Te Bwanaa ni Kauring

Te burabeti ae Etekiera e bungiaki uabwi te ririki n nako imwaain Riaai ao ana utu a kitana Ierutarem. N 597 IK, n ana ririki 25, Etekiera bon temanna mai buakoia aika kairaki nako Bwaburon bwa taenikai iroun Nebukaneta, ao n aron ae ti ataia, e kabanea maiuna ae bwanin ikekei.¹ Boni kaain te baronga are a katabeaki kaaina bwa a ana tararua tabeia n ibonga, n aron ae karaoia Aaron, ao ngke 30 ana ririki, e riki bwa te burabeti.²

Ni wetean Etekiera, Iehova e kamanena te taeka ni kabootau ibukin te te tia tantani.

“Ngkana tao [te tia tantani] e noora te kabang ba e roko i aon te aba, ao ngkana tao e katanga te bu iai, ma n tuangia aomata n reirei’a;

“Ao ane e ongo tangin te bu, ao e aki m’anea te reirei; ma ngkana tao e nora rokon te kabang, ma n uotia nako, ao e na memena rarana i aon oin atuna.”³

E ngae n anne, “ngkana tao e nora rokon te kabang te tia tantani, ao ngkana e aki katanga te bu, ao ngkana a aki tuangaki aomata n reireiaki; ao ngkana e roko te kabang, ma n uota nako te aomata temanna mai buakoia, … ma N na ukoukora boon raraana ni bain te tia tantani.”⁴

N taetae ngkanne ni kaineti nakon Etekiera, e kabwarabwara Iehova, “Ai arom naba ngkoe, ae natin te aomata, I kateiko ba te tia tantani nakon te bata are Iteraera; ma ngaia ae ko na ongo te taeka mai wiu, ao ko na tuangia n reirei’a mai Rou.”⁵ Te kauring bwa ko na kararoako man te bure.

“Ao ngkana I kangai nakon te aomata ae buakaka, ko na boni mate, ao ngkana tao ko aki taetae n tuangia te aomata ane buakaka ba e na kitana aroarona; ao e na mate te aomata ane buakaka i buakon ana buakaka. Ma N na ukoukora boon raraana ni baim.

“Ma ngkana tao ko tuanga te aomata ae buakaka taekan aroarona ba e na rairaki maiai; ao ngkana tao e aki rairaki man aroarona; ao e na mate i buakon ana buakaka; ma ko kamaiua tamneim. …

“Ngkana I kangai nakon te aomata ae buakaka, ko na boni mate; ngkana e rairaki man ana bure, ma ni karaoa ae eti ae riai; …

“Akea ana bure teuana ae bure iai ae na uringaki n ekia nako: e karaoa ae eti ae riai; e na boni maiu.”⁶

Ae kakukurei, te kauring aei e kaineti naba nakoia aika raoiroi. “Ngkana I taku nakon te aomata ae raoiroi, ba e na boni maiu; ngkana tao e onimakina ana raoiroi, ma ni karaoa ae buakaka, ao akea ana [makuri ae raoiroi] teuana ae e na uringaki; ma e na mate n ana buakaka are e karaoia.”⁷

Ni bubuti ma natina, te Atua e tuanga Etekiera, “Ko na kangai nakoia, Ngkai iai Ngai, bon ana taeka te Uea ae Iehova, ao I aki kukurei ni maten te aomata ae buakaka; ma I tangira te aomata ae buakaka ba e na rairaki mani kawaina ma ni maiu: kam na rairaki, kam na rairaki mani kawaimi aika buakaka; ba bukin tera ngkai kam na mate, ngkami aika te bata ae Iteraera?”⁸

Ni kararoaaki man te raraoma ni kabuakakakira, Tamara are i Karawa ao ara Tia Kamaiu a ukora kukureira ao a butiira bwa ti na rairi nanora, n ataia n ae bwanin bwa “te aro ae buakaka e bon aki kona ni karekea [ao bon akea] te kakukurei.”⁹ Ngaia are Etekiera ao burabeti nako ake mai imwaaina ao n te tai aei, a taekina ana taeka te Atua mai nanoia ae bwanin, a tia ni kauringiia ni kabane ake a rairakinako mairoun Tatan, aia kairiribai tamneia, ao n “rinea te inaomata ao te maiu ae akea tokina, rinanon te Tia Tei ae korakora ibukiia aomata ni kabane.”¹⁰

Ngkai a namakinna burabeti bwa tabeia kauringakiia aomata, bon te katabeaki, ae a na karaoia naba tabeman riki. Ni koauana, “bon tabeia aomata nako ake a tia ni kauringaki bwa a na kauringiia kaain rarikiia.¹¹ Ngaira ake ti karekea te atatai n te babaire ni kakukurei ae korakora—ao tuua ake a irekereke ma te babaire anne—e riai n iai nanona n tibwaua te atatai anne ngkai iai mwiina ae raoiroi, ikai ao n aki toki. Ao ngkana ti titiraki, “Antai raou ae I riai ni kauringnga?” ni koauana e na reke te kaeka n te taetae ni kaikonaki are e moanaki, “E nako te aomata temanna mai Ierutarem nako Ieriko, ao e bo ma tani kamarua,”¹² ao ai arona nako naba.

Iangoan te taetae ni kaikonaki ibukin te Itamaria ae raoiroi n te rongorongo aei e kauringiira bwa te titiraki “Antai raou?” e kabaeaki ma tuua aika uoua: “Ko na tangira Iehova ae Atuam n nanom ni kabanea, ao n tamneim ni kabanea, ao ni korakoram ni kabanea, ao ni wanawanam ni kabanea; ao tangira raom n ai aron tangiram i bon iroum.”¹³ Te kaungaaki n tabeka te bwanaa ni kauring bon te tangira—tangiran te Atua ao tangiraia aomata. Te kauringaki bon te mwannanoaki. E kaetieti te Uea bwa e riai ni karaoaki inanon te akoi ao te nimamannei¹⁴ ao “man te anaaki n nano, taotaonakinnano, nanoraoi … , ao te tangira ae akea tiana.”¹⁵ E kona n tawe, ngkana ti kauringa te ataei te mwaane ke te aine bwa e na aki kaaki baina n te ai. E riai ni mataata ao n tabetai e matoa. Ni bwaai aika riki, te kauringaki e karaoa mwakorona are te kataetaeaki ngkana ti kairaki iroun te Tamnei ae Raoiroi,”¹⁶ ma n taainako e boboto iaon te tangira. Te kakoaua, n aron te katooto, te tangira are e kaungaa aia mwakuri n ibuobuoki ao aia anganano ara mitinare.

Ni koauana te tangira e na kairoroia kaaro ni kauringiia “raoraoia”—oin natiia. Nanon aei n reireia ao ni kaoti koauan te euangkerio. Nanona bon reireia ataei ana tua Kristo: te onimaki, rairannano, bwabetito, ao ana bwaintituaraoi te Tamnei ae Raoiroi.¹⁷ Te Uea e kauringiia kaaro bwa E a tia n tuangiia bwa a na kaikawaiarake natiia inanon te oota ao te koaua.¹⁸

Te bwai ae kakawaki n tabeia kaaro ni kauring ni kabwarabwara tiaki tii raraomaeakinan mwiin te bure ma te kukurei naba n nakonako inanon te ongotaeka nakon tuua. Ni kauringa ana taeka Enoti n te bwai are e kairia n ukoukora te Atua, ni karekea kamaunaan te bure, ao n rairaki:

“Taraia, I mwananga nako buakonikai bwa N na kaeman; ao ma taian taeka ake I aki toki n ongo mairoun tamau ake e taetaekina iai te maiu are akea tokina, ma te kimwareirei are e reke irouia aika itiaki, a rin inanou.

“Ao e baki tamneiu ni kan ongo taekan bwaai aikai; ao I katorobubua imatan te Tia Karikai, ao I wewete nakoina inanon te tataro ma nanou ma tamneiu ni kabane.”¹⁹

Ibukin Ana tangira ae aki kona ni kabotauaki ao tabeaiangaia tabeman ao kukureia, e aki rawa ni kauring Iesu. Ni moan waakin Ana mwakuri, “E moan reirei Iesu, ao e taku, Kam na rairi nanomi: ba e a kan roko uean te Atua.”²⁰ Ibukina ngkai E ataia bwa tiaki aekakin kawai nako ae e na kairiiri nako karawa, E taku:

“Kam na rin n te mataroa are wariki: ba e warebwe te mataroa, ao e rababa te kawai are nako n te mate, ao a uanao akana rin iai:

“Ba e wariki te mataroa ao e irariki te kawai are nako n te maiu, ao a karako akana kunea.”²¹

E kabanea ana tai nakoia taan bure, ni kangai, “I aki roko ba N na weteia aikana raoiroi, ma I roko ba N na weteia akana buakaka nakon rairan nanoia.”²²

N aroia taan koroboki ao Baretaio, ao Tarukaio, e matoa kabuakakakiia iroun Iesu n aroia ni babaretaio. Ana kauring ao ana tua a kaineti: “A na reke kaimi, tani koroboki ma Baritaio, aika tani mamana-te aba! bwa kam anganga kabwaian am b’ai, are te minte ma te aneto ma te kumino, ao kam katuku b’ai aika bongana riki i buakon ana taeka te Atua, are te kaeti raoi taeka, ma te nanoanga, ma te onmaki: e bon riai te karaoi baikai, ao te aki kaaki baikekei..”²³ Ni koauana akea ae e na bukina te Tia Kamaiu n aki tangiriia taan koroboki ma Baritaio aikai—n akea kantaningaakina ae E korakai ao ni mate bwa e na kamaiuiia naba. Ibukina bwa E tangiriia, E aki kona ni kariaia bwa a na reitinako ni maiu inanon te bure n aki kaetiia n ae eti. Temanna te mwaane e koroboki, “Iesu e reireia taan iriiria bwa a na karaoa are e karaoia: ni butimwaai aomata ni kabane ma e reireia naba taekan te bure, ngkai te tangira e kainnanoa kauringakiia aomata bwa tera ae a na kona n ikoaki iai.”²⁴

N tabetai naake a taetae ma bwanaaia ni kauring a aki kubaraki n aron aia momotikitaeka. N aki teimatoa, e ngae n anne, naake a taku bwa a irekereke ma te koaua ao kainibaire bon baika tangiraki ao boni ngaiia naba akanne ake a titiribureia aomata nako ake a aki butimwaea te “iango ae eti.” Temanna te tia korokaraki e kabootaua aei ma aron “te katei ae kamaamaa”:

“N te katei ae kairua ko ataia bwa ko raoiroi ke ko buakaka man are ko namakinna i mataniwiin nanom. N te katei ae kamaamaa ko ataia bwa ko raoiroi ke ko buakaka ni baike a taekinna kaain am kaomiunite ibukim, ngkana ko karineaki ke n aki kairaki. … [N te katei ae kamaamaa] te aro ni maiu e aki boboto iaon reirei n te bwai ae eti ke e bure; e boboto iaon iango bwa antai ao tera ae riai ni kairaki. …

“… Aomata ni kabane a reitinako n aki mano n te aro are boboto iaon te kairaki ao te katukaki. Akea kainibaire aika reitinako tii bibitakin aia motikitaeka aomata. Bon te katei ae kai roota te namakin, ae riao ma maakakin aroaro aika riai ni karaoaki n te tai are a namakinna iai aomata bwa a kairoroaki ni kariaia iango aikai. … 

Te katei ae bure e kona ni matoatoa, ma irarikina ko kona n ribaa te bure ao n teimatoa n tangira te tia bure. Te katei ae kamaamaa ae ngkai e kantaninga bonganan te kairaki ao te butiimwaeaki, ma e kona n aki nanoanga nakoia koraki ake a aki kariaia ao nakoia naake a aki tau nako iai.”²⁵

Ni kabotaua ma aei bon “te bwaa are Tia Kabooira,”²⁶ aan te kateitei ae matoa ao n teimaan n te motiraoi ao te tamaroa. E tamaroa riki karekean ana tua te Atua ae aki bibitaki are ti na mwakuri n rinea tokin kawaira nakon riki kabaeakira n tuua aika bibitaki ao aomata ake anaaki nanoia irouia kurubu aika kamwarua n unuun rinanon taabo ni karekerongorongo. E tamaroa riki ataakin te koaua nakon te “katiotioaki n oki ao n nako” ao ni kamaeieieaki nako n te ang ae te reirei.”²⁷ E tamaroa riki te rairannano ao n eutikorake nakon ana kainibaire te euangkerio nakon ae ko aki ataa ae eti ao ae bure ao ni kabwaka n akea te rikirake inanon te bure ao te uringaaba.

E kabwarabwara te Uea, “Te bwanaa ni kauring e nakoia aomata ni kabane, rinanoia ana reirei ake e a tia n rineia ni boong aikai.”²⁸ N aroia taan tantani ao reirei, ti aki kona n nano te iterana iaon aei “n te kawai ae tamaroa riki.”²⁹ N aron Etekiera, ti aki kona n, noora rokon te kabang iaon te aba “ao n aki katanga te buu.”³⁰ E aki taekinaki aei bwa ti riai ni karebwerebwe iaon aia mataroa kaain rarikira ke n tei n te bwabiriki tikuea n takaarua, “Rairi nanomi!” Ni koauana, ngkana kam iangoia, iai ae ti karekea inanon te euangkerio ae e a tia ni kaokaki are a tangiria aomata, mai kabin nanoia. Ngaia are te bwanaa ni kauring n ae kabuta tiaki tii ibukiia aomata, ma ni kibun ana taeka te Tia Otea te Areru, bon te “bwanaa ni kakatonga.”³¹.

Deseret Newste eteta ae Hal Boyd man te e korea taekan teuana te katooto bwa ko na kanga n tiku ni kainabwaabu. E taku bwa ngkai te iango iaon te mare bon te bwai ae teimatoa n “te iango ni kakauntaeka” ibuakoia koraki ake iai aroia iaon te bootaki n Amerika, te mare i bon irouna tiaki te iango ni kakauntaeka n te bwai are a karaoia. “‘Koraki ake iai aroia a mareaki ao a teimatoa n tekateka n taanga ao a na kakoaua bwa natiia a noora kakukurein te mareaki raoi.’ … Te kaangaanga, e ngae n anne, bwa [a] kataia n aki taetaekina te bwa are a karaoia.” A aki kan “kairoroaki” iaoia naake a na bae ni kamanenai raoi aron aia kairiiri, ma “aei aia tao aia tai naake a reirei ao iai aia utu aika matoatoa ni katoka te baka ni kan inaomata ao ni waakina aia reirei n te bwai are a karaoia ni kaineti ma te mare ao te nakoa ni karo … [ao] ni buokiia naba raoraoia ni mwaneia.”³²

Ti onimakina anne riki ngkami te roro ae rikirake, kairake ao kairake n ikawai aika tuai n iein are e katan te Uea iaomi ni kawaakan Ana mwakuri n ririki aika imwaaira, e na kamatoai ana reirei te euangkerio ao ana kainibaire te Ekaretia ibuakon te botanaomata ao n te tabo ae onoti. Tai kaakeaia naake a aki ataa butimwaean te koaua ao ni kabwaka n aki ataibwai. Tai kariaia ni butimwaai iango aika bure ni keiakinan ke ni maaku—maakakin te aki tauraoi, aki butimwaeaki, ke te korakai. Uringa ana berita te Tia Kamaiu:

“Kam a kabwaia, ngkana a taetaebuakaingkami aomata, ma ni bainikirinigkami, ma n atonga te taetae ae buakaka ni kabane, n uaraoi ngkami, ibukiu.

“Kam na kakatonga, ao kimareirei: ba a bati am b’ai i karawa: ba ai aron naba bainikirinaia burabeti ake i m’aimi irouia.”³³

N te kabane, ngaira ti bane ni bukintaeka iroun te Atua ibukin ara rinerine ao aron maiura. E kabwarabwara te Tia Kamaiu, “E kanakomaiai Tamau bwa I aonga n tabekaki rake iaon te kaibangaki; ao imwiina ngkana I tabekaki rake iaon te kaibangaki, N na burimaunia aomata nakoiu, bwa ngkai I a tia n tabekaki rake irouia aomata ao aomata a na manga tabekaki rake iroun te Tama, bwa a na tei imatau, ni motikaki taekaia man aia mwakuri, bwa a raoiroi ke a buakaka. ³⁴

Ataakin aei, kakannaton te Uea, I bubuti n ana taeka Aramwa:

“Ao ngkai, tariu [ao mwaaneu], I tangiria ni kabin nanou, eng, ma te ingainga ae aiaron te maraki bwa kam na … tewei nako ami bure, ao man aki kawaeremwea bongin ami rairannano;

“Ma kam na karinanoi ngkami i matan te Uea, ma ni wetea arana ae tabu, ma n taratara ao n tataro n aki toki bwa kam na aki kariiriaki riaon are kam kona, ma ni kairaki iroun te Tamnei ae Tabu … ;

“N reken onimakinan te Uea; n reken te kantaninga bwa e na reke iroumi te maiu are akea tokina; n reken ana tangira te Atua n taainako inanomi, bwa kam aonga n tabekaki rake n te kabanea ni bong ao rin n ana rau.”³⁵

Ti bia kona n taetae nakon te Uea ao Tawita, “I aki karaba am raoiroi i nanou; I taekina am kakaonimaki ma kamaiuan te aba i Roum; I aki karaba am atataiaomata ma am koaua nakon te botaki ae ababaki. Iehova Ko na aki taua am nanoanga mai rou.”³⁶ N aran Iesu Kristo, amen.