Li xyaab’ kuxej re tije’k

Li profeet aj Ezekiel kiyo’la wiib’ cient chihab’ ma ke’el chaq Jerusalen laj Lehi ut lix junkab’al. Sa’ li chihab’ 597 ma nayo’la li Kristo, naq 25 chihab’ xyu’am, laj Ezekiel a’an jun reheb’ li ke’k’ame’ chi preexil aran Babilonia xb’aan laj Nabukodonosor, ut toj b’ar naqanaw, kixnumsi li rela’ lix yu’am aran.¹ A’an chaq xkomoneb’ xxe’toonileb’ aj tij re li Tijonelil re Aaron, ut naq 30 chihab’ xyu’am, kiwulak jo’ profeet.²

Naq kixb’oq laj Ezekiel, li Jehova kiroksi jun li jalb’a aatin: jun aj k’aak’alenel.

“Ut [naq laj k’aak’alenel] taaril naq yookeb’ chi chalk li xik’ neke’ilok re li tenamit, tixyaab’asi li trompeet re naq te’xkol rib’ li kristiaan,

“Wi ani taarab’i xyaab’ li trompeet, a’b’anan ink’a’ tixpaab’, ut te’chalq li xik’ neke’ilok re, tole’xkamsi, a’an wan wi’ naq xkamsiik.”³

Chi junpal’al chik, “wi laj k’aak’alenel xrileb’ chi wulak li xik’ neke’ilok reheb’ ut ink’a’ xyaab’asi li trompeet re naq te’xkol rib’ li kristiaan, te’ok li xik’ neke’ilok ut te’xkamsi junaq kristiaan, … a’ laj k’aak’alenel wan xmaak naq xkam li winq a’an.”⁴

Toja’ ut naq kiraatina laj Ezekiel, li Jehova kixye: “At ralal li winq, laa’in xatinxaqab’ choq’ aj k’aak’alenel reheb’ li ralal xk’ajol laj Israel. Ut taawab’i li waatin, ut taaq’useb’ sa’ ink’ab’a’.”⁵ Li q’usuk a’an li sutq’isink-ib’ chiru li maak.

“Naq tinteneb’ kamk sa’ xb’een li ink’a’ us xna’leb’, wi laa’at ink’a’ taaye re naq tixkanab’ xb’aanunkil li maa’usilal, li winq a’an taakamq sa’ li xmaak, a’b’an sa’ aab’een laa’at taakanaaq lix kamik.

“A’b’anan wi taaq’us li ink’a’ us xna’leb’ ut a’an ink’a’ tixyot’ xch’ool tixjal xk’a’uxl, relik chi yaal naq taakamq sa’ li xmaak, a’ut laa’at taakol laa yu’am. …

“Ut wi ninteneb’ li kamk sa’ xb’een junaq aj maak, ut a’in tixkanab’ li maakob’k ut taa’ok chi xb’aanunkil li chaab’ilal ut li tiikilal, …

“Sa’ xk’ab’a’ li us ut li tiikilal xb’aanu, taawanq xyu’am ut ink’a’ chik taajultiko’q we li maak xb’aanu.”⁶

K’ehomaq reetal, naq li tijom a’an na’oksiik ajwi’ reheb’ li tiik. “Wi laa’in tinye re junaq winq chaab’il xch’ool naq wanq xyu’am, ut a’in xk’ojob’ xch’ool chirix li xtiikilal ut taa’ok chi maakob’k, relik chi yaal naq ink’a’ tink’e sa’ ajl li chaab’ilal xb’aanuhom, taakamq b’an sa’ li maak xb’aanu.”⁷

Sa’ xtz’aamankil reheb’ li ralal xk’ajol, li Dios kixye re laj Ezekiel: “A’b’anan, sa’ xk’ab’a’ lin loq’al, laa’in li Qaawa’ ninye li waatin naq ink’a’ nawaj lix kamik laj maak, nawaj b’an naq tixyot’ xch’ool tixjal xk’a’uxl ut wanq xyu’am. Ex aj Israel, jalomaq lee k’a’uxl, kanab’omaq xb’aanunkil li maa’usilal. K’aru aj-e naq texkamq?”⁸

Ink’a’ neke’raj qak’eeb’al chixtojb’al li qamaak, li qaChoxahil Yuwa’ ut li Jesukristo neke’raj b’an lix sahil qach’ool ut neke’xtz’aama naq taqajal qak’a’uxl, rik’in xnawb’al naq “li maa’usilal maajun wa kiwan [ut maajun wa taawanq] choq’ sahil ch’oolejil.”⁹ Jo’kan naq laj Ezekiel ut chixjunileb’ li profeet rub’elaj ut chalen chaq a’an, sa’ xyeeb’al li raatin li Dios chi anchaleb’ li raam, ak xtijomeb’ chixjunileb’ li ani neke’raj xsutq’isinkil rib’ chiru laj Satanas, li xik’ na’ilok re li raameb’, ut “[xsik’b’al] ru li ach’ab’aak ut li junelik yu’am, sa’ xk’ab’a’ li nimla aj b’aanuhom ruuchileb’ chixjunil li winq.”¹⁰

Us ta li taql re tijok jwal neke’reek’a li profeet, a’an ajwi’ jun li taql choq’ ajwi’ re jalaneb’ chik. Relik chi yaal, “na’ajman ru choq’ re li junjunq chi winq li tijb’il naq tixtij li ras riitz’in.”¹¹ Laa’o li ak xqak’ul qanawom chirix li nimla k’uub’anb’il na’leb’ re sahil ch’oolejil—ut eb’ lix taqlahom—tento raj taqeek’a rajom qach’ool chixwotzb’al li nawom a’an, xb’aan naq naxjal li yu’amej, arin ut chi junelik q’e kutan. Ut wi naqapatz’: “Ani li was wiitz’in li tintij?” chi yaal naq naqataw lix sumenkil a’an sa’ jun li jaljookil ru aatin natikla rik’in li aatin a’in: “Jun li winq ki’el chaq Jerusalen yoo chi kub’eek Jeriko naq kit’ane’ sa’ ruq’eb’ laj elq’,”¹² ut wan xkomon.”

Rik’in naq li jaljookil ru aatin a’in chirix li chaab’il aj Samaritano naxjultika qe naq li patz’om “Ani li was wiitz’in?” wan rilom rik’in li wiib’ chi ninqi taqlahom a’in: “Taara li Qaawa’ laa Dios chi anchal aach’ool, chi anchal aawaam, chi anchal aametz’ew ut chi anchal aak’a’uxl; ut taara laa was aawiitz’in jo’ naq nakara aawib’ laa’at.”¹³ Li rajb’al xtaqsinkil li xyaab’ kuxej re tijok, a’an li rahok—xraab’al li Dios ut xraab’al li qas qiitz’in. Li tijok, a’an ajwi’ li ch’olanink. Li Qaawa’ naxk’ut naq tento xb’aanunkil rik’in “q’unil aatin ut tuulanil”¹⁴ ut “rik’in li q’unb’esink ch’oolej, li najtil oyb’enink rik’in li q’unal ch’oolej … , ut li rahok chi moko pak’b’il ta.”¹⁵ Maare aajelaq ru, jo’ naq naqaye re junaq li ch’ina’al naq ink’a’ tixch’ik li ruq’ sa’ li xam. Tento xyeeb’al chi saqen ru ut wan naq chi kaw. Wan naq na’ajman naq kawaq chi us li tijok “naq [eek’asinb’il] xb’aan li Santil Musiq’ej,”¹⁶ a’b’an junelik k’ojk’ooq sa’ xb’een li rahok. K’ehomaq reetal, jo’ reetalil, li rahok li naxwaklesi xch’ooleb’ li qamisioneer chi k’anjelak ut chi mayejak.

Chi yaal naq li rahok tixq’unb’esiheb’ raj li na’b’ej yuwa’b’ej chixtijb’aleb’ li “ras riitz’in” jwal nach’ rik’ineb’—a’ lix kok’aleb’. A’in naraj naxye xk’utb’al ut xch’olob’ankil xyaalal li yaal chirix li evangelio. A’in naraj naxye xtzolb’aleb’ li kok’al sa’ lix tzol’leb’ li Kristo; li paab’aal, li jalb’a-k’a’uxlej, li kub’iha’, ut li maatan re li Santil Musiq’ej.¹⁷ Li Qaawa’ naxjultika reheb’ li na’b’ej yuwa’b’ej, “nekexintaqla chixk’iiresinkileb’ lee kok’al sa’ li saqen ut li yaal.”¹⁸

Jun li na’leb’ aajel ru sa’ lix k’anjeleb’ li na’b’ej yuwa’b’ej re tijok, a’an naq ink’a’ junes te’xk’ut k’a’ru li ink’a’ us naxk’am chaq li maak a’b’an ajwi’ li sahil ch’oolejil naxk’am chaq li ab’ink chiru li taqlahom. Chijultiko’q eere li raatin laj Enos chirix li k’a’ru kik’amok re xsik’b’al li Dios, xk’ulb’al xkuyb’al lix maak, ut xjalb’al rib’:

“K’ehomaq reetal, xkohin chixyoob’aleb’ li xul sa’eb’ li k’iche’; ut li aatin li kok’ aj xsa’ kiwab’i chaq chixyeeb’al inyuwa’ chirix li junelik yu’am, ut lix sahileb’ xch’ool laj santil paab’anel, ki’ok sa’ xchamal inch’ool.

“Ut kitz’okaak li waam; ut kinwiq’la chiru laj yiib’ahom we, ut kin’elajin chiru rik’in tijok ut tz’aamank rik’in nimla metz’ew.”¹⁹

Xb’aan lix rahom maak’a’ xjuntaq’eetankil ut lix k’a’uxl chirix li jun ch’ol chik ut lix sahileb’ xch’ool a’an, li Jesus ink’a’ kiwiib’an xch’ool sa’ xtijb’aleb’. Sa’ xtiklajik lix k’anjel, “li Jesus kixtikib’ xpuktesinkil li esilal a’in: Cheyot’ eech’ool chejal eek’a’uxl, xb’aan naq lix nimajwal wankilal li choxa ak nach’ wan chaq.”²⁰ Rik’in naq a’an naxnaw naq ink’a’ chixjunileb’ li b’e neke’k’amok sa’ choxa, kixk’e li taqlahom:

“Okanqex sa’ li okeb’aal ka’ch’in ru xb’aan naq nim ru li okeb’aal ut nim ru li b’e nak’amok sa’ li kamk chi junelik, ut naab’aleb’ li neke’ok aran.

“A’b’an q’axal laatz’ ru li okeb’aal ut ka’ch’in ru li b’e nak’amok sa’ li yu’amej, ut ink’a’ k’iheb’ li neke’tawok re.”²¹

A’an kixk’e xhoonal choq’ reheb’ laj maak, ut kixye, “Ink’a’ xinchal chixb’oqb’aleb’ li tiikeb’ xch’ool, a’eb’ b’an laj maak re naq te’xyot’ xch’ool te’xjal xk’a’uxl.”²²

Ut eb’ laj tz’iib’ ut laj Fariseo ut laj Saduceo, li Jesus kixq’us chi kaw lix ka’pak’alileb’. Lix tijom ut lix taqlahom jwal tiikeb’ ru: “Ra chalel sa’ eeb’een laa’ex aj tz’iib’ ut aj Fariseo aj ka’pak’al uhex: neketoj lix lajetqil li isk’i’ij, li anis ut li komino, ut xekanab’ xpaab’ankil li q’axal nim xwankil sa’ li Chaq’rab’: a’ li tiikilal, li uxtaanank ut li paab’aal; chixjunil a’in tento raj xeb’aanu, a’b’an ink’a’ raj xekanab’ xb’aanunkil li jun ch’ol chik.”²³ Yaal naq maa’ani tixye raj naq li Kolonel ink’a’ kixraheb’ laj tz’iib’ ut laj Fariseo—relik chi yaal, a’an kixk’ul rahilal ut kikam re xkolb’aleb’ ajwi’ a’an. A’b’an xb’aan naq naxraheb’, ink’a’ kiru chixkanab’ankileb’ chi wank sa’ li maak chi ink’a’ xtijb’aleb’ chi saqen ru. Jun aj tzolol re a’in kixye, “Li Jesus kixk’ut chiruheb’ laj taaqenel re naq te’xb’aanu jo’ chanru kixb’aanu a’an: naq te’xk’ul chixjunileb’ a’b’an te’k’utuq ajwi’ chirix li maak, xb’aan naq li rahok naxpatz’ xtijb’aleb’ li kristiaan chirix li k’a’ru narahob’tesin reheb’.”²⁴

Wan naq li ani naxtaqsi xyaab’ xkux re tijok ilb’il jo’ li ani mas naraqok aatin chirix li jun ch’ol chik. A’b’anan, eb’ li ani neke’xye naq li yaal jalan jalanq choq’ re li junjunq ut naq li usil wanjik a’an jo’ chanru naraj li junjunq, a’aneb’ ajwi’ li neke’xjiteb’ chi kaw li ani ink’a’ neke’xk’ulub’a li “k’oxlak chi chaab’il” a’ yaal jo’ chanru li ruchich’och’il na’leb’. Jun aj tz’iib’ kixye re a’in, li “cultura re xutaan”:

“Sa’ jun cultura re xutaan, nakanaw ma chaab’ilat malaj ink’a’ xb’aan li k’a’ru naxye aawe li reek’ob’aal aach’ool. Sa’ jun cultura re xutaan nakanaw ma chaab’ilat malaj ink’a’ xb’aan li k’a’ru yeeb’il chawix, ma nimob’resinb’il aawu xb’aan malaj tz’eqtaananb’il xb’aan. … [Sa’ li cultura re xutaan] li chaab’il yu’am moko k’ojob’anb’il ta sa’ xb’een xjalanil li us ut li ink’a’ us, sa’ xb’een b’an li k’ulub’aak ut li tz’eqtaanaak. …

“… Chixjunileb’ neke’reek’a li xiw sa’ jun xtusulal li wanjik k’ojk’o sa’ xb’een li k’ulub’aak ut li tz’eqtaanaak. Maak’a’eb’ li na’leb’ k’ojk’ookeb’ chi junajwa, ka’ajwi’ lix na’leb’eb’ li k’iila kristiaan li junelik yookeb’ chi jalaak. A’an jun cultura jwal q’un ru, li eek’ank chi maak’a’ xb’iisul, ut rajal nach’a’ajko’k rik’in xiw, ut minb’ileb’ ru chixjunileb’ chixtaaqenkil ajwi’ a’an. … 

“Li cultura re xutaan maare kaw, a’b’an naru naq xik’ taawil li maak us ta taara li ani namaakob’k. Li cultura re xutaan sa’ li qakutan naxye naq naroxloq’i li k’ulub’aak ut li kuyuk, a’b’an naru naq jwal lab’aq rik’in li ani ink’a’ naxk’ulub’a re.”²⁵

Sa’ xjunpaka’alil a’in wan “lix saqoonak laj Tojol qix,”²⁶ jun kawil k’ojleb’aal tiik ut saq ru chi junelik. K’a’jo’ wi’chik xchaab’ilal naq wan lix chaq’rab’ li Dios ink’a’ najala li nokoru wi’ chixsik’b’al ru xb’eresinkil qib’ chi tiik, chiru naq laa’aqo xpreex li na’leb’ junelik najala ut li josq’il li reheb’ li ch’uut sa’ li internet. K’a’jo’ wi’chik xchaab’ilal xnawb’al ru li yaal chiru naq “k’amb’ilaqo xb’aan li iq’ yalaq b’ar xb’aan k’a’aq re ru chi na’leb’il.”²⁷ K’a’jo’ wi’chik xchaab’ilal xjalb’al qak’a’uxl ut xwaklesinkil qib’ sa’ xteram li evangelio chiru xpak’b’al naq maak’a’ li us ut li ink’a’ us, ut t’ane’k sa’ li maak ut xyot’ik li ch’oolej.

Li Qaawa’ kixye: “Lix yaab’ kuxej re tije’k taawanq chiruheb’ chixjunil li tenamit, rik’in lix tz’uumaleb’ re lin tzolom, li keb’insik’ ru sa’eb’ li roso’jik li kutan.”²⁸ Jo’ aj k’aak’alenel ut tzolom, ink’a’ naru naq maak’a’ naqaye chirix li “b’e a’in q’axal wi’chik chaab’il.”²⁹ Jo’ chanru laj Ezekiel, ink’a’ naru naqil chi chalk li yok’leb’ ch’iich’ sa’ xb’een li ch’och’ chi ink’a’ taqayaab’asi li trompeet.³⁰ Ink’a’ yookin chixyeeb’al naq tento taqatoch’eb’ chi kaw li rokeb’aaleb’ li rochoch li qech kab’al malaj naq taqaxaqab’ qib’ sa’ xyi li tenamit chixjapb’al qaq’e re xyeeb’al, “Jalomaq eek’a’uxl!” Relik chi yaal, naq nokok’oxlak b’ayaq, ak wan sa’ li evangelio k’ojob’anb’il wi’chik li k’a’ru neke’raj li jun ch’ol chik sa’ xchamaleb’ xch’ool. Jo’kan ut naq li xyaab’ kuxej re tijok a’an q’un aatinak, ut a’an ajwi’ jo’ nayeeman re sa’ li Salmos, a’an jun xyaab’ li sahil ch’oolejil.”³¹

Laj Hal Boyd, aj tz’iib’anel re li k’a’uxl sa’ li hu Deseret News, kixtz’iib’a resil jun li eetalil re li rahob’tesiik nak’ulman naq maak’a’ naqaye. A’an kixye naq us ta li na’leb’ chirix li sumlaak toj a’an jun li na’leb’ “tz’ilb’il rix” xb’aaneb’ li neke’xk’oxla naq wankeb’ xnawom aran Estados Unidos, li sumlaak maawa’ jun li na’leb’ li natz’ile’ rix choq’ reheb’ naq ak neke’xb’aanu. Eb’ a’an neke’sumla, neke’wan chi sumsu ut neke’ril chi us naq eb’ lix kok’al te’xyal xsahil lix junkab’al us wankeb’… Li ch’a’ajkilal, a’an naq ink’a’ neke’xjultika li neke’xyu’ami.” Ink’a’ neke’raj “xminb’aleb’ ru” li ani raj te’ajoq re lix jolomileb’ chirix li us, a’b’an “a’in tana’ xq’ehil naq li ani wankeb’ xnawom ut wankeb’ xjunkab’al kaweb’ naq te’xkanab’ li wank chi jo’kan ut te’xtikib’ xjultikankil li k’a’ru neke’xb’aanu sa’ li sumlaak ut xk’iiresinkileb’ li kok’al … re xtenq’ankileb’ lix tenamit chixk’ulb’al li na’leb’ a’an chi anchaleb’ xch’ool.”³²

Naqapaab’ naq laa’ex re li tasal tenamit yoo chi k’iik, ex saaj li b’oqb’ilex xb’aan li Qaawa’ re xtz’aqob’resinkil ru li k’anjel a’an sa’eb’ li kutan chal re, naq teexaqab’ xwankil lix k’utum li evangelio ut li xb’eenil na’leb’ re li Iglees chi kutankil jo’ ajwi’ sa’ muqmu. Meekanab’eb’ li ani te’xk’ul raj li yaal chiru li lajk sa’ ink’a’ xnawb’al li yaal. Mext’ane’ sa’ li na’leb’ re li kuyuk ink’a’ yaal malaj li xiw—li xiw chirix li yale’k, li tz’eqtaanaak, malaj li rahilal. Chijultiko’q eere lix yeechi’ihom li Kolonel:

“Us xaq eere naq texhob’e’q, texrahob’tesiiq ut te’xye chixjunil li tik’ti’ cherix laa’ex sa’ ink’ab’a’.

“Chexsaho’q, chiwanq xnimla sahil eech’ool, xb’aan naq lee q’ajkamunkil nimaq sa’ choxa; jo’kan ajwi’ naq ke’rahob’tesiik li profeet li ke’wan chaq junxil cheru laa’ex.”³³

Sa’ xraqik, chiqajunilo wan qateneb’ahom chiru li Dios sa’ li k’a’ru naqab’aanu ut chanru nokowan. Li Kolonel kixye, “Lin Yuwa’ kinixtaqla chaq re tintaqsiiq chiru li krus, ut chirix naq kintaqsiik chiru li krus, re tinjilosiheb’ chaq chixjunil li winq wik’in, re naq jo’ chanru kintaqsiik xb’aaneb’ li winq jo’kan ajwi’ te’taqsiiq li winq xb’aan li Yuwa’b’ej, re te’xaqliiq chiwu, re taaraqe’ aatin chirixeb’ xb’aan lix k’anjeleb’, ma useb’ malaj ink’a’ useb’.”³⁴

Rik’in xk’eeb’al reetal a’in, a’ lix nimajwal wankil li Qaawa’, nintz’aamank sa’ raatin laj Alma:

“Ut anajwan, ex was wiitz’in, nawaj sa’ xchamal inch’ool, relik chi yaal, rik’in x’anchalil ink’a’uxl toj ninraho’ rikʼin, naq … chetz’eq chaq cherix lee maak, ut ink’a’ teeb’ay xkutankil lix jalb’al eek’a’uxl;

“Naq teetuulanob’resi b’an eerib’ chiru li Qaawa’, ut teepatz’ lix santil k’ab’a’, ut rajlal yooqex chi yo’lek ut chi tijok, re naq ink’a’ tex’aaleeq chi numtajenaq chiru li nekexru chixkuyb’al, ut chi jo’kan texb’eresiiq xb’aan li loq’laj Musiq’ej … ;

“Rik’in xpaab’ankil li Qaawa’; rik’in xyo’oninkil naq teek’ul li junelik yu’am; chi wank junelik sa’ eech’ool lix rahom li Dios; re naq texwaklesiiq sa’ roso’jik li kutan ut tex’ok sa’ lix hilob’aal.”³⁵

Chiqajunaji taxaq xyaab’ qakux rik’in laj David re xyeeb’al re li Qaawa’: “Moko xintz’ap ta sa li waam naq tiik aach’ool, xinpuktesi b’an resil laa chaab’ilal ut laa kolom; ink’a’ xinmuq laa rahom ut laa wuxtaan chiru laa tenamit. A’ut laa’at, at Qaawa’, maakanab’ taxaq ruxtaanankil wu.”³⁶ Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.