Chi k’oxlanb’il xb’aan li Dios
Li ruq’ li Qaawa’ yoo chab’eresinkil. Chi k’oxlanb’il xb’aan li Dios, a’an nawan sa’ li k’a’ru ka’ch’in jo’ wi’ li k’a’ru nim sa’ laa yu’am.
Ex was wiitz’in, naq wankin sa’ li jolomil ch’utub’aj-ib’ a’in re chixjunil li ruchich’och’, ut naq naweek’a xnimal ru lee musiq’, ch’a’aj naq ink’a’ tink’oxla li raatin li Apostol aj Pedro: “At Tzolonel, us toowanq arin.”1
Maawa’ a’an li kixye laj Alma chirix naq kijultikank aatin sa’ xyanqeb’ laj Ammonihah. Laj Alma kixkanab’ li tenamit a’an xb’aan xmaa’usilaleb’ aran. Toja’ naq jun li anjel kixye re laj Alma: “Tatsutq’iiq sa’ li tenamit Ammonihah, ut tatjultikanq wi’chik aatin chiruheb’ li wankeb’ sa’ li tenamit.”2
Laj Alma kixb’aanu a’in “sa’ junpaat,” ut ki’ok “sa’ li tenamit chiru jalan chik li b’e.”3
“Naq ki’ok sa’ li tenamit yoo xtz’okajik, ut re jun winq kixye: Ma taak’e k’a’ruhaq re jun xtuulanil moos li Dios re taawa’aq?
“Ut li winq kixye re: Laa’in jun aj Nefita, ut ninnaw naq laa’at jun xsantil profeet li Dios, xb’aan naq laa’at li winq li kixye we jun li anjel sa’ jun k’utb’esinb’il matk’: Laa’at taak’ul.”4
Li winq a’an, a’an laj Amulek.
Anajwan ut, ma kixtaw laj Alma laj Amulek yal chi jo’kan? Ink’a’, moko yal chi jo’kan ta naq ki’ok sa’ li tenamit sa’ li b’e li taawulaq rik’in laj paab’anel a’in li taa’ok choq’ rochb’een sa’ xk’anjel.
Li Elder Neal A. Maxwell kixye: “Maajun sa’ qayanq naroksi chi us li wankilal k’eeb’il qe sa’ qakomonil rik’ineb’ li ani wankeb’ sa’ qayanq. Maare taqaye naq wankeb’ li qochb’een ‘yal chi jo’kan.’ Nintaw ru k’a’ut naq li wanko sa’ ruchich’och’ taqaye a’in, a’ut xyeeb’al ‘yal chi jo’kan’ ink’a’ naxch’olob’ chi us lix k’anjel jun li Dios li naxnaw chixjunil. Ink’a’ nak’anjelak ‘yal chi jo’kan.’ Nak’anjelak b’an ‘chi k’oxlanb’il.’”5
Li qayu’am, a’an chanchan li ajedrez, ut li Qaawa’ nokoxk’e sa’ jun na’ajej toj sa’ li jun chik—wi naqasume li naqeek’a sa’ musiq’ej. Naq taqil li wan chiqix, taqil li ruq’ li Dios sa’ qayu’am.
Naru naqil reetalil a’in naq laj Nefi nasutq’iik chixxokb’al li perel ch’iich’ rik’in laj Laban. “K’amb’il chaq [xb’e] xb’aan li Musiq’ej, chi moko [naxnaw] ta chirub’eetal k’a’ru li tento [tixb’aanu].”6 Tikto wan laj Laban chiru chi kalajenaq, ut laj Nefi kixkamsi, kixxok li perel ch’iich’, ut ki’eelelik toj rik’ineb’ li ras. Ma ‘yal chi jo’kan’ naq kixk’ul laj Laban? Malaj ut ma kixk’ul chi k’oxlanb’il?
Nak’ulman sa’ li evangelio ut sa’ li Iglees li k’a’ru naxtiikisi chi uub’ej lix awa’b’ejihom li Dios arin. Ink’a’ nak’ulman yal chi jo’kan, a’b’an chi k’oxlanb’il. Li Dios li kixyiib’ ru li ruchich’och’ naru chixch’anab’ankil li palaw rik’in li raatin, ut naru chixb’eresinkil laj Alma ut laj Amulek ut laj Nefi ut laj Laban sa’ li na’ajej ut sa’ li hoonal li aajel ru.
Chi jo’kan ajwi’, nak’ulman sa’ qayu’am chiqajunjunqal li k’a’ru naxtiikisi chi uub’ej lix k’anjel li Dios.
Li Elder Joseph B. Wirthlin kixseraq’i naq li Awa’b’ej Thomas S. Monson kixye re: “Wan jun li uq’ej aj b’eresinel sa’ xb’een chixjunil. K’iila sut ink’a’ nak’ulman li k’a’aq re ru yal xjunes rib’. Sa’ jun kutan, naq taqatz’il rix li k’a’ru xk’ulman anchal xjunes rib’, taqak’e reetal naq maare moko xjunes ta rib’ xk’ulman.”7
K’iila sut, ink’a’ na’no ru chi us li usilal naqab’aanu. Nakana b’an chi tz’iib’anb’il sa’ choxa. Sa’ jun kutan, tooxaqliiq chixch’olob’ankil resil naq xqaq’extesi qib’ chi tz’aqal choq’ re li tiikilal. Maajun li ch’a’ajkilal tixjalb’ehi lix k’uub’anb’il na’leb’ li Dios. Chi yaal, chi k’oxlanb’il xb’aan li Dios, “chiru eq’la nachal li sahil ch’oolejil.”8 “Kinchal sa’ li ruchich’och’ re xb’aanunkil li rajom lin Yuwa’,”9 chan li Jesus. Ex was wiitz’in raarookex inb’aan, jo’kan ajwi’ laa’o.
B’antiox re li xink’ul sa’ lin yu’am laa’in, ninnaw naq li Qaawa’ tooreek’asi jo’ chanru sa’ ajedrez re xb’aanunkil lix k’anjel. Li k’a’ru anchal nak’ulman yal xjunes rib’, chi tz’aqal yaal wan chi ilb’il chaq xb’aan li qaYuwa’, li naxnaw ajwi’ rajlankil li rismal sa’ xjolomeb’ chixjunil.10 Chi moko li ch’ina tz’iik nat’ane’ chi ink’a’ naxk’e reetal.11 Li Qaawa’ wan sa’ qayu’am toj sa’ li k’a’ru ka’ch’in, ut li k’a’ru nak’ulman aran nokoxtenq’a chixwaklesinkileb’ li qakomon naq yooko chixyiib’ankil lix awa’b’ejihom li Dios arin. Jo’ kixye li Qaawa’ re laj Abraham, “Ninnaw li roso’jik chalen chaq sa’ lix tiklajik; jo’kan naq li wuq’ taawanq sa’ aab’een.”12
Li Qaawa’ xinxk’e chi yo’laak sa’ jun chaab’il junkab’al. Jo’ ilb’il xb’aan li ruchich’och’, moko chaq’aleb’ ta ru; lin yuwa’, jun winq q’axal chaab’il, a’an aj ch’e’ol camion; lin na’, a’an aj ilol ochochnal. Li Qaawa’ xinxtenq’a chixtawb’al li wixaqil, li xMelanie; Xtoch’ xch’ool jun li patron, li x’ok choq’ wamiiw, chixk’eeb’al jun lin trab’aaj. Li Qaawa’ xinxb’oq chi k’anjelak jo’ misioneer, jo’ saaj winq jo’ ajwi’ jo’ awa’b’ej re mision; Xinxb’oq sa’ lix Molameb’ laj Setenta, ut anajwan xinxb’oq jo’ jun li Apostol. Naq nin’ilok chiwix, nink’e reetal naq ink’a’ yookin chixb’aanunil li eek’asink laa’in. A’an b’an li Qaawa’, jo’ chanru naq yoo chi eek’asink choq’ aawe ut eb’ laa komon.
K’a’ru yookat raj chixsik’b’al sa’ laa yu’am? K’a’ruheb’ li sachb’a-ch’oolej li neke’xk’ut naq nach’ wan li Dios, ut naq naxye, “Wahi’kin”? K’oxlaheb’ li hoonal naq li Dios xk’anjelak sa’ laa yu’am—toja’ naq xk’anjelak wi’chik. K’uula sa’ laa ch’ool jo’ xch’olob’ahom li Qaawa’ naq k’ojk’o xch’ool aawik’in ut rik’in li nakawaj. A’ut toj kanab’ a’an chawaklesinkil wi’chik chiru li wanjik li taataw yal aajunes. K’e xloq’al lix k’anjel aawik’in. Wan naq naqil lix jalajik li qab’e jo’ xmaak li tichk’ob’aal. Chak’oxla raj b’an naq a’an xb’een li qayokb’ re toowanq “sa’ xtaql li Qaawa.”13
Wiib’ oxib’ po chaq, jun li qimam xko’o sa’ jun xch’uut li saaj komon chirilb’al li tenamit b’ar wi’ xtikla li Iglees. Xe’xye re naq te’nume’q sa’ tz’aqal li na’ajej b’ar wi’ li ras, jun li misioneer, yoo chi k’anjelak sa’ xmision. Li qimam ink’a’ xk’oxla naq taaxik chirilb’al li ras sa’ xmision. A’b’anan, naq li bus x’ok sa’ li tenamit b’ar wi yoo chi k’anjelak, wiib’eb’ li misioneer xe’kutun chire li b’e. Jun reheb’, a’an li ras.
Xwaklesiik xch’ooleb’ sa’ li bus naq eb’ li saaj xe’xpatz’ re laj ch’e’onel naq tixxaqab’ li bus re tixk’e sa xch’ool li ras. Sa’ junpaat ajwi’, chirix li yab’aak ut li q’unal aatin, li ras xchap wi’chik xb’e re taa’ok wi’chik sa’ xk’anjel. Moqon xqanaw naq li ras maji’ naxb’aanu oob’ minuut sa’ li b’e a’an, ut tojo’ x’el sa’ jun li tzolok ut ok re sa’ xch’iich’.
Li qaYuwa’ naru tooxk’e sa’ junaq na’ajej li k’oxlanb’il chi us k’a’ru aj-e. Ak xb’aanu a’an wik’in, ut yoo chixb’aanunkil aawik’in, jo’ chanru xb’aanu rik’ineb’ li qaraarookil imam.
Raarooko chi us chiqajunilo xb’aan li Qaawa’, li nokoxk’oxla, li nokoraatina sa’ hasb’, ut li nokoril jo’ chanru aajel ru choq’ re li junjunq. Q’axal nim wi’chik lix na’leb’ ut lix wankilal chiruheb’ li ani wankeb’ sa’ ruchich’och’. Naxnaw li ch’a’aj ut li chaab’il wanko wi’, ut li k’a’ru naqaj sa’ tiikilal.
Numenaq jun chihab’ chaq, naq yookin chi b’eek sa’ li Manzana del Templo, jun reheb’ li misioneer ixq xinxtaw ut xpatz’ we, “Ma toj taanaw wu? Laa’in aj Florida.” Xye we lix k’ab’a’, a’an li Hermana Aida Chilan. Yaal, xinnaw ru ut xnaq sa’ lin ch’ool lix junkab’al. Li awa’b’ej re li oqech wan wi’ xye naq taqula’ani lix junkab’al. Moqon xqanaw naq xoowulak choq’ re lix rab’in, a’an li xAida, li maji’ nakub’e xha’. Chirix li ula’ a’an ut chirix jun chihab’ re xtzolb’al ut xtenq’ankil, li xAida xkub’e xha’.
Chirix naq xoo’aatinak sa’ li Manzana, a’an xtz’iib’a jun lin hu. Xye we: “Ninnaw chi anchal inch’ool naq li qaYuwa’ naxnaw qu chiqajunil ut naq nokoxk’e chixk’ulb’al qib’ sa’ qab’e choq’ re jun li ajom. B’antiox aawe naq laa’at jun lin misioneer, naq xat-el ut xinaataw oob’ chihab’ chaq.” 14 Li xAida xtz’iib’a ajwi’ choq’ we li resil lix jalajik chaq xch’ool, ut xch’olob’ li k’a’ru xk’ulman chi k’oxlanb’il xb’aan li choxa choq’ re xtenq’ankil chi ok sa’ li Iglees, chixb’aanunkil xmision, ut chi sumlaak sa’ li santil ochoch.15
Ma yal chi jo’kan naq li awa’b’ej re li oqech xooxb’eresi toj rik’ineb’ laj Chilan, malaj naq li xAida tinxtaw moqon sa’ li Manzana del Templo? Li reslilal li xAida naxch’olob’ xyaalal naq k’oxlanb’il chixjunil a’in xb’aan li Dios.
Li Qaawa’ sa naril li wank qik’in. Moko yal chi jo’kan ta naq wi yookat chireek’ankil lix Musiq’ ut yookat chixb’aanunkil li naxye, taaweek’a li Qaawa’ jo’ xyeechi’i: “Tinxik chiru lee rilob’aal. Tinwanq sa’ lee nim uq’ ut sa’ lee tz’e, ut lin Musiq’ taawanq sa’ lee ch’ool, ut eb’ lin anjel chesutam, re eewaklesinkil.”16
Wan xkomon a’an li naqak’ul chiqajunilo. Maare taqak’ul li ani anchal ak xqanaw ru, taqatikib’ jun li komonil xkab’ sut, malaj too’ok sa’ komonil rik’in jun li ak’ kristiaan. Naq naqak’ul a’in, maare li Qaawa’ yoo chixyeeb’al naq qas qiitz’in qib’ chiqajunil. Chi tz’aqal yaal wanko sa’ jun ajwi’ li k’anjel—laj Jose Smith kixye re a’in “lix na’leb’ li Kristo.”17
A’b’anan, b’ar wan xna’aj lix taql li qach’ool naq na’ux li k’a’ru k’oxlanb’il xb’aan li Dios? Naru taqaye ma taqataaqe li Kolonel ut eb’ lix moos malaj ink’a’. Lix Hu laj Mormon naxk’ut chi us k’a’ru naqak’ul wi naqakanab’ li Qaawa’. Chan laj Mormon:
“Ut ke’ril … naq lix Musiq’ li Qaawa’ ink’a’ chik naxkoleb’ rix; relik chi yaal, isinb’il chaq rik’ineb’ xb’aan naq lix Musiq’ li Qaawa’ moko nawan ta sa’eb’ li ochoch moko sant ta—
“Jo’kan naq li Qaawa’ kixkanab’ xkolb’aleb’ rix rik’in lix wankilal li sachol ch’oolej ut maak’a’ xjuntaq’eetankil, xb’aan naq eb’ a’an ke’t’ane’ sa’ jun wanjik chi maak’a’eb’ xpaab’aal ut chi xuwajel xmaa’usilaleb’.”18
Li Qaawa’ ink’a’ junelik nokoxb’oq sa’ xk’ab’a’ xkawilal li qametz’ew, li qapaab’al, malaj li qanawom. K’e reetal laj Saul, li kixaqab’aak xb’aan li Qaawa’ sa’ li b’e toj Damasko. Moko jayalinb’il ta chi us sa’ xyu’am ut ink’a’ rik’in lix nim malaj lix tz’e li saq’e. Kijale’ xb’e xb’aan li Dios. Moqon naq nawb’il ru jo’ laj Pablo, sa’ lix k’anjel jo’ apostol, kik’utun li k’a’ru ak kixnaw li Qaawa’ naq taaruuq tixb’aanu, maawa’ li k’a’ru kixyal xb’aanunkil jo’ laj Saul. Chi jo’kan ajwi’, li Qaawa’ naxnaw k’a’ru taaruuq taqab’aanu laa’o, ut chanru toowanq. K’a’ru kixk’ut li Apostol Pablo? “Naqanaw naq chixjunil li k’a’aq re ru nekek’anjelak sa’ komonil choq’ re usilal reheb’ li ani neke’xra li Dios, reheb’ li b’oqb’ileb’ jo’ chanru li rajom xch’ool.”19
Naq tiik li qach’ool ut yo’on wanko, naq yooko chixyalb’al qaq’e chi wank jo’ k’ulub’ej, nokowulak b’ar wi’ maajo’q’e xqak’oxla ut noko’okenk sa’ li k’a’ru k’oxlanb’il xb’aan li Dios. Wan li diosilal sa’ qaam chiqajunil. Naq naqil li Dios chi k’anjelak qik’in, chiwaklesiiq qach’ool ut chiqab’antioxi li qab’eresinkil. Naq li qaYuwa’ sa’ choxa kixye, “a’in lin k’anjel ut lin loq’al—xk’eeb’al chi uxmank lix kolb’al chiru li kamk ut lix yu’am chi junelik li winq,”20 yoo chi aatinak chirix chixjunileb’ li ralal xk’ajol—chawix ajwi’ laa’at.
Li ruq’ li Qaawa’ yoo chab’eresinkil. Chi k’oxlanb’il xb’aan li Dios, a’an nawan sa’ li k’a’ru ka’ch’in jo’ wi’ li k’a’ru nim sa’ laa yu’am. Jo’ naxye sa’ Proverbios, “K’ojob’ aach’ool rik’in li Qaawa’ chi tz’aqal; … ut a’an tixtiikob’resi laa b’e.” 21 Ninch’olob’ naq a’an tatrosob’tesi, tatxaqab’, ut tixk’e aawe li tuqtuukilal. Sa’ lix loq’laj k’ab’a’ li Jesukristo, amen.