Ibuobuoki n aron are E Karaoia te Tia Kamaiu

Ai tamaroara te kakabwaia ni maiu n te tai are e reitinako iai te kaotioti mairoun te Atua! Ngkai ti kariaria ni butimwaea ae bwanin “manga katean bwaai ni kabane,”¹ ake a tia ao ni manga roko rinanon waaki n taetae ni burabeti n ara tai, ti a katauraoi ibukin Kauaokin te Tia Kamaiu.²

Ao tera kawai aika a tamaroa riki ni katauraoi ni kaitibo ma Ngaia nakon kataakin n riki n ai arona rinanon ibuobuoki n tangira imarenara! Ngke e reireiniia taan iriira Iesu Kristo man te moan tai, “Ngkana ko tangirai ko na beku ibukiu.”³ Ara ibuobuoki nakoia tabeman bon kaotan te riki bwa ana reirei ao ara kakaitau ao ara tangira ibukin te Atua ao Natina, Iesu Kristo.

N tabetai ti iangoia bwa ti na karaoa te bwai teuana ae bubura ao n ninikoria ni “iangoia” n aron buokaia kaain rarikira. Ma mwakuri aika bebete n ibuobuoki e kona n iai mwiina ae tamaroa nakoia tabeman—ao nakoira naba. Tera ae karaoia te Tia Kamaiu? Rinanona ana bwaintangira ae mwaaka n te Mwakuri ni Kamaiu ao te Mangauti—are ti bukamaruia n Tabatin te Itita ae tamaroa—“akea riki ae e a tia ni karaoa te bitaki ae kamimi [iaoia] ni kabane ake a tia ni maeka ao ake a na maeka iaon te aba.”⁴ Ma E moangare naba, taetae ma, rianna ma, ongora nakon, karekea ana tai ibukin, kaunganano, reirei, kamwarake, ao e kabwarabure. E buokiia utu ao rao, kain rarikiia ao iruwa n aekaia nako, ao E kaoia ana irekereke ao naake e tangiriia bwa a na kakukureia ni kakabwaia aika mwaiti n Ana euangkerio. Mwakuri n ibuobuoki aika “beebete” akanne ao te tangira ae karekea te baeten ibukin ara ibuobuoki n te bong aei.

Ngkai e reke tibwangam n tei ibukin te Tia Kamaiu n am ibuobuoki, titirakiniko ibon iroum, “N na kanga n tibwa te ota n te euangkerio ma te aomata aei ke te utu? Tera ae wirikirikinai te Tamnei bwa N na karaoia?”

Te ibuobuoki e kona ni karaoaki ni kawai aika a mwaiti n ana kawai temanna. Ngaia are tera aron taraakina?

Te ibuobuoki taraakina kaanga ai aroia unimwaane n te kooram ao te beretitentii n te Bootaki n Aine n tataro mwaaka ni maroroakina taekan tibwangaia. Nakon riki ae taan kairiiri a ti anganako beebwa, taraakina kaanga te reirei iaon temanna ma temanna ao utu ni kawaraki kaanga katabeaki ake anganaki ni buokaia tarira ao mwanera. Kanga tarakina ae te nako n rianna, ikoikotaki ibukin te takakaro n te tairiki, karaoan te ibuobuoki, ke bon te kaai n ibuobuoki. Kaanga taraakin kawaran te aomata ke te taetae iaon te tareboon ke maroro iaon te rain ke te koroboki. Kaanga taraakin nikirakin te kaati ni koronririki ao te kaunga n te takakaro ni butibooro. Kaanga taraakina ai aron tibwaan te koroboki ae tabu ke maroro man te maungatabu are e nano nakon temanna. Kaanga taraakin maroroakinan te titiraki n te euangkerio ao tibwaakin te koaua ni uota te kamatata ao te rau. Kaanga taraakin ae ko riki bwa mwakoron maiun temanna ao tararuakin teuanne ke neienne. Kaanga taraakin naba te intawiu ni ibuobuoki are a maroroakinaki iai kainnano ao korakora ma te karaurau ao te riai. Kaanga taraakin ae te kauntira n te uoote e katauraoi ni kaeka nakon te kainnano ae bubura.

Te aekaki n ibuobuoki aei e kakorakora temanna te titita are e mwaing man mweengana ae raroa ngke kainnabana e waakina ana reirei are e na angabeebwa iai. N akean ana tareboon ae mwakuri ao natina ae uarereke are e tararuaia, e namakinna bwa e aki tau n tiku n te tabo ae boou, ni bua ao ni maroa. N akea tuangana mai imwaina, te titita n te Bootaki n Aine e roko n ana mataroa n uoti kaau ibukin te teei, ni katokaia n ana kaa, ao ni uotiia nakon te titoa ni bobwai. Te titita e kakaitau n taekinna, “Neiei bon au rain ni kamaiu!”

Te ibuobuoki ni koaua e kabwarabwaraaki iroun te titita ae ea ikawai riki i Africa are e katabeaki bwa e na kakaea te titita ae tuai man ira bootakin te Ekaretia n te tai ae rang ni maan. Ngke e roko ni mweengan te titita anne, e kunea bwa te aine e a tia n taibaoaki ao a anaaki ana bwai, ao ti teutana kanana, ao akea oneana ae tau ibukin bootakin te Taromauri. Te aine are e katabeaki bwa e na buokia e roko n tauraoi n ongora, uotii uanikai man ana onaroka, koroboki aika a tabu bwa e na wareki, ao te iraorao. Te titita are e “bua” e waekoa n okira te ekaretia ao ngkai e a reke nakoana ibukina bwa e ataia bwa e tangiraki ao e kabonganaaki.

Ikotakin mwakuri akanne n te Bootaki n Aine ma te kooram n unimwaane are e kateaki ngkai e na uota te katiteuanaaki are mwiina ae otinako bon te tamaroa. Te ibuobuoki e kona n riki bwa te reitaki ni mwakuri ni kakoroa nanon tibwangan te nakoanibonga ni “kawarii aia auti membwa nako” ao n “tararua te Ekaretia n tainako, ao n raoniia ao ni kakorakoraia,”⁵ ai aron naba kakoroan nanon ana kantaninga te Bootaki n Aine ni kaai n ibuobuoki ni katauraoi ibukin kakabwaia n te maiu are akea tokina.⁶ Te kaai n ikotaki ni mwakuri iaan ana kairiiri te bitiobi, kooram n unimwaane ao te beretitentii n te Bootaki n Aine e kona n kaunganano ngkai a ukoukora te kwai ae te kabanea n tamaroa n taraia ao n tararua ibukiia aomata nako ao utu.

N na angani ngkami te katotoo. Te tina e reke irouna te kaentia. N te tai ae waekoa e bwainaorakiaki, ao a waekoa ni mwakuri aine n te Bootaki n Aine, ni bairea te anga ae tamaroa ni ibuobuoki ma te amwarake, te bao ibukin kaean ana tutuo, ao boutoka riki tabeua. A kawaria n tainako, n raonna ni kakukureia. N te tai naba anne, te kooram n te Nakoanibonga ae te Merekitereka a kiba n ibuobuoki. A karaoa te mwakuri ni manga kateiraoa te tabo ni matu ao te roki bwa e aonga ni bebete riki te taraua ibukin te titita ae aoraki. Ataeinimwaane a anga aia ibuobuoki ni karaoi mwakuri aika a kakaawaki. Ao ataeinnaine a ibuobuoki naba, a kukurei ni baireia bwa a na kakaonimaki n nakonako ma te kamea ni katoabong. Inanon te tai, te uoote e reitinako n aia ibuobuoki, ni karaka ao ni bitii ngkana e riai. E matata bwa te mwakuri n tangira, membwa n tatabemaniia a anga ngaiia, ni katiteuanaia ni kaota te tararua n aia kawai nako ake a kakabwaia iai tiaki tii te titita are e korakai ma bon kain te utu n tatabemaniia nako.

Imwiin te mwakuri n ninikoria, te titita n tokina e motirawa man te kaentia ao e wene ma te rau. Ma a namakina te beebete ao n iangoia bwa e nakoraoi te mwakuri are a tia ni karaoia? A aki, ataeinnaine a reitinako n nakonako ma te kamea ni katoabong, te kooram n nakoanibonga a reitinako n ibuobuoki nakon te karo ma ana utu, ao tititati n te Bootaki n Aine a reitinako n ibuobuoki n tangira ni karekea te kakorakora ao bwaai ake a kainnanoaki. Tariu ao mwaaneu, aio bon te ibuobuoki—aio te tangira are e karaoia te Tia Kamaiu!

Teuana riki te kakabwaia n te katanoata bon aia tai kairake n ataeinnaine n te ririki ae 14 nakon 18 n iri n ibuobuoki bwa toaia titita n te Bootaki n Aine, n ai aroia ataeinimwaane ae roroia ni beku bwa toaia taari n te Nakoanibonga aika Merekitereka. Kairake a kona n tibwa aia tarena ae ooti ao n rikirake n te maiu n tamnei ngkai a beku irarikiia ikawai n te mwakuri ni kamaiu. Kairaia te roronrikirake ni beku bwa taan ibuobuoki e kona naba ni karikirakea aia ibuobuoki te Bootaki n Aine ao kooram n unimwaane n aia tararua ibukiia tabeman man karikirakean te mwaiti irouia membwa ake a iria.

Ngkai I iangoi tamaroaia ataeinnaine ake Ia tia n atai, I kukurei irouia titita n te Bootaki n Aine ake a reke aia tai ni kakabwaiaki n aia ungannano ataeinnaine, tarena, ao n namakina te tamnei ngkai a uaia ni beku ke n ibuobuoki ma ngaiia. Ao I kukurei naba n aia tai ataeinnaine are a na karekea n riki bwa temanna ae onimakinaki ao n reireinaki ao ni kakorakoraaki irouia tititati n te Bootaki n Aine. Te tai aei n ira katean abanuean te Atua e na riki bwa te kabwaia nakoia ataeinnaine, ni buokiia ni katauraoi n ae tamaroa riki ni kakoroa bukin tibwanga bwa taan kairiiri n te Ekaretia ao te botanaomata ao n riki bwa te rao ae toamau inanon aia utu. Ngkai e tibwaia ngkoananoa Titita Bonnie L. Oscarson, kairake n ataeinnaine “a tangiria n anga te ibuobuoki. A riai n ataia bwa a boongana ao a kakaawaki n te mwakuri ni kamaiu.”⁷

Ni koauana, ataeinnaine a kaman ibuobuoki imarenaia, n akea te katabeaki nako iai ke ni kaitauaki. Te utu ae I ataia a mwaing tebubua te maire nakon te tabo ae boou are akea temanna ae a kinaa iai. Inanon te moan wiiki, te ataeinnaine ae 14 ana ririki man te uoote ae boou e kaoti i mataroan aia auti ma te raurau ni kuukii, ni butimwaaiia nakon te tabo. Tinana e tei ni moangare i akuuna bwa te tia kabutiia ni boutoka natina n nanona ni kan ibuobuoki.

Te tina temanna e raraoma n te bong teuana ibukin natina te aine ae 16 ana ririki bwa e tuai n okira mweengana n te tai are e tataneiai iai. N tokina ngke a oki te ataeinnaine, tinana e kautitiraki nakoina ma te un bwa e nako maia. Te 16-n ririki e kaeka ma te nimamannei bwa e uota te uee nakon te unaine ae mate buuna ae maeka n uakaan. E nooria bwa te titita ae ikawai aei e tara ni kan raonaki ao e namakinna bwa e riai ni kawaria. Ma ana kariaia tinana, te ataeinnaine e reitinako ni kaakawara te unaine anne. A riki bwa rao aika itangitangiri, ao reitakiia e reitinako inanon ririki aika bati.

N tatabemaniia ataeinnaine aikai, ao aika a mwaiti riki n aekakiia, a noora kainnanon temanna ao a mwakuriia bwa e na buokaki. Iai nanoia ataennaine n tararua ao n tibwa te bwai are a kona ni kairaki raoi iai rinanon te ibuobuoki n ikatoatoa ma titita aika ikawai.

N aki tarai rorora, ngkana ti iangoa aron te ibuobuoki ae rang n nakoraoi, ti titiraki, “Tera ae e kainnanoia neienne [ke teuanne]?” Ikotakin titiraki akanne ma te nano ae korakora ni kan beku, tia kairaki ngkanne iroun te Tamnei ni karaoa are e na kona n tabekiiarake ao ni kakorakora temanna ma temanna. I a tia n ongo karaki aika mwaiti irouia tarira ao mwanera ake a kakabwaiaki man te kanikina ae beebete ni karinaki ao ni butimwaeaki n te taromauri, te emeeri ae tamaroa taekana ao te rongorongo n tekiti, te aomata ae kawaraki n ana tai ni kaitara ma te kanganga, te kakao n ira te waaki ni kakukurei n te kurubu, ke te anganano n ibuobuoki n tain te kanganga. Kaaro aika akea toaia, taan rairaki aika a boou, membwa aika aki bati ni kakaonimaki, aine aika akea buuia ao mwaane aika akea buuia, ke kairake aika iai aia kanganga a kona ni kainnanoa raonakiia ae bati ao ni moanibwaiaki n te ibuobuoki mai irouia tariia ao mwaneia. Te reitaki imarenaia unimwaane n te kooram ao beretitentii n te Bootaki n Aine e karekea te nakoraoi ni karaoan te beku.

Imwiin ae a tia n taekinaki ao ni karaoaki, te ibuobuoki ni koaua e katiaaki teuana imwiin teuana ma te tangira ae kaunganano. Bonganan ao kakaawakin ao kamimiin te ibuobuoki ni koaua bwa e kakoauaki bwa e bitii maiu! Ngkana a uki nanora ao n tauraoi n tangira ao ni kairaki, kaungaaki ao ni karaunano, mwaakan ara ibuobuoki e na bon rang butimwaeaki. Ma te tangira ae kaunganano, a kariki kakai, ao tina karekei kawai n uotia tarira ao mwanera aika a “bua” bwa a na butimwaeaki nakon ana euangkerio Iesu Kristo.

Te Tia Kamaiu bon te banna ni katoto ni bwaai ni kabane—tiaki tii n te bwai ae ti riai ni karaoia ma bukin tera ti riai ni karaoia.⁸ “Maiuna iaon te aba bon [te] kakao nakoira—n tabeki ara taratara ni karieta teutana, ni katikui oin ara kanganga ao [ni] buokiia tabeman.”⁹ Ngkai ti butimwaea te tibwanga ma nanora ni kabane ni buokiia tarira ao mwanera, ti a kakabwaiaki ni karekea te kaitiakaki riki n tamneira, n ira riki ana kantaninga te Atua, ao ni kona riki n ota n Ana babaire n ibuobuoki imarenara n oki nakoIna. Tina tatauraoi riki ni kina Ana kakabwaia ao n tatauraoi n anga kakabwaia akanne nakoia tabeman. Nanora a na anene ni katiteuanaaki ma bwanaara:

Tina kaota ara kakaitau ao ara tangira nakon te Atua man ara ibuobuoki n tangira nakoia tarira ao mwanera n akea tokina.¹¹ Mwiina e na katiteuanaaki n te namakin n aron ae aomata i Amerika n taai akekei a kimwareirei 100 te ririki n nako imwiin kaotin te Tia Kamaiu i abaia.

“Ao e a koro bukina bwa bon akea te itabaraaraa n te aba, … ibukin tangiran te Atua are e bon maeka inanoia aomata.

“… Akea te itabarara, ke te bakantang, … ao e koaua bwa bon akea riki te botanaomata n ai aroia ae a kukurei ibuakoia aomata nako ake a karikaki ni bain te Atua.”¹²

I kukurei ni kaota au koaua bwa kaotioti aikai a bibitaki ao a karokoaki mairoun te Atua ao bwa, ngkai ti butimwaai ma nanora aika a tatauraoi, tina katauraoaki raoi riki ni kaitibo ma Natina, Iesu Kristo, n Rokona. Tina bon kaan riki n riki bwa kain Tion ao n namakina te kukurei ma naake ti a tia ni buokiia iaon kawaia n riki bwa ana reirei. Bwa ti na karaoa anne bon au tataro ni karinerine ao n nanorinano n aran Iesu Kristo, amen.