Li raam li xmalka’an

Q’axal osob’tesinb’ilin chi k’anjelak sa’ xyanqeb’ laj Santil Paab’anel aran sa’ li Pacifico chiru lix k’ihal lin yu’am. Lix paab’aal, lix rahom, ut lix chaq’al ru mayej laj Santil Paab’anel a’an nikinixnujob’resi rik’in musiq’anb’il na’leb’, b’antioxihom, ut li sahil ch’oolejil. Li resileb’ a’an chanchan lee re.

Kichal sa’ lin ch’ool naq eb’ laj Santil Paab’anel a’in juntaaq’eteb’ rik’in li xmalka’an li kiril li Kolonel naq a’an “kik’ojlaak … yoo chixk’eeb’al reetal chanru naq li tenamit neke’k’ehok tumin sa’ li kaax: ut naab’aleb’ li b’ihom naab’al li tumin yookeb’ chixk’eeb’al.

“Kichalk ajwi’ jun li xmalka’an neb’a’, ut kixk’e wiib’ chi kok’ tumin. …

“Toja’ naq li Jesus kixb’oqeb’ lix tzolom ut kixye reheb’: Relik chi yaal ninye eere naq li xmalka’an a’in neb’a’ naab’al xk’e chiru chixjunileb’ li xe’k’ehok tumin sa’ li kaax,

“Xb’aan naq … xe’xk’e li na’ela’ank chiruheb’; ut a’in sa’ lix neb’a’il xk’e jo’ch’inal jo’nimal li wank chiru, xk’e chixjunil li taak’anjelaq raj re xloq’b’al xwa ruk’a’.”¹

Us ta ka’ajwi’ wiib’ chi kok’ tumin kixk’e, choq’ re li Kolonel li kixsi wan xnimal xtz’aq, xb’aan naq a’an kixk’e chixjunil. Sa’ li hoonal a’an, li Kolonel kixnaw ru chi tz’aqal li xmalka’an xb’aan naq li kixsi chaq a’an kixk’ut re li raam. Xb’aan lix chaq’alil ut lix chamal ru li rahom ut lix paab’aal naq nak’ehok, tz’aqal naxnaw naq lix “neb’a’il” a’an taatuqub’aaq.

Wilom chaq juntaq’eet li aamej rik’ineb’ laj Santil Paab’anel aran sa’ li Pacifico. Sa’ jun ch’ina k’aleb’aal sa’ jun ch’och’ sa’ xyi li palaw, jun tiixil winq ut li rixaqil ke’xk’ulub’a lix b’oqb’aleb’ laj misioneer chixpatz’b’al chiru li Dios chi anchaleb’ xch’ool ma yaal li k’a’ru yookeb’ chixk’utb’al chiruheb’. Rik’in a’in, ke’xk’oxla ajwi’ li taa’uxq xb’aan li teneb’anb’ilaqeb’ wi’ wi lix sumehom te’xk’ul tixk’ameb’ chixk’ulub’ankil li evangelio li k’ojob’anb’il wi’chik. Ke’kuyuk sa’ ut ke’tijok re xnawb’aal lix yaalalil li Iglees ut lix yaalalil lix Hu laj Mormon. Lix sumehomeb’ lix tij kiwulak jo’ jun ki’il a’ut kawil ch’olob’ahom: “Hehe’! Tz’aqal yaal a’an!”

Rik’in naq ke’xk’ul li ch’olob’ahom a’in, ke’xsik’ naq te’kub’eeq xha’. Li k’a’ru ke’xsik’ kiwan ajwi’ xtz’aq. Li k’a’ru ke’xsik’ ut li kub’iha’ jwal nim xtz’aq. Ke’isiik sa’ lix trab’aaj, ke’xmayeja chanru ilb’ileb’ xb’aan lix komon, ke’xsache’ lix komonil rik’in junjunqeb’ li ramiiw, ut ke’isiik li tenq’ank, li rahok, ut li oxloq’ink re lix junkab’al. Anajwan ke’b’eek sa’ li Iglees rajlal domingo, moko sa ta rilb’aleb’ li ramiiw ut li rech kab’al li neke’xk’ul sa’ li b’e.

Chiru xnumsinkil li ch’a’ajkilal a’an, kipatz’e re li chaab’il winq a’in chanru nareek’a chirix xsik’b’al ok sa’ li Iglees. Lix sumehom saqen ru a’an, “Tz’aqal yaal, pe’ yaal? Saqen ru li tento taqasik’.”

Kiwan chi yaal rik’ineb’ li wiib’ ak’ aj Santil Paab’anel li raam li xmalka’an. A’aneb’, jo’ li xmalka’an, “ke’xk’e chixjunil” li neke’ru chixk’eeb’al, chi nawb’il naq k’ehok sa’ lix “neb’a’il” yookeb’. Xb’aan xch’ooleb’ tiik chi paab’ank ut lix paab’aal li ink’a’ na’eekan sa’eb’ li hoonal re ch’a’ajkilal, ke’seeb’o’q li riiqeb’. Tenq’anb’ileb’ chaq ut sutinb’ileb’ chaq xb’aan li komon re li Iglees li ke’xkawresiheb’ ut ke’xtenq’aheb’, ut kawresinb’ileb’ xjuneseb’ rib’ xb’aan lix k’anjeleb’ sa’ xb’oqb’aleb’ sa’ li Iglees.

Chirix naq ke’xk’e “chixjunil,” kiwulak li kutan jwal nim xloq’al naq ke’tz’ape’ sa’ junajil sa’ li santil ochoch jo’ jun junelikil junkab’al. Jo’ chanchan kixb’aanu choq’ reheb’ li ke’paab’ank naq najolomin chaq laj Alma, “li Qaawa’ kixk’eheb’ xmetz’ew re naq moko ch’a’aj ta chiruheb’ xk’amb’al li riiqeb’, ut ke’xq’axtesi rib’ chi saheb’ sa’ xch’ool ut rik’in kuyuk chiru chixjunil li rajom li Qaawa’.”² Kama’an li raam li xmalka’an k’utb’esinb’il xb’aan li chaab’il sumalil a’in.

Tinwaj raj aatinank chirix jun chik ink’ulum nak’ute’ wi’ li raam li xmalka’an chi tz’aqal. Aran Samoa, nokok’anjelak rik’ineb’ li ch’utam wankeb’ xwankil sa’eb’ li k’aleb’aal re te’ruuq li misioneer chixjultikankil li evangelio. Wiib’ oxib’ chihab’ chaq, kin’aatinak rik’in laj taqlanel re jun k’aleb’aal b’ar wi’ ink’a’ ke’xk’e xliceens li misioneer chixjultikankil li evangelio chiru naab’al chihab’. Li waatin kik’ulman chirix naq laj taqlanel toje’ kixkanab’ naq li Iglees naru taa’ok sa’ li k’aleb’aal, ut naq eb’ li misioneer naru te’xtzoleb’ li ani wankeb’ xch’ool chi tzolok chirix li evangelio ut lix tzol’leb’.

Chirix xnumik naab’al chihab’, ut rik’in li sachb’a-ch’oolejil jalok a’in, k’eek’o ink’a’uxl chixnawb’al k’a’ru kik’ulman re naq laj taqlanel kixjal xch’ool. Kinpatz’ok chirix a’an, ut laj taqlanel kixsume, “Jun winq naru chi wank sa’ li q’ojyin chiru junaq hoonal, a’b’an taawulaq li hoonal naq taaraj ok sa’ li saqen.”

Laj taqlanel, naq kixte li k’aleb’aal, kixk’ut li raam li xmalka’an—jun li aamej naq’uno’ naq naxk’utb’esi rib’ lix tiqwal ut lix saqen li yaal. Laj taqlanel kiwan xch’ool chixkanab’ankil li na’leb’ kanab’anb’il chiru naab’al chihab’, chi xaqliik chiru naab’al li ch’a’ajkilal, ut chi kanaak chi xaqxo xch’ool re naq jalaneb’ te’ruuq chi osob’tesiik. Li raam laj jolominel a’in jayalinb’il rik’in lix chaab’ilal ut xsahileb’ xch’ool lix tenamit ut ink’a’ rik’in lix na’leb’il li k’aleb’aal chi moko lix wankilal xjunes rib’. Kixkanab’ lix k’a’uxl re xpaab’ankil li kixk’ut qe li Awa’b’ej Thomas S. Monson: “Naq yooko chixtaaqenkil li kixk’ut chiqu li Kolonel, taaruuq chiqu li wank jo’ jun saqen sa’ xyu’ameb’ li jun ch’ol chik.”³

Sa’ xraqik, chinwotzaq eerik’in jun chik ink’ulum rik’ineb’ laj Santil Paab’anel aran sa’ li Pacifico li xe’eninb’il rib’ sa’ xchamal li waam. Naab’al chihab’ chaq anajwan, kinwan jo’ jun saaj aj tenq’ aj k’ehol na’leb’ re jun obiisp sa’ jun ak’ teep aran Samoa Americana. Wankeb’ 99 komon, jo’eb’ aj awinel, aj k’anjel sa’ li fábrica, aj k’anjel chiru xjolomil li tenamit ut eb’ lix junkab’al. Naq li Xb’eenil Awa’b’ejil ke’xye sa’ li chihab’ 1977 naq taakab’lamanq jun santil ochoch aran Samoa, chiqajunilo kisaho’ qach’ool ut koob’antioxin. Li xik chaq sa’ li santil ochoch li chalen chaq Samoa Americana naraj li xik toj Hawai malaj Nueva Zelanda. K’a’jo’ xnimal xtz’aq li xik ut naab’aleb’ aj Santil Paab’anel tiik chi paab’ank ink’a’ neke’ru chixtojb’al.

Sa’ xq’ehil a’in, ke’waklesiik xch’ooleb’ li komon chixk’eeb’al tumin re tenq’ank sa’ xkab’lankil li santil ochoch. Rik’in a’in sa’ xch’ooleb’, li obispil ke’xpatz reheb’ xkomon li teep naq te’k’oxlaaq ut te’tijoq chirix jo’nimal te’ruuq chixk’eeb’al. Kixaqab’aman jun kutan te’xch’utub’ wi’ rib’ li junakb’al re xk’eeb’aleb’ lix mayej. Moqon, naq xikenaqeb’ chixjunil ut kitehe’ lix mayej, li obispil ke’tuulano’ ut ke’toche’ xch’ooleb’ xb’aan lix paab’aaleb’ ut xchaabʼilaleb’ xchʼool li qachaab’il komon re li teep.

Nawb’il chiwu li junjunq junkab’al ut li wan reheb’, kinweek’a sa’ li waam jun chamal ru eek’ahom re sahok ch’oolej, oxloq’ink, ut tuulanil. A’aneb’ a’in, chi tz’aqal, lix kok’ tumin li xmalka’an re li qakutan k’eeb’ileb’ chi moko ramb’il ta sa’ lix “neb’a’il,” rik’in jun sahil ch’oolejil chirix li yeechi’inb’il osob’tesink re xkab’ankil jun loq’laj santil ochoch re li Qaawa’ aran Samoa. Eb’ li junjab’al a’in ke’xq’axtesi chixjunil li ke’ru chiru Qaawa’, rik’in xpaab’aaleb’ naq ink’a’ te’kanaaq sa’ xneb’a’ileb’. Lix maatan a’an kixk’utb’esi li raam li xmalka’an li wan rik’ineb’. Chixjunileb’ li ke’k’ehok, ke’xb’aanu chi anchaleb’ xch’ool ut chi saheb’ xch’ool xb’aan naq li raam li xmalka’an li wan rik’ineb’ kiru chirilb’al rik’in rilob’aal li paab’aal li xnimal ru osob’tesink li wanqeb’ choq’ reheb’ lix junkab’al ut cchixjunileb’ li tenamit aj Samoa ut aj Samoa Americana chiru k’iila tasal tenamit chalel. Ninnaw naq lix q’axtesinb’il mayej, lix kok’ tumin li xmalka’an, nawb’ileb’ ut kulub’anb’ileb’ xb’aan li Qaawa’.

Li raam li xmalka’an li kixk’e wiib’ chi kok’ tumin a’an jun aamej li tixk’e chixjunil rik’in mayejak; rik’in xkuyb’al li ch’a’ajkilal, li rahob’tesink, ut li tz’eqtaanaak; ut rik’in riiqankil li jar paay chi iiq. Li raam li xmalka’an a’an jun aamej li naxk’e reetal, nareek’a, ut naxnaw lix saqen li yaal ut li tixq’axtesi yalaq k’a’ru re xk’ulb’al li yaal a’an. A’an naxtenq’aheb’ ajwi’ jalaneb’ chik chirilb’al juntaq’eet li saqen ut chi wulak sa’ juntaq’eet li junelikil sahil ch’oolejil. Jo’kan ut, li raam li xmalka’an nak’ute’ xyaalal xb’aan li anchalil ch’oolej chixk’eeb’al chixjunil re xwaklesinkil lix awa’b’ejihom li Dios sa’ li ruchich’och’.

Chiqajunji qib’ jo’ aj Santil Paab’anel sa’ chixjunil li ruchich’och’ re xb’aanunkil li k’a’ru aajel ru re taawanq qik’in li raam li xmalka’an, chi saho’q qach’ool chi yaal sa’eb’ li osob’tesink li neke’xnujob’resi li “neb’a’il” li nak’ulman. Lin tz’aam choq’ qe chiqajunil, a’an naq wanq qach’ool chiriiqankil li qiiq, chixmayejankil li na’ajman ru, ut chi wank rajom qach’ool re k’anjelak ut k’ehok. Ninyeechi’i eere naq li Qaawa’ moko texxkanab’ sa’ lee neb’a’il. Li raam li xmalka’an nujob’resinb’il rik’in b’antioxihom naq li Kolonel “a’an jun li winq junes ra naril ut k’aynaq chi k’uluk rahilal”⁴ re naq ink’a’ tento taqayal xrahil “li k’ahil sek’.”⁵ Us ta wan xq’unal qametz’ew ut qamajelal, ut xb’aaneb’ ajwi’, a’an toj yoo chixye’b’al li ruq’, li wan xk’ob’olal choq’ qe laa’o. A’an tooxtaqsi wi wan qach’ool chi ok sa’ lix saqen lix evangelio, chixk’ulub’ankil a’an, ut chixkanab’ankil naq a’an tixnujob’resi li “qaneb’a’il.”

Ninch’olob’ xyaalal chirix li nimla rahok nokoru chixwotzb’al jo’ aj tzolom ut aj taaqenel re li Qaawa’ Jesukristo. Ninra ut ninxaqab’ xwankil li Awa’b’ej Thomas S. Monson jo’ lix profeet li Dios sa’ li ruchich’och’. Lix Hu laj Mormon a’an jun chik ch’olob’anb’il esil chirix li Jesukristo choq’ re li ruchich’och’, ut ninb’oq chixjunileb’ naq te’ril ut te’xtaw li resil xjuneseb’ rib’. Chixjunileb’ li te’xk’ulub’a lix b’oqom li Qaawa’ chi chalk rik’in te’xtaw tuqtuukilal, rahok, ut saqen. Li Jesukristo a’an li xnimal ru eetalil chiqu ut aj Tojol qix. Ka’ajwi’ rik’in li Jesukristo, ut li sachb’a-ch’oolej re lix mayej aj tojol-ix li maak’a rosojik, naru taqak’ul li junelik yu’am. Chirix a’in ninch’olob’ xyaalal, sa’ lix santil k’ab’a’, a’ li Jesukristo, amen.