”7 Li K’ajolb’ej, li q’axal nim xwankil sa’ xb’een chixjunil, kisik’e’ ru xb’aan li Yuwa’b’ej re xk’eeb’al chi uxmank lix k’uub’anb’il na’leb’ li Yuwa’b’ej—re xk’anjelankil lix wankil li Yuwa’b’ej re xyo’ob’tesinkileb’ li ruchich’och’ maak’a’ rajlankileb’ (chi’ilmanq Moises 1:33) ut re xkolb’aleb’ li ralal xk’ajol li Dios chiru li kamk xb’aan lix waklijik chi yo’yo ut chiru li maak xb’aan lix tojb’al rix li maak li kixb’aanu. Relik chi yaal, li choxahil mayej a’in, a’an “li b’aanuhom q’axal wi’chik aajel ru sa’ chixjunil li resilal li winqilal.”8

Jalam-uuch
Li Qaawa’ Jesukristo

Sa’eb’ li loq’laj hoonal moko k’iheb’ ta naq li Dios li Yuwa’b’ej naxye resil li Ralal, a’an naxye, “A’in li walal raaro inb’aan; a’an cherab’ihaq” (Markos 9:7; Lukas 9:35; chi’ilmanq ajwi’ 3 Nefi 11:7; Jose Smith—Resilal 1:17). Jo’kan ut, a’an li Jesukristo, Jehova, lix Dios laj Israel, li na’aatinak rik’in ut sa’ xtz’uumaleb’ re li profeet.9 Chi jo’kan, naq li Jesus kixk’utb’esi rib’ chiruheb’ laj Nefita chirix lix waklijik chi yo’yo, kixye naq a’an “lix Dios chixjunil li ruchich’och’ ” (3 Nefi 11:14). Chi jo’kan naq chi kok’ aj xsa’ li Jesus na’aatinak jo’ “li Yuwa’b’ej ut li K’ajolb’ej” rik’ineb’ li profeet sa’ lix Hu laj Mormon ut rik’ineb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan. A’an jun lix k’ab’a’ li nach’olob’aman sa’ lix tzol’leb’ li Xb’eenil Awa’b’ejil ut lix Molameb’ li Kab’laju chi Apostol yal 100 chihab’ chaq anajwan.10

Li Santil Musiq’ej

Li rox komon sa’ li roxichal li Dios, a’an li Santil Musiq’ej, nawb’il ajwi’ ru jo’ li Loq’laj Musiq’ej, lix Musiq’ li Qaawa’, ut aj K’ojob’anel Ch’oolej. A’an li komon sa’ li roxichal li Dios li wan rilom rik’in li musiq’anb’il na’leb’ re li junjunq qe. Jo’ jun musiq’ejil winq (chi’ilmanq Tz. ut S. 130:22), a’an naru taahilanq qik’in ut tixb’aanu lix aajelil ru k’anjel re naq te’ruuq chiraatinankil rib’ chirib’ileb’ rib’ li Yuwa’b’ej jo’wi’ li K’ajolb’ej ut li ralal xk’ajol li Dios sa’ ruchich’och’. Naab’aleb’ li raqal sa’eb’ li loq’laj hu neke’xk’ut naq lix k’anjel a’an re xch’olob’ankil xyaalal li Yuwa’b’ej ut li K’ajolb’ej (chi’ilmanq Jwan 15:26; 3 Nefi 28:11; Tz. ut S. 42:17). Li Kolonel kixyeechi’i naq laj K’ojob’anel Ch’oolej tixk’ut chiqu chixjunil li k’a’aq re ru, tixjultika qe chixjunil li k’a’aq re ru, ut tixk’am qab’e toj sa’ xjunqaxalil li yaal (chi’ilmanq Jwan 14:26; 16:13). Jo’kan ut, li Santil Musiq’ej nokoxtenq’a chixtz’ilb’al rix li yaal rik’in li tik’ti’, naxk’am qab’e sa’ li aajel ru tento taqab’aanu, ut nokoxtenq’a chixnumsinkileb’ li ch’a’ajkilal ut yale’k-ix re li yu’amej.11 A’an ajwi’ li b’e santob’resinb’ilaqo wi’, a’an a’an naq ch’ajob’resinb’ilaqo toj reetal naq maak’a’aq chik li qamaak (chi’ilmanq 2 Nefi 31:17; 3 Nefi 27:20; Moroni 6:4).

IV.

Jo’kan ut, chan ru nokotenq’aak anajwan rik’in xtawb’al ru li choxahil musiq’anb’il tzol’leb’ a’in chirix li roxichal li Dios ut li k’uub’anb’il na’leb’ re li kolb’a-ib’?

Rik’in naq wan qe li yaal chirix li roxichal li Dios ut li qajunajil rik’ineb’, chirix li rajb’al li yu’amej, ut chirix k’a’ru li qajunelikil eechanihom, wan qe li tz’aqal aj k’amol qab’e ut xk’ojob’ankil qach’ool choq’ re li qab’eenik chiru li qayu’am sa’ ruchich’och’. Naqanaw ani naqaloq’oni ut k’a’ut naq nokoloq’onink. Naqanaw aniho laa’o ut li k’a’ru naru too’ok wi’ (chi’ilmanq Tz. ut S. 93:19). Naqanaw ani wan xwankil chixb’aanunkil chixjunil a’in, ut naqanaw li k’a’ru tento taqab’aanu re xk’ulb’aleb’ chi sa qach’ool li xnimal ru osob’tesink li neke’chal rik’in lix k’uub’anb’il na’leb’ li Dios re li kolb’a-ib’. Chan ta wi’ ru naq naqanaw chixjunil a’in? Naqanaw xb’aaneb’ lix musiq’anb’il na’leb’ li Dios reheb’ lix profeet ut qe chiqajunjunqal.

Xk’ulb’al li k’a’ru ch’olob’anb’il xb’aan li Apostol aj Pablo naq “tz’aqalaq [qe qu] jo’ naq tz’aqal re ru li Kristo” (Efesios 4:13) naraj ru xkomon chik wi’chik chiru yal xk’ulb’al qanawom. Moko tz’aqal ta ajwi’ naq q’unb’esinb’il qach’ool naq yaal li evangelio; tento b’an naq took’anjelaq ut took’oxlaq toj reetal naq jalb’il qach’ool xb’aan. Chixjunpak’al lix na’leb’il li ruchich’och’, li nokohe’xtzol chixnawb’al ru k’a’ruhaq, li k’uub’anb’il na’leb’ re li kolb’a-ib’ ut lix evangelio li Jesukristo nokohe’xtzol chi ok jo’ k’a’ruhaq.

Jalam-uuch
Li Awa’b’ej ThomasS. Monson

Jo’ kixk’ut li Awa’b’ej Thomas S. Monson sa’ li jolomil ch’utub’aj xnume’:

“Jun eechej aajel ru sa’ li k’uub’anb’il na’leb’ [re li kolb’a-ib’], a’an aj Kolol qe, li Jesukristo. Wi ta ink’a’ kixmayeja chaq rib’ re xtojb’al rix li qamaak, chixjunil sachenaq raj. A’b’an moko tz’aqal ta yal xpaab’ankil a’an ut lix k’anjel. Tento took’anjelaq ut tootzoloq, toosik’oq ut tootijoq, taqajal qak’a’uxl ut toochaab’ilo’q. Tento taqanaweb’ ru lix chaq’rab’ li Dios ut taqayu’amiheb’. Tento taqak’ul lix k’ojob’anb’il k’anjel re li kolb’a-ib’. Ka’ajwi’ rik’in xb’aanunkil chi kama’an taqak’ul li sahil ch’oolejil li tz’aqal ut maak’a’aq roso’jik. …

“Sa’ xchamal li waam ut chi tuulan inch’ool chi tz’aqal,” kixye li Awa’b’ej Monson, “Ninch’olob’ xyaalal li xnimal ru xmaatan lix k’uub’anb’il na’leb’ li qaYuwa’ choq’qe laa’o. A’an li junaj chi tz’aqal b’e re li tuqtuukilal ut li sahil ch’oolejil arin jo’ ajwi’ sa’ li yu’am chalel.”12

Nintiq xnawom inch’ool rik’in li re li qaraarookil profeet ut awa’b’ej. Ninch’olob’ xyaalal naq wan jun qaChoxahil Yuwa’ li nokoxra. Ninch’olob’ xyaalal naq wan li Santil Musiq’ej li nokoxb’eresi. Ut ninch’olob’ xyaalal li Jesukristo, aj Kolol qe, li naxk’e chi uxman chixjunil a’in, sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.

Eb’ li raqalil

  1. Enseñanzas de los Presidentes de la Iglesia: Jose Smith (2007).

  2. Enseñanzas: Jose Smith,.

  3. A’an a’in li naraj naxye junajihom naq sik’b’il chaq ru li aatin a’in xb’aaneb’ li kex’jaltesi ru li Versión King James (chi’ilmanq The Oxford Universal Dictionary, 3rd ed., revised 1955, 352).

  4. Bruce R. McConkie, A New Witness for the Articles of Faith (1985), 51.

  5. David O. McKay, sa’ Conference Report, oct. 1935, 100.

  6. Jeffrey R. Holland, “La grandiosidad de Dios,” Liahona, nov. 2003.

  7. Xb’eenil Awa’b’ejil, “The Origin of Man,” Ensign, feb. 2002, 26, 29.

  8. Ch’ilmanq, choq’ eetalil, Russell M. Nelson, “Roksinkil lix wankil li Jesukristo sa’ li qayu’am,” Liahona, mayo 2017; “Li yo’yookil Kristo: Lix ch’olb’ahomeb’ li Apostol,” Liahona, abr. 2000.

  9. Chi’ilmanq Joseph Fielding Smith, Doctrines of Salvation, comp. Bruce R. McConkie (1954), 1:27.

  10. Chi’ilmanq, li Xb’eenil Awa’b’ejil ut lix Molameb’ li Kab’laju chi Apostol, “The Father and the Son,” Ensign, abr. 2002, 13–18.

  11. Chi’ilmanq Robert D. Hales, “Li Santil Musiq’ej,” Liahona, mayo 2016.

  12. Thomas S. Monson, “Li xtz’aqalil ru b’e re li sahil ch’oolejil,” Liahona, nov. 2016.