Mo Dou Saumaki Mai

Kemuni na taciqu kei na ganequ, sa dua na ka dokai me da mai tu yani ena itutunivunau oqo ka ra sa mai tucake oti kina e vuqa na tamata qaqa ni noqu bula. Au vinakata meu wasea vei kemuni eso na nanuma ni yaloqu ka vagolea vakadodonu vei ira na itabagone.

E dua na tamata qaqa cecere mai na Veiyalayalati Makawa na parofita-sotia ko Josua. A vagoleya o koya na veisureti oqo vei ira na Isireli, ka liutaki ira tiko: “Mo ni digitaki koya edaidai kemuni na qarava; … ia koi au kei ira na noqu lewe ni vale, keitou na qaravi Jiova.”¹ Na nona itukutuku o Josua e vakaraitaka na saumaki dina ki na kosipeli. Me baleti Josua kei keda kece sara, na saumaki ki na ivakavuvuli ni kosipeli e yaco mai ena kena bulataki ena dodonu na ivakavuvuli ni kosipeli kei na dinata na noda veiyalayalati kei na Turaga.

Au vinakata meu wasea e dua na italanoa ni saumaki mai ena itukutuku ni noqu matavuvale me baleta e dua tale na noqu tamata qaqa. Na yacana o Agnes Hoggan, ka rau a curu ki na Lotu kei na watina mai Sikoteladi ena 1861. Ni ratou sotava na veivakacacani mai nodratou vanua, eratou a biuvanua ki Amerika kei ira na luvedrau. Ena vica vata na yabaki i muri, a yaco me yada o Agnes ka walu na gone me susuga ka a cakacaka vakaukauwa me vakani ira ka vakasulumi ira. A kalougata na luvena goneyalewa yabaki 12, o Isabelle, ni a kunea rawa e dua na cakacaka vakadauveiqaravi ena dua na matavuvale sega ni YDE.

A laki vakaitikotiko o Isabelle ena nodratou vale vakaitamera ka dau veivuke ena veimei vei ira na luvedratou lalai. Me isau ni nona veiqaravi, e dau soli tiko e dua na ilavo lailai vei tinana e veimacawa. Sega ni dede sa ciqomi o Isabelle me dua na lewe ni matavuvale ka tekivu me vakaivotavota talega ena galala eso, me vaka na vuli danisi, vakaisulu totoka, ka dau lako ki na vanua ni vakatasuasua. A yaco tiko na ituvatuva oqori me va na yabaki, me yacova ni ratou sa lesi na matavuvale e cakacaka tiko kina o Isabelle ki na dua tale na yasana. Eratou sa taleitaki Isabelle sara vakalevu ka ratou mani lako vei tinana, o Agnes, ka kerea na nona veivakadonui me ratou sa vakubeci koya vakalawa. Eratou yalataka ni ratou na vakarautaka vua na vuli vinaka, raica me vakawati vakavinaka, ka vakaivotavota talega vata kei iratou na luvedrau dina ena nodratou iyau. Ena tomani tikoga na isau kei Agnes.

A dredre sara na nona vakatulewa na yada ka tina buladredre oqo, ia a sega ni wawa tale. Rogoca na veika a tukuna na makubuna, a qai volai ena vuqa na yabaki e muri: “Kevaka a sega ni vakavuna na [nona] vakasega na nona loloma, a tiko e dua na nona iulubale vinaka cake—ni a lako sara mai Sikoteladi ka lako curuma na veika dredre kei na veivakatovolei ena vuku ni Kosipeli, ka sega ni nona inaki, kevaka mada ga e rawa ena rai vakatamata, me laiva me vakayalia e dua na luvena na veika e lakova sara mai vakayawa me mai rawata.” ² Eratou vakayagataka na matavuvale na ile kece sara eratou rawata, o Isabelle sara mada ga vakataki koya e tagica me vakadonui me lako, ia e dei toka ga o Agnes. E rawa beka ni da raitayaloyalotaka, ni sa nanuma o Isabelle yabaki 16 ni sa vakaleqai vakadua nona bula.

O Isabelle Hoggan e buqu vakarua, kau sa vakavinavinaka vakalevu sara ena vuku ni ivakadinadina kei na yalodina ka caudre vinaka tu e yaloi tinana, ka sega kina ni vakatara vua me volitaka na nona lewe ni Lotu na luvena ena veika talei vakavuravura. Nikua, e drau vakadrau na nona kawa era sa mai tauca na vua ni nona vakabauta titobu ka tudei kei na nona saumaki ki na kosipeli o Agnes ena nodra sa marautaka tu na nodra lewena na Lotu.

Kemuni na itokani gone, eda bula ena gauna dredre, na vakatulewa o ni dau cakava ena veisiga, se veiauwa sara mada ga, e tawamudu na vuana. Na vakatulewa o vakayacora ena nomu bula e veisiga ena macala kina na veika ena yacovi iko mai muri. Kevaka se bera ni tiko na nomu ivakadinadina tudei kei na veivakadeitaki ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai sai koya na matanitu ni Kalou e vuravura, oqo na gauna me da cakava na veika e gadrevi me rawati na mataqali yalodina vakaoqori. Ni lokuyarataki na kena sasagataki me rawati na mataqali yalodina vaqori e rawa ni rerevaki sara ki yaloda.

Na saumaki dina e levu cake sara mai na kena kilai walega na ivakavuvuli ni kosipeli ka levu cake na kena ibalebale mai na dua ga ni noda ivakadinadina ni veivakavuvuli oqori. E rawa ni tiko e dua na noda ivakadinadina ni kosipeli ka sega ni da bulataka tiko. Na saumaki dina e kena ibalebale ni da cakacakataka tiko na veika eda vakabauta ka vakatara me vakavuna “na cakacaka yaco… ki na yaloi keimami.”³ Ena ivolalailai na Tudei ena Vakabauta, eda vulica ni “saumaki mai e dua na ivalavala, ka sega ni dua ga na ka e yaco tu. Ena yaco mo saumaki mai me vua ni … nomu sasaga dodonu mo muria na iVakabula.”⁴ E taura na gauna, sasaga kei na cakacaka. E kaukauwa na nona vakadinata na buqu vakatolu ni bibi cake na kosipeli vei ira na luvena mai na veika kecega e rawa ni solia ko vuravura ena iyau kei na tiko vinaka baleta ni a solibula, vosota, ka bulataka na kosipeli o koya. Na nona saumaki mai a yaco ena nona bulataka na ivakavuvuli ni kosipeli ka solibula kina.

Sa yaga me da curuma na iwalewale vata oqo ke da vinakata me da rawata na mataqali yalodina vaqori. E vakavuvulitaka na iVakabula, “Kevaka e dua na tamata sa via cakava na lomai koya, ena kila se sa ka mai vua na Kalou na ivakavuvuli seu vosa vakaiau ga.”⁵ Ena so na gauna eda dau tovolea me da cakava vakasukasuka. Me kena ivakaraitaki, eda na cakava beka vaqo: Au na marautaka meu bulataka na lawa ni ikatini, ia meu kila rawa mada ni dina. Eda dau masulaka beka me da rawata e dua na ivakadinadina ni lawa ni ikatini ka nuitaka me vakalougatataki keda na Turaga ena ivakadinadina oya ni se bera ni da vakalewena e dua na tikidua ni soli ikatini. E sega ni dau vaqori. Na Turaga e namaka me da cakacakataka noda vakabauta. Me da sauma tiko vakadodonu e veigauna na noda ikatini me da qai rawata e dua na ivakadinadina ni ikatini. Na ivakarau vata oqo ena yaco ena ivakavuvuli kece sara ni kosipeli, se lawa ni bula savasava, na ivakavuvuli ni bula rakorako, na Vosa ni Vuku, se na lawa ni lolo.

Au vinakata meu wasea e dua na ivakaraitaki ni ivakarau ena vukei keda kina noda bulataka e dua na ivakavuvuli me da saumaki ki na ivakavuvuli oya. Au se goneyalewa voli ena 1960 vakacaca kau goneyalewa YDE duadua ena neitou koronivuli torocake. Oqo e donumaka na gauna ni vuaviri ka dau yaco vakalevu na vakuwai ni veivalavala savasava eso ni bula, na vakasama ni vakayagataki waigaga, kei na “cakava ga na ka o via cakava.” E levu vei ira na noqu ilawalawa era tamata vinaka ia e rawarawa sara na nodra coriti ena viko ni ivakarau vou ni bula oqo, oya na ivalavala ni bula dukadukali makawa ga. Era vakavulica vei au na noqu itubutubu kei na noqu qasenivuli ena lotu na kena bibi meu rokova na yagoqu, vakasavasavataka noqu vakasama, ka bibi duadua, vulica meu vakabauta na ivakaro ni Turaga. Au sa vakatulewa me na levei na veigauna au kila ni na yaco kina na gunu ka vagalalataki au mai na tavako kei na waigaga. Ena vuqa na gauna e kena ibalebale meu kakua ni wili ena veisoqo ni marau, dau tu yadua sara noqu veigadivi. Sa takalevu cake tikoga vei ira na itabagone na vakayagataki ni waigaga, ka sega soti ni se kilai levu ena gauna ko ya na kena rerevaki me vaka ena gauna oqo. E levu vei ira na noqu ilala era qai sotava na vakacaca tudei ena nodra bula mai na waigaga dau vukica na ivakarau ni vakasama ka ra vakabobulataki sara vakaca. Au vakavinavinaka ni a vakavulici vei au meu bulataka na Vosa ni Vuku mai neitou vale, kau rawata e dua na ivakadinadina titobu ni ivakavuvuli oya ni kosipeli ena noqu cakacakataka na noqu vakabauta ka bulataka. Na lomavinaka a yaco mai vei au ena noqu bulataka e dua na ivakavuvuli dina ni kosipeli sai koya na Yalo ni Yalo Tabu ka vakadeitaka tiko ni dina na ivakavuvuli. Oqori na gauna sa tekivu me yaco kina na saumaki dina.

E vakavuvulitaka na parofita o Moronai, ena iVola i Momani, “Au na vakamacalataka mada na ibalebale ni vakabauta me kila ko vuravura: na vakabauta sai koya na vakanuinuitaki ni veika sa sega ni rairai; ia mo dou kakua ni vakatitiqataka ni dou sa sega ni raica, ka ni na vakatovolei taumada na nomudou vakabauta.”⁶ Ena noda vuravura ka namaki kina na veivakalomavinakataki ena gauna vata ga, eda dau coko wasoma ena noda namaka na kena isau ka sega mada ni cakacakataka. Au vakabauta ni tukuna tiko vei keda o Moronai meda na cakava mada i liu na cakacaka ka cakacakataka noda vakabauta ena noda bulataka na kosipeli, eda na qai ciqoma na ivakadinadina ni dina. Na saumaki dina ena yaco ni o cakacakataka na ivunau o kila ni dina ka rokova na ivakaro, ena veisiga, ena veivula.

Oqo e dua na gauna lagilagi ni da itabagone ena Lotu. O kemuni na kena isevu mo ni vakaitavi ena lewenivuli ni itabagone Ia Mo Lako Mai, Mo Muri Au, ka dua na kena inaki bibi mo ni saumaki ki na kosipeli i Jisu Karisito. Ena vinaka kevaka eda nanuma tiko ni veitalia na levu ni nodra vakauqeti na nomuni itubutubu se iliuliu ni itabagone, “Sa nomu itavi na nomu saumaki mai o iko vakataki iko. Ena sega ni rawa ni saumaki mai ena vukumu e dua tale na tamata, ka na sega talega ni dua me vakasaurarataki me saumaki mai.”⁷ Na saumaki mai ena yaco ni da sa gumatuataka na masu, vulica noda ivolanikalou, lako i lotu, ka kilikili kaya na vakaitavi ena cakacaka vakalotu ni valetabu. Ena yaco na saumaki mai ni da cakacakataka na veivakavuvuli dodonu eda vulica mai vale kei na valenivuli. Ena yaco mai na saumaki ni da bulataka na bula e savasava ka dodonu ka marautaka na veitokani ni Yalo Tabu. Ena yaco mai na saumaki ni da sa kila vakavinaka na Veisorovaki i Jisu Karisito, kila dina ni o Koya na noda iVakabula ka Dauveivueti, ka vakatara na Veisorovaki me vakayaco-ka ki na noda bula.

Na nomu saumaki mai o iko ena vukea na nomu vakarau mo cakava na veiyalayalati ni valetabu, kaulotu, ka tauyavutaka na nomu vuvale ni mataka. Ni o sa saumaki mai, o na gadreva mo wasea vei ira na tani na veika o sa vulica, ka na tubucake na nomu yalodei kei na nomu rawata mo vakadinadinataka vei ira na tani ena yalodina kei na qaqa. Na gagadre oqo mo wasea na kosipeli vei ira na tani kei na yalodina mo ivakadinadina ena yalodoudou era vua dina ni saumaki mai. E vakavulici Pita na iVakabula, “Ni ko sa saumaki tale, mo vakataudeitaki ira na wekamu.”⁸

Nanumi Josua, na parofita-sotia? A sega ni saumaki walega mai o koya, ia a cakacaka tikoga ki na ivakataotioti ni nona bula me kauti ira mai na luvei Isireli vua na Kalou. Eda wilika ena Veiyalayalati Makawa, “A ra sa qaravi Jiova ko ira na Isireli ena gauna kecega i Josua.”⁹ Na tamata sa bula saumaki vakaidina sara ena rawata na kaukauwa ni Veisorovaki ka ciqoma na veivakabulai ki na yalona vakai koya, ka dodoliga yani me veivakauqeti vakaukauwa sara kivei ira taucoko sara era kilai koya.

Na bulataki ni kosipeli kei na tu ena veivanua tabu e sega soti ni dau rawarawa se logavinaka, ia au vakadinadinataka ni sa ka yaga sara! E vakasalataki Emma Smith na Turaga me “kakua ni domona na iyau vakavuravura, ia mo vakasaqara na iyau e uasivi sara.”¹⁰ Au kilakasamataka ni da se sega ni tekivu vakasamataka rawa se vakaevei beka na vakasakiti ni “iyau e uasivi sara!”

Au vakadinadinataka ni tiko e dua na Tamada Vakalomalagi dauloloma ka nona gagadre cecere duadua me vukei keda ka vakalougatataki keda ena noda sasaga me da bulataka na kosipeli ka saumaki mai. Sa tukuna tu vakamatata o Koya ni Nona vakanamata levu duadua kei na Nona cakacaka na noda “tucake tale mai na mate… [kei na] bula tawamudu.”¹¹ E gadreva me kauti keda yani ki vale ki na Nona iserau. Au vakadinadinataka ena noda cakacakataka na ivunau ni kosipeli ka bulataka e veisiga, ena yaco me da saumaki mai ka na yaco me da sala ni kena rawati e vuqa sara na veika vinaka ena noda matavuvale kei na vuravura. Me da vakalougatataki kece ena noda sasaga e veisiga me da yacova na takete oya sa noqu masu ena yaca i Jisu Karisito, emeni.