Lochomaq lee saqen
Eb’ li profeet yookeb’ chiqab’oqb’al, ex inkomon ixq. Ma tiiqako chi paab’ank? Ma teeyaab’asi lee paab’aal? Ma teeloch lee saqen?
Maare ink’a’ nekenaw, a’b’an li Awa’b’ej Monson ut laa’in luto. Sa’ li kutan kinyo’la’ chaq—sa’ tz’aqal li hoonal—aran sa’ xnim li saq’e sa’ xweent California, laj Thomas S. Monson aj 36 chihab’ xyu’am, kixaqab’aman xwankil choq’ jun ak’ apostol. Jwal nawulak chiwu lin chaab’il laq’leb’ rik’in xprofeet li Dios. Li Awa’b’ej Monson.
Eb’ li profeet yookeb’ chi aatinak chirixeb’ li ixq.1 Sa’ li ch’utam a’in teerab’i junjunqaq li raatineb’. Choq’ re li waatin tinjultika jun li profeetil aatin tz’iib’anb’il chaq xb’aan li Awa’b’ej Spencer W. Kimbal junaq 40 chihab’chaq anajwan. Sa’ li septiembre re 1979 yal xkab’ sut naq eb’ li ixq re li Iglees neke’xch’utub’ rib’ sa’ jolomil ch’utam reheb’ li ixq. Li Awa’b’ej Kimball kixk’uub’ chaq li raatin, a’b’an naq kiwulak xkutankil li ch’utub’aj-ib’, a’an wan chaq sa’ li b’anleb’aal. Jok’an naq kixpatz’ re li rixaqil, xCamilla Eyring Kimball, naq tixyaab’asi li raatin sa’ xna’aj.2
Li Hermana Kimball kirab’i ru li raatin li profeet, li ki’aatinak chirix lix wankilaleb’ li ixq re li Iglees sa’ xyanqeb’ li chaab’il ixq sa’ li ruchich’ooch’ chi rub’elaj li Xkab’ Xk’ulunik li Kolonel. Sa’ xraqik, kixk’e jun xnimal ru taqlahom reheb’ li ixq re li Iglees chi aj-ix toj yooko chaq chi aatin chalen chaq li hoonal a’an.
Chinyehaq b’ayaq li kixye chaq li Awa’b’ej Kimball:
“Jo’kan ut, ex inkomon ixq, nawaj raj xyeeb’al eere jun li na’leb’ maji’ nayeeman toj anajwan, malaq maji’ nayeeman jo’ naq tinye anajwan. Naab’al sa’ xyanq lix k’ihank li Iglees taak’ulmanq sa’ roso’jikeb’ li kutan a’in, taak’ulmanq xb’aan naq naab’aleb’ li ixq chaab’ileb’ xch’ool sa’ ruchich’och’… te’rataw ok sa’ li Iglees chi naab’alil. A’an taak’ulmanq a’ yaal jo’ chanru li ixqeb’ re li Iglees te’xk’utb’esi lix tiikilal xch’ooleb’ ut lix seeb’aleb’ chi aatinak sa’eb’ lix yu’am ut a’ yaal jo’ chanru naq eb’ li ixq re li Iglees te’ile’q naq jalaneb’ ut naq moko juntaq’eeteb’ ta—rik’in chaab’ilal—chiruheb’ li ixq re li ruchich’och’.
“Sa’ xyanqeb’ li kawil ixq sa’ ruchich’och’ li te’ok sa’ li Iglees wankeb’ li nekexk’e xch’ool re wank chi tiikeb’ xch’ool chiru xraab’al xjunes rib’. Wan reheb’ lii kawil ixq a’in li tz’aqal xtuulanileb’ xch’ool, ut a’an naxterqusi xtz’aq li anchalil ch’oolej chiru li tiikilal li taa’ile’q xb’aan li jun ch’ol chik. …
“… A’aneb’ … li ixq chaab’ileb’ xna’leb’ re li Iglees li te’wanq jo’ jun xnimal ru kawilalsa’ xk’iijik li Iglees sa’ ajl ut sa’ musiq’ej sa’ roso’jikeb’ li kutan.”3
K’a’jo’ xnimal ru li proofetil aatin a’an. Re xk’osb’al ru:
-
A’an lii chaab’il junajil sa’ komonil reheb’ li ixq li tixk’e chi uxmank lix k’ihal lix k’iijik li Iglees sa’eb’ li chihab’ chalel.
-
Li amiiwuk-ib’ te’xb’aanu li ixq re li Komonil re Tenq’ank, li saaj ixq ut, ut li ixqa’al sa’ li Tzoleb’aal reheb’ li Kok’al rik’ineb’ li ixq ut saaj ixq maak’a’ xb’alaq’ileb’ ut tiikeb’ xch’ool, re jalan jalanq paab’aal, a’an taawanq jo’ jun xnimal ru kawilal sa’ chanru nak’iik li Iglees sa’ roso’jikeb’ li kutan.
-
Li Awa’b’ej Kimball kixye “kawil ixq” reheb’ li ixq a’in li te’xk’e xch’ool chi wank sa’ tiikilal ut ink’a’ rahok eechej, li te’xk’ut qe naq li anchalil ch’oolej jwal nim xwankil chiru li wank chi ilb’il xb’aan li jun ch’ol chik.
Innawomeb’ ru naab’al reheb’ li ixq a’in naq ninb’aanu lin k’anjel chiru li ruchich’och’. Jwal loq’ chiwu chi wank jo’ qamiiw qib’. Laa’ex ajwi’ nekenaweb’ ru sa’ xyanqeb’ lee ramiiw ut lee rech kab’al. Maare komoneb’ malaj ink’a sa’ li Iglees anajwan, a’b’an naqamiiwu qib’ ut aajel ru a’an. Jo’kan ut, chan ru took’anjelaq li junjunq qe rik’in li na’leb’ a’in? K’a’ru tento taqab’aanu? Li Awa’b’ej Kimb’all kixye oob’ chi na’leb’ chirix a’in:
Li xb’een a’an naq tiikaq qach’ool. Li wank chi tiik qach’ool ink’a’ naraj naxye naq tz’aqal qe qu malaj naq maajun wa nokomaakob’k. Naraj b’an naxye naq naqachap qib’ rik’in li Dios sa’ li qaam, naq naqajal qak’a’uxl chirix li qamaak ut li ink’a us naqab’aanu, ut naq naqatenq’aheb’ li jun ch’ol chik.
Eb’ li ixq li neke’xjaleb’ xch’ool neke’xjal xb’ehil lix yu’ameb’. Wan jun wamiiw li kixk’ul jun toch’e’k sa’ b’eleb’aal ch’iich’ naq toj saaj chaq, ut xb’aan a’an, ink’a kiru chixkanab’ankil xketb’al li b’an re kotzok xrahil. Moqon, li xna’ xyu’wa’ ke’xjach rib’. A’an kikana sa’ yu’am chirix raatinankil jun li winq, ut toj yoo chixketb’al li b’an. A’b’an sa’ jun q’ojyin, kixk’e reetal naq choqink ut maa’usilal sa’ xyu’uam ut kixk’oxla, “Ink’a’ chik.” Kixtz’aama re li Kolonel Jesukristo naq tixtenq’a. Kixye naq kixtzol naq li Jesukristo jwal kaw wi’chik rib’ chiru li k’a’aq re ru yoo chi nume’k wi’ ut naq kiru xkanab’ankil rib’ chiru lix metz’ew a’an naq yoo chixb’eeninkil lix b’ehil li jalb’a-k’a’uxlej.
Rik’in sutq’iik chiru li Q’aawa’ ut lix b’e, a’an kixjal xb’e lix yu’am ut lix yu’ameb’ lix yum jo’ ajwi’ li ak’ xb’eelom. A’an tiik xch’ool; teeto xch’ool re xtenq’ankileb’ li jun ch’ol chik li xe’maakob’k ut te’raj xjalb’aleb’ xyu’ameb’. Ut jo’ chiqajunilo laa’o’, lix yu’am moko tz’aqal ta re ru, a’b’an a’an naxnaw chanru xjalb’al xk’a’uxl ut chanru ink’a’ xkanab’ankil xyalab’al xq’e.
Li xkab’, a’an li seeb’al chi aatinak chi chaab’il. Li seeb’al chi aatinak chi chaab’il naraj naxye xch’olob’ankil chi saqen ru li naqeek’a chirix jun na’leb’ ut k’a’ut. Sa’ xtiklajik li chihab’ a’in, wan ani xtz’iib’ak sa’ lin Facebook jun aatin moko chaab’il ta chirix xpaab’ankil li Kristo. Xwil ru ut ra b’ayaq xweek’a, a’b’an moko xink’e ta xwankil. A’b’an, jun li wamiiw li moko komon ta sa’ li qa paab’aal xsume rik’in li raatin. A’an xtz’iib’a, “[A’an b’i] tz’aqal jalan rik’in li k’a’ru kixk’ut chaq li Jesus—a’an chaq … sa’ xkutankil … q’axal jalan xna’leb’ xb’aan naq a’an … kixjuntaaq’eta li ruchich’och’… [Ki’aatinak rik’ineb’] li ixq li neke’xk’ayi rib’, [kiwa’ak rik’ineb’] … li naxokok re li tojleb’… , kixye’ li ruq’ sa’ aamiiwil reheb’ li ixq ut li kok’al maak’a’eb’ xwankil … , [ut] kixk’e chaq qe li seraq’ chirix li chaab’il aj Samaritano. … Jo’kan ut naq … li tz’aqal aj paab’anel re li Kristo te’xk’e raj xch’ool chi wank jo’ li ani jwal aj rahonel sa’ chixjunil li ruchich’och’.” Naq xwil ru a’an, xink’oxla, “K’a’ut naq laa’in ink’a’ xintz’iib’an re a’an?”
Chiqajunqal tento naq taanimanq qaseeb’al chixch’olob’ankil k’a’ut naq wan qapaab’aal. Chan ru nakaweek’a chirix li Jesukristo? K’a’ut naq nakatkana sa’ li Iglees? K’a’ut naq nakapaab’ naq lix Hu laj Mormon a’an jun loq’laj hu? B’ar nakataw li tuqtuukilal? K’a’ut naq aajel ru naq wan k’a’ru tixye li profeet sa’ li chihab’ 2017? Chan ru naq nakanaw naq a’an jun profeet chi yaal? Chawoksi laa waatin ut laa seeb’al chi aatinak chirix li nakanaw ut nakaweek’a—sa’eb’ li redes sociales, sa’ li ch’anch’ookil aatinak rik’ineb’ laa wamiiw, naq yookat chi aatinak rik’ineb’ laa wimam. Ye reheb’ li k’a’ru nakapaab’, chanru nareek’a, wi sa’ jun sut xwiib’an aach’ool, chanru naq xat-el chi uub’ej, ut k’a’ru x’aajelil ru li Jesukristo choq’ aawe. Jo’ kixye chaq li Apostol aj Pedro, “[Mexxuwak] … ; cheloq’oni b’an ru li Qaawa’ li Kristo sa’ lee ch’ool, ut yo’oon wanqex chi junelik re xsumenkil chixjunileb’ li te’patz’oq eere xyaalal li oyb’enink wank eerik’in.”4
Li rox, a’an naq jalanaqo. Chinyehaq eere jun seraq’ kik’ulman sa’ li po julio tojo’ xnume’ chire palaw aran Panama City, Florida.5 Naq yoo chi ewuuk li kutan, xRoberta Ursrey kirileb’ lix wiib’ chi saajil yum japjookeb’ re xpatz’b’al xtenq’ankileb’ naq okenaqeb’ junaq 90 metros chi sa’ li palaw. Jun ixaqilb’ej ut b’eelomej nach’ wankeb’ ut ke’xyal xkolb’aleb’ rix, a’ut a’aneb’ ajwi’ ke’chape’ xb’aan lix metz’ew li palaw. Jo’kan naq eb’ lix komon lix junkab’al aj Ursrey ke’xkut rib’ sa’ li ha’ re xkolb’aleb’ rix li yookeb’ chi ch’a’ajko’q rik’in li numxik, ut sa’ junpaat b’eleeb’eb’ chi kristiaan chapb’ileb’ xb’aan xmetz’ew li ha’.
Maak’a’ chaq li k’aam. Chi moko wan li ani naru tixkoleb’. Li policia ke’xpatz’ chaq jun li jukub’ re xkolb’aleb’, a’b’an wankeb’ li kristiaan sa’ palaw chiru jun may k’asal, ut lub’luukeb’ chik ut haye’ yookeb’ chi kub’eek rub’el ha’. Sa’ xyaneb’ li li yookeb’ chi ilok chire li palaw wan chaq li xJessica Mae Simmons. Kichal xna’leb’ lix b’eelom naq te’xlaq’ab’ rib’ chirib’il rib’ chi uq’ej. Ke’xjapeb’ re chixyeeb’al reheb’ chixjunil li wankeb’ chire li palaw naq te’xtenq’aheb’, ut naab’aleb’ li kristiaan ke’xlaq’ab lix tel ut ke’ok sa’ li palaw. Li xJessica kixtz’iib’a, “Rilb’aleb’ li kristiaan jalan jalanq xtenamitul, li winq jo’ ajwi’ li ixq, chi ok chixtenq’ankileb’ li kristiaan imoko neke’xnaw ta ru, jwal chaq’al ru rilb’al!!”6 Jun kadeen re 80 chi kristiaan xye’ rib’ toj xtawb’aleb’ li wankeb’ sa’ li ha’. Il xjalam-uuch li chaab’il hoonal a’an.
Chixjunileb’ chire li palaw ka’ajwi’ ke’xk’oxla chanru te’xkoleb’ rix jo’ junelik nab’aanuman, a’ut ke’kana chi ink’a’ ke’ru chireek’asinkil rib’. A’u’t jun sumal, sa’ jun mitzil li hoonal, ke’xk’oxla jun chik li na’leb’ re xkolb’aleb’ rix. Xk’oxlankil ak’ na’leb’ jo’ ajwi’ li wankilal chi yo’ob’tesink, a’aneb’ musiq’ejil maatan. Naq naqak’uulaheb’ li qasumwank, maare jalanaqo chiruheb’ li kristiaan sa’ li qak’aleb’aal ut sa’ li qatenamit, a’b’an naxk’e qe qwankilal chixk’ulb’al li musiq’anb’il na’leb’ re naq tooruuq chixk’oxlankil chanru taqayiib’ li k’a’aq re ru, xna’leb’ankil ut xb’aanunkil li jalan jalanq chi na’leb’. Moko junelik ta taqataw qana’aj sa’ li ruchich’och’, a’b’an li wank chi jalanaqo rik’in chaab’ilal naru taawanq jo’ jun li k’aam re xolb’al rix li ani wankeb’ sa’ ch’a’ajkilal.
Li xkaa, a’an naq jalanaqo. Jalanil naraj naxye naq chi saqen ru ilb’il naq chaab’ilo. Tinsutq’iiq sa’ li seraq’ chirix li xJessica Mae Simmons chire li palaw. Naq li kadeen chi kristiaan yoo chi wulak wankeb’ wi’ li ani wankeb’ sa’ li ha’, a’an kixnaw naq taaruuq chi tenq’ank. Li xJessica Mae kixye, “Naru chiwu xkuyb’al lin musiq’ … ut xsutinkil li nimla numxib’aal Olímpico! [Ninnaw chanru elk chiru li ha’ kaw xmetz’ew.] Kinnaw naq naru tink’am chaq [li junjunqeb’ li wan sa’ li ha’] toj rik’in li kadeen chi kristiaan.”7 A’an ut lix b’eelom ke’xchap li tabla de boogie ut ke’numxik toj sa’ xraqik li kadeen toj reetal naq ke’wulak rochb’een jun chik rik’ineb’ li wankeb’ sa’ ha’, toja naq’ ke’xkeloheb’ li junjunq reheb’ toj sa’ li kadeen, li kixtenq’aheb’ chi sutq’iik sa’ ch’och’. Wan jun xseeb’al li xJessica: a’an naxnaq numxik chiru xmetz’ew li palaw.
Li evangelio k’ojob’anb’il wi’chik ilb’il chi saqen ru naq chaab’il. A’b’an tento naq kutana ru chanru naq naqataaqe. Jo’ naq li xJessica kixyal xq’e chi chaab’ilo’k sa’ li numxik, tento naq taqayal qaq’e chi chaab’ilo’k sa’ xyu’aminkil li evangelio naq toj maji’aq li ch’a’ajkilal re naq, chi maak’a’aq qaxiw, taawanq tz’aqal qakawilal re tenq’ank naq jalaneb’ li komon yookeb’ chi k’ame’k chaq xb’aan lix metz’ew li ha’.
Sa’ xraqik, li ro’ a’an xb’aanunkil li xb’een toj li xkab’ na’leb’ chi sa sa’ qach’ool. Li sahil ch’oolejil moko naraj ta naxye naq taqaayoob’ junaq se’ sa’ qu sa’ chixjunil hoonal. A’b’an naraj naxye xpaab’ankileb’ lix chaq’rab’ li Dios ut xkawresinkileb’ ut xwaklesinkileb’ xch’ool li jun ch’ol chik.8 Naq naqakawresiheb’, ut naqawaklesiheb’ li riiq jalaneb’, na’osob’tesiik li qayu’am chi ink’a’ naru taaramoq re li ch’a’ajkilal. Xink’e li raatin li Awa’b’ej Gordon B. Hinckley b’ar naru nawil rajlal kutan. A’an kixye: “Ink’a’ nakatkab’lak rik’in li rahil ch’oolejil chi moko li eetz’unk. Nakat-ilok rik’in sahil yo’onihom, nakatk’anjelak rik’in paab’aal, ut chi jo’kan na’uxman li k’a’aq re ru.”9
Jun reetalil li musiq’ej a’an re sahil ch’oolejil ut yo’onihom, a’an jun ixqa’al 13 chihab’ xyu’am li ninnaw ru, xElsa xk’ab’a’. Lix junkab’al yookeb’ chi q’axonk aran Baton Rouge, Louisiana, 2,900 chi kiloom xnajtil rik’ineb’ li ramiiw. Ch’a’aj xjalb’al li qana’aj naq yal 13 chihab’ wan qe. Li xElsa xuwajenaq b’ayaq naq yookeb’ chi q’axonk toj sa’ jalan chik li na’ajej, jo’kan naq lix yuwa’ kixk’e re jun rosob’tesinkil. Sa’ tz’aqal xhoonal li osob’tesink, lix k’am ch’iich’ re lix na’ xk’ul jun li texto. Eb’ li saaj ixq li wankeb’ sa’ li teepal Louisiana xtaqlahomeb’ chaq jun li jalam-uuch rik’in li tz’iib’: “B’aanu usilal. Chalqat sa’ li qateep!”10
Eb’ li saaj ixq a’an ke’wan xyo’onihom naq taawulaq chiruheb’ li xElsa us ta maji’ neke’xnaw ru. Lix sahileb’ xch’ool kiyoob’anq re li sahil yo’onihom sa’ xch’ool li xElsa chirix li q’axonk ut kixsume lix tij chirix ma chaab’il taa’elq chixjunil.
Wan jun metz’ew li nachal chalen chaq li sahil ch’oolejil ut li yo’onink li moko k’a’aj ta wi’ nokorosob’tesi’—naxwaklesiheb’ aj b’an wi’ chixjunileb’ li neke’sutink qe. Yalaq ch’ina na’leb’ nakab’aanu re xkutanob’resinkil li tz’aqal sahil ch’oolejil reheb’ li jun ch’ol chik naxk’utb’esi naq yookat chixchapb’al li xam li kixloch chaq li Awa’b’ej Kimball.
Wan chaq we 15 chihab’ naq li Awa’b’ej Kimbell kixye li raatin. Laa’o li numenaq 40 chihab’ qayu’am, yooko chaq chixk’amb’al lix taqlahom li Awa’b’ej Kimball chalen chaq li kutan a’an. Anajwan, yookin chirilb’aleb’ li ani 8 chihab’ xyu’ameb’,14 chihab’ xyu’ameb’, 20 chihab’ xyu’ameb’, ut 35 chihab’ xyu’ameb’, ut tinnumsi eere li xam. Laa’aqex aj k’amol b’e re li Iglees, ut sa’ eeb’een wan xk’amb’al li saqen a’in ut chi wank jo’ xtz’aqob’resinkil ru li profeetil aatin a’in. Laa’o li numenaq 40 chihab’ qayu’am, naqachap qib’ rik’in lee tel ut naqeek’a lee kawilal ut lee metz’ew. Jwal aajel eeru choq’ qe.
Ab’ihomaq li naxye li raqal a’in natawman sa’ Tzol’leb’ ut Sumwank 49:26–28. Jalan tana’ li wanjik kitz’iib’ak wi’ chaq, a’b’an sa’ li q’ojyin a’in rik’in li Santil Musiq’ej, nawoyb’eni naq teek’ul jo’ eeb’oqb’al chejunjunqal sa’ li loq’laj k’anjel a’in.
“K’ehomaq reetal, ninye eere, ayuqex jo’ kexintaqla; jalomaq eek’a’uxl chirix chixjunil lee maak; chextz’aamanq ut texk’uluq; chextoch’oq ut taateemanq cheru.
“K’ehomaq reetal, laa’in tinxik cheru ut tinwanq choq’ aj k’aak’alenel cherix, ut laa’in tinwanq sa’ eeyi, ut ink’a’ taasache’q eena’leb’.
“K’ehomaq reetal, laa’in li Jesukristo, ut tink’ulunq chi seeb’.”11
Nintz’aama eere naq texxaqab’ eerib’ sa’ jun na’ajej texruuq wi’ chireek’ankil lix nimla rahom li Dios choq’ eere. Ink’a’ naru teetaw jun na’ajej b’ar ink’a’ nawulak li rahok a’an. Naq nekereek’a lix rahom, naq nekera a’an, teejal eek’a’uxl ut teepaab’eb’ lix chaq’rab’. Naq nekepaab’eb’ lix chaq’rab’, a’an naru texroksi sa’ lix k’anjel. Lix k’anjel ut lix loq’alil a’an xk’eeb’al li kolb’a-ib’ ut li junelik yu’am reheb’ li ixq ut winq.
Eb’ li profeet nokohe’xb’oq, ex inkomon ixq. Ma tiikaqex? Ma teeye resil lee paab’aal? Ma teekuy naq jalanex? Ma teeb’oq, rik’in lix sahilal eech’ool us ta sa’ xyi li yalok-ix, li jun ch’ol chik li ani chaab’ileb’ xch’ool ut li neke’raj ru li amiiwuk? Ma teeloch lee saqen? Ninch’olob’ xyaalal naq li Qaawa’ Jesukristo taaxik chiqu ut taawanq sa’ qayi.
Ninraq li waatin rik’in li raatin li qaraarookil profeet, laj Thomas S. Monson: “Ex inraarookil komon ixq, a’an a’in lee kutan, a’an a’in lee hoonal.”12 Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.