Li junelikil wulaj wulaj

Laj Alma kixpatz’ jun patz’om sa’ xkutankil li toj wan rajb’al anajwan: “Wi xeyal jun xjalajik eech’ool, ut wi xereek’a xb’ichankil li b’ich re rahok li natojok ix, ninpatz’, ma jo’kan nekexru chireek’ankil anajwan?”¹⁴ Laj Alma kixye ajwi’, “Ma taaruuq raj teeye, wi ta b’oqb’ilex chi kamk sa’ li hoonal a’in, … naq tz’aqal xtuulanil eech’ool?”¹⁵

Rajlal sut nawil ru li resil laj Alma li alalb’ej naq kixkanab’ li ropiis jo’ li awa’b’ej sa’ xb’een li tenamit re xjultikankil li raatin li Dios,¹⁶ nasach inch’ool. Ch’olch’o ru naq cham lix nawom xch’ool laj Alma chirix li Dios li Yuwa’b’ej ut li Jesukristo ut naq kireek’a naq teneb’anb’il rib’ chiruheb’ chi tz’aqal ut chi maak’a’ xwiib’ankil lix ch’ool. Tz’aqal lix nawom chirix k’a’ru tento tixb’aanu ut tuulan ajwi’ xch’ool jo’kan naq kixkanab’ li ropiis ut lix awa’b’ejil xb’aan naq kixk’e reetal naq aajel wi’chik ru li k’anjelak chiru li Qaawa’.

Jwal nim xtz’aq li tuulanil sa’ li qayu’am li nokoxk’e chi tenq’ank sa’ xxaqab’ankil li Iglees. Jun reetalil a’an sa’ li resilal li Iglees naxk’ut xyaalal a’in. Sa’ li po junio re 1837, naq wan sa’ Santil Ochoch re Kirtland, li Profeet aj Jose kimusiq’aak chixb’oqb’al li Apostol aj Heber C. Kimball chixk’amb’al chaq lix evangelio li Jesukristo toj sa’ “Inglaterra … re xteeb’al li okeb’aal re li kolb’a-ib’ choq’ re li tenamit a’an.”¹⁷ Li Apostol aj Orson Hyde ut junjunqeb’ chik li winq ke’b’oqe’ chirochb’eeninkil. Chaq’al ru lix sumehom li Elder Kimball. “Haye’ ink’a’ xinru xkuyb’al li na’leb’ naq b’oqb’ilin sa’ li mision a’in jwal aajel ru. … [Laa’in] kawal xinwan re kub’eek chirub’el li nimla iiq li k’eeb’il chaq sa’ inb’een.”¹⁸ A’b’anan, a’an kixk’ul li mision a’an rik’in tz’aqal xpaab’aal, xk’eek’ookilal lix ch’ool, ut xtuulanil.

Wan naq li tuulanil a’an xk’ulub’ankil jun b’oqb’al us ta naqeek’a naq moko wan ta qaseeb’al chixb’aanunkil. Wan naq li tuulanil a’an k’anjelak chi tiik qach’ool us ta naqak’oxla naq nimaq chik li qak’anjel taqak’ul raj. Xaqab’anb’il xb’aaneb’ aj jolominel tuulaneb’ xch’ool rik’in raatineb’ ut xb’aanuhomeb’ naq maak’a’ naxye b’ar yooko chi k’anjelak, aajel b’an ru lix tiikilal li qach’ool sa’ chanru nokok’anjelak.¹⁹ Wan naq li tuulanil a’an li numtaak sa’ xb’een li rahilal sa’ li qaam naq naqak’oxla naq ink’a’ us kixb’aanu qe jun aj jolominel malaj anihaq chik.

Sa’ li 23 xb’e li po julio, 1837, li Profeet aj Jose kixch’utub’ rib’ rik’in li Elder Thomas B. Marsh, Awa’b’ej re lix Molameb’ li Kab’laju. Li Elder Marsh ra xch’ool xb’aan naq li Profeet ak kixb’oqeb’ wiib’ reheb’ lix molam chi xik sa’ Inglaterra chi ink’a xb’een kixpatz’ re. Naq laj Jose yoo chi aatinak rik’in li Elder Marsh, ke’xkanab’ yalaq rahil eek’ahom, ut li Profeet kixk’ul jun xnimal ru musiq’anb’il na’leb’. Anajwan nawb’il ru jo’ li tasal 112 re li Tzol’leb’ ut Sumwank.²⁰ Naxk’e jun b’eresink q’axal chaab’il chalen chaq li choxa li wan rilom rik’in li tuulanil ut li k’anjel re jultikank aatin. Li raqal 10 naxye, “Tuulanaq aach’ool; ut li Qaawa’ laa Dios tatxb’eresi chawuq’, ut tixk’e xsumenkil ru laa tij.”²¹

Li musiq’anb’il na’leb’ a’in kik’ulman sa’ tz’aqal li kutan naq li Elder Kimball, Hyde, ut laj John Goodson, chi tuulaneb’ tz’aqal xch’ool, yookeb’ chixjultikankil lix k’ojob’ankil wi’chik lix evangelio li Jesukristo sa’ li ch’utamil kab’l Vauxhall, sa’ Preston, Inglaterra.²² A’an a’an li xb’een sut sa’ li k’ojlajik a’in naq eb’ li misioneer ke’xjultika li evangelio k’ojob’anb’il wi’chik sa’ jun najtil tenamit li moko wan ta sa’ li ch’och’ Norteamerica. Xb’aan lix k’anjeleb’ jo’ misioneer, sa’ junpaat naab’aleb’ ke’kub’e xha’ ut ke’ok choq’ komon tiikeb’ chi paab’ank.²³

Xkomoneb’ chik li na’leb’ sa’ li musiq’anb’il na’leb’ a’an neke’xb’eresi li k’anjel re jultikank aatin sa’ li qakutan. Jun raqal re a’an naxye, “Ani taataqla sa’ lin k’ab’a’ … te’wanq xwankil chixteeb’al li rokeb’aal lin awa’b’ejihom choq’ re yalaq tenamit … a’ yaal jo’ te’xtuulanob’resi rib’ chiwu, ut te’kanaaq sa’ li waatin, ut te’ab’inq chiru lix yaab’ xkux lin Musiq’.”²⁴

Li tuulanil li kixk’e xwankil li xnimal ru k’anjel re jultikank aatin kixte li b’e re naq li Qaawa’ kiru chixxaqab’ankil lix Iglees chi chaab’il.

Nokob’antioxin naq toj rajlal naqil a’in sa’ li Iglees anajwan. Eb’ li komon, jo’ li tasal tenamit yookeb’ chi k’iik, neke’xq’axtesi lix hoonaleb’ ut neke’xkanab’ li tzolok ut li trab’ajik re xik sa’ mision. Naab’aleb’ li tiixil komon neke’xkanab’ lix trab’aaj ut neke’mayejak re naq te’ruuq chi k’anjelak chiru li Dios sa’ yalaq k’anjel b’oqb’ileb’ wi’. Ink’a’ naqakanab’ naq li k’a’ru yooko chixnumsinkil sa’ li qayu’am taarajtesi qu sa’ xtz’aqob’resinkil li rajom a’an.²⁵ Li k’anjelak sa’ Iglees naraj ru li tuulanil. Nokok’anjelak chi tuulan qach’ool sa’ li k’anjel b’oqb’ilo wi’ ut chi anchal qametz’ew, qak’a’uxl, ut qakawilal. Sa’ li junjunq xtasalil li Iglees, aajel ru xtawb’al ru li na’leb’ a’in re li Kristo, a’ li tuulanil.

Li jayalihom re roxloq’oninkil li Qaawa’ ut chixkub’sinkil qib’ chiru li rajom a’an²⁶ maak’a’ xloq’al sa’ li ruchich’och’ anajwan jo’ xwan junxil. Wankeb’ laj jolominel aj Kristiano sa’ jalaneb’ paab’aal li neke’xk’oxla naq wanko sa’ jun ruchich’och’ maak’a’ chik li na’leb’ aj Kristiano.²⁷

Chiru k’iila tasal tenamit, li chaab’il na’leb’ re li paab’ank chirix li tuulanil ut li chaab’il yu’amej ut li kub’sink-ib’, a’aneb’ na’leb’ paab’anb’ileb’ xb’aaneb’ chixjunil.

Sa’ li qakutan, nimob’resinb’il chik li q’etq’etil, li terq’usink-ib’, ut li “autenticidad,” li naru neke’sachok re li tz’aqal tuulanil. Wankeb’ li neke’xye naq li chaab’il na’leb’ re sahil ch’oolejil anajwan a’aneb’ “yaalaqat, kawaq aawib’, chatk’anjelaq chi kaw—ut nim wi’chik x’aajelil ru, maakanab’ aawib’ chiru li jun ch’ol chik … xb’aan naq laa weechanihom … wan sa’ laa wuq’ laa’at.”²⁸

Jalan li na’leb’ li nak’utman sa’eb’ li loq’laj hu. Aran naxye naq tento toowanq jo’ tz’aqal xtzolom li Jesukristo. A’in a’in naraj naq wan jun kawil eek’ahom re teneb’ank-ib’ chiru li Dios ut li tuulanil sa’ li yu’amej. Li rey aj Benjamin kixk’ut naq li ruchich’och’il winq wan choq’ aj xik’ ilonel re li Dios ut kixye naq tento taqakub’si qib’ chiru li “q’unb’esiik xch’ool xb’aan li Loq’laj Musiq’ej.” A’an kixch’olob’, rik’in xkomon chik ajwi’ li na’leb’, naq a’an a’in naraj naq junaq taawanq chi “kub’enaq ratawom, q’un xch’ool, tuulan, aj k’uyunel, [ut] nujenaq rik’in rahok.”²⁹

Wankeb’ li ink’a’ us neke’roksi li aatin autenticidad re xnimankil li ruchich’och’il winq ut li na’leb’ li wan sa’ xka’pa’kalil li tuulanil, li chaab’il ch’oolej, li uxtaan, li kuyuk ch’oolej, ut li chaab’ilal. Naru taqanima lix jalanil li junjunq jo’ ralal xk’ajol li Dios chi ink’a’ naqoksi li autenticidad jo’ rajb’al naq ink’a’ toowanq jo’ li Kristo.

Sa’ li qab’eenik chixtawb’al li tuulanil, li Internet re li qakutan naxyoob’ li ch’a’ajkilal sa’ xtz’eqtaanankil li q’etq’etil. Wiib’ b’aanuhom aran a’an li q’etq’etil na’leb’ re “ilomaqin” malaj xrahob’tesinkil jalaneb’ rik’in xyeeb’al li yib’ aj aatin sa’eb’ li redes sociales. Jun chik b’aanuhom a’an li “humilde alardeo.” A’an naraj naxye “jun yehom [malaj jalam-uuch] li naxpak’ li tuulanob’resink-ib’, a’b’an chi yaal a’an yal naraj xk’utb’al k’a’ruhaq li nokoq’etq’eto’k wi’.”³⁰ Chalen chaq xtiklajik, eb’ li profeet koohe’xtij chirix li q’etq’etil ut xk’eeb’al xwankil li jo’maajo’il k’a’aq re ru re li ruchich’och’.³¹

Lix sachik li aatinak sa’ xyaalal a’an ajwi’ k’a’ruhaq nokoxk’e chi k’oxlak. Li junelikil na’leb’ re li xtaql ch’oolej naxpatz’ naq taqoxloq’i li k’a’ru naxsik’ junaq us ta ink’a’ naqapaab’ li k’a’ru naxsik’. Sa’ li qakutan, li pleetik ut wech’ok rajlal neke’xq’ax ru “lix nub’aal li chaab’ilal.”³² Na’ajman ru li chaab’il yu’amej ut li tuulanil.

Laj Alma nokoxtij chirix “chixnimob’resinkil eerib’ sa’ xq’etq’etil eech’ool,” “chixk’oxlanxil naq li jun eere q’axal chaab’il wi’chik chiru li jun chik,” ut xrahob’tesinkileb’ li tuulaneb’ li “neke’b’eek jo’ chanru lix santil k’anjelil li Dios.”³³

Intawom jun yaalil chaab’ilal sa’ xyanqeb’ kristiaan re chixjunileb’ li paab’aal li tuulaneb’ xch’ool ut teneb’anb’ileb’ rib’ chiru li Dios. Naab’al reheb’ neke’xpaab’ li raatin li profeet aj Mikeas sa’ li Najter Chaq’rab’, li kixye, “Ak yeeb’il aawe li k’a’ru us xb’aanunkil, a’ li nawulak chiru li Qaawa’ naq taab’aanu: ka’ajwi’ xb’aanunkil li tiikilal, xk’eeb’al aach’ool chi rahok ut taakub’si laa wankil chiru laa Dios.”³⁴

Naq tuulano chi yaal, nokotijok re xk’ulb’al lix kuyb’al qamaak ut naqakuy xmaakeb’ li jun ch’ol chik. Jo’ naqil ru sa’ li hu Mosiah, laj Alama kixk’ut chi kok’ aj xsa’ naq jo’ k’ihal sut taqajal qak’a’uxl, li Qaawa’ tixkuy li q’etok aatin naqab’aanu.³⁵ Chixjunpak’al a’an, jo’ yeeb’il sa’ lix tij li Qaawa’,³⁶ naq ink’a’ naqakuy li q’etok aatin neke’xb’aanu li jun ch’ol chik, taqak’am qib’ rub’el li tojb’a-maak.³⁷ Xb’aan lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo, rik’in li jalb’a-k’a’uxlej taaruuq chi kuye’k li qamaak. Naq ink’a’ naqakuyeb’ xmaak li ani naxb’aanu li q’etok aatin qe, yooko chi yaal chixtz’eqtaanankil lix tojb’al rix li maak xb’aan li Kolonel. Nokok’ame’ rub’el li tojb’a-maak chi yaal naq naqak’uula sa’ qaam li josq’il ut chi junajwa naqaye naq ink’a’ taqakuy xmaak junaq chi moko toojiloq rik’ineb’ li qas qiitz’in sa’ tuulanil jo’ tixb’aanu raj li Jesukristo. Xk’uulankil li josq’il sa’ qach’ool a’an chanchan xk’eeb’al li b’an nakamsin re li qaam.³⁸

Chexintij ajwi’ chirix yalaq paay chi q’etq’etil. Li Qaawa’, sa’ xtz’uumal re li profeet aj Moroni, naxk’ut xjalanil li ani q’etq’et ut li ani tuulan xch’ool: “Eb’ li jipeb’ neke’eetz’un, a’b’anan eb’ a’an tee’yaab’aq; ut tz’aqal li wusilal choq’ reheb’ li tuulan.” Li Qaawa’ kixye ajwi’, “Nink’e xq’unaleb’ xmetz’ew li winq re taaruuq te’wanq chi tuulaneb’ xch’ool; ut tz’aqal li wusilal choq’ re chixjunileb’ li winq li neke’xtuulanob’resi rib’ chiwu; xb’aan naq wi neke’xtuulanob’resi rib’ chiwu, ut neke’paab’ank we, chirix a’an tink’e li k’a’ru q’un xmetz’ew choq’ kawilal chiruheb’.”³⁹

Li tuulanil a’an ajwi’ wan rilom rik’in li b’antioxink xb’aan li k’iila osob’tesink ut choxahil tenq’ naqak’ul. Li tuulanil maawa’ jun chaab’il b’aanuhom naru naqil chi moko jun numtaak sa’ xb’een li nimla ch’a’ajkilal. A’an jun reetalil li kawilal sa’ musiq’ej. A’an li q’unil xkawilal ch’oolej naq rajlal kutan ut rajlal hoonal naru taqakanab’ qib’ chiru li Qaawa’, naru took’anjelaq chiru, ut naru taqatz’aqob’resi ru li rajom a’an. Lin tz’aam a’an naq sa’ li ruchich’och’ aj wech’onel a’in taqayal qaq’e junelik chixtawb’al li tuulanil wulaj wulaj. Jun tz’iib’anb’il aatin nawulak chiwu kixye chi jo’ka’in:

Ninch’olob’ xyaalal li Kolonel ut lix tojb’al rix li maak kixb’aanu ut li xnimal ru x’aajelil ru li k’anjelak chi tuulan qach’ool chiru a’an wulaj wulaj. Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.